2006 Ocak- Eylül Dönemi Sektör Raporu Petder, 13/12/2006 Sayfa: 1/27
Bayar Cad. Gülbahar Sok. Perdemsaç Plaza No:17/14 34742 Kozyatağı İstanbul Tel: 216 4452923/24 Faks: 216 4452925 info@petder.org.tr, www.petder.org.tr Petder, 13/12/2006 Sayfa: 2/27
İÇİNDEKİLER ÖZET:...4 1. METODOLOJİ VE KAYNAKLAR...8 2. AKARYAKIT SEKTÖRÜ...9 2.1. Beyaz Ürünler (Benzinler, Motorinler ve Gazyağı)...11 2.1.1. Benzinler...13 2.1.2. Motorinler...16 2.2. Siyah Ürünler...18 2.2.1. Kalorifer Yakıtı (Kalyak)...20 2.2.2. Fuel Oil No: 6...21 3. AKARYAKIT SEKTÖRÜNÜ VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN ÖNEMLİ UNSURLAR...23 3.1. ULUSLARARASI HAM PETROL FİYATLARI...23 3.2. KAYIT DIŞI (KAÇAK) AKARYAKIT.24 PETDER ÜYELERİ :...27 Petder, 13/12/2006 Sayfa: 3/27
ÖZET: 1- AKARYAKIT/ MADENİ YAĞ ve LPG PAZARINDAKİ GELİŞMELER: 2006 yılı Ocak Eylül döneminde toplam benzin tüketimi (95, 98 ve üstü oktanlı kurşunsuz benzinler ile katkılı kurşunsuz benzin), 2005 yılı aynı dönemi ile karşılaştırıldığında %5 oranında azalarak yaklaşık 2,6 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde resmi ve kayıtlı motorin tüketimi, 2005 yılı aynı dönem tüketimine göre %7 artarak yaklaşık 10,5 milyon m³ e ulaşmış bulunmaktadır. 2006 yılı Ocak Eylül döneminde toplam beyaz ürün tüketimi (toplam benzinler, toplam motorin ve gazyağı), 2005 yılı aynı dönemi ile karşılaştırıldığında %5 oranında artarak yaklaşık 13,1 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde otogaz tüketimi, 2005 yılı aynı dönem tüketimine göre %4,9 artarak yaklaşık 1,2 milyon ton a ulaşmış bulunmaktadır. 2006 yılı Ocak Eylül döneminde toplam otomotiv yakıtları tüketimi (toplam benzinler, toplam motorin ve otolpg), 2005 yılı aynı dönemi ile karşılaştırıldığında %5 oranında artarak yaklaşık 13,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Siyah ürün (fuel oil ve kalyak ) tüketimi 2006 yılı Ocak-Eylül döneminde 2005 yılı aynı dönemine göre %27 oranında azalarak yaklaşık 2,1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde Benzinler, Motorinler, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve Fuel Oil toplamı olarak toplam akaryakıt tüketimi 2005 yılı aynı dönemi Petder, 13/12/2006 Sayfa: 4/27
karşılaştırıldığında %2 oranında azalarak gerçekleşmiştir. yaklaşık 13 milyon ton olarak 2- SEKTÖREL BÜYÜKLÜKLER ve AKARYAKIT ÜRÜNLERİNDEKİ VERGİ MİKTARLARI: 2006 yılı Ocak Eylül döneminde Akaryakıt pazarının (siyah ve beyaz ürünler) oluşturduğu toplam büyüklük toplam tüketimin %2 oranında azalmasına rağmen %25 oranında artarak yaklaşık 34,6 milyar YTL ye ulaştığı hesaplanmaktadır. Bu artış yüksek seyreden petrol fiyatlarından kaynaklanmaktadır. Akaryakıt pazarının oluşturduğu toplam büyüklük 1 2005 yılı aynı döneminde yaklaşık 28 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Akaryakıt sektörünün (siyah ve beyaz ürünler) yarattığı doğrudan vergi gelirinin (ÖTV + KDV) 2006 yılı Ocak Eylül döneminde, 2005 yılı aynı dönemine göre, % 2 oranında azalan tüketim rakamlarına rağmen %9 oranında artarak (13 milyar YTL ÖTV, 5 milyar YTL KDV olmak üzere) toplam 18 milyar YTL ye ulaştığı hesaplanmaktadır. Türkiye de toplam vergilerin -yıllara göre değişmekle birlikteyaklaşık %16-18 lik bölümünü petrol ve doğalgaz ürünlerinden elde edilen ÖTV oluşturmaktadır. 