YOZGAT NİZAMOĞLU KONAĞI ETNOĞRAFYA MÜZESİ İŞLEMELERİ

Transkript

1 YOZGAT NİZAMOĞLU KONAĞI ETNOĞRAFYA MÜZESİ İŞLEMELERİ Özet Süheyla BİLKİ KALE 1 Anadolu kültüründe İşleme sanatlarının belgelenmesi ve gelecek kuşaklara aktarımı önemli bir husustur. Geleneksel işleme (nakış) örneklerinin korunduğu Etnoğrafya Müzeleri ve çeyiz sandıklarında yer alan örnekler araştırmacıların asıl kaynaklarıdır. Etnografya Müzeleri seksiyonlarında bulunan işleme örneklerinin incelenmesi Türk el sanatları ve kültür tarihine de önemli bir katkı sağlamaktadır. Yozgat İli İşleme Atlası araştırmaları kapsamında Nizamoğlu Konağı Etnoğrafya Müzesi nde bulunan çevre, mendil, uçkur, yağlık ve peşkirler belgelenmiştir. Çevre, Mendil, Uçkur, Yağlık ve peşkirlerde yoğun olarak Türk işi, hesap işi, sarma işi, yassı tel ile tel kırma, ve sim ile sarma, ve zincir işi kullanıldığı tespit edilmiştir. Bildiride sunulan İşleme Atlasında eserlerin kullanım yerleri, uygulanan teknikler, kullanılan malzeme, motif ve kompozisyon özellikleri incelenmiş ve işleme özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Abstract In order to preserve the Anatolian culture and transfer it to the next generations, documentation of embroidery handcraft and the dresses worn in special days is very crucial. The samples from the doweries and the Etnography Museums where traditonal embroidery samples are preserved are the main sources of information for the researches. Investigation of the embroidery samples in the sections of the museum is a great contribution to the Turkish handcraft culture and art history. In the project The Atlas of Yozgat Embroidery, çevre, napkin, uçkur (drawstring), yağlık (a kind of large handkerchief) and peşkirs (towel) in the Nizamoglu Konagi Etnography Museum were documented and it was observed that Turkish embroidery, Hesap embroidery, Sarma embroidery, Tel kırma with flat wire, Sarma with tinsel and Zincir embroidery techniques were applied widely on them. This presentation about the atlas of embroidery describes the areas the pieces are used; the properties of the materials, techniques, motives and compositions. The presentation also classifies the pieces according to their embroidery techniques. 1. Giriş Kültürümüzün dününü bugüne, bugünü yarına taşıyıp aktarmak araştırmaları ve yayınları çoğaltmakla olur. Bunun için özellikle el sanatlarında müzede bulunan eserleri inceleyerek bilgi edinmek mümkündür. Müze geçmiş demektir. Müzelerin ise geçmişteki kaynağı olan çeyiz sandıkları, incelendiğinde kültür tarihimize hiç de küçümsenmeyecek ölçülerde katkı sağladığı anlaşılır. Çeyiz sandıkları toplumu oluşturan parça olarak aile yaşantısını dolayısıyla toplumun yaşantısını bize sembolik olarak anlatır ve tanıtır. Özellikle el sanatlarında sandıklar bir hazinedir. Kadının en güzel ve özel eşyaları sandıklarda saklandığı için Türk kadını sandığıyla bütünleşir, kendini özel hisseder. Bu nedenle sandıklar geleneksel Türk el sanatlarını yaşatmakta da önemlidir. Eserler asırlardır, kadınlar tarafından özenle korunarak çeyiz sandıklarında saklanmış, artık bu eserler çeyiz sandıklarından çıkarılarak müzelere taşınıp sergilenmektedir. Yozgat Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesinde oldukça fazla işleme örneği bulunmaktadır. 1 Öğr. Gör. Gazi Üniversitesi, skale@gazi.edu.tr 572

