Peyzaj Mimarlığı 4. Kongresi 21-24 Ekim 2010 Kuşadası TÜRKĐYE DE LĐSANSÜSTÜ PEYZAJ MĐMARLIĞI EĞĐTĐMĐ VE ÇALIŞMA KONULARI Osman UZUN*, Pınar GĐRTĐ GÜLTEKĐN* *Düzce Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 81620 Konuralp /DÜZCE osmanuzun@duzce.edu.tr, pinargirti@duzce.edu.tr ÖZET Türkiye de Peyzaj Mimarlığı eğitimi; 1933 yılında Ankara da kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü bünyesinde Süs Nebatları Şubesi ile başlamıştır. Ülkemizde 1989 yılından itibaren Peyzaj Mimarı ünvanı ile diploma verilmektedir. Günümüzde Peyzaj Mimarlığı eğitimi, 20 nin üzerinde Üniversitenin 5 farklı Fakültesi bünyesinde ve farklı amaçlar doğrultusunda, Lisansüstü eğitim 10 un üzerinde bölümde yapılmaktadır. Çalışmanın yöntemini Peyzaj Mimarlığı ile ilgili bazı temel konu başlıklarının, 1986-2009 yılları arasında YÖK tez tarama sayfasından ulaşılabilen 23 yılı içeren yüksek lisans ve doktora tezleri başlıkları çerçevesinde taranması ve istatistiki olarak ifade edilmesi oluşturmaktadır. Konu başlıkları olarak peyzaj planlama, peyzaj tasarımı, peyzaj ekolojisi, peyzaj onarımı, açık ve yeşil alan sistemi, çevre düzenleme, peyzaj kontstrüksiyon, ekolojik planlama, sulak alanlar, peyzaj sanatı, kırsal peyzaj, kentsel peyzaj, peyzaj yönetimi, rekreasyon, bitkisel tasarım, peyzaj uygulama tekniği, peyzaj mimarisi, doğa koruma, bitki yetiştirme, çevresel etki değerlendirmesi, tatil köyü peyzajı, toplu konut peyzajı, bilgisayar destekli çalışmalar vb. kelimeleri kullanılmıştır. Taramalar sonucunda en çok çalışmaya, sırası ile peyzaj tasarımı (54 adet), kentsel peyzaj (51adet), peyzaj planlama (49 adet), rekreasyon (32 adet), açık yeşil alan sistemleri (27 adet) ve peyzaj konstrüksiyonu (23 adet) konularında rastlanmıştır. Peyzaj ekolojisi, ekolojik planlama, peyzaj onarımı, sulak alanlar, peyzaj yönetimi özelliklede kırsal peyzaj, peyzaj uygulama tekniği ve çevresel etki değerlendirmesi konuları hakkında yapılan tez sayısı azdır. Sonuç olarak Peyzaj Mimarlığı bölümlerine ve çalışılan konulara ilişkin istatistiki veriler oluşturulmuş ve Peyzaj Mimarlığının ilgi alanları ile uygulamadaki durumu değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Ayrıca, yüksek lisans ve doktora yapan Peyzaj Mimarlığı Öğrencilerinin konu seçimi ve karşılaştıkları zorluklarla ilgili bazı öneriler getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türkiye, Peyzaj Mimarlığı, Yüksek Lisans ve Doktora eğitimi LANDSCAPE ARCHITECTURE EDUCATION AND APPLICATION AREA IN TURKEY ABSTRACT In Turkey Landscape Architecture Education has started with Ornamental Plant Section that was founded in High Agriculture Institute in Ankara in 1933. The degree of Bachelor of Landscape Architecture have been recorded since 1989. Today, Landscape Architecture education is being proceeded by 5 different faculties (Agriculture; Forestry;
Art, Design and Architecture; Fine Arts; Architecture) of more 20 universities. Landscape Architecture master and Phd education is being proceded by more 10 different department. In this study, Master and Phd thesis that have written between 1986 and 2009 (23 years) are investigated in The Council of Higher Education of the Republic of Turkey web site in terms of some key words relation with Landscape Architecture. Key words are landscape planning, landscape design, landscape ecology, landscape reclamation, open and green system, environmental