ANADOLU ÜNVİERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR DESTEKLİ AKADEMİK DANIŞMANLIK MERKEZLERİ PROJESİ'NİN DEĞERLENDİRİLMESİ Prof.Dr. B. Fethi Şeniş Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğr.Gr. M. Emin Mutlu Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Açıköğretim Fakültesi (AÖF) Bilgisayar Destekli Akademik Danışmanlık Merkezleri (BDAD) Projesi, Anadolu Üniversitesi Bilgisayar Destekli Eğitimi (BDE) Birimi tarafından 1992-1994 tarihleri arasında tasarlanmış ve 1994 yılında uygulamaya konmuştur.bu çalışma BDAD Merkezleri Projesi'nin bir değerlendirmesini içermektedir. Bu amaçla projenin donanım, tefrişat ve yazılım özelliklerine değinilmiş, uygulama biçimi ve sonuçlarına yer verilmiştir.projenin, yeterince tanıtılamamasına rağmen Anadolu Üniversitesi İşletme, İktisat ve Açıköğretim Fakülteleri öğrencilerinden beklenen ilgiyi gördüğü gözlenmiştir. Giriş Bu çalışmada Anadolu Üniversitesi'nde uzaktan öğretim yöntemine göre Öğretim yapan fakültelerin akademik danışmanlık hizmetlerinin bilgisayarla desteklenmesi için başlatılan BDAD Merkezleri projesi'nin tasarımı, uygulanışı ve sonuçları irdelenmektedir. Bu amaçla çalışmanın birinci bölümünde Anadolu Üniversitesi'ndeki gerçekleştirilen uzaktan Öğretim faaliyetlerinin gelişimi ele alınarak, bu faaliyetlerin en önemli üç bileşeninden birisi olan akademik danışmanlık tanıtılmaktadır.
Akademik danışmanlık için kullanılan yöntemlerden birisi de bilgisayar destekli eğitimdir. Anadolu Üniversitesi 1980'Ierin sonunda BDE konusunda gerekli yatırımları yaparak, BDE Birimi'ni oluşturmuştur. BDE Birimi'nde kuruluşundan itibaren üretime ve araştırmaya ağırlık vererek önemli ölçüde deneyim birikimi sağlanmıştır. BDE Birimi'nin kuruluşu ve gerçekleştirdiği projeler çalışmanın ikinci bölümünde tanıtılmaktadır. I990'lı yılların başından itibaren akademik danışmanlık hizmetlerinin bilgisayarla nasıl destekleneceği araştırılarak, bu amaçla pilot uygulamalar geliştirilmiştir. Gerekli yatırımların yapılmasıyla proje gerçeğe dönüşmüş ve 1994 yılında ilk hizmetler verilmeye başlanmıştır. Bilgisayar Destekli Akademik Danışmanlık Merkezleri Projesi'nin tanıtımı ve tasarımı çalışmanın üçüncü bölümünde ele alınmaktadır. Çalışma, projenin uygulanışı ve geleceği ile ilgili bölümlerle devam etmektedir. Son olarak sonuç ve öneriler ele alınmıştır. Anadolu Üniversitesinde Uzaktan Öğretim Faaliyetlerinin Gelişimi 1982 yılında, İş idaresi ve İktisat olmak üzere iki bölümle kurulan Açıköğretim Fakültesi'ne 1982-83 yılında 30.000 dolayında öğrenci kaydedilmiştir. İzleyen yıllarda açılan Ev İdaresi, Sağlık Önlisans ve Sosyal Bilimler Önlisans gibi yeni programlarla toplam öğrenci sayısının 1992-93 öğretim döneminde 400.000 civarına. ı ulaştığı gözlenmiştir. 1993 yılında 496 Sayılı KHK ile Açıköğretim Fakültesi'nin dört yıllık lisans eğitim verilen İş İdaresi ve İktisat bölümleri bağımsız birer fakülte haline dönüştürülerek İşletme ve İktisat Fakülteleri kurulmuştur. Açıköğretim Fakültesi ise devam eden lisans tamamlama ve mesleki sertifika programlan ile yaygın eğitim hizmetlerinin yanısıra, yeni açılanlarla birlikte toplam 15 Önlisans programını barındıran bir fakülte olarak organize edilmiştir. Yasa, uzaktan öğretim yapan fakültelerin kitap, radyo, televizyon vb. eğitim materyallerinin üretimini, öğrenci İşleri ve sınav Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesinin Açıköğretim Hizmetleri-Açık Yükseköğretim ve Yükseköğretim Karşılaştırılması, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 462, s.14.