2 2. İşleme Örnekleri 2.1. Mendil Dört köşesi işlemeli kare şeklinde 50x50cm ölçülerinde giysilerle birlikte belde ya da kuşakta süsleme ya da elde aksesuar olarak kullanılan örtüdür. Mendiller başkasına verilen hediyeler ve işlemeli örtüler arasında önemli bir yer tutar. Bu nedenle mendillerde değişik kumaşlar kullanılmıştır. Kumaşların özenle seçilmiş, özellikle ipek olmasına ya da kaliteli, ince keten bezden olmasına dikkat edilmiştir. Kenarlarına ince oyalar yapılarak daha da sanatsal hale getirilmiştir. Tütün, merasim mendili vb. gibi işlevine göre isimlendirilen mendillerin ya çevresi kalın bordür biçiminde işlemelerle süslenmiştir ya da karşılıklı köşelerin işlenen motiflerle belirlenmiştir. Merasim mendilleri arasında göbeği de işlemelerle bezenmiş parçalara rastlanmaktadır (Barışta, 1999:219). Mendillerde kullanılan desenler ise şöyle tanımlanabilir. Bordürlere en fazla geometrik şekiller, rozetler ve stilize çiçek motifleri işlenmiştir. Bazen da zikzaklı şekiller içine yapılmış çok güzel örnekler mevcuttur, bazen mendillerin renkli ketenlerden yapıldıkları görülür. Bunlardan en fazla yeşil, lacivert ve tarçını renkler göze çarpar. Mendillerin iki yüzü de kullanıldığından bunlar için tersi ve yüzü aynı olan hesap işleri tercih edilmiştir (Gönül, 1973: 63) Yağlık Eskiden sofralarda el ve ağız silmek için peçete gibi kullanılan örtülerdir. Yağlıklar mendilden biraz büyüktür. Bazı yörelerde ise daha değişik amaçla kullanılmaktadır. Güneydoğu Anadolu da da bazı aşiretler arasında kadınların başlarına koydukları fesin üzerine örttükleri örtünün adına da yağlık denir (Okan, 1975: 21). Yağlıklarda kullanılan desen ve kompozisyon özellikleri de şöyle anlatılabilir. Yağlıklarda ekseriya geometrik veya stilize olmuş küçük çiçek motifli bir su üzerine daha geniş geometrik şekiller veya stilize çiçek motifleri yapılır (Gönül,1973: 65) Çevre Dörtkenarı işlemeli çevreler, boyutları 60x60 cm civarında kare biçimli örtülerdir. İşlemeler arasında sanatsal öneme sahiptirler. Nakış yapanlar renk, desen, kompozisyon bakımından çevreler üzerinde bütün becerilerini sergileyerek sanat değeri yüksek olan eserler çıkarmışlardır. Dört etrafını dolaşarak, ortada küçük kare boşluk kalacak şekilde bordür biçiminde işlemeler yapılmıştır. Bu bordürler kalın ya da su şeklindedir. İnce su şeklinde olanların dört köşesinde motifler ya da ortalarda serpme motifler veya her ikisi bulunur. Bazı çevrelerde sadece dört köşesine motifler yerleştirildiği de görülmektedir. XVII. yüzyıllarda da çevrelere gereken değer verilmiş ve zengin motifler işlenmiştir. Daha sonraki devirlerde mesela XVIII ve XIX y.y. da çevrelerin etrafları bazen çiçek ve bazen de manzara motifleriyle doldurulmuştur (Gönül, 1973: 63-65). Çevreler süsleme dışında başka yerlerde de kullanılmıştır. XVI. yüzyıldan itibaren başa örtmek, hediye vermek, hediye sarmak, Kur an saklamak için 573

3 kullanılan çevrelerde genellikle hesap işi, pesent ve sarma teknikleri kullanılmıştır (Sürür, 1976:48) Çevre Örnekleri Örnek No: 1 Envanter No: 4(4) Eser Adı: Çevre Boyut: 72x72 cm. iplik ile hesap işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel Örnek No: 2 Envanter No: 425(442) Eser Adı: Çevre Boyut: 77x77cm. Tanımlama:Pamuklu dokuma üzerine, yassı tel ile sarma ve pesent, tekniğinde bitkisel ve figürlü Örnek No: 3 Envanter No: 576(593) Eser Adı: Çevre Boyut: 53x53cm. iplik ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve geometrik 574

