Eski dönemlerde Türk evlerindeki eşyalar arasında dokuma işleri büyük yer tutmaktaydı. Bunlar sandıklarda bir tür aile hazinesi olarak muhafaza edilirdi. Bu işlemelerin anlatım gücünü yalnızca teknik mükemmellik ya da başarılı kompozisyonla açıklamak yanlış olur; asıl bunları işleyenlerin coşkusu, kendilerini sözle anlatmalarına izin vermeyen bir toplumda duygularını, isteklerini, ümitlerini el işiyle dile getirmeleri, bu işlemelere güzelliğini verir. Türleri 1-Hesap İşi Hesap işi ve her zaman iftihar edeceğimiz milli bir işimizdir. Hesap işi, ipliği sayılabilen kumaşlar üzerine ve sayılarak işlenir. Hesap işinde çekme ve kesme ajurların yer aldığı görülür Hesap İşi nde Uygulanan Teknikler a)hesap işi antikası b)ince sarma c)susma d)iğneye sim geçirme e)hasır iğne f)civankaşı g)balık sırtı h)düz hesap iğnesi i)verev hesap iğnesi j)ciğerdeldi Hesap İşi Yaparken Dikkat Edilecek Esaslar 1-İpliğin tarazlanmaması 2-Desenin Türk işi karakteri taşıması 3-İşlemenin ters ve düzünün bir olması 4-Seri renklerden faydalanılması 5-Simli yerlere kızgın ütü basılmaması 1 / 15
2-Türk İşi Türk işlemelerinde desen itibariyle doğadan alınan motifler görülmektedir. Türk işi adından da anlaşılacağı gibi atalarımızdan kalma bir işleme türüdür. Türk işlemelerinde motiflerin etrafı kavisle çevrilidir. Hatların ince ve kıvrak olması Türk motiflerinin özelliğini belirtir. Eski işlemelerdeki motifler, kişilerin özelliğini, bulundukları yöre özelliğini taşımaktaydı. Türk işinde kullanılacak olan kumaşların dokusunda naylon karışımı olmamasına dikkat edilmelidir. Genellikle keten, yöresel kumaşlar, yün tela, ipek, şifon vb. tür kumaşlar tercih edilmelidir. Türk İşi nde Uygulanan Teknikler a)kenar gözeme b)düz pesent(sayılı) c)düz pesent(sayısız) d)gölgeli pesent(tahrirli) e)verev pesent f)mürver g)muşabak Türk İşi Yapımında Dikkat Edilecek Teknik Esaslar 1-Kumaş ve iplik kalınlıklarının orantılı olması. 2-Renklerin desene ve kumaşa uygun olması. 3-İpliğin tarazlanmaması. 4-Desenin Türk işi karakteri taşıması. 5-İşlemenin ters ve düzünün bir olması. 3-Çin İğnesi Çin iğnesi desenin yüzeyini tamamen kapatan renkli bir işlemedir. Renkli ipliklerin birbirinin içine girerek kaynaştığı ve düz bir yüzey meydana getirdiği için desen boyanmış hissini verir. İsminden de anlaşıldığı gibi Çin iğnesi ilk defa Çin de yapılmıştır. Çinliler kendi dokudukları atlas 2 / 15
kumaşlar üzerine işleme yapmışlardır. Desen için günlük yaşantılarından, tabiattan ve efsanelerden yararlanmışlardır. Çin iğnesinin diğer bir adı da iğne boyasıdır. Sık ve düzgü dokunuşlu bütün kumaşlar üzerine uygulanabilir. Örneğin : Sira saten, krep saten, tafta, kadife, organze gibi. Çin İğnesi Çeşitleri 1Düz Çin İğnesi : Tek renk ipekle çalışılır. Fazla renk katılmaz. 2-Gölgeli Çin İğnesi : Pek çok rengin bir arada kullanılması ile yapılır. Asıl Çin iğnesi budur. 