J organizasyonunu gerçekleştirme görevini de Açıköğretim Fakültesi'ne vermiştir. Açıköğretim sistemiyle eğitim veren bu fakültelerin öğrenci sayısı 1996-97 öğretim yılında toplam 586.000'e ulaşmıştır. Açıköğretimde Yararlanılan Temel Eğitsel İletişim Ortamları Çeşitli ülkelerdeki uzaktan öğrenim uygulamalarında farklı eğitsel ortamlardan farklı oran ve biçimlerde yararlanıldığı gözlenir. Ancak, basılı malzeme, radyo ve televizyon ve akademik danışmanlık hizmetleri genellikle tüm uzaktan Öğretim uygulamalarında işe koşulmaktadır. Basılı Malzeme Hemen tüm uzaktan öğretim projelerinde olduğu gibi Anadolu Üniversitesi'nin uzaktan eğitim programlarında da temel öğretim ortamı olarak basılı malzemeden yararlanılmaktadır. Uzaktan öğretim tekniklerine uygun olarak geliştirilmiş ders kitapları en yaygın basılı malzemedir. Uygulamada yer alan her derse İlişkin olarak, ayrı ayrı yazılıp geliştirilen ders kitapları, ünite adı verilen modüllerden oluşmaktadır. Ünitelerde bazı standartlardan yararlanılır. Her ünite başında ünitenin kavranılması koşulları, ünite amaçlan ve ünitenin çalışılmasına ilişkin uyanlar bulunur. Ünite sonlarında ise özet, değerlendirme sorulan, kaynakça ve kavram dizinine yer verilir. Ünite içinde konunun ele alınışında da uzaktan öğretim tekniğinin gereği olarak belirli sistematik uygulanır. Konu ünitede benimsenen alt amaçlara uygun olarak kendi içinde anlamlı bölümlere ayrılır; her bölüm konuşma diline olabildiğince uygun bir dille sunulur, bolca pekiştireçten yararlanılır. Bölüm içinde yönlendirme ve denetleme amacıyla çeşitli sorulara yer verilir. Bu sorulara karşı geliştirilen farklı tepkiler önceden 2 Anadolu Üniversitesi Bülteni, Sayı:2,Kasım'93, s.12. 3 Anadolu Üniversitesi Bülteni, Sayı: 17, Mart'97, s.28. 4 Uzaktan Öğretim kitaplarının özejiikleri koııusunrda ayrıntılı bilgi İçin bkz. Nabi Avcı (Çev.), Uzaktan Eğitimde Basılı Malzeme, Anadolu Üniversitesi Yayınlan No;83, Eskişehir, 1984. Dursun Gökdağ, Uzaktan Öğretimde Basılı Materyaller, Anadolu Üniversitesi Yayınları No; 134, Eskişehir, 1986. B. Fethi Şeniş, Uzaktan öğretimde İstatistik Ders Kitapları, Anadolu Üniversitesi Yayınları No;225, Eskişehir, 1987.