4 Örnek No: 4 Envanter No:606(623) Eser Adı: Çevre Boyut: 45x45cm. Tanımlama:Pamuklu dokuma üzerine, simle ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve yazılı Örnek No: 5 Envanter No:704 (721) Eser Adı: Çevre Boyut: 55x55 cm. iplik ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel motif işlemelidir. Örnek No: 6 Envanter No:1214 (1256) Eser Adı: Çevre Boyut: 80x80cm. Tanımlama:İpekli dokuma üzerine, ipek iplikle Türk işi ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel 4. UÇKUR Erkeklerin bellerine bağlayarak süslenmek ve giydikleri şalvarın belini tutturmak için kullandıkları bağa uçkur denir. Uçkurlar genellikle ince ve kalın keten bezler üzerine yapılmıştır cm eninde cm boyunda uzun parçalardır (Sürür, 1976: 54). İşlemelerde desen genellikle uçkurların iki kısa ucunda geniş bir yüzeye yayılıp, kare ya da dikdörtgen oluşturur. Uçkur desenlerinde Eğer bordür ince ise kenara yakın işlenir. Ayrıca su ve bunların üzerine motifler dizilir. Suların üzerine dizilen çiçekler ya bir daldan çıkıp etrafa doğru genişler ya da eşit aralıklarla sıralanır. Bazen tek tek, küçük motifler bütün alanı kaplar. Nakış malzemesi sırma, sim ve ipektir. İki tarafları da kullanıldığından hesap işi tercih edilir (Gönül, 1973: 66). Teknik olarak hesap işinin dışında, Türk işi, sarma işi, yassı tel ve sim ile sarma, tel kırma, zincir 575

5 işi kullanılmaktadır. Uçlara ise iğne oyası, işleme tekniğine uygun su ya da temel işleme tekniklerinden yapılmaktadır Uçkur Örnekleri Örnek No: 7 Envanter No: 620(637) Eser Adı: Uçkur Boyut: 12x190cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplik ile hesap işi tekniğinde bitkisel ve geometrik Örnek No: 8 Envanter No:635(652) Eser Adı: Uçkur Boyut: 23x170cm. Tanımlama: İpekli dokuma üzerine, simle sarma işi tekniğinde bitkisel ve geometrik motif işlemelidir. 576

6 Örnek No: 9 Envanter No:637(654) Eser Adı: Uçkur Boyut: 25x210cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplik ve simle sarma tekniğinde bitkisel ve yazılı Örnek No: 10 Envanter No: 663(680) Eser Adı: Uçkur Boyut: 27x162cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplik ile Türk işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel Örnek No: 11 Envanter No: 698 Eser Adı: Uçkur Boyut: 30 x110cm. Tanımlama:Pamuklu dokuma üzerine, yün iplikle Türk işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel 577

7 Örnek No: 12 Envanter No:916 ( 948) Eser Adı: Uçkur Boyut: 19x193 cm. iplikle hesap işi tekniğinde bitkisel motif işlemelidir. Örnek No: 13 Envanter No:2303 (2397) Eser Adı: Uçkur Boyut: 31x98 cm. iplikle hesap işi tekniğinde bitkisel ve geometrik Örnek No: 14 Envanter No:2328 (2435) Eser Adı: Uçkur Boyut: 30x145 cm. Tanımlama:Pamuklu dokuma üzerine, ipek iplikle hesap işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve yazılı 578

8 5. Peşkir Dikdörtgen şeklinde iki ucu işlemeli örtüye peşkir denir. Peşkirler el ve yüz kurulamak için kullanılır, genellikle keten ya da pamuklu dokumalar üzerine işleme yapılarak süslenir. El tezgâhlarında dokunan peşkirlerin enleri 50cm e yakın, boyları cm. kadar olur. Bu yer sofrasında kullanılan Peşkirlerin aynı zamanda peçete gibi dize örtülerek de kullanıldığı bilinmektedir. Bazen de bir yer sofrasını kuşatacak gibi 2-2,5 m uzunluğunda olanları da vardır. Bunlara sumak peşkir adı verilir ve uzun peşkirler yer sofrasının çevresine oturanların hepsinin dizlerine örtülerek kullanılırdı (Barışta, 1999: 224). Peşkirlerde işleme tekniği olarak daha çok, Türk işi, hesap işi, sarma işi, yassı tel ve sim ile sarma, tel kırma, zincir işi kullanılır. İşlemelerle süslenen peşkirlerin bazıları çözgüsü bükülerek ve püskül bağlanarak veya çözgüler serbest bırakılarak iki kısa kenarı süslenir. Bazıları ise temel işleme teknikleri ile kenar temizliği yapılır Peşkir Örnekleri Örnek No: 15 Envanter No: 424(441) Boyut: 42x134cm. iplik ile hesap işi ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel Örnek No: 16 Envanter No: 434 (451) Boyut: 35x198 cm. iplik ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel 579

