OLAY YERİ VE HASTA YÖNETİMİ GİRİŞ -OLAY YERİ YÖNETİMİNİN ETKİN VE DOĞRU BİR ŞEKİLDE YAPILMASI -HASTANIN DOĞRU DEĞERLENDİRİLEBİLMESİ -HASTANIN SORUNUNU SAPTAMAK VE ACİL BAKIM VERMEK Olay yeri güvenliğinden emin olunmalı Olay yeri yönetimi etkin ve en kısa sürede yapılmalı Erken tanı ve erken müdahaleye odaklanılmalı Multitravmalı ve kritik medikal hastalıklarda olay yerinde 10 dk dan fazla süre harcanmamalı İlk değerlendirme sonrası ikincil değerlendirme kriterleri unutulmamalı KORKU PANİK KAOS KRİZ ÇÖZÜMSÜZLÜK TELAŞ BİLİNÇSİZ YARDIM HATA İKİNCİ KAZA-ZARAR (Patlama, yangın, çökme, devrilme) GENEL DEĞERLENDİRME Olay yeri ve hasta değerlendirilirken; ÖNCELİK KENDİ CAN GÜVENLİĞİNİZDİR; Hastanın veya ortamın durumu her ne olursa olsun, önce kendi güvenliğinizi aldıktan sonra girişimde bulunmalısınız (Yangın, suda boğulma, elektrik çarpması vs.) Olay yeri ve hasta değerlendirilirken; Erken tanı ve erken müdahaleye odaklanılmalıdır. Kritik hastaların olay yeri yönetimi; hayatı tehdit eden problemlerin stabilize edilmesi ile sınırlandırılmalıdır. Diğer prosedürler transport anında uygulanmalıdır. Multitravmalı ve kritik medikal hastalıklarda olay yerinde en fazla 10 dk. süre harcanmalıdır. Zaman kaybını azaltmak için ekip çalışması yapılmalıdır. Gidilecek hastaneye hastanın klinik durumu mümkün olduğu kadar çabuk haberdar edilmelidir. Ekip hastaya tam hakim olamamışsa; konsültan hekimden medikal yardım almalıdır.
OLAY YERİ YÖNETİMİ Olay yerine ilk ulaştığımız andan itibaren; Önce durum değerlendirilir ve yapılacaklar planlanır: **TRİAJ 1. Olay yeri değerlendirilir. 2. Olgu(vaka) değerlendirilir: a) Birinci Değerlendirme (Temel Yaşam Desteği), b) İkinci Değerlendirme (Bastan baslayarak tum vucudun kontrolu). 3. Merkeze bilgi verilir ve onay alınır. 4. Nakil gerçekleştirilir: a) Primer nakil (olay yerinden hastaneye) b) Sekonder nakil (hastaneler arası) ÖNCE KENDİ GÜVENLİĞİNİZ!!! ÖLÜ KAHRAMANLAR HAYAT KURTARAMAZ. YARALI KAHRAMANLAR İSE SADECE SORUN OLUŞTURURLAR. O NEDENLE, OLAY YERİNE GİRMEDEN ÖNCE OLASI TEHLİKELER ARAŞTIRILMALIDIR. OLAY YERİ YÖNETİMİNDE MAKSİMUM DİKKATLİ OLUNMALIDIR!!! PEKİ NE KADAR? Ortamın Durumu: Olay Yeri: Olayın başladığı yerden bittiği yere kadar tüm alanı kapsar ve 4 şekilde inceleriz. Tehlikeler, Yetersizlikler, Deliller, Ortamdaki İzler (olayın biçimi-oluşu) yönünden değerlendirilmelidir.
Tehlikeler: Yangın Tehlikeler: Trafik Kazası Sağlık ekibi yanan binaya kesinlikle girmemelidir! Isı, Işın,Duman, Zehirli Gazlar(CO2) Patlama(Tüp)Çökme Parça Düşmesi,(Ahşap) Alevlenme (Isınan ortamda yangının hızla yayılması) Alev Dili (Kapı açıldığında bol O 2 e doğru alevin uzaması) Alev Kapanı (Basınç farkına bağlı patlama) Tehlike İşaretleri(Sıcak kapı,kapı altından duman v.b.) Olay yeri kazanın başladığı yerde başlar (bu bilgi deliller ve kayıp yaralılar açısından önemlidir)! Sağlık ekibi önce aracı kontrol etmelidir! Tehlikeler: Akan Trafik Aracın Dengesi, El Freni Yakıt Sızıntısı, Çalışan Motor Açılmamış Hava Yastığı Alınmamış güvenlik önlemleri!!! Reflektörler, şeritler, Emniyet kemeri vs.