3-Fantezi Çin İğnesi : Desenin bazı yerlerine gölge verilerek yapılır. Yardımcı olarak sap işi, makine dikişi, gölge işi, tohum işi kullanılır. Çin İğnesi Yapımında Dikkat Edilecek Teknik Esaslar 1-Kumaş ve iplik kalınlıklarının orantılı olması 2- İğne yerlerinin belli olmaması 3-Renklerin kaynaşması 4-İnce ve uzun iğneyle çalışılması 5-İğnenin yatık batırılması 6-Hep aynı yönde yapılması 7-İpliğin tarazlanmaması 8-Desenin dar yerinden geniş tarafına doğru çalışılması 9-İpliklerin kısalı ve uzunlu atılması 10-Alt ve üstünün bir olması 11-Atılan ipliklerin yan yana gelmesi. Üst üste veya aralıklı olmaması 12-Atılan iplik uzunluklarının 0,5 cm yi geçmemesi 4-Antep İşi Antep işi iplikleri sayılarak ve belli motif özellikleri dikkate alınıp kumaşın en ve boy ipliklerinin kesilerek çeşitli ajurların işlendiği ve motif kenarlarının susmalarla zenginleştirildiği bir tekniktir. Antep işinde ajurlar yapılmadan önce hesap işi antikası, sarma yapılarak ipliklerin atması engellenir. Ajur özelliğine göre fon, bir kes bir bırak, iki kes bir bırak şeklinde hazırlanabilir. Antep işi tekniğinde desen sayılarak kumaşa geçirilir. Deseni kumaşa geçirme çok önemlidir ve 3 / 15
direct işlemenin kalitesini etkilemektedir. Eğer desen kumaşa geçirilirken hata yapılırsa, fonun kesiminde telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğabilir. İplikleri kesilerek hazırlanan fonlar; 1-Mercimek ajuru 2-Örümcek ajuru 3-Kartopu ajuru 4-Ciğerdeldi 5-Cemelyan ajuru a)çitime b)badem Ajuru teknikleriyle yapılır. Ajur dışında kalan kısımlar çeşitli susmalar ile süslenir. Desenler genellikle sayarak kumaşa geçirilir. Antep işi giyim süslemeleri, dekoratif ürünler, oda ve yatak takımları gibi pek çok ürünlerde kullanılır. 5-Tel Kırma (Bartın İşi) Orijinal ve güzel bir işleme tekniği olan Tel kırma işi Türklere özgü bir işleme sanatıdır. 19. yy.dan bu yana yapılmakta olan Tel kırma işinin diğer adı ise Bartın işidir. Tel kırma işi işleme sırasında tel, makas kullanılmadan el yardımı ile yukarı aşağı doğru hareket ettirilerek kırıldığı için bu isimle adlandırılmıştır. Tel kırmada kullanılan tel, madensel tellerden yapılır. Görünüm ve genişlik olarak gelin telini andırır. Tel kırma tekniğinin özel iğnesi vardır. Yassı ve kısa olan bu iğnenin baş kısmı geniş olup uca doğru incelir. 2,5-3 cm boyunda tül deliklerinden geçebilecek genişliktedir. İşlemede yapılan her bir iğne puanından sonra tel el ile kırılarak koparılır. Tel kırma tekniğinde desen kumaşa sayılarak geçirilir. Be nedenle sayılabilen kumaşlar tercih edilmelidir. 4 / 15