9 Örnek No: 17 Envanter No: 453 (470) Boyut: 35x160 cm. iplik ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve geometrik Örnek No: 18 Envanter No: 491(508) Boyut: 40x108 cm. iplik ile hesap işi tekniğinde bitkisel ve nesnel motif işlemelidir. Örnek No: 19 Envanter No:502 (519) Boyut: 47x51cm. iplik ile Türk işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve geometrik Örnek No: 20 Envanter No: 536 (553) Boyut: 68x6130 cm. iplik ile hesap işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel 580

10 Örnek No: 21 Envanter No: 537 (554) Boyut: 47x112 cm. iplik ile Türk işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel motif işlemelidir Örnek No: 22 Envanter No: 580 (597) Boyut: 43x66 cm. iplik ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve geometrik Örnek No: 23 Envanter No: 622 (639) Boyut: 46x125cm. iplik ile Türk işi, sim ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel 581

11 Örnek No: 24 Envanter No: 625 (642) Boyut: 47x145 cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplik ile hesap işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve nesnel Örnek No: 25 Envanter No: 638 (665) Boyut: 54x90 cm. iplik ile Türk işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel Örnek No:26 Envanter No:639 (656) Boyut: 56x114 cm. iplik ile hesap işi tekniğinde bitkisel ve nesnel Örnek No: 27 Envanter No: 651 Boyut: 56x118 cm. iplik ile Türk işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel 582

12 Örnek No: 28 Envanter No: 669 (686) Boyut: 70x86 cm. iplik ile Türk işi, yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel Örnek No: 29 Envanter No: 698 (715) Boyut: 30x110 cm. Tanımlama:Pamuklu dokuma üzerine, yün iplik ve yassı tel ile sarma işi tekniğinde bitkisel ve geometrik Örnek No: 30 Envanter No:1221(1263) Boyut: 38x80 cm. Tanımlama:Pamuklu dokuma üzerine, ipek iplikle hesap işi, simle sarma tekniğinde bitkisel Kenarına renkli püsküller yapılmıştır. Örnek No: 31 Envanter No:1372 (1436) Boyut: 39x90 cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplikle zincir işi tekniğinde bitkisel ve nesnel 583

13 Örnek No: 32 Envanter No:1601 Boyut: 40x91cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplikle zincir işi tekniğinde bitkisel motif işlemelidir. Örnek No: 33 Envanter No:1858 Boyut: 70x73 cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplikle zincir işi yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel Örnek No: 34 Envanter No:2314 (2408) Boyut: 41x110 cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, ipek iplikle ve yassı tel ile sarma tekniğinde bitkisel ve nesnel motif işlemelidir. 584