design, landscape construction, landscape engineering, ecological planning, wetlands, landscape art, rural landscape, urban landscape design, landscape management, recreation, plant design, landscape architecture application techniques. Maximum researches are relation with landscape design(54), urban landscape (51), landscape planning (49), recreation (32), open and green system (27), landscape construction (23). There are a few researches about landscape ecology, ecological planning, landscape reclamation, wetland, landscape management, rural landscape, landscape application technique and environmental impact assessment. In conclusion, Statistical data s are constituted about Landscape Architecture Departments and key words and Landscape Architecture education with application situation are evaluated. There are some suggestions for master and Phd students about choosing thesis subject and some challenge. Key Words: Turkey, Landscape Architecture, Master and Phd Education 1. GĐRĐŞ Dünyada 1898 yılında Peyzaj Mimarlığı eğitiminin ilk defa verilmesinden 35 yıl sonra ülkemizde Peyzaj Mimarlığı na ilişkin ilk dersler 1933 de Yüksek Ziraat Enstitüsü bünyesinde Süs Nebatları Şubesi nde verilmeye başlanmıştır. Peyzaj Mimarlığı Bölümü adı altında ise 1968 yılında eğitime başlanmış, eğitimden ilk mezuniyet 1973 te gerçekleştirilmiştir. 1989 yılında ilk mezunları da kapsayan Peyzaj Mimarı unvanı Üniversiteler tarafından verilmeye başlanmıştır, 1994 te ise Peyzaj Mimarları Odası kurulmuştur (Anonim, 2010a). Türkiye de Peyzaj Mimarlığı lisans eğitimi, 2009 Üniversite sınavına giriş verilerine göre Akdeniz, Ankara, Artvin Çoruh, Atatürk, Bartın, Bilkent, Çanakkale Onsekiz Mart, Çukurova, Düzce, Ege, Đstanbul, Đstanbul Teknik, Namık Kemal, Karadeniz Teknik, Mustafa Kemal, Okan, Süleyman Demirel ve Yeditepe olmak üzere toplamda 18 Üniversitenin Orman, Ziraat, Güzel Sanatlar, Mimarlık ve Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakülteleri olmak üzere 5 farklı fakülte bünyesinde ve farklı amaçlar doğrultusunda yapılmaktadır. Konya Selçuk, Çankırı Karatekin, Kastamonu, Adnan Menderes, Pamukkale, Van 100. yıl, Gazi üniversitelerinde ise Peyzaj Mimarlığı bölümü lisans programının hazırlıkları devam etmektedir. Ayrıca Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde Doğu Akdeniz ve Lefke Avrupa Üniversitelerinde Peyzaj Mimarlığı bölümü
mevcuttur. Lefke Avrupa nde Peyzaj Mimarlığı Bölümü Tarım Bilimleri ve Teknoloji Fakültesi içerisinde yer almaktadır (çizelge 1). Lisansüstü eğitim aktif olarak peyzaj mimarlığı lisans eğitimi verilen 18 üniversitenin 16 tanesinde yüksek lisans eğitimi kapsamında,10 tanesinde ise doktora eğitimi kapsamında yürütülmektedir (çizelge 1). Çizelge 1. Türkiye de Peyzaj Mimarlığı Alanında Lisans ve Lisansüstü Eğitim veren Üniversiteler Üniversite Fakülte Bölüm Adı Lisans Y. Doktora Lisans Akdeniz Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Ankara Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Çanakkale Onsekiz Mart Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - Çukurova Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Ege Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Namık Kemal Ü. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - Atatürk Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Konya Selçuk Ü. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - - Yüzüncü Yıl Ziraat fakültesi Peyzaj Mimarlığı - - - Adnan Menderes Ü. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - - - Düzce Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Artvin Çoruh Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - - Bartın Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Đstanbul Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Karadeniz Teknik Ü. Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Süleyman Demirel Ü. Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - Kastamonu Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - - - Çankırı Karatekin Ü. Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - - - Bilkent Güzel Sanatlar Tasarım Kentsel tasarım ve - ve Mimarlık Fakültesi Peyzaj Mimarisi Pamukkale Mimarlık ve Tasarım Peyzaj Mimarlığı - - - Fakültesi Yeditepe Güzel Sanatlar Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - - Okan Güzel Sanatlar Fakültesi Kentsel tasarım ve - - Peyzaj Mimarisi Đstanbul Teknik Ü. Mimarlık Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Mustafa Kemal Ü. Mimarlık Fakültesi Peyzaj Mimarlığı - Doğu Akdeniz Ü. Mimarlık Fakültesi Kentsel tasarım ve - - Peyzaj Mimarisi Lefke Avrupa Ü. Tarım Bilimleri ve Peyzaj Mimarlığı - - Teknoloji Fakültesi Lisansüstü programların amacı, ulusal ve uluslararası akademik ve endüstriyel kuruluşlarla işbirliği yaparak programlarını yürütmek ve öğrencilere bilimsel araştırma yaparak bilgiye erişme, değerlendirme, yorumlama, üretme yeteneği ve mesleki konuda derin bilgi kazandırmaktır (Anonim, 2010b). Bu çalışma peyzaj mimarlığında 1986-2009 yılları arasında yapılan, YÖK tez tarama sayfasında peyzaj mimarlığı anabilim dalında yer alan tüm lisansüstü çalışmalara dayanarak, araştırmacılara referans oluşturması, konu seçiminde yol göstermesi, ayrıca,
birbirini tamamlayıcı araştırmalar arasında ilişki kurulmasına da katkı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. "Türkiye de ve Akdeniz Ülkelerinde Peyzaj Mimarlığı nın Geleceği: Kimlik ve Hedefler" ana başlığı çevresinde kurgulanan Đstanbul 2008 Uluslararası Peyzaj Mimarlığı Sempozyumu nda Avrupa Peyzaj Sözleşmesi başlıklı atölye çalışmasında peyzaj mimarlığı meslek disiplininin önemli katkılarının olduğu ve söz konusu katkıların daha geniş kitlelerce anlaşılabilmesi için mesleki tanınırlığın ve eğitim kalitesinin arttırılması konuları vurgulanmıştır (Anonim, 2010a). Bu anlamda çalışma, mesleğin Türkiye deki yönelimlerinin ortaya konulması ve 23 yıllık süreç içerisinde yapılan bu araştırmaların tasnif edilmesi, konu alanlarının ve dağılımlarının belirlenmesi, gelecekte yapılabilecek diğer araştırmalara ışık tutması açısından önem taşımaktadır. 1986-2009 yılları arasında yapılmış, Yüksek Öğretim Kurulu ulusal tez merkezi sayfasında Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı başlığı altında yer alan 318 adet yüksek lisans tezi, 91 adet doktora tezi olarak toplamda 409 adet lisansüstü tez bulunmaktadır. Bu tezlerden Đstanbul Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalında yapılan 2 adet yüksek lisans tezi 2010 yılına ait olduğundan ve diğer üniversitelerin 2010 yılına ait lisansüstü tezleri yayımlanmadığından dolayı kapsam dışı bırakılmıştır. Đstanbul nde Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı başlığı altında arama yapıldığında yer almayan, bazı öğretim üyelerinin yaptırdığı Peyzaj Mimarlığı ile doğrudan bağlantılı yüksek lisans ve doktora tezlerine