öngörülmeye çalışılıp bu tepkilere göre gerekli öneri ve uyarılar öğrencinin dikkatine sunulur. Radyo ve Televizyon Yayınlan Uzaktan eğitimde yararlanılan yaygın bir öğretim ortamı da radyo ve televizyon yayınlarıdır. Derslerdeki her ünite için geliştirilip yayınlanan bu programlarda temel amaçlar, öğrenciye belirli bir çalışma temposunun hatırlatılması, konunun bir kez de görsel olanaklardan yararlanılarak öğrenciye sunulmasıdır. Bu amaçla ünitede sunulan temel konu, bilgi ya da nokta ele alınır, özel eğitim senaryoları yazılır, gerekli iç ve dış çekimler gerçekleştirilerek özgün bir televizyon programı hazırlanır. Bu Çekimlerde konu uzmanlarından yararlanıldığı gibi oyunculu yaklaşımlar da uygulanabilir. Ünitede yer alan bir deney sözkonusu olduğunda deney ekranda tekrarlanarak gerekli vurgulamalara yer verilir. Akademik Danışmanlık (Yüzyüze Eğitim) Uzaktan eğitim uygulamasında büyük öneme sahip bir başka öğretim ortamı da akademik danışmanlık sistemidir. Dünyadaki pek çok Ülkedeki uzaktan öğretim sistemlerinde sunulan akademik danışmanlık hizmetleri İncelendiğinde bu hizmetlerin değişik biçimlerde tasarlanıp öğrenciye sunulduğu gözlenir. Sık karşılaşılan akademik danışmanlık hizmetleri biçimi olarak; telefonla erişim, mektupla danışma, düzenli olarak öğrencilerin biraraya getirildiği oturumlar, bilgisayar destekli eğitim ve seçilmiş derslerin işlendiği akademik danışmanlık hizmetleri verilebilir. Güçhan, Naci. Sislem Yaklaşımı ile Televizyon Eğitim Programı Yapımı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Yayın No:,Eskişehir, 1988. Çeşitli ülkelerdeki farklı uygulamalar konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Nuray Serter, Açıköğretim Fakültesi Akademik Danışmanlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesi, Anadolu Üniversitesi Yayınları No:243, Eskişehir, 1987, s.23. 7 Uzaktan öğretim danışmanlarınım görevleri konusunda ayrıntılı bilgi için bk?.. Seçil Büker (Çev,), Açıkağretiınde Danışmanlık, Anadolu Üniversitesi Yayınlan No; 101, Eskişehir, 1985,
Uzaktan Eğitimde Bilgisayar Destekli Akademik Danışmanlık Projesinin Tasarımı Anadolu Üniversitesi BDE Birimi Anadolu Üniversitesi'nde bilgisayar destekli eğitimle ilgili olarak ilk gelişmeler 1988 yılında gözlenmeye başlanmıştır. Önceleri düşünce, arayış ve araştırma aşamasında bulunana bu gelişmeler, 1989 yılında Üniversite'de Bilgisayar Destekli Eğilim Birimi nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. BDE biriminde özel eğitim alanından hizmetiçi eğitime kadar değişik düzeyler için üretim yapılmakta, eğitsel ders yazılımlarının hazırlanmasında kullanılan yazarlık 8 sistemleri geliştirilmekte, MEB için BDE formasyon kursları düzenlenmiştir.. Anadolu Üniversitesi'nde uzaktan öğretim yapan fakültelere yönelik akademik danışmanlık hizmetlerinin, BDE birimi tarafından, bilgisayar destekli öğretim olanaklarından yararlanılarak geliştirilip yaygınlaştırılması bir model önerisi olarak o Nisan 1993 tarihinde ileri sürülmüştür. Bu modelde öncelikle bilgisayar destekli akademik danışmanlık hizmetlerinin verileceği yerleşim bölgeleri seçilmiş, buralarda kurulacak laboratuvarlarm tasarımı, laboratuvarlarda Öğrencinin kullanımına sunulacak derslerin seçim ölçütleri ve ders tasarımlarına yer verilmiştir. Modelin uygulanabilirliği ve maliyet analizleri de barındıran çalışma, aynı yılın sonuna doğru büyük Ölçüde aslına sadık kalınarak uygulamaya konulmuştur. Başlangıç Stratejisi Bilgisayar destekli akademik danışmanlık hizmetlerinin götürüleceği merkezlerin seçiminde öncelikler şöylece belirlenmiştir: Anadolu Üniversitesi BDE Birimi'nin görevleri konusunda aynntılı bilgi için, Cemaletttn N. Taşçı, "Anadolu Üniversitesi BDE Birimi 1991 Faaliyet Raporu", Anadolu Üniversitesi BDE Birimi Çalışma Raporları, No:EFOl, Eskişehir, Ocak 1992. M- Emin MUTLU, "Anadolu Üniversitesi BDE Birimi 1992 Faaliyet Raporu", Anadolu Üniversitesi BDE Birimi Çalışma Raporları, No:EF02, Eskişehir, Aralık 1992. M, Emin MUTLU. "Anadolu Üniversitesi BDE Birimi 1993 Faaliyet Raporu", Anadolu Üniversitesi BDE Birimi Çalışma Raporları, No:EF03. Eskişehir, Ocak 1994, 9 Şeniş, B. Fethi. Açıköğretimde Eğitsel iletişim Ortamı Olaralc Bilgisayar, Akademik Danısmamk Sistemi İçin Bir Bilgisayar Destekli Eğitim Modeli, Anadolu Üniversitesi Yayınları No:684, Eskişehir, 1993.
