AĞ İŞLETİM SİSTEMİ AĞ İŞLETİM SİSTEMLERİNE ÖRNEKLER Tek kullanıcı için tasarlanmış işletim sistemleri bir bilgisayarı kontrol etmekte iken çok sayıda kullanıcı için tasarlanan ağ işletim sistemleri bir ağa bağlı birçok bilgisayarı kontrol etmektedir. Ağ işletim sistemi basit bir ifadeyle bir ağa bağlı çok sayıdaki bilgisayar veya kullanıcının aktivitelerini koordine eden yazılımlardır. Ağ işletim sitemi ağın düzgün işlemesi için çaba gösteren bir yöneticidir. Ağ işletim sistemleri iki ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar Noktadan Noktaya (Peer to Peer) ve İstemci/Sunucu (Client/Server) ağ işletim sistemleridir.
1. Noktadan Noktaya Ağ İşletim Sistemlerinin Avantajları 1. Maliyet. Noktadan Noktaya Ağ İşletim Sistemlerinde hizmet sunucu bir bilgisayara (server) gereksinim duyulmamaktadır. Dolayısıyla ağ sistemi maliyeti önemli ölçüde azalmaktadır. 2.Kurulum. Bu ağ işletim sistemlerinde hâlihazırda kullanılmakta olan işletim sistemleri yeniden yapılandırılarak noktadan noktaya işlemler için hazır hale gelmektedir. 3.Zaman. Bu tür ağ işletim sistemleri için harcanacak zaman çok daha azdır. Kurulumun hazır sistemlerde küçük işlemlere dayanması ve bir hizmet sunucu bilgisayarın olmaması zamandan avantaj sağlamaktadır. 4.Personel. Bu tür ağ işletim sistemlerinde ayrıca personel istihdamına gerek duyulmayacaktır. Hâlihazırdaki kullanıcılar ağı idare etmektedirler. 2. Noktadan Noktaya Ağ işletim Sistemlerinin Dezavantajları Merkezi olmayan yönetim. Ortak kullanılacak dosya ve kaynakların yönetimi bu ağ işletim sistemlerinde sorun olmaktadır. Ayrıca dosya ve uygulamaların merkezi bir depolama sisteminden mahrum olması sonucunu doğurmaktadır.
2. Güvenlik. Noktadan noktaya ağ işletim sistemleri istemci/sunucu ağ işletim sistemlerinin sağladığı güvenliği sağlayamamaktadır.
B. İstemci/Sunucu Ağ İşletim Sistemleri İstemci/Sunucu Ağ İşletim Sistemleri ağdaki fonksiyonları ve uygulamaları bir veya daha fazla sayıdaki dosya sunucu ile merkezileştirmektedir. Dosya sunucular sistemin kalbi haline gelerek, dosyalara erişimi ve güvenliği sağlamaktadır. Bireysel iş istasyonları kolaylıkla dosya sunucularındaki kaynaklara ulaşabilmektedirler. Bu tür ağ işletim istemleri ağın bileşenlerini bütünleştiren ve birçok kullanıcıya fiziksel konuma bakmaksızın aynı anda aynı kaynakları paylaşmaya olanak veren işleyişi sağlarlar. Windows 2000/2003/2008 Server ve Novell Netware İstemci/Sunucu Ağ İşletim Sistemlerine örnek olarak sunulabilir.
1. İstemci/Sunucu Ağ İşletim Sistemlerinin Avantajları 1.Merkezi Yönetim. Bu tür ağ işletim sistemlerinde kaynaklar ve veri güvenliği bir sunucu ile kontrol edilmektedir. 2.Ölçeklenebilirlik. Gereksinimler değiştikçe herhangi bir bileşen bireysel olarak düzenlenebilmektedir. 3.Esneklik. Yeni teknolojiler sisteme kolaylıkla entegre edilebilir. 4.Birlikte İşlerlik. Bütün bileşenler (istemci/ağ/sunucu) birlikte çalışmaktadır. 5.Erişebilirlik. Sunucuya erişim uzaktan ve farklı platformlarla mümkün olabilmektedir. 2. Îstemci/Sunucu Ağ işletim Sistemlerinin Dezavantajları 1.Maliyet. Sunucu maliyetleri çok fazladır. 2.Bakım. Büyük ağlar sağlıklı bir işleyiş için personel kadrosuna gereksinim duymaktadırlar. 3.Bağımlılık. Server çöktüğü zaman ağdaki bütün işlemler durmaktadır.