ulaşılmıştır. Bilkent Güzel Sanatlar Enstitüsünde Peyzaj Mimarlığı Đle bağlantılı olarak yapılan yüksek lisans tezlerine de bu arama yöntemi ile ulaşılamamış, iç mimarlık ve dekorasyon konu başlığı altında yer aldıklarından dolayı bu çalışmada yer verilmemiştir. Yine Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı adı altında yapılan tez taramasında Peyzaj Mimarlığı ile ilişkili olmayan bazı lisansüstü tezler bulunmaktadır. Bu tezlerinde elemesi yapılmıştır. Gerekli değerlendirmeler yapıldıktan sonra Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı altında, Peyzaj Mimarlığı ile doğrudan ilişkili olan 316 adet yüksek lisans tezine, 96 adet doktora tezine toplamda ise 412 adet lisansüstü teze ulaşılmıştır. Belirtilen hedefler doğrultusunda bu tezlere ilişkin istatistiki veriler ortaya konulmuş ve değerlendirilmeleri yapılmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışmanın materyalini 1986-2009 yılları arasında yapılan ve YÖK tez tarama sayfasında yer alan Lisansüstü tezler oluşturmaktadır. Çalışmanın yöntemini Peyzaj Mimarlığı ile ilgili temel anahtar kelimelerin, 1986-2009 yılları arasında YÖK tez tarama sayfasından ulaşılabilen 23 yılı içeren yüksek lisans ve doktora tezleri başlıkları çerçevesinde taranması ve istatistiki olarak SPSS 16 Programında değerlendirilmesi ve yorumlanmasıdır. Çalışma kapsamında Peyzaj Mimarlığında yapılan tüm yüksek lisans ve doktora tezlerine anahtar kelimelerle ulaşılamayacağı belirlenmiş, Peyzaj Mimarlığı bölümlerinde yapılan
tezler listelenerek, peyzaj planlama, peyzaj tasarımı, peyzaj ekolojisi, peyzaj onarımı, açık ve yeşil alan sistemi, çevre düzenleme, peyzaj konstrüksiyon, ekolojik planlama, sulak alanlar, peyzaj sanatı, kırsal peyzaj, kentsel peyzaj, peyzaj yönetimi, rekreasyon, bitkisel tasarım ve peyzaj uygulama tekniği, peyzaj mimarisi, doğa koruma, bitki yetiştirme, çevresel etki değerlendirmesi, tatil köyü peyzajı, toplu konut peyzajı, bilgisayar destekli çalışmalar konu başlıklarında sınıflandırmalar yapılmıştır. Çalışmanın yöntemi ve tez tarama aşaması doğrudan YÖK tez tarama motoruna bağlı olduğundan bazı eksiklik ve aksaklıkların olacağı şüphesizdir. Ancak yine de ulaşılan bilgiler, konusunda ilk çalışmalardan birisi olması nedeniyle bu eksikliklerin ilerleyen yıllarda kapatılacağı düşünülmektedir. 3. ARAŞTIRMA BULGULARI Ülkemizde 1986 ile 2009 yılları arasında Peyzaj Mimarlığı anabilim dalında yapılan 412 lisansüstü tez bulunmaktadır. Bu tezler türlerine göre, 316 yüksek lisans ve 96 doktora tezinden oluşmaktadır. Peyzaj Mimarlığı Eğitiminde yapılan lisansüstü tezlerin yıllara göre dağılımlarına bakıldığında, 2001-2009 yılları arasında 358 adet tez, 1991-2000 yıları arasında 48 tez, 1986-1990 yılları arasında ise 6 adet tez bulunmaktadır. 2000 li yıllar sonrası yeni açılan bölümlerle tez sayısındaki artış doğru orantı göstermektedir (çizelge 2). Çizelge 2. Yıllara Göre Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalında Yapılan Tezlerin Dağılımı Yıl Y. Lisans Doktora Toplam 1986-1990 4 2 6 1991-2000 24 24 48 2001-2009 288 70 358 Toplam 316 96 412 Yapılan lisansüstü tez çalışmaları konu dağılımlarına göre değerlendirildiğinde en çok peyzaj tasarımında (54 adet) yapıldığı görülmektedir. Daha sonra sırası ile kentsel peyzaj (51adet), peyzaj planlama 849 adet), rekreasyon (32 adet), açık yeşil alan sistemleri (27 adet) ve peyzaj konstrüksiyonu (23 adet) konularının ülkemizde ağırlıklı olarak çalışıldığı, peyzaj ekolojisi, ekolojik planlama, peyzaj onarımı, sulak alanlar, peyzaj yönetimi özelliklede kırsal peyzaj, peyzaj uygulama tekniği ve çevresel etki değerlendirmesi konularının daha geri planda kaldığı görülmektedir (çizelge 3). Bilgisayar destekli çalışmalar konu başlığı altında ise hem tasarım programları yardımı ile yapılan görselleştirmeler hem de CBS ve Uzaktan Algılama programları ile yapılan