1. Yüzyüze danışmanlık hizmeti sunulmayan büyük merkezler. 2. Hizmetin yeterli olarak sunulamadığı veya ulaşım sorunu nedeniyle öğrencilerin hizmet tüketmede zorlandıkları büyük metropoller. Öncelikle İş İdaresi ve İktisat bölümü öğrencilerinin toplam 1000'den fazlasının kayıtlı olduğu ve yüz yüze danışmanlık hizmetlerinin yerine getirilmediği il merkezleri saptanmıştır. Sayısı 19 olarak belirlenen bu il merkezlerinde 1993 yılında İlk iki sınıfta okuyan Öğrencilerin sayısı yaklaşık 36.000'dir. Projenin ilk yıllarında özellikle ilk iki sınıftaki derslerin üretimine ağırlık verileceği düşüncesiyle elde edilen bu sayı projenin orta dönemdeki hedef kitlesini oluşturmaktadır. Laboratuvar Tasarımı Oluşturulacak merkezlerin tasarımında, her birinde başlangıç aşamasında 30 öğrenci bilgisayarı ve l ana bilgisayar olmak üzere 31 bilgisayarın bulunması Öngörülmüştür. Bu seçimin, öğrenci başına haftada ortalama iki saatlik bir kullanım olanağı sağlaması beklenmektedir. Öğrenci bilgisayarları olarak 25-50 MHz hızında 486 İşlemcili, ses kartı bulunan PC'ler, ana bilgisayar olarak 50-66 MHz hızında 486 işlemcili PC'ler Öngörülmüştür. Öğrenci bilgisayarları disksiz ya da düşük sığalı diskli, ana bilgisayarlar ise 500 MB sığalı disklere sahiptir. Öğrenci bilgisayarlar) 4 Mb RAM, ağ işletim sistemini barındıracak olan ana bilgisayar ise 16 MB RAM'e sahip olacaktır. BDE Birimi'nde üretilen tüm ders yazılımları grafik arayüzlü ve fare İle kullanılacak biçimde tasarlanmaktadır. Laboratuvarlarda bilgisayarların herbirinin ayrı bir standa monte edilerek, öğrencilerin birbirlerinden rahatsız olmaması sağlanmıştır. Çok sayıda bilgisayarın birbirine bağlanması nedeniyle ortaya çıkan kablolar ve bilgisayarların sistem birimleri gizli bölmelerde saklanmış, kullanıma açık olan ekran, klavye ve fare amacıyla kullanılan iz topu hareket etmeyecek biçimde standlara monte edilmiştir.
Ders Yazılımlarının Tasarımı Proje kapsamında üretilecek derslerin seçiminde öncelikli olarak yüzyüze danışmanlık sisteminde verilen derslere ağırlık verilmiştir. Bu amaçla kullanılan diğer bir ölçüt de en fazla bölümde okutulan (diğer bir deyişle en fazla öğrenci tarafından okunan) ve bilgisayar desteğinin anlamlı olduğu derslerin seçilmesi şeklindedir. Geliştirilen yazılımlar kullanım açısında kesinlikle bilgisayar bilgisi gerektirmemektedir. Araç karşısındaki öğrenci, yapması gereken işlemler konusunda bilgisayardan yardım görmekte ve yönlendirilmektedir. Bilgisayarlar laboratuvar sorumlusu tarafından açık tutulmaktadır. Bilgisayarlar açıldığında ekrana izlenebilecek ders seçenekleri gelmektedir. Öğrenciler laboratuvarlardaki bilgisayarları dersler dışında başka bir amaçla kullanılamamaktadır. Derslerdeki üniteler kitaplar ve televizyon programlarına paralel olarak geliştirilmiş durumdadır. Öğrencilerin merkezlere özellikle belirli üniteleri çalışmak için gelmeleri beklenmektedir. Öğrenci bilgisayar karşısına oturduğunda sadece iki