III. AĞ İŞLETİM SİSTEMLERİNİN GENEL UYGULAMALARI Dosya ve Yazıcı Paylaşımı: Dosya paylaşımı genel kullanım için dosyaların bir bilgisayarda yedeklenmesini içermektedir. Yazıcı paylaşımı ise birçok kullanıcının tek bir yazıcıyı kullanmasını içermektedir. Windows 95, 98 ve ME dosya ve yazıcı paylaşımına olanak vermekle birlikte ağ işletim sistemi olarak kabul görmemektedirler. Uygulama Servisleri: Bir Ağ işletim sistemi kullanıcı gereksinimleri doğrultusunda uygulama servisleri çalıştırması çok önemlidir. Özellikle veri tabanı uygulama yazılımlarında çoklu bağlantı ve eşzamanlı çoklu kullanım sağlaması önemlidir. Web Sitesi Servisleri: HTTP protokolü hemen hemen her ağ işletim sisteminin sunduğu bir olanaktır. Web sitesi servisleri statik web hizmetleri için geliştirilen uygulamaları içerebileceği gibi dinamik web hizmetlerini de içermektedir. Veri tabanı entegrasyonu gibi daha gelişmiş web hizmetlerini sunan Apache Web Server ve IIS dinamik web hizmetlerine örnek olarak verilebilir. Apache hemen her Unix versiyonu ile sunulmakta ayrıca Windows platformlarında da çalışmaktadır. Microsoft firması Windows platformları için aynı görevde Internet Information Server (IIS)'ı geliştirmiştir.
Elektronik Posta ve Mesaj: Merkezi bir posta sunucu belli bir alan adıyla ilişkilendirilmiş elektronik posta hesapları yardımıyla posta alışverişini düzenlemektedir. Aynı bilgiler üzerinde çalışan, aynı binada, odada veya ağ üzerinde çalışan bir grup insan için tasarlanan programlara Groupware denilmektedir. Lotus Notes, Microsoft Exchange veya Novell GroupWise bu yazılımlara örnek olarak verilebilir. Bu tür yazılımlar başta elektronik posta olmak üzere grup forumları, anlık mesaj, takvim paylaşımı ve veri tabanı entegrasyonu gibi çok daha gelişmiş hizmetler sunmaktadırlar. Terminal Servisleri: Terminal servisleri, bir kullanıcının sunucuya ait bir uygulamayı çalıştırıp bu uygulama ile ilgili etkinlikleri kişisel bilgisayarından gerçekleştirmesini içermektedir. Bir kullanıcının kendi masaüstünden sunucudaki Microsoft Word yazılımını çalıştırması buna örnek olarak verilebilir. Sunucu bütün işlemi gerçekleştirmekle birlikte bu işlemin görsel sonucunu kullanıcıya gönderir. Bu işlem kurumlardaki ortak kullanılan dosyalar için hem karmaşıklığı önleme hem de tek bir depolama yeri sağlama gibi avantajları içerir. Bu tür uygulamalar için depolama kapasitesi büyük ve işlemcisi hızlı sunucular gerekmektedir. Windows Terminal Server, Citrix MetaFrame ve X Window System terminal hizmetlerine örnek olarak verilebilir.
Önbellekleme: Ağ bağlantı hızını yükseltmek için sunucuların sunduğu bir uygulamadır. Daha önce indirilen dosyaların yedeklenmesi işlemini içermektedir. Örneğin daha önce girilen bir web sitesine ait dosyalar sonraki kullanım için yedeklenmekte ve bu şekilde hızlı erişime olanak sağlanmaktadır. Sunucu önbellekleme uygulamalarına Novell Border Manager, Microsoft Internet Security and Acceleration Server ve Inktomi Traffic Server yazılımları örnek olarak verilebilir. IV. AĞ İŞLETİM SİSTEMLERİNE ÖRNEKLER Bu başlık altında popüler olan ağ işletim sitemlerine örnekler verilecektir. Bu örnekler detaylı bir tanıtım yerine genel özellikleri ile sınırlı olacaktır. Bunlar Linux, Novell Netware, Windows NT, Windows 2000/2003/2008 Server ağ işletim sistemleridir. A. Linux İşletim Sistemleri Linux işletim sistemleri bir Unix türevidir. Linux, serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevidir. Linux, internet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir. Ücretsiz olarak dağıtılıyor ve gelişiminin hala devam ediyor olması birçok kişinin Linux'un profesyonel alanlarda kullanılamayacağının düşünmesine yol açmaktadır. Oysa Linux işletim sistemini kullanan bilgisayarlar özel kullanım başta olmak üzere birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Linux evinde veya işinde UNIX işletim sistemi altında çalışmak isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle işi veya eğitimi sırasında UNIX platformlar altında çalışmak, uygulamalar kullanmak veya yazılım geliştiren kişiler kendi kişisel bilgisayarlarında benzer ortamı yakalayabilmekte ve işlerini kendi kişisel bilgisayarlarında gerçekleştirebilmektedirler. Bunlara ek olarak Linux altında yer alan uygulamalar giderek sıradan bir kullanıcı için bile bu işletim sisteminin ilgi çekici hale gelmesini sağlamaktadır. Gelişimleri henüz tamamlanmamış olmasına rağmen, herhangi bir kişisel bilgisayardan beklenebilecek yazı editörleri, hesap cetvelleri, çizim yazılımları, veri tabanları birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye gelmiştir. Örneğin LaTeX kullanıcıları MS-DOS altında buldukları desteğin çok daha fazlasını Linux altında bulabilmektedirler. Bunlara ek olarak Linux altında yer alan uygulamalar giderek sıradan bir kullanıcı için bile bu işletim sisteminin ilgi çekici hale gelmesini sağlamaktadır. Gelişimleri henüz tamamlanmamış olmasına rağmen, herhangi bir kişisel bilgisayardan beklenebilecek yazı editörleri, hesap cetvelleri, çizim yazılımları, veri tabanları birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye gelmiştir. Örneğin LaTeX kullanıcıları MS-DOS altında buldukları desteğin çok daha fazlasını Linux altında bulabilmektedirler.