3- HAM PETROL FİYATLARI : Brent Ham petrolü 2006 yılı 1 Ocak 30 Eylül döneminde varil başına ortalama 67 Amerikan Doları seviyesine ulaşmıştır. 2005 yılı aynı döneminde varil başına ortalama 54 Amerikan doları olarak gerçekleşmiştir. (2004 yılı yıl ortalaması varil başına 38 Amerikan doları, 2003 yılı ortalaması ise varil başına yaklaşık 29 Amerikan doları olarak gerçekleşmiştir.) 1 Sektörün toplam büyüklüğü akaryakıt tüketimlerinde en büyük paya sahip olan İstanbul Avrupa Yakası pompa fiyatları ile ilgili ürünlerin satışının çarpımı ile hesaplanmaktadır Petder, 13/12/2006 Sayfa: 5/27
2006 Ocak Ağustos döneminde 843 796 adet taşıtın trafiğe kaydı yapılmış, 39 832 taşıtın ise trafikten kaydı silinmiştir. Böylece trafikteki toplam artan araç sayısı 803 964 olmuştur (%7). Ağustos ayı sonu itibariyle trafiğe kayıtlı toplam 11 949 790 adet taşıtın % 50.5 ini otomobil, % 14.6 sını motosiklet, % 13.7 sini kamyonet, % 10.7 sini traktör, % 5.9 unu kamyon, % 2.9 unu minibüs, % 1.4 ünü otobüs, % 0.3 ünü ise özel amaçlı taşıtlar oluşturmaktadır. 4- İLİŞKİLİ SEKTÖRLERDEKİ GELİŞMELER : 2006 yılının ilk 8 ayı incelendiğinde, 266.629 adet otomobil, 12 873 minibüs, 8702 adet otobüs, 156.472 adet kamyonet ve 26.975 adet kamyon ile 31 948 adet özel amaçlı taşıt trafiğe ilave olmuştur. Bu rakamlar Türkiye araç parkına net olarak ilave olan araç sayısını son yılların en yüksek artışlarından birini ortaya koymaktadır. Türkiye araç parkındaki bu önemli artış, diğer yıllar ile karşılaştırıldığında, araç sayısında önemli ve rekor düzeyde bir artış olarak görülmekte ve yıl sonu itibarı ile 2005 yılında gerçekleşen artış ile aynı büyüklükte veya bir miktar daha fazla bir artışın gerçekleşeceğini göstermektedir. Akaryakıt tüketiminin artmasına neden olacak araç parkındaki bu önemli gelişme ve hareketler raporun ilgili bölümünde detaylı olarak incelenmiştir. Bu hareketler ve ekonomideki genel gelişmeler kayıtlı akaryakıt tüketimi açısından değerlendirildiğinde, 2006 yılının ilk dokuz ayında, özellikle geçtiğimiz yıl piyasaya yaygın ve kontrolsüz olarak giren, sahte biodizelin ve biodizel adı altında yapılmakta olan kaçak motorin etkisinin azalma eğiliminde olduğunu, ve araç parkındaki artışın resmi ve kayıtlı motorin satışlarına olumlu yönde etki ettiği görülmektedir. Buna karşılık aynı olumlu etkileşim benzin + oto Lpg toplam kayıtlı satışlarında izlenememektedir. Otomotiv sektörü ve araç parkındaki net artışlar detaylı olarak irdelendiğinde ve bu ilişki akaryakıt sektöründeki kayıt dışı faaliyetler olarak incelendiğinde, akaryakıt sektöründeki kayıt dışı faaliyetlerin devam ettiğini Petder, 13/12/2006 Sayfa: 6/27