Geçmişte daha çok çarşaf, yastık örtüsü, kırlent, karyola eteği, bohça, yatak örtüsü, vb ürünlerde uygulanan tel kırma, günümüzde oda takımlarında, masa örtüleri, panolar, kırlentler, abajurlar, kutular, tuvalet takımı, dış giyim (bluz, pantolon, fantezi elbiseler vb..), giyim aksesuarları (çanta, kemer, eşarp, şal, etol, şapka vb ) gibi ürünlerde kullanılmaktadır. Tel kırma teknikleri a) Artı puan (+) b) Çarpı puan (x) 6-Maraş İşi (Dival İşi) Bu nakış türü Maraş ilimizde yoğun bir şekilde yapıldığından dolayı Maraş işi adını almıştır. Dival işi, sim-sırma işi, mukavva işi, bastırma gibi isimlerle de anılır. Maraş iş tersi ile yüzü farklı görüntüde olan tek yüzlü bir işlemedir. Desen işleme ve kabartma kartonları çiriş ile hazırlanan, deseni kartondan özel bıçağı ile oyulan ve kumaşa yapıştırılan, daha sonra kartona gerilerek cülde adı verilen özel tezgâhta üstten çok katlı sim yada sırma ile alttan mumlanmış iplikle karşılıklı tutturularak yapılan bir işleme tekniğidir. Maraş işinde kullanılan teknikler a)sarma 1.Düz sarma 2.Verev sarma 3.Yarmalı sarma 4.Kabartma sarma 5.Delikli sarma 5 / 15
b)pesent 1.Düz pesent 2.Verev pesent c)balık sırtı d)hasır iğne e)aplike f)taç (kenar çalışması) Maraş işinin uygulandığı alanlar; Önceleri, evrak çantası, cüz kesesi, kahve ibriği torbası, nihaleler, terlik, pabuç, yatak örtüleri, bindallılar, gelinlikler, perdeler, divan örtüsü vb. eşyalarda kullanılırdı. Günümüzde ise, oda takımların, masa örtüleri, panolar, kırlentler, sehpa takımları, kutular, seccadeler, yatak örtüleri, albüm kapakları gibi ürünlerde; dış giyim de gece ve abiye kıyafetlerde, fantezi kıyafetlerde; iç giyimde gecelik, sabahlık vb. ; çanta, fular, etol, ayakkabı, terlik, broş, küpe, kemer, mendil, şal gibi giyim aksesuarlarında kullanılmaktadır. 5- Ajur İplik çekilerek yada kesilerek yapılan bir nakış türüdür. İplikleri çekilerek yapılan ajura çekme ajur, iplikleri kesilerek yapılan ajura ise kesme ajur denilmektedir. Çekme ajur: Kumaşın bir tarafındaki iplikleri çekilir. Çekilmeyen iplikler çeşitli kotonlarla grup grup bağlanarak şekil verilir. Çekme ajurlar başlı başına kullanılabildiği gibi, değişik tekniklerle birlikte de kullanılabilen çok zarif ve dekoratif bir nakış türüdür. Kesme ajur: Kumaşın bir tarafındaki iplikler desene uygun olarak gruplar halinde kesilir. Diğer taraftaki iplikler tamamen kesilir ve çekilir. Ortada kalan iplikler kotonlarla şekillendirilir. Bu arada motife uygun iplikler atılarak üzeri sarılır. 6 / 15
Günümüzde kullanılan ajurlar: a)iplik çekme ajurlar b)ara ajurlar c)düğümlü ajurlar 6-Antika Genellikle temizleme tekniği olarak kullanılan antika, süsleme olarak da kullanılmaktadır. Antika işleme ipi ile kumaş ipliklerini üçe yada dörder bağlanması ile meydana gelen iğne teknikleridir. İplikleri çekilerek yapılır. Antika, kumaşın enine yapıldığı zaman en iplikleri, boyuna yapıldığı zaman boy iplikleri çekilir. Çekilen ipliklerin genişliği 3 mm.yi geçmemelidir. Günümüzde kullanılan antika çeşitleri: a)düz antika (tek taraflı antika) b)karşılıklı antika c)zikzak antika d)fantezi