TeX Nedir? TeX (X veya chi iskoçya dilinde loch şeklinde telafuz edilir.) düşük seviye bir biçimlendirme ve programlama dilidir. Donald Knuth tarafından belgeleri cazip ve sürekli dizgilemek için yaratılmıştır. Adının kökeni Yunanca kelime "τεχνολογία" (technologìa) dayanır.ingilizce çevirisi "technology"dir.ilk hecesi "τεχ"dir ve latin alfabesinde TeXe benzerdir. İsminin kökenine farklı yaklaşımlara göre kökeni Yunan kelime "τέχνη"dir (techni), ingilizce çevirisi artdır. İkinci durumda da ilk hece "τεχ"dir. Knuth TeX dizgileme motorunu yazmaya 1977'de başladığı dönemde yayıncılık endüstrisine sızmaya başlayan sayısal/dijital baskı ekipmanlarını gözlemlemeye de başladı, özellikle kendi kitap ve makalelerinin etkilenmesini görünce, yazım kalitesi bozulma akımını tersine çevirme umuduyla çalışmalarına başladı. Tex bir programlama dilidir, if-else yapısını destekler. Bununla birlikte hesaplamalar yapabilsin(belge derleme yapıldığı sırada o da yapılır.),etc., fakat başka herhangi bir şey yapmayı onunla çok zor oluyordu. İyi kontrol TeX onu çok güçlü yapar, fakat bir de zor ve kullanımı zaman almaktadır. TeX bir sürü farklı makina çalışmasına son derece kararlı olduğu için ve neredeyse hatasız olduğu için ünlüdür,
Günümüzde TeX dilinde belge hazırlarken kimse pratikte düz/yalın TeX kullanmaz. Bunun yerine farklı TeX dağıtımları mesela LaTeX zaman kazanmak için kullanılır, belirli görevleri otomatikleştirmek ve kullanıcı odaklı hataları düşürür. LaTeX Nedir? LaTeX (telafuzu hem "Lah-tech" hem de "Lay-tech" şeklindedir) TeX'e dayalı bir makro paketidir. Leslie Lamport tarafından oluşturulmuştur.amaçları TeX dizgilemesini basitleştirmek, özellikle matematiksel formüller içeren belgeler için. Çok daha sonraları yazarlar LaTeX'e packages veya styles olarak adlandırılan uzantılar katkısında bulundu.bunların bazıları çoğu TeX/LaTeX yazılım dağıtımları ile birlikte dağıtılmaktadır; daha fazlası Comprehensive TeX Archive Network (CTAN) içinde bulunabilir. LaTex'in bir grup TeX komutu kapsamasından beri, LaTeX belge işleme aslında programlamadır. Bir LaTeX biçimlendirme türünde text dosyası oluşturur. LaTeX makro bunu okur ve nihai belgeyi üretir. Bu yaklaşım bir WYSIWYG (What You See Is What You Get/Ne Görürsen Onu Alırsın) programı(openoffice.org Writer or Microsoft Word) ile karşılaştırıldığında bazı dezavantajları vardır
LaTeX'de: Genellikle belgeyi düzenlerken nihai sürümünü göremeyiz. Genelde LaTeX biçimlendirme için gerekli komutları bilmen gereklidir. Bazen belge için kesin bir görünüm elde etmek zor olabilir. Öte yandan, LaTeX yaklaşımının bazı kesin avantajları vardır: Belge kaynakları WYSIWYG ile kullanılan karmaşık ikilik ve XML formatları aksine herhangi bir metin editörü ile okunabilir. Sen belgenin yüzeysel düzen sorunlarına kapılmadan, belgenin yapısı ve içeriğine tamamen konsantre olabilirsiniz. Elle yazı tiplerini, metin boyutlarını, satır yüksekliklerini ne de metin akışını ayarlamak gerekmez, LaTeX otomatik olarak bunlarla ilgilenir. LaTeX belge yapısı kullanıcıya görünür ve kolayca başka bir belgeye kopyalanabilir. WYSIWYG uygulamaları genelde kesin biçimlendirme nasıl üretileceğinde açık değildir ve başka bir belgeye doğrudan kopyalamak imkansız olabilir. Düzen, yazı tipleri, tablo ve benzeri belge boyunca tutarlıdır. Matematiksel formüller kolayca dizgilenebilir. Dizinler, dipnotlar, alıntılar ve kaynaklar kolaylıkla üretilir. Belgeleri düzgün bir biçimde yapılandırma zorunda kalacaksın.