göstermektedir. Bu doğrultuda akaryakıt sektöründe kayıt dışı tüketimin 2.0-2.5 milyon ton ile toplam tüketimin %20 si düzeyinde olduğunu ve kaçakçılığının ve neden olduğu vergi kaybının ve yıllık 2.5-3.4 milyar $ civarında devam ettiğini göstermektedir. ÖzetTablo Ocak - Eylül Kümülatif Satış 2005 2006 Değişim Beyaz Ürünler Kurşunsuz 95 bin m3 1.983 2.153 9% Kurşunsuz 98 bin m3 213 120-44% Katkılı Kurşunsuz bin m3 504 293-42% Benzinler Toplamı bin m3 2,699 2,566-5% Gazyağı bin m3 24 18-27% Motorinler bin m3 9.767 10.498 7% Beyaz Ürün Toplamı bin m3 12.490 13.082 5% Beyaz Ürünler Kurşunsuz 95 bin ton 1.536 1.669 9% Kurşunsuz 98 bin ton 165 93-44% Katkılı Kurşunsuz bin ton 375 227-40% Benzinler Toplamı bin ton 2.077 1.988-2% Gazyağı bin ton 20 14-27% Motorinler bin ton 8.253 8.871 7% Beyaz Ürün Toplamı bin ton 10.349 10.874 5% Siyah Ürünler Kalyak bin ton 397 314-21% 6 No.FO bin ton 2.564 1.845-28% Siyah Ürün Toplamı bin ton 2.960 2.159-27% Toplam Akaryakıt* milyon ton 13,3 13,0-2% 2005 2006 Değişim Brent (Ocak - Eylül) ABD $ /varil 54 67 24% Sektör Büyüklüğü* milyar YTL 27,7 34,6 25% Akaryakıt ÖTV* milyar YTL 12,5 12,9 3% Akaryakıt KDV* milyar YTL 4,2 5,2 25% Toplam Vergi* milyar YTL 16,7 18,1 9% * siyah + beyaz ürünleri ifade etmektedir Petder, 13/12/2006 Sayfa: 7/27
1. METODOLOJİ VE KAYNAKLAR Akaryakıt toplam tüketimi veri akışı sağlayan şirketlerin (BP, DELTA, POAŞ, SHELL, TOTAL, TURCAS, OPET, PETLINE, MOIL, AYTEMİZ, ALPET) satışları toplamını ifade etmektedir. Söz konusu toplamın takribi olarak resmi toplam tüketim içerisindeki payının %95 in üzerinde olduğu düşünülmektedir. 2005 yılı öncesi Türkiye toplam verileri için PİGM, 2005 yılı sonrası Türkiye toplam tüketimi için EPDK verileri dikkate alınmalıdır. 1994 2005 yıllarını kapsayan akaryakıt analizlerinde ve bölgesel tüketim değerlendirmelerinde Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (PİGM) verilerinden faydalanılmıştır. Petrol fiyatları için kaynak olarak Platts değerleri kullanılmaktadır. Resmi tatil günleri ve 29 Şubat (2004 için) değerleri bir önceki günün değeri varsayılmıştır. Enflasyon, GSMH, TÜFE, kur değerleri için Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası tarafından halka açık olarak yayınlanan değerler dikkate alınmıştır. Taşıt araç sayılarındaki net hareketler TÜİK verilerinden faydalanılarak hesaplanılmaktadır. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 8/27
2. AKARYAKIT SEKTÖRÜ 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde toplam akaryakıt (Benzinler, Motorinler, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve Fuel Oil) tüketimi 2005 yılı aynı dönemi karşılaştırıldığında %2 oranında azalarak yaklaşık 13 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. AKARYAKIT TÜKETİMİ GELİŞİMİ 2000 2006 YILLARI 1000 ton 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Fuel oil-6 Kalorifer Yakıtı Motorin Gazyağı Kurşunsuz Benzin Süper Benzin Normal Benzin *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir 2006 yılı Ocak Eylül döneminde Akaryakıt pazarının (siyah ve beyaz ürünler) oluşturduğu toplam büyüklük toplam tüketimin %2 oranında azalmasına rağmen %25 oranında artarak yaklaşık 34,6 milyar YTL ye ulaştığı hesaplanmaktadır. Bu artış yüksek seyreden petrol fiyatlarından kaynaklanmaktadır. Akaryakıt pazarının oluşturduğu toplam büyüklük 2 2005 yılı aynı döneminde yaklaşık 28 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. 2 Sektörün toplam büyüklüğü akaryakıt tüketimlerinde en büyük paya sahip olan İstanbul Avrupa Yakası pompa fiyatları ile ilgili ürünlerin satışının çarpımı ile hesaplanmaktadır Petder, 13/12/2006 Sayfa: 9/27
TOPLAM AKARYAKIT TÜKETİMİ GELİŞİMİ Mevsimsel Değişim 1800 1700 1600 1000 ton 1500 1400 1300 1200 1100 1000 Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz Eylül Ekim 2003 2004 2005 2006 AKARYAKIT ÜRÜNLERİNİN PAZAR PAYLARI 2006 Ocak-Eylül dönemi Kalorifer Yakıtı 4% Katkılı K. Benzin 1% Fuel oil-6 14% Kurşunsuz Benzin 15% Motorin 65% Petder, 13/12/2006 Sayfa: 10/27
2.1. Beyaz Ürünler (Benzinler, Motorinler ve Gazyağı) 2006 yılı Ocak Eylül döneminde toplam beyaz ürün tüketimi 2005 yılı aynı dönemine göre %5 oranında artarak yaklaşık 13,1 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. 1993 yılından 2006 yılına kadar olan dönemi kapsayan toplam beyaz ürün tüketimindeki değişimler aşağıdaki grafikte verilmektedir. Bu grafikte görüldüğü üzere toplam beyaz ürün tüketimindeki motorinin payı artmakta buna karşılık benzin tüketimi ise azalma eğilimini sürdürmektedir. BEYAZ ÜRÜNLER TÜKETİMİ GELİŞİMİ 1993 2006 YILLARI 1000 m3 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Motorin Gazyağı Kurşunsuz Benzin Süper Benzin Normal Benzin *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir Beyaz ürün tüketiminin aylara göre değişimini gösteren grafik ile ürünlerin pazar payları aşağıdaki grafiklerde verilmektedir. Tüketim yaz aylarında sürekli bir artış kış aylarında ise azalma eğilimini sürdürmektedir. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 11/27
BEYAZ ÜRÜNLER TÜKETİMİ Mevsimsel Değişim 1.800 1.700 1.600 1.500 1000 m3 1.400 1.300 1.200 1.100 1.000 900 800 Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz Eylül Ekim 2003 2004 2005 5 Sene Ortalaması 2006 2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir BEYAZ ÜRÜNLER PAZAR PAYLARI Ocak Eylül Dönemi 2005 (iç daire), 2006 (dış daire) DK Motorin 8% 4% 16% 95 Oktan Kurşunsuz 16% Motorin 73% 74% 2% 4% 98 Oktan Kurşunsuz 1% Süper Benzin 2% Petder, 13/12/2006 Sayfa: 12/27