14 6. Bohça Bohçalar içine, çamaşır, elbise gibi eşyaları saklamak ve koruma amacıyla sarılan ya da dolap, sandık gibi yerlerin düzenlenmesi için kullanılan kare şeklinde işlemeli ürünlerdir. Bir çeşit paketleme eşyası olarak da kullanılır. Eskiden dolapların evlerde yaygın olmadığı dönemlerde giyim eşyası bohçada ve sandıkta saklanırdı. Bohçanın gelin bohçası, damat bohçası, kaynana bohçası, hamam bohçası, kırpıntı bohçası gibi işlevsel, parçalı bohça, yamalı bohça gibi çeşitleri vardır. İşlemeli bohçalar çeyiz geleneğimizde önemli bir yer tutmaktadır. Erkek tarafı kıza ve yakınlarına göndereceği nişan ve düğün hediyelerini bohçaya paketleyerek, kız tarafı da damat ve yakınlarına göndereceği hediyelerini bohçaya paketleyerek gönderir. Bohça dört köşe yani kare 90X90 cm. 100X100 cm. ya da özel ölçü tercihleri vardır. Kullanım alanına göre ölçü seçilebilir. Ama genellikle 90x90 cm kullanılır. Belki bu ölçü kullanılan kumaş enine de bağlı olarak geliştirilmiş bir ölçü olabilir. Bohçalar genellikle işlemeli olmakla birlikte kullanılan yere göre özellik kazanırlar. Bohçaların yekpare kumaştan veya parça kumaşlardan kırkyamalı olarak da yapılanları vardır. Ailenin maddi durumuyla da yakından ilgili olan bohçalarda maliyetine göre kullanılan kumaş ve üzerine uygulanan işlemeler değişebilir. Genellikle gelin bohçalarında kadife, ipek, saten, gibi fantezi kumaşlar, günlük kullanım için yapılan bohçalarda patiska, hassa, Amerikan bezi gibi kumaşlar kullanılır. Bohçaların üzerine yapılan işlemeler ise Türk işi, hesap işi, dival işi, Antep işi, Çin iğnesi, beyaz iş, delik işi, sarma, tel sarma gibi çeşitlilik gösterir. 6.1.Bohça Örnekleri Örnek No: 35 Envanter No: 408 (425) Eser Adı: Bohça Boyut: 57x57cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, batik yapılmış, yassı tel ile sarma ve pesent tekniğinde bitkisel ve geometrik 585

15 Örnek No: 36 Envanter No:725 (742) Eser Adı: Bohça Boyut: 79x79 cm. Tanımlama: Saten dokuma üzerine, simle dival işi tekniğinde bitkisel Örnek No: 37 Envanter No:726 (743) Eser Adı: Bohça Boyut: 80x80 cm. Tanımlama:Kadife dokuma üzerine, simle dival işi tekniğinde bitkisel 7. Peştemal Peştamal hamam içinde örtünmek içindir. Erkeklerde bele, kadınlarda göğüsten bağlanarak kullanılır. Ayrıca Esnaf peştamalı, hamam peştamalı ve kadınların sokağa çıkarken başları ile beraber gövdelerini örttükleri car peştamallar (Koçu, 1996:236) vardır. 586

16 7.1. Pestamal Örnekleri Örnek No: 38 Envanter No:1393 (1437) Eser Adı: Peştamal Boyut: 96x167 cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplikle hesap işi, yassı tel ile tel kırma tekniğinde bitkisel ve geometrik 8. Namaz Başörtüsü Örnek No: 39 Envanter No: 623 (640) Eser Adı: Namaz Örtüsü Boyut: 78x155 cm. Tanımlama: İpek dokuma üzerine, ipek iplik ile hesap işi tekniğinde bitkisel 9. Kırlent Örnek No: 40 Envanter No:1890(1975) Eser Adı: Kırlent Boyut: 50x50cm. Tanımlama: Pamuklu dokuma üzerine, koton iplikle kanaviçe tekniğinde bitkisel ve geometrik 10. Geleneksel Giysiler Doğa koşullarından korunma ve örtünme ihtiyacıyla ortaya çıkmış olan giysiler, geçmişten günümüze toplumsal, dinsel değerlerin etkisiyle biçim değişiklikleri göstermiş, kişinin kendi zevk ve tercihi 587