işlem yaparak istediği dersin istediği ünitesine erişebilmektedir. Akademik danışmanlık hizmetleri için geliştirilen derslerde temel olarak beş bileşen bulunmaktadır. < Konu < Örnek < Alıştırmalar < Test < Yardımcı Araçlar Buna göre bilgisayar karşısına gelen öğrenci her ünitede beş temel olanakla karşılaşmaktadır. İsterse konu kendisine kısaca tekrarlanmakta, isterse örnek problemlerin çözümünü bilgisayarla etkileşimli olarak bulmakta, İsterse alıştırma yapmakta ve yine isterse çalıştığı konuyla ilgili bir testi uygulayabilmektedir. Her ünite bir dizi sorudan oluşmakta ve diğer bileşenler bu alıştırmaların pekiştirilmesi
için kullanılmaktadır. Bu işlemler sırasında yardım, sözlük, hesap makinesi, derse ilişkin tablolar gibi yardımcı araçlarla desteklenmektedir. Uzaktan öğretim veren fakültelerin sosyal bilimler kökenli olması nedeniyle derslerin önemli bir bölümü sözel ağırlıklı yapıdadır. Bu derslerin, sayısal işlemlerin ağırlıklı olduğu dersler gözönünde tutularak yapılmış yapıya göre üretilebilmeleri mümkün ve anlamlı olmamaktadır. Bu nedenle sözel ağırlıklı derslerin BDE yazılımlarını üretilebilmeleri İçin farklı tasarıma gerek duyulmuştur. Üretim Tasarımı Bilgisayar Destekli akademik Danışmanlık Merkezleri için üretilecek derslerin sürekliliğinin sağlanması, üretimi yönetiminin (planlama ve denetleme) ve üretilen derslerin bakımının yapılabilmesi için BDE Birimi'nde yeni üretim süreçlerine 12 gereksinim duyulmuştur. Ders konularında oluşabilecek değişiklikler ve saptanacak hataların giderilmesi gibi nedenlerle orta dönemde yazılımların geliştirilip uyarlanabileceği açıktır. Uyarlama ve geliştirme çalışmalarının hızla ve yazılımın diğer bölümlerini etkilemeden gerçekleştirilmesi gereğinden hareketle, yazılımlar önceden geliştirilen bir iskelet yapı etrafında düzenlenen modüller yaklaşımıyla hazırlanmaktadır. Bu iskelet yapı yazılımın içerikten bağımsız olarak tüm hareket yeteneklerini barındırmaktadır. Ders yazılımının gerçekleştirilmesi işlemi bu yapının içine derse ait içeriğin yerleştirilmesi biçiminde olmaktadır. Yazılımların modüler yapısı iki avantaj daha sağlamıştır. Birincisi çeşitli uzmanlık alanlarından gelen kişilerin ekip çalışmasıyla oluşturulan yazılımların geliştirilmesinde gerekli İşbölümü bu sayede doğru olarak tanımlanabilmiştir. Diğer Ders yazılımlarında öğrenci-bilgisayar etkileşiminin sağlanması konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Fethi Şeniş, "Bilgisayar Destekli Eğitim Yazılımlarında Öğrenciyle Etkileşim", Anadolu Üniversitesi BDE Birimi Çalışma Raporları, No:CD02, Eskişehir, Mart 1991. Doğan, Ö-, C. Öztürk ve Ö. Özöğüt, "AÖF BDE Programlarının Tasarımı ve Üretimi", Türkiye l. Uluslararası Uzaktan Eğilimi Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, MEB FRTEB 12 Kasım 1996, s. 165. 12 Mutlu, M. Emin. "BDE Ders Tasarımı, İstatistik Dersi Örneği", Anadolu Üniversitesi BDE Birimi Çalışma Raporları, No:EB02, Eskişehir, Şubat 1992.