LaTeX-benzeri yaklaşıma WYSIWYM(What You See Is What You Mean/Ne Görürsen Onu Kastedersin) denebilir: Nihai sürümü yazarken göremezsin. Belgenin mantıksal yapısını görmek yerine, LaTeX sizin için biçimlendirme ile ilgilenir. LaTeX belgesi bir belgenin içeriğini içeren ek biçimlendirmeli düz metin dosyasıdır. Makro paketi tarafından kaynak dosya işlenirken, bir kaç belgeyi farklı biçimlerde üretebilir. LaTeX doğal olarak PDF ve DVI destekler, fakat diğer yazılımları kullanarak kolayca PostScript, PNG, JPG, vb
Zamanla verdiği ağ servisleri başka protokollere destek verecek şekilde genişletilmiştir. Şu anda Linux WWW sunucu, DNS sunucu, NFS sunucu, NIS sunucu, X Pencere sunucu, BOOTP sunucu, SMTP sunucu, FTP sunucu, list itemst sunucu, NEWS sunucu gibi yaygın TCP/IP servislerinin yanı sıra NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk ve yazıcı servisi) SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT için disk ve yazıcı servisi) APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar için disk ve yazıcı servisi) verebilmektedir. Linux yazılım desteği ile birçok ağ elemanının yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden fazla ağın birbirine bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router) olarak da kullanılabilmektedir. Özellikle farklı protokoller arası bir geçiş elemanı olarak yaygın şekilde Linux'tan yararlanılmaktadır. Ayrıca yönlendirici olarak kullanıldığında kolaylıkla güvenlik amacıyla güvenlik duvarı (Firewall) olarak yapılandırılabilmektedir. Buna ek olarak bir ağ üzerinde bulunan iki segmanın trafiğini birbirinden ayıran bir köprü (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir. Birçok kurumda bir veya daha çok modemin bağlanması amacıyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux kullanılmaktadır.
Şu anda GNU yazılımlarını ve diğer özgür yazılımları bir araya getiren ve tüm bunları bir Linux çekirdeği ile beraber toplu, derlenmiş ve kurulumu çok kolay bir işletim sistemi olarak piyasaya süren irili ufaklı birçok çalışma mevcuttur. Ubuntu, Debian, SÜSE, Pardus, Fedora, Gentoo, Archlinux, Mandriva, Turkbc, Gelecek Linux, Armador OS 2006, Red Hat, Slackware bunlardan çok bilinen birkaçıdır. Her biri, normal bir bilgisayar kullanıcısının biraz dikkat ederek bilgisayarına kurabileceği ve neredeyse hiç yabancılık çekmeden kullanabileceği kadar rahat bir kurulum ara yüzüne sahip bir şekilde dağıtılmaktadır. Bu dağıtımlar kendi sayfalarından indirilebilecek kurulum ISO'ları veya bilgisayar mühendislikleri yazılım arşivlerinden ya da sadece dağıtım işini üstlenmiş internet sitelerinden CD'ler şeklinde edinilebilmektedir. Ülkemizde Linux çalışmaları TÜBİTAK destekli Pardus, özel sektör destekli Gelecek Linux ve Armador OS 2006, öğrenci destekli Turkuaz, Turkix, Truva gibi projelerle ulusal bilişim pazarında kendine yer edinmektedir.
B. Novell Netware 1983 yılında kurulan Novell firmasının amacı kişisel bilgisayarlar arasındaki ağlar için yazılım ürünleri geliştirmektir. İlk gerçek dosya paylaşım sistemini geliştiren ve kullanan ağ işletim sistemdir. Yüksek hata toleransı ve disk çifteleme gibi gelişmiş özelliklere sahiptir. En eski ağ işletim sistemlerinden birisi olması sayesinde pek çok ürün, donanım ve yazılım Novell ile uyumlu çalışabilmektedir. Sistemi hem kullanıcı sayısı açısından hem de dosya dağıtıcı sayısı açısından geliştirilebilir. Netware işletim sistemi ağ içinde hizmet birimi olarak adlandırılan büyük kapasiteli sabit diski ve hızlı bir işlemcisi olan bir bilgisayara kurulur. Novell kullanıcıya DOS ortamını kullanırken kolayca netware ağ ortamına geçecek biçimde bir ara birim sağlayarak, Netware'in kişisel bilgisayarlarla kurulabilecek Yerel Bilgisayar Ağlarına yaygın olarak kurulmasını sağladı. 90'lı yıllarda Netware ağı dünyada en yaygın kullanılan ağ haline geldi. Bu ağın arkasındaki teknik özelliklere Netware Open Systems (Netware Açık Sistemleri) denilmekteydi. Netware'in açık sistem olması, Netware endüstri standardı olmuş iletişim protokolleri plan TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) ve OSI (Open System Interconnection)'yi desteklemesi sayesinde gerçekleştirebilmektedir.