2.1.1. Benzinler 2006 Yılı Ocak Eylül Dönemi Sektör Raporu 2006 yılı Ocak Eylül döneminde toplam benzin tüketimi (95, 98 ve üstü oktanlı kurşunsuz benzinler ile katkılı kurşunsuz benzin), 2005 yılı aynı dönemi ile karşılaştırıldığında %5 oranında azalarak yaklaşık 2,6 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Yıllar itibariyle toplam benzin tüketiminin benzin türlerine göre değişimini gösteren grafik aşağıda verilmektedir. Yıllar içerisinde kurşunsuz benzin tüketimi karşısında azalan süper benzin tüketimi 1 Ocak 2006 tarihi itibarı ile yerini katkılı kurşunsuz benzine bırakmıştır. Grafiklerden görüldüğü toplam benzin tüketimi azalmaktadır. TOPLAM BENZİN TÜKETİMİ 1994-2006 7.000 6.000 5.000 1000 m3 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Kurşunsuz Benzin Süper Benzin Normal Benzin *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini, Süper Benzin ise Katkılı Kurşunsuz Benzini ifade etmektedir. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 13/27
TOPLAM BENZİN TÜKETİMİ ORANLARI 1994-2006 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Kurşunsuz Benzin Süper Benzin Normal Benzin *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir 2004 yılı sonu itibariyle, toplam kümülatif benzin tüketimi içerisinde en büyük pay %65 ile 95 oktanlı kurşunsuz benzinin olup, süper benzinin payı %27, 98 oktanlı kurşunsuz benzinin yıl sonu itibariyle piyasa payı ise %8 olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılında kurşunsuz benzin tüketimi 2004 yılına göre %4,6 oranında artmıştır. Böylece kurşunsuz benzin tüketimindeki artış eğilimi 2005 te de devam etmiştir. 2006 yılı Ocak ayı itibariyle kurşunlu benzin tüketimi bitmiştir. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 14/27
Toplam Benzinler Kümülatif Pazar Payları 2005 Ocak-Eylül Dönemi 2006 Ocak-Eylül Dönemi Süper Benzin 19% 98 Oktan Kurşunsuz 6% Katkılı KBenzin 12% 98 Oktan Kurşunsuz 8% 95 Oktan Kurşunsuz 73% 95 Oktan Kurşunsuz 82% TOPLAM BENZİN TÜKETİMİ Mevsimsel Değişim 400 380 360 340 1000 m3 320 300 280 260 240 220 200 Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz Eylül Ekim 2003 2004 2005 2006 Petder, 13/12/2006 Sayfa: 15/27
Süper Benzin Tüketiminin 1994-2005 Yılları Değişimi Süper benzin kullanımı 1997 yılından itibaren azalan bir eğilim izlemektedir. 2002 ve 2003 yıllarındaki artış ise, bu dönemde piyasadan çekilen normal benzinin ikamesinden kaynaklanmaktadır. 2005 yılında süper benzin tüketimi, 2004 yılına göre %39,8 oranında azalarak 609 bin 296 m³ olarak gerçekleşmiştir. 1 Ocak 2006 tarihi itibariyle süper benzin Çevre ve Orman Bakanlığı nın AB direktiflerine uyum kapsamında yayınlamış olduğu Yakıt Kalitesi Yönetmeliği uyarınca piyasadan çekilmiştir. Yumuşak sübaplı eski tip araçların ihtiyaç duyacağı süper benzin ise Potasyum veya Mangan katkılı kurşunsuz benzin ile ikame edilmektedir. 2.1.2. Motorinler Yıllar itibariyle resmi ve kayıtlı motorin tüketiminin değişimini gösteren grafik aşağıda verilmektedir. Motorin tüketiminde 1998 de başlayan artış eğilimi devam etmektedir. 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde resmi ve kayıtlı motorin tüketimi, 2005 yılı aynı dönem tüketimine göre %7 artarak yaklaşık 10,5 milyon m³ e ulaşmış bulunmaktadır. Sözkonusu dönemde düşük kükürtlü motorinin toplam motorin tüketiminde aldığı pay %6 dan %11 e ulaşmıştır. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 16/27