avantajı ise doğru tanımlanmış ve örgütlenmiş işbölümünün sağladığı üretim hızıdır. Bu amaçla BDE Birimi'nde her dersin üretimi İçin bir proje sorumlusu belirlenmiştir. Proje sorumluları, konu uzmanlarının oluşturduğu eğitim 13 senaryolarından yola çıkarak bir yapım senaryosu oluşturmaktadırlar. Bu yapım senaryosu, ünitenin gerektirdiği grafik ve programlama iş yükünü ortaya çıkartarak, grafiker ve programcılara iş tarifini gerçekleştirmek amacıyla kullanılmaktadır. Üniteye ait olarak üretilen metin, grafik, program ve benzeri bileşenler dersin sorumlusu tarafından yapıyı oluşturan iskelete yerleştirilerek paketlenirler. Gerekli testlerden geçen, tamamlanmış ders yazılımı teknik destek birimi tarafından bilgisayar destekli akademik danışmanlık merkezlerine kurulurlar. Projenin Uygulanması Oluşturulacak akademik danışmanlık merkezlerinin haftada 6 gün ve günde 12 saat açık tutulması öngörülmüş olmasına rağmen, uygulamada haftada 5 gün, günde 8 saatle sınırlandırılmıştır. Diğer taraftan, kurulacak her merkez için dört görevli öngörülmüşken, uygulamada genellikle bir merkeze bir görevli tahsis edildiği gözlenmiştir. Laboratuvarlar Eskişehir'de 1994 Yaz aylarında ilk BDAD Merkezi'nin açılmasından İtibaren yeni laboratuvarların açılması çabalarına hız verilmiştir. Laboratuvar için kullanılacak mekanların temini sırasında, genellikle bu konuda projeye destek veren kamu görevlilerinin varlığına rağmen, çeşitli sorunlarla karşılaşılmıştır. Bu sorunların başlıcaları kiraların yüksek olması, uygun semtlerde mekan bulunamaması, mekanın tefrişata uygun olmaması, kamu görevlilerinin uygun olmayan mekanların kullanılması İçin baskı yapmaları, söz verilen mekanların tahsis edilmesinden vazgeçilmesi olarak verilebilir. 13 Ders yazılımlarının yapısını belirleyen ders senaryolarının geliştirilmesindeki ilkeler konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. B. Fethi Şeniş, "Bilgisayar Destekli Eğitim Yazılımlarında Senaryo", Anadolu Üniversitesi BDE Birimi Çalışma Raporları, NoıDCOl, Eskişehir, Ağustos 1994.
Laboratuvar kurulacak binaların bazılarının elektrik tesisatının topraklama özelliğinin bulunmaması ya da eskimiş bulunması önemli bir teknik sorun oluşturmuştur. Proje kapsamında hizmete giren akademik danışmanlık merkezlerinin yıllara göre gelişimi Tablo l.'de verilmiştir. Tablo l Bilgisayar Destekli Akademik Danışmanlık Merkezleri. 1994 Eskişehir 28 bilgisayar Adıyaman 20 bilgisayar Mersin 26 bilgisayar 1995 Ankara 24 bilgisayar İstanbul - 1 32 bilgisayar İstanbul - 2 31 bilgisayar Elazığ 18 bilgisayar Kastamonu 18 bilgisayar 1996 K. Maraş 24 bilgisayar Ş.Urfa 24 bilgisayar Adana 24 bilgisayar Bursa 20 bilgisayar İzmir 24 bilgisayar 1997 Adapazarı 24 bilgisayar Merkezlerde aktif olarak toplam 355 öğrenci bilgisayarı ile 15 öğretmen bilgisayarı bulunmaktadır. Öğrenci bilgisayarlarının yıllık kullanım kapasitesi 355 * 8 * 52 * 5 = 738.400 saat olmaktadır. Yukarıdaki bilgisayar sayılarının dışında ayrıca toplam 26 bilgisayar merkezlerde yedek olarak tutulmaktadır. Dersler DOS ortamında pilot çalışmalar biçiminde üretilen İstatistik ve Genel Muhasebe dersleri, projenin uygulama tasarımına uygun olarak 1994 yılı içinde Windows 3.1 ortamına aktarılmıştır. Aynı yıl içinde Genel Matematik dersinin üretimine Hafta sonlan dışındaki resmi tatiller göz Önüne alınmamıştır. 10