Motorola işlemcisi üzerinde çalışmak üzere geliştirilen Novell Netware daha sonra tek kullanıcılar için geliştirilmiş 8088 Intel mikro işlemcilerinde de çalışmayı sağlayarak daha yaygın kullanımı amaçlamıştır. 1991 yılının basma kadar ELS (Entry Level System) NetWare ürünleri küçük bir ağa ihtiyacı olan organizasyonlara çözümler sundu. Ardından NetWare Lite adlı yeni, tamamen farklı bir ürünü ortaya çıkardı. Lite 1993 yılında Personal Netware'le değiştirildi. Personal NetWare DOS veya Windows üzerinde çalışan eşitler arası dosya ve yazıcı paylaşımına izin veren modern bir ağ ürünüdür. Netware, mevcut donamım ve yazılımdan maksimum yararlanarak farklı ortamlarda bilgisayar ağının kurulmasını ve kullanılmasını sağlar. Netware işletim sistemi C dili ile yazılmıştır. Bu özelliği nedeniyle Netware yazılımı taşınabilir bir programdır, DOS, UNDC, OS/2 ve Windows NT işletim sistemleri gibi birçok işletim sistemini destekler ve bütün NetWare hizmetleri için protokolden bağımsız bir mimari sağlar. Daha önce Advanced NetWare 286 olarak bilinen Netware 2.x 100 kullanıcıya kadar orta ölçekte ağları ve ağlar arası yönlendirme hizmetlerini desteklemiştir. Dünya çapında binlerce dağıtıcıda yüklü olmasına rağmen Novell Netware 2.x'i artık doğrudan desteklemez. Daha önce Advanced Netware 386 olarak bilinen Netware 3.x daha önceki Netware uygulama daha önce Advanced NetWare 286 olarak bilinen Netware 2.x 100 kullanıcıya kadar orta ölçekte ağları ve ağlar arası yönlendirme hizmetlerini desteklemiştir.
C. Windows NT Windows NT yaygın olarak kullanılan bir ağ işletim sistemidir. Windows ailesinin yaygın olarak kullanılması ve NT'nin kendi sunduğu ağ özelliklerine ek olarak hali hazırda yaygın olarak kullanılan diğer protokolleri desteklemesi sonucunda, bir sunucu sistem ve bir ağ işletim sistemi olarak uygulamada kendisine geniş bir yer bulmuştur. Microsoft NT (New Technology) İşletim Sistemi, Windows NT 3.1 adıyla sunulan 1993'teki sürümünden bu yana, ağ işletim sistemleri için, standart belirleyici olmuştur. İlk sürümünün kullanışsızlığına karşın, bu işletim sisteminin özellikleri ve işlevselliği daha sonra sürekli olarak gelişmiştir. Büyük reklam kampanyaları, Microsoft'un gündemdeki işletim sistemi Windows 95 ile ilgilenirken, Windows NT ye birtakım yeni özellikler ve işlevler, gürültülü olmasa bile düzenli olarak eklenmiştir. Ağ yazılım uzmanları bu ilerlemeyi ve her yeni ilerlemeyle birlikte gelen kazanımları da fark etmişler, ancak hiçbir zaman Windows NT'yi ağ işletim sistemleri içinde bir lider olarak ilan etmeye hazır olmamışlardır. Windows NT sürüm 4'ün gelişmesiyle bu durum değişmiştir.
Windows NT'nin 4. Sürümü, Windows 95'ten gelen kullanımı kolay grafik arabirimleri kendisiyle bütünleştirmesi, hem de farklı coğrafi konumlardaki kullanıcılarla kurulacak bağlantı sorunlarına getirdiği çözümler açısından, ağ işletim sistemleri içinde oldukça büyük bir gelişimi temsil etmektedir. Ağ içindeki Windows NT ler ile Windows ailesinden diğer sistemlerin birbirlerini görmesi ve karşılıklı çalışmanın sağlanması için NETBEUI protokolü kullanılır. Ancak buna ek olarak NETBEUI'nın desteklenmediği sistemlerde veya uygulamalarda karşılıklı çalışmanın sağlanması için TCP/IP, NWLink, AFP, DLC gibi protokoller de kullanılabilmektedir. Windows NT, özellikle internet kümesi olan TCP/IP yi kuvvetli bir şekilde desteklemekte ve internet hizmet sunucu ve kullanıcı programlarını bünyesinde bulundurmaktadır. Kolayca yüklenebilir ve etkin hale getirilebilir.