lisansüstü çalışmalar yer almaktadır. Bu konu başlığındaki çalışmalarda 2000 li yılların 2. yarısından sonra bilgisayar teknolojilerinde gelişmeye paralel olarak artış göstermektedir. Çizelge 3. Tez Konusuna göre Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalında Yapılan tezlerin Dağılımı Tez Konusu Y. Lisans Tezi Doktora Tezi Toplam Sayı Sayısı Sayısı Peyzaj Planlama 27 22 49 Peyzaj Tasarımı 51 3 54 Peyzaj Ekolojisi 1 2 3 Peyzaj Onarımı 4 2 6 Açık Yeşil Alan Sistemi 18 9 27 Çevre Düzenleme 2 1 3 Peyzaj Konstrüksiyonu 21 2 23 Ekolojik Planlama 12 5 17 Sulak Alanlar 2 3 5 Peyzaj Sanatı 8 1 9 Kırsal Peyzaj 1 2 3 Kentsel Peyzaj 40 11 51 Peyzaj Yönetimi 7 5 12 Rekreasyon 28 4 32 Bitki Tasarım 19 4 23 Peyzaj Uygulama Tekniği 2 1 3 Peyzaj Mimarisi 15 4 19 Doğa Koruma 13 7 20 Bitki yetiştirme 17 3 20 Çevresel Etki 4 2 6 Değerlendirmesi Tatil Köyü peyzajı 2 1 3 Toplu Konut peyzajı 7-7 Bilgisayar Destekli 15 2 17 Çalışmalar Toplam 316 96 412 Yapılan lisansüstü tez çalışmalarının üniversitelere göre dağılımına bakıldığında en çok lisansüstü tez Ankara nde (100 adet) daha sonra sırası ile Çukurova (59), Ege üniversitesi (53),, Đstanbul (40 adet), Bartın (31adet), Karadeniz Teknik (29 adet) ve Đstanbul Teknik Üniversitelerinde (28 adet) yapılmıştır (çizelge 4).
Çizelge 4. Üniversitelere Göre Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Lisans Üstü Tez Çalışmaları Dağılımı Üniversite Yüksek Lisans Tez Doktora Tez Sayısı Toplam Sayısı Ankara 61 39 100 Çukurova 48 11 59 Ege 37 16 53 Akdeniz 7-7 Çanakkale Onsekiz 10-10 Mart Namık Kemal 4-4 Atatürk 12 6 18 Konya Selçuk 10-10 Đstanbul Teknik 28-28 Düzce 10-10 Mustafa Kemal 10-10 Bartın 31-31 Đstanbul 28 12 40 Karadeniz Teknik 17 12 29 Süleyman Demirel 3-3 TOPLAM 316 96 412 Yapılan doktora tez çalışmalarında yoğunluk Ankara nde (39 adet) daha sonra sırası ile Ege (16 adet), Đstanbul (12 adet) ve Karadeniz Teknik (12 adet) ve Çukurova ndedir (11 adet). Bu üniversitelerde 35. madde uyarınca Araştırma görevlilerinin görevlendirilmesi bu sayılarda önemli rol oynamaktadır. Üniversitelerdeki her bir bölümün 24 anahtar kelime kapsamında yapmış oldukları tezler çizelge 5. de verilmiştir. Çizelgedeki rakamlar ve anlamları aşağıdaki gibidir. Üniversiteler: 1: Düzce, 2: Akdeniz, 3: ĐTÜ, 4: Ankara, 5: ÇOMÜ, 6: Çukurova, 7. Ege, 8. Đstanbul, 9.KTÜ, 10 NKÜ, 11 SDÜ, 12. Selçuk, 13: Atatürk, 14: Bartın, 15: Bilkent, 16: MKÜ Anahtar Kelimeler: 1. peyzaj planlama, 2. bitkisel tasarım, 3. peyzaj tasarımı, 4. rekreasyon, 5. peyzaj konstrüksiyonu, 6. peyzaj onarımı, 7. peyzaj ekolojisi, 8. açık ve yeşil alan sistemi, 9. peyzaj mühendisliği, 10. ekolojik planlama, 11. sulak alanlar, 12. peyzaj sanatı, 13. kırsal peyzaj, 14. kentsel peyzaj, 15. peyzaj yönetimi, 16. peyzaj uygulama tekniği, 17. peyzaj mimarisi, 18. doğa koruma, 19. çevre düzenleme, 20. bitki yetiştirme, 21. bilgisayar destekli çalışmalar, 22. toplu konut peyzajı, 23. tatil köyü peyzajı, 24. çevresel etki değerlendirmesi.
