Ay tanrıçası Selene, Yunan mitolojisinde, Güneş tanrısı Helios un kız kardeşidir. Ay ı simgeler. Selene de Helios gibi bir arabayla dolaşırdı. Selene nin arabasını iki at, katır ya da boğa çekerdi. Zeus la beraberliğinden Pandia adında bir kızı oldu. Tasvirlerinde Endymion uyurken, Selene de onu ziyaret ederken gösterilir. Selene bazen tek başına, at üstünde görülür. Alnında hilal, elinde meşale vardır. Ay, kavramsal olarak tek iken, fiziksel değişimleriyle üçlek bir algıya sahip arkaik yaklaşıma aittir. Yunan kültürü, ayın yeni halini bekaret ile algılamış ve onu meşru ilişkilerin sembolü Selene olarak görmüştür. Harran Sin mabedi ve Göbeklitepe verileri, Selene nin Anadolu tanrıçası olduğunu göstermiştir. M.Ö. 12.000 yılında Göbeklitepe de başlayan Ay ın söylence serüveni, bir dönem Harran da Sin adıyla sürmüştür. Kadının doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası ile Ay ın hilal, dolunay ve yarımay görüntüleri birbirine bağdaştırılmıştır. Ay tanrıçası Sin in kutsal rahipleri ile sembolizm dairesinde eflatun rengi ile karşımıza çıkan Ay, Helen mitolojisinin kişileştirmesiyle yeniden Anadolu da Selene adıyla, kendisi gibi Ay gibi doğmuştur. Mitolojik söylencelerin genellikle farklı anlatımları vardır ve her birinde mitosun geçtiği yer ve kahramanların adları değişiklik gösterebilmektedir. Selene ile çoban Endymion söylencesi ise, Beş Parmak Dağları nın eteklerindeki Bafa Gölü nde gerçekleşmiştir. Dünyadaki tek Selene tapınağı, Bafa Gölü kıyısındaki Heraklia antik kentindedir. Tanrı ve tanrıçaların, kahramanların yüzlerce miti varken, Selene denildiğinde akla gelen tek yer Heraklia antik kenti ve söylencedeki Endymion ile aşkıdır. 1
Endymion, Latmos (Beşparmak) Dağı nda sürülerini otlatan bir çoban ya da bir avcıydı. Ay tanrıçası Selene, onu bir mağarada uyurken gördü ve öptü. Sonra her gece gelip, sevgilisinin gövdesini ışınlarıyla sarıp, tekrar tekrar öpmeye başladı. Her kezinde sanki aşka yeniden başlıyor gibi oluyorlardı. Bundan haberdar olan Zeus, bu birliktelikten hoşlandı ve Endymion a yaşlılıktan uzak, sonsuz uykuyla ölüm arasında seçim yapmasını söyledi. Başka bir anlatıya göre çapkın Zeus, günün birinde ay ışıklı gecelere ihtiyaç duyacağını düşünerek Selene nin dileğini kabul etti. Endymion ölümsüz uykuyu seçti. Böylece ay tanrıçasının aşkına sonsuza dek sahip oldu. Selene de, Karyalı çoban sevgilisinin uyuduğu mağarayı ziyaret edip, onun güzelliğini sonsuza dek doyasıya seyretti. Bafa Gölü kıyısındaki Kapıkırı köyü, antik Heraklia kenti üzerinde kurulmuştur. Helenistik dönemde Endymion için yapılan mabet kısmen ayaktadır. Heraklia, Bizans döneminde bir manastır merkezi olmuştur. özellikle erken Hristiyanlık döneminde Endymion un inzivaya çekilmiş bir keşiş olarak yeni inançlarına taşınmış olma olasılığı yüksektir. Endymion un Bizans döneminde mistik bir aziz olarak görüldüğünün işaretleri vardır. Tek tanrılı dinlerin doğuşundan sonra, tanrısal özellikler yüklenen bazı kişiler toplumda belirmiştir. Bunlara kâhin, ermiş gibi nitelikler yüklenmiştir. Söylencede çoban olan Endymion, gerçekçi bir yaklaşımla kral olmalıdır. Troya kralının oğlu Prens Paris de buna benzer şekilde söylencelerde çoban olarak gösterilmiştir. Kral Endymion, büyük olasılıkla kentini tek başına yöneten bir monarktı. Söylenceye, tek adamı alaşağı eden bir siyasi ya da askeri darbe eylemi olarak bakılırsa, Endymion un uykusuna neden olan Selene, güzel, alımlı, zeki, baştan çıkarıcı bir kadın olmalıdır. Selene, kralı o kadar etkiler ki, kral gece gündüz başka şey düşünmez, yapmaz olur. Söylencedeki Endymion un uykusu, her anlamda donanımlı, zeki bir kadın tarafından kralın, yaşamın her alanından büyük ölçüde uzaklaştırılıp, etkisiz hale getirilmesidir. 2
Mitosta, arkaik anaerkil yapı Ay tanrıçalığı ile Selene figürüyle sürerken, söylencenin logosu bunun tersini savunur. Yunan monarşi-oligarşi ve tiran yönetimlerinde kadının toplumda hiç önemi yoktur. Mitosun aksine, kadın gerçek yaşamda sadece çocuk doğurmak için ya da dışarıda fahişelik için vardır. 3
4
5
KAYNAKLAR 1. Bulfince, Thomas. Klasik Yunan ve Roma Mitolojisi. 2. Erhat A. Mitoloji Sözlüğü. 3. Olgunlu, AC. Mitos tan Logos a. Hükümdar Yayınları, Aralık 2014 4. Riordan R. Yunan Tanrıları. Doğan Egmont, İstanbul 2015. 6