D. Windows 2000 Server Windows 2000 Server, Microsoft'un ürettiği işletim sistemi ailesi Windows'un NT çekirdeği üzerinde yükselen beşinci ana sürümüdür. NT 4 sürümünden 3.5 yıl sonra, 17 Şubat 2000 tarihinde piyasaya sürülmüştür. Windows NT 5.0 adı ile çıkması beklenirken, Microsoft'un değişen sürüm isimlendirme kuralları gereği Windows 2000 adını almıştır. Windows 2000 Server ın Windows NT 4.0'a göre getirmiş olduğu birçok yenilik bulunmaktadır. Denetim masası ve bilgisayar yönetiminin geliştirilmesi, USB teknolojilerine gelişmiş destek sağlanması, çoklu ortam desteğinin artırılması, yeni sürücü modeli WDM ile NT serisinin entegrasyonunun sağlanması, Encrypting File System adlı güçlü bir şifreleme yazılımı entegre edilmesi, DirectX'in NT platformuna uyarlanması ve kurtarma konsolu uygulamasının geliştirilmesi bu yeniliklerin önemlilerindendir. Windows 2000 iki temel katmandan oluşuyordu; Kullanıcı ve Kernel. Kullanıcı katmanı Win32, OS/2 ve POSIX uygulamalarının faaliyetlerinden sorumluydu. Kernel katman ise donanım erişimi için kullanılıyordu ve Input Output yöneticisi, Nesne Yöneticisi, Güvenlik Referans Monitörü, Sanal Bellek Yöneticisi, IPC Yöneticisi, İşlem Yöneticisi, PnP yöneticisi ve Güç kullanım yöneticisi gibi alt katmanları vardı.
Windows 2000, donanım ile yazılım arasındaki iletişimi sağlayan Hardware Abstraction Layer HAL "Donanım Soyutlama Katmam" isimli bir yapıya sahipti. Hibrit kernel HAL ve Kullanıcı modu arasında iletişim sağlıyor ve çoklu işlemci kullanımına olanak tanıyordu. Windows 2000 sayesinde ilk kez bir sunucu işletim sistemi Microsoft tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Bunun yanı sıra yeni sürüm RRAS. IIS. PKI. DNS. IPsec ve Akıllı kart desteği sağlıyordu. Windows 2000 ailesinin Professional, Server, Advanced Server ve Datacenter Server olmak üzere dört farklı sürümü bulunmaktadır. E. Windows Server 2003 Gerek istemci bilgisayarların kurulumunu, gerek ağ yönetimini kolaylaştıracak tarzda yönetim araçlarını sunan Windows Server 2003 ağ işletim sistemi Nisan 2003 te piyasaya çıkmıştır. Windows 2000 gibi, küçük ve merkezi yönetimli kuruluşlardan geniş çaplı kuruluşlara kadar her çapta kuruluşun gereksinimlerine yanıt vermek üzere tasarlanmış, ayrıca kuruluşların Microsoft.NET özelliğinden tam olarak yararlanabilmesini sağlayacak biçimde geliştirmiştir.
Windows'un.NET adını taşıyan ilk sürümü olarak Windows Server 2003 ürünü Microsoft. NET Framework yapısını da içermektedir. Bu yapı geliştiricilerin XML Web hizmetleri oluşturmalarına ve bu hizmetleri geleneksel uygulamalarla birleştiren geleceğin uygulamalarım oluşturmalarına olanak verir. Böylece, uygulamaların oluşturulması, dağıtımı ve sürekliliğinin sağlanması basitleşirken, tamamen Web özellikli bir yapıya kavuşmak kuruluşların iletişimlerini, işbirliğini ve bağlantılarım daha ileri düzeylere getirmelerine olanak sağlayabilecektir. Windows Server 2003 ürünü Windows 2000 Server sürümünü temel aldığından, müşterilerin bir Windows sunucu işletim sisteminden isteyebileceği (güvenilirlik, güvenlik ve ölçeklenebilme gibi) tüm temel işlevlere sahiptir. Windows Server 2003, sistem yönetiminde kolaylık ve güvenilirliği her kademede sağlamak için gereken çeşitli yenilikleri sunarken, var olan Windows 2000 tabanlı dizinlerle, Web, uygulama, ağ, dosya ve yazdırma hizmetleri ile de bütünleşebilecektir.