Çizelge 5. Üniversitelere bağlı Peyzaj Mimarlığı Bölümlerinin 24 Konu başlığına göre yapmış oldukları tez sayıları Anahtar kelimeler Toplam Üniversiteler 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 10,00 11,00 12,00 13,00 14,00 15,00 16,00 17,00 18,00 19,00 20,00 21,00 22,00 23,00 24,00 1,00 1,00 2 1 2 3 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 10 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00 10,00 11,00 12,00 13,00 14,00 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 7 0 0 7 3 4 0 0 4 0 0 0 0 5 0 0 2 2 1 0 0 0 0 0 28 18 0 20 7 6 1 0 7 3 4 1 2 10 6 1 5 2 0 1 2 1 2 1 100 0 0 2 1 0 1 0 1 0 0 0 0 3 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 10 6 3 4 4 3 3 1 5 2 0 0 0 6 3 0 1 2 1 5 6 1 0 3 59 7 1 4 1 2 1 0 0 6 1 1 0 11 2 2 0 5 0 2 4 1 0 2 53 3 6 2 4 2 0 1 2 2 0 6 0 4 0 0 4 1 0 2 0 1 0 0 40 3 5 3 2 3 0 0 3 1 0 0 0 2 0 0 0 1 1 4 1 0 0 0 29 1 1 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 3 0 0 5 0 1 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 10 5 4 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 1 1 0 2 1 0 1 0 0 0 0 18 2 2 4 3 0 0 1 0 0 0 0 1 7 0 0 4 2 0 2 0 2 1 0 31 1 0 1 1 0 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 3 0 0 0 10 16,00 Toplam 49 23 54 32 23 6 3 27 17 5 9 3 51 12 3 19 20 3 20 17 7 3 6 412
Çizelge 5. incelendiğinde Peyzaj planlama konusunda en fazla çalışmanın Ankara, Ege ve Çukurova Üniversitelerinde, Peyzaj tasarım konusunda Ankara, ĐTÜ, Selçuk nde, Rekreasyon konusunda, Ankara, Çukurova, Đstanbul ve Bartın nde, Açık ve yeşil alan sistemleri ile ilgili çalışmaların Ankara ve ĐTÜ, Kentsel Peyzajla ilgili çalışmaların Ege, Ankara, Bartın da, Bilgisayar destekli çalışmaların Çukurova da, Peyzaj yönetimi konusunda Ankara, Çukurova, Ege nde öncelikli olarak yapıldığı görülmektedir. Diğer Anahtar kelimelerle ilgili olarak Üniversitelerin yaptığı çalışmalar çizelge 5 de görülmektedir. 4. SONUÇ VE ÖNERĐLER Peyzaj Mimarlığı bölümlerinde yapılan çalışmalar 1986-2000 yılları arasında orta düzeyde iken, 2000 yılı sonrasında hem doktora hem de yüksek lisans tezlerinde sayıca artış görülmektedir. 2006 yılı ve sonrasında yapılan lisansüstü tez çalışmalarında bilgisayar destekli tasarım ve planlama konuları ön plana çıkmaktadır. Peyzaj Mimarlığı eğitiminde yukarıda belirtilen tüm çalışma alanlarında bilgisayar kullanımının arttırılması, araştırmacıların bu konuda teşvik edilmesi günümüz bilgi çağında gerekliliktir. Peyzaj Mimarlığı Eğitiminde akademisyenlerce yapılan yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarının yayınlanmasında, Akademik üretimi ve yayın kalitesini artırma çabalarının bir parçası olarak uygulanan akademik yükseltme ölçütlerinin etkileri görülmektedir. Doktora tezinden ve yüksek lisans tezinden yapılacak yayınların akademik yükseltilmede değerlerinin olmaması yayınların camia ile paylaşılmasını güçleştirmektedir. Ayrıca bitirilmiş lisansüstü düzeydeki tezlerin camia tarafından tartışılacağı ve değerlendirileceği ortamlar eksiktir. Peyzaj Mimarlığı Eğitiminin Orman, Mimarlık, Ziraat, Güzel Sanatlar gibi farklı fakülteler altında verilmesi, farklı amaçlar doğrultusundaki eğitimler öğrencilerin farklı bölümlerde lisansüstü çalışmalar yapması sırasında bazı eksiklikleri de beraberinde getirmektedir. Örneğin Peyzaj Mimarlığı bölümlerinin çoğunda Peyzaj planlama (Uzun ve Kesim 2009) ve peyzaj tasarımı konularında temel bilgilerin tam olarak verilmediği gözlenmektedir. Ayrıca bu iki konuda da ortak bir dilden söz etmek söz konusu değildir. Peyzaj tasarımı konusunda yasa ve yönetmelikler düzeyinde belirli yollar kat edilmiş olsa da peyzaj planlama konusunda