başlanmıştır. Proje kapsamında üretimi tamamlanan derslerin yıllara göre dağılımı Tablo 2.'de verilmiştir: Projede, dört yılda toplam 320 ünite, yılda ortalama 80 ünite üretildiği görülmektedir. Yukarıdaki listede dersler ağırlıklı olarak üretildikleri yıl içinde gösterilmişlerdir. Derslerin AÖF'e teslim tarihleri farklı olabilir. Aktif olarak laboratuvarlarda kurulu bulunan 13 ders, üç fakültede değişik isimde okutulan 62 dersi kapsamaktadır. Bu fakültelerde açılan tüm derslerin sayısının 1996-97 öğretim yılında 381 olduğu düşünülürse, projenin, üç fakülteye ait toplam dersin yaklaşık yüzde İ6.95'ini kapsayacak biçimde genişlediği görülmektedir. Tablo 2 Proje Kapsamında Üretilen BDE Ders Yazılımları. 1994 İstatistik 28 ünite Genel Matematik 24 ünite Genel Muhasebe * 20 ünite İngilizce 30 ünite 1995 İktisada Giriş (Genel İktisat) 28 ünite İşletme Finansmanı (Finansal Yönetim) * 28 ünite Genel Muhasebe 20 ünite 1996 İşletmecilik Bilgisi (İş İdaresine Giriş) 16 ünite İşletme Finansmanı 14 ünite Finansal Yönetim 24 ünite Çalışma Ekonomisi 15 ünite 1997 Türkiye Ekonomisi 18 ünite Finansal Kurumlar Mali Raporlar Analizi Maliyet Muhasebesi 14 ünite 15 ünite 26 ünite Personel Projeye ilişkin verilerin İçinde projeye tahsis edilen işgücü sayıları, projenin finansmanı için önem kazanmaktadır. BDAD Merkezleri projesinde görev alan kişileri üç grupta toplayabiliriz. Bu dersler uygulamadan kaldırılmışlardır. 11
< Projeye yan zamanlı olarak katılan konu uzmanları < BDE Biriminde görevli ders yazılım üretim ekibi ve teknik servis < Merkezlerde görevli personel Ağustos 1997 itibariyle projede görevli konu uzmanı sayısı 3, BDE Biriminde derse yazılım üretiminden sorumlu görevlilerin sayısı 11 (yönetim ve tasarım: 2; ders sorumlusu: 4; grafiker: 3; gerçekleştirme yardımcısı: 2), teknik servis desteği veren kişi sayısı 3, laboratuvarlarda görevli personel sayısı 23 olmak üzere toplam 40 kişidir. Bu rakama, laboratuvar kurulumu sırasında geçici olarak görevlendirilen elektrik teknisyenleri, marangozlar, ulaştırma görevlileri, ek teknik servis elemanları ile zaman zaman artmaktadır. Laboratuvarlarda gerçekleştirilen öğrenci izleme çalışmaları Öğrencilerin laboratuvarı kullanma biçimlerinin ayrıntılı bir analizi henüz yapılmamakla beraber bu alanda gerçekleştirilen bir çalışmanın projenin kullanımına yönelik bilgi verdiği görülmektedir. Sözkonusu çalışma Eskişehir BDAD Merkezinde 20 Ocak 1997-21 Mart 1997 tarihleri arasında gerçekleştirilen basit yoklama kayıtlandır. Bu kayıtlar değerlendirildiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır: Tablo 3 Öğrencilerin Fakültelere Göre Dağılımı. Açıköğretim Fakültesi 63 öğrenci 586 saat İktisat Fakültesi 104 öğrenci 1434 saat İşletme Fakültesi 64 öğrenci 888 saat Tablo 4 İki aylık ortalama çalışma süreleri. Açıköğretim Fakültesi İktisat Fakültesi İşletme Fakültesi 9,3 saat/öğrenci 13,78 saat/öğrenci 13,875 saat/öğrenci 12
başlamıştır. Başlangıçta oldukça ileri düzeyde bulunan yazılım ve donanım nitelikleri zamanımızda modası geçmekte olan teknolojilerdir. Bu durum fazla olmayan bir yatırımla (örneğin öğrenci bilgisayarlarındaki RAM miktarının 4 MB'den 16 MB'ye çıkarılması) bir süre daha geciktirilebilir. Yine de bu uzatılmış süreyle birlikte projenin toplam kullanım süresinin 8 seneden daha uzun olmasını beklemek olanaklı değildir. Diğer taraftan projenin dış yapısı (laboratuvarların tefrişatı, deneyimli personelin varlığı, üretilmiş derslerin varlığı vb. yatırımlar) kolayca eskimeyecek bir yatırımdır. Bu yapının korunması ve giderek ucuzlayan bilgisayar donanımına her sene belirli bir düzeyde yatırım yapılmasıyla (bilgisayarların RAM, disk, ana kart, CPU vb. bileşenleri her yıl sırasıyla güncel l enerek) bu sürenin 10-12 yıl gibi uzun dönemli kılınması mümkün olacaktır. Yeni Dersler Öğrenciler tarafından yoğun olarak sisteme dahil edilmesi İstenen derslerin başında İktisat ve İşletme Fakültelerinin 2. sınıfında okutulan İktisadi Analiz ve Muhasebe