Microsoft Windows Server 2003 ailesi Web, Standart, Enterprice ve Datacenter olmak üzere dört sürümden oluşmaktadır. Web Edition, Web hizmetleri ve ev sahipliği için tasarlanmıştır. Web hizmetlerinin ve uygulamalarının hızlı bir şekilde geliştirilmesi ve dağıtılması için uygun bir platform sağlar. Standard Edition, her çapta kuruluşun günlük gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlamıştır. Dosya ve yazıcıların ortak kullanılması, güvenli Internet bağlantısı, masaüstü uygulama kurulumunu tek merkezden yönetme ve çalışanlar, ortaklar, müşteriler arasında zengin bir işbirliği sağlama konularında çözüm sunar. Enterprise Edition, her çapta kuruluşun genel amaçlı kullanımı için tasarlanmış olan Windows.NET Enterprise Server; uygulamalar, XML Web hizmetleri ve altyapı için uygun bir platformdur, yüksek düzeyde güvenilirlik, performans ve üstün bir verim sağlar. Ama bu Windows Server 2003 ailesinin desteği bitmiş sürümüdür. Datacenter Edition ise, en üst düzeyde ölçeklenebilme kapasitesi ve kesintisiz kullanım gerektiren, hayati derecede önem taşıyan uygulamalar için tasarlanmıştır. Her Windows Server 2003 sürümü, müşterinin belirli ticari ve IT gereksinimlerini karşılayacak biçimde özelleştirilebilen işlevlere sahiptir.
F. Windows Server 2008 Windows Server 2008 Microsoft firmasının geliştirdiği en gelişmiş ağ işletim sistemidir. Windows Server 2003 ağ işletim sisteminin geliştirilmiş sürümü olarak Şubat 2008'de piyasaya sürülmüştür. Windows Vista işletim sistemi gibi Windows Server 2008 ağ işletim sistemi de Windows NT 6.0 üzerine inşa edilmiştir. Şu anda Windows Server 2008 R2 adı verilen sürüm en gelişmiş sürümüdür. Çalışma ağı kullanımı, ileri güvenlik özellikleri, uzak uygulamalara erişim, merkezi sunucu yönetimi, performans ve dayanıklılık izleme araçları, gelişmiş kümeleme ve dosya sistemi göze çarpan önemli özellikleridir. Windows Server 2008 ile birlikte gelen yenilikler temel olarak yeni nesil web, sanallaştırma, güvenlik ve altyapı konularını içermektedir. Yeni nesil web ile çok güçlü bir web uygulama ve hizmet platformu sağlanmaktadır. IIS 7.0.NET 3.0 ile birlikte daha kolay ve çok çeşitli mobil cihazlar üzerinde çalışan çözümleri destekleyen bir yazılım geliştirme ortamı sağlamaktadır.
Windows Server 2008, Internet Information Services 7.0, ASP.NET, Windows Communication Foundation, Windows Workflow Foundation ve Windows SharePoint Services 3.0 ı entegre eden Web yayını için entegre bir yapı sunmaktadır. IIS 7.0, temsili yönetim, gelişmiş güvenlik, oranı azaltılmış saldırıya açık alan, entegre uygulama, Web hizmetleri için durum yönetimi ve gelişmiş yönetim araçları gibi kilit işlevsellik araçları yoluyla yazılım geliştiricilerin ve benzer şekilde yöneticilerin de ağ internet ara yüzleri üzerindeki kontrollerini en yüksek düzeye çıkarmalarına yardımcı olur. Microsoft firması güvenlik alanında Windows Server 2008 için çeşitli yatırımlar yapmış ve ihtiyaçları karşılayacak önemli özellikler geliştirmiştir. Örneğin RODC (Read Only Domain Controller) sayesinde farklı lokasyonlarda olan sunucuların üzerindeki şirket bilgileri ve şifreler korunmaktadır.
Salt Okunur Etki Alanı Denetleyicisi anlamına gelen RODC Windows Server 2008 işletim sisteminde kuruluşların bir etki alanı denetleyicisini, etki alanı denetiminin fiziksel güvenliğinin garanti edilemediği yerlere dağıtabilmelerini sağlayan yeni bir etki alanı alan denetleyicisi yapılandırmasıdır. NAP (Network Access Protection) özelliği ile ağa bağlanan tüm bilgisayarlara ve mobil cihazlara belirlenen güvenlik politikalarına uyanlar ağa giriş hakkı almaktadırlar. Ağ Erişimi Koruması anlamına gelen NAP ağ yöneticisinin ağ için sistem durumu gereksinimleri tanımlamasına ve bu gereksinimleri karşılamayan, ağ ile iletişimdeki bilgisayarları engellemesine imkân sağlayan yeni bir yapıdır. NAP, kurumlar için durum gereksinimlerini belirten, yönetici tarafından tanımlanmış ilkeleri uygular. Ayrıca BitLocker teknolojisi ile de sistem yetkisiz kullanımdayken ya da farklı bir işletim sistemi zamanı, verisi ya da kontrolü çalıştırırken bile farklı sürücülerde tam şifreleme yoluyla veriler için ek koruma ve donanım üzerinde de etkin güvenlik sağlanmaktadır. Server Manager ve PowerShell ile uygulamalar kolayca kurulabilir ve yönetilebilir hale gelmektedir. Böylece kullanıcılara bugüne kadar ulaşılmamış düzeyde yönetim kolaylığı sunarak çok daha güvenli, sağlam ve güvenilir bir sunucu ortamı kazandırılmaktadır.