TOPLAM MOTORİN TÜKETİMİ 1994-2006 14.000 12.000 10.000 1000 m3 8.000 6.000 4.000 2.000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Motorin DK Motorin *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir MOTORİN TÜKETİMİ Mevsimsel Değişim 1.600 1.400 1.200 1000 m3 1.000 800 600 400 200 0 Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz Eylül Ekim motorin 50 ppm Motorin 2005 Petder, 13/12/2006 Sayfa: 17/27
2.2. Siyah Ürünler Siyah ürün tüketimi 2006 yılı Ocak-Eylül döneminde 2005 yılı aynı dönemine göre %27 oranında azalarak yaklaşık 2,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Siyah ürünler pazarındaki değişimler yıllar itibariyle aşağıda verilmektedir: Siyah Ürünler Tüketimi 2000-2006 Yılları Değişimi 7.000 6.000 5.000 1000 ton 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Fuel oil-6 Kalorifer Yakıtı *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir Doğalgaz ın özellikle büyük kentlerde kullanıma alınması siyah ürün tüketimindeki azalmanın temel nedenidir. Aylık tüketim miktarındaki değişimi gösteren grafik, siyah ürün tüketiminin diğer akaryakıt türlerine göre mevsimsel değişimden daha fazla etkilendiğini göstermektedir. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 18/27
Siyah Ürünler Tüketimi Mevsimsel Değişim 600 500 1000 ton 400 300 200 100 Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz Eylül Ekim 2003 2004 2005 2006 5 senelik ortalama 2005 yılı ve 2006 yılları Ocak-Eylül döneminde siyah ürünlerin oluşturduğu pazarın yaklaşık %85 lik bölümünü 6 numaralı fuel oil, %15 ini kalorifer yakıtı oluşturmaktadır. 2006 Ocak Eylül Dönemi HEATING OIL 15% FO 6 85% Petder, 13/12/2006 Sayfa: 19/27
2.2.1. Kalorifer Yakıtı (Kalyak) Kalyak tüketimini yıllara göre değişimini gösteren grafik aşağıda verilmektedir: Kalorifer Yakıtı Tüketimi 1993-2006 Yılları Değişimi 2.500 2.000 1000 ton 1.500 1.000 500 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir 2006 yılı Ocak-Eylül döneminde toplam kalorifer yakıtı tüketimi, 2005 yılı aynı dönemine göre %21 oranında azalarak yaklaşık 314 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Sözkonusu tüketim 2003, 2004, 2005 ve 10 yıllık tüketim ortalamasının altındadır. Kalorifer yakıtı tüketiminin aylara göre değişimini gösteren grafik 2003 ve beş yıllık ortalamalar ile karşılaştırmalı olarak aşağıda verilmektedir: Petder, 13/12/2006 Sayfa: 20/27
1000 ton 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Ocak 2006 Yılı Ocak Eylül Dönemi Sektör Raporu Kalorifer Yakıtı Tüketimi Mart Nisan Mevsimsel Değişim Haziran Temmuz Eylül 2003 2004 2005 2006 5 senelik ortalama Ekim 2.2.2. Fuel Oil No: 6 Fuel Oil 6 tüketimi, 2006 yılı Ocak-Eylül döneminde, 2005 yılı aynı dönemine göre % 28 oranında azalarak yaklaşık 1,8 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Fuel oil No:6 tüketiminin 2000 2006 yılları arası gelişimini gösteren grafik aşağıda verilmektedir: Petder, 13/12/2006 Sayfa: 21/27