Tehlikeler: Patlama Tehlikeler: NBC Ana Sorun: Birden ortaya çıkan çok sayıda olgu! Patlamaya Bağlı Sorunlar: Isı (Yanıklar) Duman (Göz ve Solunum Yolu Sorunları) Gürültü (İşitme Kayıpları) Hava Şoku, Fırlayan - Düşen Parçalar, Çökme Devam Eden Tehlikeler: Kaos (Panik, Görevliler, Meraklılar ) Yangın Parça Düşmesi, Çökme Sızıntı (Yakıt, Gaz, NBCv.b.) Yeni Patlamalar Küreselleşme; Nükleer, Biyolojik, Kimyasal kaza saldırı riskini yaygınlaştırmaktadır! Riskin Dağılımı (Hangi bölgeler) Sanayi Kuruluşları Tehlikeli Madde Taşımacılığı Yerleşim Yerleri (Görüntüleme Merkezleri v.b.) Terör Önlemler: Eğitim (Tehlike İşaretleri) Danışma Merkezi(Eğitimler) Koruyucu Giysiler Dekontaminasyon Çözümü Tehlikeler: Kriminal-Terör Önce ortam güvenliği sağlanmalı! Kesinlikle sıcak ortama girmemelidir. Mutlaka güvenlik personeli desteği alınmalıdır. Terör olaylarında ilk patlamadan sonra etkili ikinci saldırı olabilir.(sinegog gungoren patlaması vb.) Fail, sağlık ekibine de saldırabilir. Yaralının elinde silah, patlamamış bomba olabilir. Koruyucu giysiler kullanılmalıdır. Özel eğitimli sağlık ekibi kurulabilir. Yetersizlikler: Isı, Işık Olumsuz Hava Koşulları Dar, Engebeli Ortam, Deniz Kuyu, Uçurum, Hendek Merdiven, Asansör, Çatı Haberleşme Güçlükleri
Deliller: İlk gören önemlidir! Olgunun Bulunduğu Pozisyon Hasta ve ortamda ki İzler (Yara, Ölüm İzi) Kusmuk,Sekresyon,Tükürük,Gaita,Sperm,Kan Giyside Delik,Yırtık,Leke,Parmak İzi(Kapı tokmakları)ayak-lastik izi, Suç Aleti(Silah,İp,tel,havlu,yastık) Eşyalar (devrilmiş mi?)kapı Pencere (açık mıydı?) Kullanılmamalı:Telefon,Tuvalet Numune almak gerekebilir! TCK YA(281 madde) GÖRE İSTEYEREK YADA İSTEMEYEREK DELİL KARARTMAK SUÇTUR!!! 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezası(failin kendisi tarafından karartması, yaralıya müdahale ederken karartılması vs) Olanaklar: İnsan Gücü Ortamdaki insan gücünün sayısı ve niteliği uygulanacak hizmeti belirler: Hekim Paramedik ATT Şoför Kurtarma Personeli (Polis, İtfaiyeci, Sivil Savunma) Toplum (Gönüllüler, ilkyardımcılar) Olanaklar: Malzeme Gereksinim: Hasta/Yaralı Sayısı Hastalık veya Yaralanmanın Tipi Ek Sorunlar (Sıkışmış, Kontamine v.b.) Olanaklar: Ambulans Sayısı, Tipi (Helikopter v.b.) Ambulans Donanımı Özel Ekipman (Kurtarma, Dekontaminasyon ekibi v.b.) OLAY YERİ YÖNETİMİ Yaralanma şekli/hastalık çeşidi değerlendirilir. Medikal hasta. Hastalığın yapısının öğrenilmesi Neden 112 arandı? Travmalı hasta. Yaralanma mekanizmasının ve oluşumun öğrenilmesi Olay yerine giden ilk ekip; Gerekli ekip sayısını belirler Çoklu vaka var ise triyaja başlar. Gerekli ise ek kaynaklar ister. İtfaiye, güvenlik vb.
HASTA YÖNETİMİ TRAVMATİK & NON-TRAVMATİK (MEDİCAL) HASTA BİLİNÇ DEĞERLENDİRİLMESİ Genel durumunu değerlendir; hayati tehlike söz konusu bilinç durumu gözetmeksizin hemen müdahale edilir. Bilinç değerlendirilmesinde detaylı veri alınması için Glaskow koma skalası vb. kullanılır. Hastane öncesi acil sağlıkta bilinç durumunu değerlendirirken en hızlı ve pratik olan yöntem AVPU yöntemi kullanılır. AVPU hekim dışı bilinç değerlendirme yöntemlerinin en iyisidir. Alert (Uyanık) Verbal (Sözlü uyarı) Painful (Ağrılı uyarı) Unresponsive (yanıtsız) Havayolunu değerlendirirken boyun yaralanması göz önünde tutulur. Tüm trafik kazası ve düşmelerde. Boyun ağrısı şikayeti olan tüm travmalı hastalarda. Boyun hassasiyeti ve deformitesi olan travma hastalarında. Uyarılara cevap vermeyen muhtemel travmalı hastalarda. Suya dalışlarda SERVİKAL BOYUNLUK MUTLAKA KULLANILMALIDIR Hastayı değerlendirirken göğüs kafesi açığa çıkarılır hayati tehlike belirtileri ve semptomları değerlendirilir. Bilateral solunum sesi Juguler ven dolgunluğu Trakeal deviasyonu değerlendir. Yaraların kapatılması-pansumanı HEMO/PNÖMO toraks için--torosentez protokolü.
Diğer değerlendirme teknikleri Ağrının tipi Akciğer sesleri Monitorizasyon EKG Oksijen saturasyonu Kapnografi Nabız oksimetresi KAYIT 1. İLK DEĞERLENDİRME yinelenir. Stabil hastada 15 dk Stabil olmayan hastada 5 dk
ÖZET Olay yerinin güvenliğine karşı önlemler alınmalı ve emin olunmalı Olay yeri yönetimi etkin ve doğru yapılmalı Hastanın sorunun saptanmalı erken tanı ve erken müdahaleye odaklanılmalı Multitravmalı ve kritik medikal hastalıklarda olay yerinde 10 dk dan fazla süre harcanmamalı İlk değerlendirme sonrası ikincil değerlendirme kriterleri unutulmamalı KAYIT!!(Yazılmamışsa yapılmamıştır.) Kaynakça Travma resüsitasyon kurs kitabı