7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN GENEL ÜRETĠM YÖNTEMLERĠ 1
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN KULLANIM ALANI 7075 AlaĢımı Hava taģıtları baģta olmak üzere 2 yüksek Dayanım/Yoğunluk oranı gerektiren birçok alanda kullanılmaktadır.
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR Aluminyumda %4-8 Zn ve %1-6 Mg kombinasyonları, dövülmüş ısıl işlem uygulanabilen aluminyum alaşımlarının 7XXX serilerini üretmek için kullanılır. Bu alaşımların bazıları, herhangi aluminyum esaslı ticari alaşımların en yüksek dayanım özelliğini geliştirir 3
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR Çinko ve magnezyumun her ikisi de aluminyumda yüksek katı eriyebilirliğe sahiptir ve genellikle yüksek-çökeltisertleşmesi özellikleri geliştirir. %1-2 bakır ilavesi, yüksek dayanım uçak aluminyum alaşımları üretmek için Al-Zn- Mg alaşımının dayanım özelliğini arttırır. 4
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR 7XXX serisinin önemli alaşımı olan 7075 alaşımının üstün gelişimi, bu alaşımdan yapılan levhanın gerilim korozyon çatlama direncini büyük ölçüde iyileştiren kromun faydalı etkisi ile mümkün hale getirilmiştir. Alaşım 7075 %5,6 Zn, %2,5 Mg, %1,6 Cu ve %0,3 Cr içerir. 5
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR Tablo 4. 7075 alaģımının bileģimi Bileşen % Ağırlık Bileşen % Ağırlık Bileşen % Ağırlık Al 90 Mg 2.1-2.9 Ti Max 0.2 Cr 0.18-0.28 Mn Max 0.3 Zn 5.1-6.1 Cu 0.6-1.6 Si Max 0.4 Zr+Ti Max 0.25 Fe Max 0.5 6
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR 7075 AlaĢımının tamamen sertleģtirilmiģ yapısı 7
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR Bazı dövülmüģ Al-Zn-Mg ve Al-Zn-Mg-Cu alaģımlarının mekanik özellikleri Çekme dayanımı Akma dayanımı 2 inc'de uzama sertlik Alaşım Temper psi Psi % Brinell 7001 0 37.000 22.000 14 60 T 6 98.000 91.000 9 160 T651 98.000 91.000 9 160 T75 84.000 72.000 12 7005 0 28.000 12.000 20 W 50.000 30.000 20 T6 51.000 42.000 13... 7075 0 33.000 15.000 17 60 T6 83.000 73.000 11 150 T651 83.000 73.000 11 150 T73 73.000 63.000 13 125 7178 0 33.000 15.000 15 60 T651 88.000 78.000 10 160 T651 88.000 78.000 10 160 8
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR ġekil 52. 7075 AlaĢımının yapay yaģlandırma mekanik özellikleri 9
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR ġekil 53. X Ray analizi sonuçları Şekilden de görüldüğü gibi ısıl işlem sonrası çökeltiler den daha fazla sinyal alınabilmektedir. 10
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ISIL ĠġLEMĠ T6 ısıl iģlemi Çözelti ısıl işlemi görmüş ve suni olarak yaşlandırılmış. Bu gösteriliş çözelti ısıl işleminden sonra soğuk işleme tabi tutulmayan veya yassılaştırma/düzgünleştirme işlemindeki soğuk işlemenin etkisinin mekanik özellik limitleri içinde sayılmadığı hallerde kullanılır. T62 Isıl iģlemi Çözelti ısıl işlemi görmüş ve suni olarak yaşlanmış, tavlanmış veya F temperden ısıl işlem yapılmış deney malzemesine veya kullanıcı tarafından herhangi bir temperden ısıl işlem yapılmış mamüllere uygulanır. T651 ısıl iģlemi Çözelti ısıl işlemi yapılmış, kontrollü bir miktar germe ile gerilim gidermeye tabi tutulmuş ve suni olarak yaşlanmış. Mamullere germe sonrası daha fazla düzeltme yapılmaz. T73 Isıl iģlemi Çözelti ısıl işlemi görmüş ve sonra en iyi gerilim korozyon dayanımını elde etmek için suni olarak yaşlandırılmış T 7351 Isıl iģlemi Çözelti ısıl işlemi görmüş, kontrollü bir miktar germe ile gerilim gidermeye tabi tutulmuş ve en iyi gerilim korozyon dayanımını elde etmek için suni yaşlandırılmış. T76 Isıl iģlemi Çözelti ısıl işlemi yapılmış ve iyi bir korozyon dayanımı elde etmek için suni 11 yaşlandırılmış
KLADLAMA ĠġLEMĠ Kladlama, bir metalik folyo veya levhanın ana metalin üzerine yapıştırılması işlemidir. Kaplama ile ana metal arasındaki bağ, deformasyon, lehimleme, kaynak veya lazer kaynak yöntemi ile sağlanabilir. Kladlama işlemini diğer yöntemlerden ayıran önemli bir özellik, kaplamanın kalın olabilmesidir. 12