Fuel Oil No:6 Tüketimi 2000-2006 Yılları Değişimi 5.000 4.500 4.000 3.500 1000 ton 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* *2006 yılı rakamları Ocak-Eylül dönemini ifade etmektedir Aylar itibariyle Fuel oil No:6 tüketiminin değişimini gösteren grafik aşağıda verilmektedir: Fuel Oil No:6 Tüketimi Mevsimsel Değişim 1000 ton 450 400 350 300 250 200 150 100 Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz 2003 2004 2005 2006 5 senelik ortalama Eylül Ekim Petder, 13/12/2006 Sayfa: 22/27
3. AKARYAKIT SEKTÖRÜNÜ VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN ÖNEMLİ UNSURLAR 3.1. Uluslararası Ham Petrol Fiyatları Brent Ham petrolü 2006 yılı 1 Ocak 30 Eylül döneminde varil başına ortalama 67 Amerikan Doları seviyesine ulaşmıştır. 2005 yılı aynı döneminde varil başına ortalama 54 Amerikan doları olarak gerçekleşmiştir. (2004 yılı, yıl ortalaması varil başına 38 Amerikan doları, 2003 yılı ortalaması ise varil başına yaklaşık 29 Amerikan doları olarak gerçekleşmiştir.) Brent ham petrolü fiyatlarındaki günlük değişimler değerlendirildiğinde Brent ham petrol fiyatlarının 2003, 2004, 2005 ve 2006 yılları karşılaştırmalı grafiği aşağıdaki gibidir; Brent Ham Petrolü Günlük Değişim 90 80 78,0 70 67,3 $ / varil 60 50 40 52,03 30 20 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2004 2003 2005 2006 Petder, 13/12/2006 Sayfa: 23/27
3.2 Kayıt Dışı (Kaçak) Akaryakıt Tüketimi : PETDER olarak akaryakıt sektöründeki gelişmeleri ve kayıt dışı tüketimi düzenli olarak araştırmakta ve kamuoyunun bilgisine sunmaktayız. Bu araştırmaların önemli bir bölümünü ilişkili sektörlerdeki gelişmeler ile birlikte Türkiye araç parkındaki gelişimleri, ortalama araç başına akaryakıt tüketimi gibi verilerin değerlendirilerek kayıt dışı tüketimin analizleri oluşturmaktadır. Otomotiv sektörü, ekonomik ve sınai alandaki gelişmeler ile birlikte akaryakıt toplam pazarına etken olan en önemli göstergelerinden birini teşkil etmektedir. Bu nedenle PETDER olarak yapmakta olduğumuz kaçak / kayıt dışı akaryakıt satışlarına yönelik inceleme ve araştırmalarımızın çok önemli bir bölümünü otomotiv sektöründeki satışlar, Türkiye araç parkındaki değişimler ve bu değişimlerin benzin ve motorin satışlarına olan doğrudan ve dolaylı etkilerinin incelenmesi oluşturmaktadır. Genel olarak incelendiğinde otomotiv satışlarındaki değişim ile resmi / kayıtlı akaryakıt tüketimi arasında bir ilişki olduğu açıktır. Nitekim Türkiye akaryakıt tüketimindeki oransal değişim ile araç parkındaki oransal değişimleri karşılaştırmalı olarak gösteren grafik aşağıda verilmektedir. 1996 ile 2006 yılları arasındaki oransal değişimleri gösteren bu grafikte, belirli dönemlerde iki önemli değişken arasındaki ilişkinin (paralelliğin) bozularak, açıklanması gereken yeni olguların bulunduğuna işaret etmektedir. 20% Otomotiv yakıtları tüketimi ve araç sayısı değişimi bir önceki yıla göre % 15% 10% 5% 0% -5% -10% 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 tahmini Toplam otomotiv yakıt tüketim değişimi Toplam araç sayısı değişimi Petder, 13/12/2006 Sayfa: 24/27