antika Kasnak İşi (Suzeni) Geniş ve büyükçe bir tahta kasnağa gerilen kumaş üzerine tığ ile yapılan zincir işi tekniğine kasnak işi denir. Bir adı da suzeni dir. Kasnak işi kolay yapılışı ve gösterişli bir işleme oluşu nedeniyle çok rağbet görmüştür. Kasnak işi bir İslam-Türk İşleme tarzıdır. İlk önce Türkistan ve Kafkasya da Türklerin yaşadığı bölgelerde görülmüştür. Kasnak iş sık dokumalı bütün kumaşlara, çizgili ve kareli yerli dokumalara uygulanır. Sofra ve çay takımları, çeşitli örtüler, oda takımları, elbise, sabahlık, 7 / 15
seccade vb.. ürünlerde kullanılır. kullanılır. Kasnak işi teknikleri: 1-İğne ile kasnak iş (İlme) 2-Kasnakta tığ ile yapılan 3-Makine ile işlenen kasnak işi İğne Oyası Kumaş, zincir yada kalın iplik üzerine iğne yardımı ile düğüm atılarak yapılan bir örgü sanatıdır. Derin bir geçmişe sahip olan iğne oyaları aynı zamanda, çok zengin çeşide de sahiptir. Türk kadınının yaptığı oyalara verdiği adlar onların hayal gücünü ve günlük hayata bakışlarını yansıtmaktadır. Genellikle ipekten yapılan iğne oyaları küçük iğnelerle ilmikler düğümlenerek örülür. Düğümler sıkıştırıldıkça, örülen iplik inceltildikçe, örgü gözleri de küçülür. İğne oyasındaki örgü desenleri benzedikleri şekillerle adlandırılır. Birli, mecnun yuvası, pirinç, Trabzon vb.. 7-Kastamonu Çarşaf Bağlamaları a)kastamonu çarşaf bağlama düğümü 8-Aplike Düz yada desenli bir kumaştan kesilmiş motifleri veya parçayı başka bir kumaşın üzerine değişik iğne teknikleri yardımı ile tutturma, yapıştırma, kapama, tatbik etmektir. İlk çağlardan beri yapılan aplike tekniğinin günümüzde de sevilerek uygulandığı görülmektedir. Aplike tekniği 8 / 15
uygulanırken iki tip kumaş kullanılır: 1-Fon kumaşı: İşlemenin zeminini oluşturan asıl kumaştır. 2-Aplike (Kapama) kumaşı: Fon kumaşı üzerine çeşitli iğne teknikleri ile tutturulan kumaştır. Aplike tekniği üç değişik yöntemle uygulanmaktadır: 1-Kapalı Aplike (Kapama aplike) 2-Açık aplike (Düz aplike) 3-Enkrüste Aplike (Araya geçirme) Aplike kumaşını tutturmada sıkça kullanılan iğne teknikleri a)sarma b)paris puanı c)fantezi çin iğnesi d)kıvırarak Paris puanı f)blonya iğnesi e) Kordon g) Türk ajuru h) Rişliyö Yabancı Nakışlar 1-Basit Nakış İğneleri a)düz iğneler b)ilmikli iğneler c)zincir iğneleri d)düğümlü iğneler 9 / 15
e)karışık iğneler 2-Goblen a)düz goblen b)verev goblen c)kanaviçe yapma(tek iğnesi) d)kanaviçenin çift iğnesini yapma 3-Tül İşi Tülün deliklerine koton ipliğinin motife uygun olarak gezdirilmesi veya atılması il yapılır. Keten tül, ipek tül ve naylon tül üzerine uygulanır. Giyim süslemeleri,çeşitli örtüler, oda takımları b.. ürünlerde kullanılır. Tül işi üç farklı teknikle yapılır. 