Uygulamaları dersleri gelmektedir. Bu derslerin üretimi, kitaplarının yenilenmesi durumu sürekli gündemde bulunduğundan dolayı gecikmektedir. Bunun dışında İktisat ve İşletme fakülteleri için 3 ve 4. sınıf derslerinden daha fazla sayıda üretilmesi planlanmaktadır. AÖF derslerinin, birden fazla programda okutulmakta olanları projenin öncelikli dersleri arasında bulunmaktadır. Bu türden derslerin üretilmemiş olanlarının azalması nedeniyle, en fazla öğrenci barındıran programların, öğrenciler tarafından öncelikle talep edilenlerinin üretimi öne alınacaktır. Yeni Laboratuvarlar Çeşitli illerin kamu görevlilerinden ya da o ildeki AÖF bürosu personelinin çabalarıyla yeni laboratuvarların kurulması gündeme gelmektedir. Proje için başlangıçta öngörülen kaynakların tükenmesi ve teknolojisinin eskimesi nedeniyle, Anadolu Üniversitesi'nin bu yeni laboratuvarlann kurulması için bütçe ayırması gerekmektedir. 15
Yeni İşlevler Bilgisayar destekli akademik danışmanlık merkezlerinden AÖF'e ait değişik projelerde yararlanılması mümkün olmaktadır. Buna örnek olarak AÖF Büro Yönetimi Programı'na ait bir ders olan Klavye Öğretimi için uzaktan Öğretim ve sınav uygulaması verilebilir. Bu proje İle programa dahil yaklaşık 1000 öğrencinin laboratuvarlar ve bürolardaki bilgisayarlarda metodlu olarak on parmak klavye kullanımını öğrenmeleri ve aynı bilgisayarlarda sınavları gerçekleştirmeleri sağlanmıştır. internet Internet, sağladığı erişim ve iletişim olanaklarıyla uzaktan öğretim alanında önemli potansiyele sahip bulunmaktadır. BDE Birimi'nde BDAD Merkezleri projesinin internet vasıtasıyla genişletilmesi için araştırma ve geliştirme çalışmaları yapılmaktadır. Henüz deneysel düzeyde tutulan bu çalışmaların uygulamalarının Türkiye omurgasının yelerince hızlanmasının beklendiği 1998 ve izleyen yıllarda ortaya çıkması beklenmektedir. Sonuç ve Öneriler Uzaktan öğretim sisteminde bilgisayar kullanımı çağdaş bir gerekliliktir. Anadolu Üniversitesinde tümüyle açıköğretim sistemini uygulayan fakülteler için akademik danışmanlık hizmetlerinde bilgisayar desteğinden yararlanılması için gerçekleştirilen BDAD Merkezleri projesi, üniversitenin uzaktan öğretim alanındaki Öncülüğünün bir parçası olarak ele alınabilir. Zamanla sadece akademik danışmanlık hizmetlerini desteklemek için değil, temel öğretim hizmetleri için de bilgisayardan yararlanılması kaçınılmazdır. Özellikle İnternet'in bu alanda sağladığı olanaklar hızla gelişmektedir. Anadolu Ünİversitesİ'nin uzaktan Öğretimde teknoloji kullanımı tecrübesi, ülke Çapında gerçekleştirilecek büyük eğitim projeleri için basamak teşkil edecektir. Başlangıçta öğrenciden kaynaklanabilecek güvenlik sorunlarını Öngörülerek bu alanda yazılım ve donanım tabanlı sıkı güvenlik uygulamaları geliştirilmiştir. Buna rağmen, üç yıllık uygulama boyunca öğrenciden kaynaklanan ve güvenliği zedeleyici kötü amaçlı hiç bir faaliyet rapor edilmemiştir. Bu durum, uzaktan Öğretim öğrencisinin projeyi benimsediğini göstermektedir. Bu benimseme, Öğrencinin gerçek bir ihtiyacına çözüm bulunmasından kaynaklandığı gibi, 16
Öğrencilerin, laboratuvarları kayıtlı oldukları kuruma ait bir mekan olarak algılamaları, kendilerine yönelik olarak gerçekleştirilmiş yüksek teknoloji yatırımının varlığını hissetmeleri ve takdir etmeleri nedeniyle de ortaya çıkmaktadır. Kurulu bulunan laboratuvarlann ve buralarda kullanılan ders yazılımlarının etkinliğinin incelenmesi, verilen hizmetin nasıl geliştirileceğinin araştırılması şeklindeki bilimsel çalışmalarla eğitim teknolojisine katkıda bulunulması mümkündür, Projenin tümü, bu amaçla kullanılabilecek iyi düzenlenmiş bir laboratuvar olarak ele alınabilir. 17