17 de eklendiğinde ortaya zengin bir giyim biçimi çıkmıştır. Türk kadının giyim kuşamına da her dönemde önem verilmiştir. Geçmişte maddi kültürümüzde kadın giyimi çeşitlilik, dolayısıyla zenginlik arz etmektedir. Kıyafetler bölgelere, ekonomi, mevki, mekân ve zaman koşullarına göre farklılık gösterir. En önemli geleneksel giysilerimizden bindallılar ise birçok bölgemizde düğünlerde ve özel günlerde giyilmektedir. Bindallı kıyafetler, koyu renkli kadifeden yapılan ve boyun kısmından yırtmaçlı bedene oturmamış, elbisenin özellikle ön ve arka tarafı simle gösterişli olarak işlemelidir (Arık,1972:161). Kolları hafifçe bol ve uzundur. Kol ve yaka kenarları iki parmak genişliğinde beyaz dantellidir. Ayrıca bu bindallıların bir kısmı kutu içi entarileri olarak da bilinmektedir. İstanbul da belli kişiler ya da firmalar tarafından yapılarak kutular içine paketlenip, Anadolu da birçok şehre düğün elbisesi olarak gönderildiği için halk arasında bu isimle anılmaktadır ( Mart 2011 Yozgat bölgesinde gelin kıyafeti, Çoğunlukla pembedir, Damasadan denir, iki parçalıdır. Etek kuyrukludur. Buluza kat kat dantel yapılır. (Arık,1972:154) Geleneksel Giysilerden Örnekler Örnek No: 41 Envanter no:1355 (1419) Ürün Cinsi: Giysi (Etek, Buluz) Teknik: Dival işi (Sim Sarma) Malzeme: Pembe saten kumaş, sarı sim, pul, beyaz astarlık kumaş, hazır dantel, koton iplik, sim kordon, tırtıl, sarma Giysinin Tanımı: Giysinin önü kapalı, yuvarlak yakalı, kollar uzun. Buluz ve etek olarak iki parça ve ayrıca dilimli bir yaka göğüs üzerine düşmektedir. Kol uçları üçgen dilimlidir. Etek aşağıya doğru genişlemiştir. Yaka, kol, etek ve yakadaki parça kenarında dantel kullanılmıştır. Gelinlik olarak giyilmiştir. Kompozisyon: Ön ve arka bedende bitkisel bezemeli desenler simetriktir. Motifler etek ve kol ucunda su şeklinde yer almaktadır. Nesnel bezeme olan vazodan çıkan büyük çiçekler kıvrımlı dallar, göğüs ve sırtta kolye biçimli motifler ve giysinin boşluklarında küçük motifler yer almaktadır. Müzeye geliş tarihi ve biçimi: Yozgat, Cumhuriyet, satın alma 588

18 Örnek No: 42 Envanter no: 656 (673) Ürün Cinsi: Giysi (Elbise) Teknik: Dival işi (Sim Sarma) Malzeme: Bordo kadife kumaş, sarı sim, pul, beyaz astarlık kumaş, siyah koton iplik. Giysinin Tanımı: Giysi sol yandan göğse kadar açık. Dik yaka, kollar uzun ve uca doğru daralmış. Giysinin önü boydan üç parça, orta yatay olarak 6 parçaya bölünmüş, parçalar bir sıra sırma işlemeli, bir sıra petek büzgülü olmak üzere ayakucuna kadar uzanmaktadır. Arka bedende koltuk altından itibaren yanlara peş konulmuş, Arkada etek ucu uzatılarak kuyruk oluşturulmuştur. Kadife kumaşın öne gelen kısımları yıpranmış kumaşın tüyleri dökülmüştür. Kompozisyon: İç kısmında küçük çiçeklerin bulunduğu dilimli yarım daire şeklindeki motiflerden meydana gelen su. giysinin bütün çevresini dolaşmaktadır. Bu suya paralel olarak kıvrımlı dal ve çiçeklerden meydana gelen ayrı bir su görülmektedir. Kıvrık dal ve çiçeklerden büyük bir fiyonkla buket haline getirilmiş ana motif, arka eteğin kuyruk kısmında yer almakta, bu motifin değişik boyları sırt ve kollarda görülmektedir. Ön parçada fiyonk, püskül gibi nesnel ve bitkisel bezemelerden meydana getirilen motif, yukardan aşağıya büyütülerek yerleştirilmiştir. Müzeye geliş tarihi ve biçimi: Yozgat, Cumhuriyet, satın alma 589