Bölümler arasında farklılıklar söz konusu olmaktadır. Bu da uygulama aşamasında farklı kurumların peyzaj planlama kapsamında meslek disiplininden olan beklentilerinde hayal kırıklarına neden olmaktadır. Lisans eğitiminde, temel derslerde içeriğin ve uygulamaların farklı üniversitelerin peyzaj mimarlığı bölümleri arasında çok farklı olması, meslektaşlar arasında ortak bir dil konuşulmasına engel olmakta, mesleki görünürlüğün ve tanınırlığın arttırılması için birlik ve bütünlük içerisinde olunması gerekirken aksine kutuplaşmalara yol açabilmektedir. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Peyzaj Mimarları Odası Serbest Peyzaj Mimarlık Müşavirlik Hizmetleri Uygulama, Meslekî Denetim, Büroların Tescili Ve Asgarî Ücret
Yönetmeliğinde, Peyzaj Mimarlığı Hizmetleri a). Peyzaj planlama hizmetleri; Stratejik peyzaj planlaması, Koruma amaçlı peyzaj planlaması, Onarım iyileştirme ve/veya geliştirme amaçlı peyzaj planlaması, Katı atık düzenli depolama alanları peyzaj planlaması, Ulaşım güzergahları peyzaj planlaması, Kıyı ve sulak alanlar peyzaj planlaması, Turizm ve/veya rekreasyon alanları peyzaj planlaması, Peyzaj yönetimi; b) Peyzaj tasarım, c) Peyzaj mimarlığı uygulama ve yönetimi hizmetleri; ç) Peyzaj mimarlığı teknik müşavirlik hizmetleri; d) Süs bitkileri üretimi; e) Peyzaj uygulamasında bakım, doğa koruma ve onarımı çalışmaları, f) Diğer bilimsel, teknik ve sanatsal çalışmalar; başlıklarında toplanmıştır (Anonim 2006a). Peyzaj mimarları Odasının girişimleri ile TC. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye Đş Kurumu Genel Müdürlüğü Meslek Araştırma ve Geliştirme Şube Müdürlüğü tarafından 2006 yılında Peyzaj Mimarlarının yaptıkları işler 4 ana başlıkta tanımlanmıştır: Peyzaj planlama, Peyzaj tasarımı, Çevre koruma ve peyzaj onarımı, Peyzaj yönetimi (Anonim 2006b). Đşkur ve Asgari Ücret Yönetmeliği ndeki hizmet tanımlarına bakıldığında Peyzaj Mimarlığının Peyzaj tasarımı (54 adet), Kentsel peyzaj (51adet), Peyzaj planlama (49 adet), Rekreasyon (32 adet), Açık ve yeşil alan sistemleri (27 adet) konularında belirli derecede teorik ve uygulamalı kuramsal temellerin oluşturulduğu görülmüştür. Ancak akademik düzeyde çalışılan konularla, uygulamada olmasını amaçladığımız konular arasında nitelik ve nicelik olarak artışların olması gerekmektedir. Bu bağlamda da Peyzaj Mimarlığı Meslek disiplini için önümüzdeki 5 ve 10 yıllık süreçlerde bölgelere göre çalışma konularının belirlenmesi ve o bölgelerde yer alan bölümlerin bu amaç doğrultusunda çalışmalar ortaya koyması önerilmektedir. Bu kapsamda yapılacak bir eğitim kurultayında Lisans programlarının yanı sıra Lisansüstü programlarının da tartışılması gerekmektedir. Sonuç olarak Lisansüstü eğimde mesleklerarası ortak çalışmalarda bulunabilen, Planlama, Tasarım, Koruma, Yönetim, vb. konularda Uluslararası düzeyde çalışabilme, fonksiyon ve estetik ilkeleri sentezleyebilme yeteneğine sahip, Gelişen teknolojik alt yapıya hakim bireyler yetiştirilmesi temel hedeflerden olmalıdır (Uzun ve Kesim 2008) 4.1. Lisansüstü Öğrenciler Đçin Bazı Öneriler Peyzaj Mimarlığı Bölümlerindeki Lisansüstü eğitime ilişkin yukarıdaki bilgilerden sonra bu çalışmaları yürütecek meslektaşlarımız için farklı aşamalarda karşı karşıya kaldıkları bazı sorunlar ve çözüm önerileri aşağıda açıklanmıştır. Zorluk derecesi, üniversite ve farklı öğretim alanlarına göre değişse de Lisansüstü eğitime kabul edilmek belirli koşulları gerçekleştirmek kaydıyla zor değildir. Lisansüstü öğrencilerin karşılaştıkları bazı zorluklar bu aşamadan sonra başlamaktadır. Ülkemizde Peyzaj Mimarlığı Yüksek Lisans eğitimi girişine ilişkin fazla çalışma bulunmamaktadır.