İşletme sistemini derinlemesine izleyebilme ve onarma yetenekleri sayesinde ağ yöneticilerine zaman kazandırmaktadır. 130'dan fazla araç ve entegre komut dili ile yöneticiler özellikle çoklu sunuculardaki rutin sistem yönetimi görevlerini kolayca kontrol etmektedirler. Windows PowerShell, mevcut komut dosyalarının taşınmasını gerektirmez ve yeni Windows Server 2008 özelliklerinin otomasyonu için en uygun şekilde hazırlanmıştır. Windows PowerShell, Active Directory, Terminal Server ve Internet Information Server (IIS) 7.0 gibi sistem yönetimi görevlerinin otomasyonunu hızlandırır. Windows Server 2008'deki yeni bir özellik olan Sunucu Yöneticisi, sistem yöneticilerine yol göstermek için tasarlanmış bir merkezdir. Sunucu Yöneticisi, "Sunucunuzu Kontrol Edin", "Sunucunuzu Yapılandırın" ve "Windows Bileşenlerini Ekleyin ya da Kaldırın" gibi bazı Windows Server 2003 özelliklerini birleştirerek onların yerini almıştır. Windows Server 2008 içinde kurulu gelen Hyper-V sanallaştırma teknolojisi ile işletmelerin günümüzdeki ve gelecekteki ihtiyaçlarım karşılayacak bir platform sunmaktadır. Bu sayede; kurumlar enerji ve donanım alanındaki yatırımlarım tam anlamıyla kullanabilir böylece maliyetlerini büyük ölçüde azaltabilir, sanallaştırma ile değişen ve artan taleplere çabuk ve etkili cevap verebilir, bu talepleri önceden öngörebilir hale gelebileceklerdir.
Terminal Services ile kurumlarda tüm sunucu ve masaüstü bilgisayarlara bağlanarak, sanal ve gerçek ortamların yönetilmesini kolaylaştırır. Bu özellikle nerede olurlarsa olsunlar tüm kullanıcılara çalışma ağlarının bütün olanaklarından yararlanmalarını sağlar. Terminal Hizmetlerdeki Uzak Uygulama (RemoteApp) işlevi, terminal sunucuda çalışan uygulamaları tam olarak entegre eder, böylece bu uygulamalar ayrı bir kullanıcının yerel bilgisayarında çalışıyormuş gibi davranır. Kullanıcılar, yerel programlarıyla karşılıklı olan uzak bir konumdan programları çalıştırabilirler. Kullanıcıların Terminal Hizmetler Ağ Geçidi ile birlikte, güvenlik duvarına zarar vermeden HTTPS yoluyla uzak masaüstlerine ve uzak uygulamalara erişmelerine izin verir. Windows Server 2008 sunmuş olduğu yüksek performans ve güvenliğe yüksek sistem gereksinimi duymamaktadır.
Bu sistem gereksinimleri Tablo 8.3'te özetlenmiştir.
ÖZET Ağ işletim sistemi basit bir ifadeyle bir ağa bağlı çok sayıdaki bilgisayar veya kullanıcının aktivitelerini koordine eden yazılımlardır. Ağ işletim sistemleri iki ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar Noktadan Noktaya ve İstemci/Sunucu ağ işletim sistemleridir. Noktadan Noktaya Ağ İşletim Sistemleri kullanıcılara kendi bilgisayarlarında bulunan kaynak ve dosyaları başka bilgisayarlarda bulunan kaynak ve dosyalarla paylaşmalarına olanak sağlamaktadır. Bütün bilgisayarlar eşittir ve ağda yer alan kaynakları kullanmakta aynı yeterliliklere sahiptirler. İstemci/Sunucu Ağ İşletim Sistemleri ise uygulamaları bir veya daha fazla sayıdaki dosya sunucu ile merkezileştirmektedir. Dosya sunucular sistemin kalbi haline gelerek, dosyalara erişimi ve güvenliği sağlamaktadır. Bireysel iş istasyonları kolaylıkla dosya sunucularındaki kaynaklara ulaşabilmektedirler. Bu tür ağ işletim istemleri ağın bileşenlerini bütünleştiren ve birçok kullanıcıya fiziksel konuma bakmaksızın aynı anda aynı kaynakları paylaşmaya olanak veren işleyişi sağlarlar. Ağ yeteneklerine sahip ilk windows tabanlı işletim sistemi Windows 3.1'dir. Windows 95 ve Windows 98 işletim sistemleri ağlara bağlanabilme yeteneklerini daha da geliştirmiş işletim sistemleridir. Ancak bu işletim sistemleri ağ işletim sistemi olarak kabul görmemektedirler. Serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevi olan Linux ve Windows tabanlı işletim sistemleri en sık kullanılan ağ işletim sistemleridir. Bu konu kapsamında işletim sistemleri ve ağ işletim sistemleri arasındaki farka odaklanılarak, Linux, Novell Netware, Windows NT, Windows 2000/2003/2008 Server ağ işletim sistemlerinin temel özellikleri hakkında bilgiler sunulmuştur.