19 Örnek No: 43 Envanter no:2333 (2427) Ürün Cinsi: Giysi (Cepken) Teknik: Kordon tutturma Malzeme: Bordo muare kumaş, beyaz simli kordon, beyaz pul, koton iplik, hazır harç Giysinin tanımı: Giysi önden açık, yuvarlak yaka, kollar uzun. Kol arkasında yırtmaç bulunmakta, kol uçlarının iç kısmı beyaz kumaşla aplike edilmiş, el üstüne düşmektedir. Kompozisyon: Yaka, kol, beden çevresinde hazır kordonla geometrik su motifi ile süsleme yapılmıştır. Göğüs üzerinde geometrik bir motif bulunmaktadır. Aynı motiften arkada yatay olarak yer almaktadır. Omuzlar ve kol uçları değişik motiflerle süslenmiştir. Müzeye geliş tarihi ve biçimi: Yozgat, Cumhuriyet, satın alma 12. Sonuç Müzede geleneksel işlerimizden olan Türk işi, hesap işi, kanaviçe, sarma, susma işi, tel kırma, yassı tel ile sarma, sim sırma ve dival işi bulunmaktadır. Müzede yoğun olarak bulunan bu geleneksel işlerimiz korunarak ilerde yeni nesillere aktarılmalı ve yaşatılmalıdır. El sanatları çok emek ve büyük çabalar harcanarak üretilmesine karşın günümüzde yeterince değerlendirilememektedir. Bu ürünleri sergilemenin yanı sıra aile ekonomisine ve ülke kalkınmasına katkıda bulunmak üzere geniş bir yelpazeye tanıtılmalı ve turizme yönelik üretime geçilmesi düşünülmelidir. Bunun için ise yerel yönetimlerin, üniversitelerin ve müteşebbislerin ortak üretecekleri plan ve projeler geliştirilmelidir. Satışa sunulacağı pazar yerlerinin ve ihracat yollarının açılması sağlanmalıdır. 13. Müzakere Katılımcı: Süheyla Hanım bildiriniz güzeldi fakat bildirinizde yer alan bazı figürler var, sanat tarihçilerinin yorumlamış olduğu bu figürler ele alınırken tarihlendirmesi ve benzetmeler yapılmalı. Gösterdiğiniz duvar resimlerinin benzerleri var; balığın bereket olduğu belli, hamam taslarında bile vardır. Selvi ve hayat ağacının pek çok yerde kullanıldığını biliyorsunuz, bu örneklere bakmalısınız. Ayrıca divan işi Yozgat ta yaygındır. Bunun sebebi ailesinin sarayla ilişkisinin olmasıdır. Bunun yanında gemili tasvirler önemliydi. Öğr. Gör. Hamide SOYSAL DEMİRCİ: Bildiğiniz gibi biz sanat tarihinin alanlarına girmiyoruz. 590

20 Prof. Dr. Hakkı ACUN: Sanat tarihine girmeyin, benzerleri ve karşılaştırmalı tarihlendirmeye giderseniz bildirinin kalitesi artar. Hamide Hanım o gösterdiğiniz tavanlar kündekâri değil, bir de plandan biraz bahsetmeliydiniz. Ayrıca Ülkem Hanıma da bir şey söylemek istiyorum. Bildiğiniz gibi ben Moğolistan da uzun süre çalışmalar yaptım. Orada çok güzel balbal örnekleri var. Bildirinizde gösterdiğiniz o bellinde fişek ve tüfek bulunan örnek 19.yy. a aittir. Gösterimde bir hata olmuş sanırım. 14. Kaynakça APAK, Melek Sevüktekin. Ve Diğerleri Osmanlı Dönemi Kadın Giyimleri Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1997 ARIK, Rüçhan Ve Diğerleri. Bölgesel Türk Giysileri Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1972 BARIŞTA, H.Örcün. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri. Ankara Kültür Bakanlığı, 1999 DEVELİOĞLU, Yakude. Çankırı El Sanatları Gazi Üniversitesi Ankara 2008 BERKER. Nurhayat ve Yusuf Durul. Türk İşlemelerinden Örnekler Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatları Serisi: 1 Topkapı Sarayı Müzesi Kolleksiyonlarından KALE, Süheyla. Gaziantep Yöresi Altın Tel İşi Motif dergisi Yıl.9 Sayı.33 İstanbul 2003 KOÇU, Reşat Ekrem. Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü Güncel Yayıncılık Ankara 1996 MARKALOĞLU, Şehdabe. Dival İşleme Özkan Matbaacılık Ltd. Şti Ankara. GÖNÜL, Macide. Türk Elişleri Sanatı Ankara,1973 OKAN, Nevzer: Nakış Öğrencilerine Kaynak Kitap MÖM Yayınları:10 Ankara 1975 SÜRÜR, Ayten. Türk İşleme Sanatı Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatları Serisi:4 İstanbul,1976 ÜLKER, Nuran. Ayaş Yöresi Peşkirleri Motif dergisi Yıl.9 Sayı.33 İstanbul Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Bilgi İşlem ve Bilgi Yönetimi Daire Başkanlığı 11 MART Kadın Giysileri 11 Mart