1998 yılında iki eğri arasındaki önemli açılma sınır ticaretinin etkisini, 2000 2002 döneminde ekonomik krizin etkilerini ve 2005 yılında ise biodizel adı altında piyasaya sunulan sahte biodizel veya kaçak akaryakıtın etkilerini göstermektedir. 2005 yılında yaşanan ve büyük ölçüde sahte / kayıt dışı faaliyetler için bir şemsiye olarak kullanılan bu eylemin 2006 yılında etkisini kaybetmeye başladığı görülmektedir. Nitekim aşağıdaki tabloda verilen ve 2006 yılının ilk sekiz ayında görülen araç parkındaki net 503.599 adetlik artısın karşılığı olarak ocak eylül döneminde motorin satışlarında % 7 lik bir artış ile piyasada etkisini gösterdiği düşünülmektedir. Ancak, kaçak kayıt dışı tüketimin yine önemli ölçüde devam ettiği yapılan tüm analiz ve incelemelerin ortak sonucudur. Bu konuda yapılan analizler akaryakıt sektöründe kayıt dışı tüketimin 2.0-2.5 milyon ton ile toplam tüketimin %20 si düzeyinde olduğunu ve kaçakçılığının ve neden olduğu vergi kaybının ve yıllık 2.5-3.4 milyar $ civarında devam ettiğini göstermektedir. Türkiye araç parkındaki net değişimler: 2003 2004 2005 2006 /8 2006/ TAHMİNİ Net otomobil girişi 100.203 182.098 372.031 266.629 444.000 Net Minibüs girişi 3.694 14.447 19.582 12.873 22.700 Net otobüs girişi 3.403 10.057 11.010 8.702 16.000 Net Kamyonet girişi 98.076 189.843 215.048 156.472 263.000 Net Kamyon girişi 11.890 22.800 29.634 26.975 48.400 Diğer araçlar 20.510 31.373 39.807 31.948 56.500 TOPLAM Net Araç girişi 237.776 450.618 687.112 503.599 850.600 Petder, 13/12/2006 Sayfa: 25/27
Özet Tablo: Ocak - Eylül Kümülatif Satış 2005 2006 Değişim Beyaz Ürünler Kurşunsuz 95 bin m3 1.983 2.153 9% Kurşunsuz 98 bin m3 213 120-44% Katkılı Kurşunsuz bin m3 504 293-42% Benzinler Toplamı bin m3 2 2-2% Gazyağı bin m3 24 18-27% Motorinler bin m3 9.767 10.498 7% Beyaz Ürün Toplamı bin m3 12.490 13.082 5% Beyaz Ürünler Kurşunsuz 95 bin ton 1.536 1.669 9% Kurşunsuz 98 bin ton 165 93-44% Katkılı Kurşunsuz bin ton 375 227-40% Benzinler Toplamı bin ton 2.077 1.988-2% Gazyağı bin ton 20 14-27% Motorinler bin ton 8.253 8.871 7% Beyaz Ürün Toplamı bin ton 10.349 10.874 5% Siyah Ürünler Kalyak bin ton 397 314-21% 6 No.FO bin ton 2.564 1.845-28% Siyah Ürün Toplamı bin ton 2.960 2.159-27% Toplam Akaryakıt* milyon ton 13,3 13,0-2% 2005 2006 Değişim Brent (Ocak - Eylül) ABD $ /varil 54 67 24% Sektör Büyüklüğü* milyar YTL 27,7 34,6 25% Akaryakıt ÖTV* milyar YTL 12,5 12,9 3% Akaryakıt KDV* milyar YTL 4,2 5,2 25% Toplam Vergi* milyar YTL 16,7 18,1 9% * siyah+beyaz ürünleri ifade etmektedir. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 26/27
PETDER ÜYELERİ : Belgin Madeni Yağlar BP Petrolleri A.Ş. DELTA Petrol Ürünleri San. Tic. A.Ş. MOBIL Oil Türk A.Ş. PETROL OFİSİ A.Ş. The SHELL Company of TURKEY Ltd. TOTAL Oil Türkiye A.Ş. TURCAS Petrol A.Ş. Petder, 13/12/2006 Sayfa: 27/27