5-Beyaz İş (Sarma) Klasik bir işleme tarzı ola beyaz iş, nakışın temelini oluşturur. Çok kullanışlı bir işleme tarzıdır. Önceleri beyaz kumaş üzerine, beyaz iplikle işlenmekteydi. Bu gün renkli kotonlarla renkli kumaşlar üzerine tatbik edilmektedir. Çeşitli örtüler, çay- yemek takımları, iç ve dış giyim süslemeleri vs.. de kullanılır. Beyaz iş pürüzsüz bütün kumaşlar üzerine yapılabilir. Keten, poplin, opel, patiska cinsi pamuklular; saten, tafta, birman gibi ipekliler. Beyaz işi teknkleri: a)ince sarma b)sarma dolgusu c)puan d)yarma dolgu e)rişliyö f)ciğerdeldi g)kolber 10 / 15
6-Marka (Monogram) Marka birkaç harfin birleşmesinden meydana gelen şekillerdir. Marka aynı zamanda bir süsleme sanatıdır. Sık dokunuşlu pürüzsüz bütün kumaşlar üzerine uygulanabilir. Marka işi ve ve giyim eşyaları üzerine(yatak takımları, şase, mendil, gömlek, bluz, eşarp) işlendiğ gibi, eşya sandıklarına, herhangi bir müessesenin özel bir simgesi olarak, sanat eserleri üzerine imza yerine kullanılır. Markalar çiziliş tekniklerine göre 4 kısma ayrılır: 1-Düz çizgili markalar 2-Tırnaklı markalar 3-Japon tarzı markalar 4-Fantezi markalar 7-İngiliz Danteli (Dantel Anglez) a)ingiliz danteli şeridi örme(tığ ile) b)yassı İngiliz danteli şeridi örme c)elle şerit örme Biritler PİKOLAR İngiliz Danteli Ajurları 8-Dantel Vöniz 11 / 15
a)dantel vöniz 9-File a)dikdörtgen file b)yuvarlak file 10-Giyim Süslemeleri a)dikiş tekniği ile yapılanlar 1.Büzgüler 2.Pililer 3.Nervürler 4.Biyeler b)nakış tekniğiyle yapılanlar 1.Makinede yapılanlar 2.Elde yapılanlar 3.Hazır gereç ile yapılanlar 11-Pul Ve Boncuk Dikişleri 12-Tığ Danteli (Kroşe) 12 / 15
13-Firkete Oyası 14-Mekik Oyası 15-Makrame (Düğün Danteli) 16-Balgümeci (Nida Bey) 17-Su Büzgüsü Aksesuarlarda Geleneksel Işıltı Hayatın bir çok evresinde önemli bir rolü olan işlemeler; örf, adet, gelenek, görenek gibi sosyal kurallarla yönlenmektedir. Günümüzde de süregelen hediye verme, çeyiz hazırlama, çeyiz serme, sünnet düğünü, doğum v.b. geleneklerle yayıldığı ve güncelliğini koruduğu görülmektedir. Özellikle son yıllarda işlemeli ürünlerin büyük rağbet gördüğü dikkati çekmektedir. Bu nedenle akla gelebilecek her türlü ürün işlemelerle bezenmekte ve piyasaya sunulmaktadır. Çeşitli iğne teknikleri kullanılarak süslenen ürünleri şu şekilde sınıflamak mümkündür. 1. Ev Dekorasyonunda Kullanılanlar 13 / 15
a)oda takımları b)yatak takımları c)banyo takımları d)yemek takımları 2. Giyim Süslemelerinde Kullanılanlar a)giyim üzerinde * Dış giyim Abiye kıyafetler, bluz, pantolon, fantezi elbiseler * İç giyim Gecelik, sabahlık b)giyim aksesuarları Kemer, çanta, eşarp, şal, etol, şapka, terlik Nedir Pamuk ya da ipekten yapılmış, beyaz ya da renkli, kalın ve ince kumaşlar üzerine; ipek, yün, keten, pamuk, metal v.b. gibi iplikler kullanarak elde iğne ve ya tığ... Yapılışı 14 / 15
El nakışında önce desen tespit edilir ve ölçüler kağıt üzerinde belirlenir. Herhangi bir teknik kullanılarak çizilir, gerilir ve işlemeye başlanır. 15 / 15