KLADLAMA ĠġLEMĠ Deformasyon işlemi ile yapılan Kladlama işleminde (beraber haddeleme, ekstrüzyon) parçalar ısıtılırsa, arayüzeyde mekanik bağı yanı sıra difüzyon bağıda sağlanmış olur. 13
KLADLAMA ĠġLEMĠ Genel olarak, Kladlama işlemi aşağıda belirtilen avantajları sağlayabilir: Şayet soğuk kaplama yapılmış ise, ana metalin ve kaplamanın içyapısı bozulmaz. Termal püskürtme ve kaynak yöntemlerinde, arayüzeylerde görülen kırılgan, intermetalik fazlara, kladlanmış kaplamalarda rastlanmaz. Kaplama gözenek içermez. Büyük parçaların kaplama maliyeti diğer yöntemlere oranla çok ucuzdur. Ancak çok girintili-çıkıntılı yüzeylere kaplama yapılamaması, Kladlama işleminin dezavantajıdır. 14
KLADING UYGULAMALARI 15
KLADING (CLADDING) UYGULAMALARI 16
KLADING (CLADDING) UYGULAMALARI 17
ALUMĠNYUMLA FARKLI KAPLAMA UYGULAMALARI 18
ġekil 59. 7075 AlaĢım T73 ısıl iģlemi: Çözeltiye alma ısıl iģlemi sırasında ötektik sıcaklık aģılmıģtır. Siyah noktalar (Fe,Mn)Al 6 yapısıdır (Keller ayracı kullanılmıģtır) 250X 19
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR ġekil 60. Uçak parçası görülmektedir. 7075 alaģımı- T6 temperine tabi tutulmuģtur. Parça dövme yöntemi ile üretilmiģtir. Yapıda dövme nedeni ileoluģan gerilmeler çatlak oluģumuna neden olmuģtur. 20
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR Şekil 61. Görüldüğü gibi çatlak dövme işlemi ile delikten dışa doğru oluşmuştur. Akış dövme yönüne paraleldir. 21
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR Şekil 62. Dövme yöntemi ile üretilmiş (7075 Alaşımı) parça görülmektedir. İşlem sırasında oluşan çatlak yapıyı kullanılamaz hale getirmiştir 22
7075 SERĠSĠ ALAġIMLAR (ġekil 62 in mikro görüntüsü Yapıya mikro düzeyde bakıldığında çatlakların metalik olmayan oksit, sülfür gibi kalıntılar çevresinde yoğunlaģtığı gözlenmiģtir. Bu safsızlıklar yapıya kaynak veya dövme iģlemi sırasında girmiģtir. 23
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrlġğġ 1. DERİN ÇEKME 2. BÜKME 3. EKSTRÜZYON 4. GEREREK ŞEKİLLENDİRME 5. HADDELEME 6. DÖVME 24
DERĠN ÇEKME YÖNTEMĠ 25
DERĠN ÇEKME YÖNTEMĠ 26
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EĞEREK ġekġllendġrġlmesġ 27
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EĞEREK ġekġllendġrġlmesġ 28
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EKSTRUZYONDA ġekġllendġrġlmesġ 29
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EKSTRUZYONDA ġekġllendġrġlmesġ 30
EKTRUZYON KONTOL PANELĠ 31
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EKSTRUZYONDA ġekġllendġrġlmesġ KALIP ÖRNEKLERĠ 32
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EKSTRUZYONDA ġekġllendġrġlmesġ KALIP ÖRNEĞĠ 33
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EKSTRUZYONDA ġekġllendġrġlmesġ KALIP ÖRNEĞĠ 34
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN EKSTRUZYONDA ġekġllendġrġlmesġ PROFĠL ÖRNEĞĠ 35
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrmesġ ġekil 67. Gererek Ģekil verme 36
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrmesġ ġekil 65. Direk Ekstrüzyon 37
ġekil 64. Ekstrüzyon iģlemi 38
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrmesġ ġekil 68. Haddelemenin Ģematik gösterimi 39
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrmesġ ġekil 68. Haddelemenin Ģematik gösterimi 40
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrmesġ 41
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrmesġ 42
Haddeleme (Çelik) 43
DÖVEREK ġekġllendġrme 44
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN DÖVÜLEREK ġekġllendġrġlmesġ 45
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN KULLANIM ALANI ġekil 70. Yüksek dayanımlı motor parçalarında 7075 alaģımı kullanılmaktadır 46
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN ġekġllendġrġlebġlġrlġğġ ġekil 71. TitreĢim kontrol elemanları 47
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN KULLANIM ALANI ġekil 72. Audi A2 de kullanılan Aluminyum parçalar 48
7075 SERĠSĠ ALAġIMLARIN KULLANIM ALANI ġekil 73. Roketlerde kullanılan Aluminyum alaģımları 49
ġekil 74. Motor destek kolu ve askeri uçak için plaket (7075-T7351) 50