Ancak bazı gözlemler çerçevesinde Lisansüstü eğitime başlamada temel nedenler aşağıdaki gibi sıralanabilir. Lisans eğitimi sonrasında kendini hedefsiz hissetme ve ne yapacağına karar verme öncesinde kendi bölümünde biraz daha zaman geçirme isteği Özellikle erkek öğrencilerde mezuniyet sonrasında askerlik görevini öteleme düşüncesi Đş hayatına devam ederken özellikle memuriyette kadro derecesi alabilmek için Lisansüstü eğitime devam etme isteği Lisans sırasında ilgi duyduğu bazı konularda daha derinlemesine bilgi elde etme isteği Kendisini belirli bir konuda uzmanlaştırma isteği Lisans eğitimine yakın başka bir meslek dalında disiplinler arası çalışmalarda başarı sağlayabilmek için bilimde uzmanlık alma isteği Yüksek Lisans eğitimine başlayan öğrencilerin sınavı kazandıktan sonra karşı karşıya kaldıkları ilk sorun danışman seçimi olarak gündeme gelmektedir. Ülkemizde Peyzaj Mimarlığı Bölümlerindeki yapıya bakıldığında genellikle öğrenciler çalışacağı öğretim üyesini seçerek sınava girmekte ve sınav sonrasında da ilgili öğretim üyesinin danışmanlığında devam etmektedir. Sınav sırasında herhangi bir öğretim üyesi ile konuşmayan öğrenciler ise ilk dönem alacakları dersler ve bölümde geçirecekleri zaman doğrultusunda danışman seçimine gitmektedir. Bu aşamada da danışman seçimini yapamayan öğrenciler olması durumunda, gerekli yönetmelikler uyarınca zamanı geldiğinde Bölüm Kurullarında öğrenciye danışman atanması yoluna gidilmektedir. Öğrencilerin danışman seçiminde zorlanmalarının ana nedeni yetersiz bilgidir. Bu kapsamda titiz bir araştırmaya gerek duyulmaktadır. Bu araştırma sırasında belki öğrencilerin kendilerine sormaları gereken bazı sorular bulunmaktadır (Rosovsky 1990) Danışmanınız olması olası kişi, o bilim çevresinde kendisine başvurulan sayılan bir kişi midir? Ülke çapında ve bir çok okulla ilişkisi olan bir kişi midir? Tez taslaklarınızı okuyacak ve eleştiride bulunabilecek yeterli zamana sahip midir? Tez çalışmanız için size ekonomik kaynak sağlayacak bazı projelere sahip midir? Çalıştığı alanla ilgili özel sektör ve diğer üniversitelerle bağlantıları nasıl ve size gerek duyulması halinde iş olanağı yaratabilecek midir? Danışmanınız olması olası kişi, tezin yazılması sırasında, karşılaşılan büyük güçlükleri aşmada yardım elini uzatacak ve aynı şekilde bir akademik görevin başlarında ortaya çıkan güçlükler sırasında yardımını sürdürecek destekleyici karakterde bir danışman mıdır? Tüm bu soruların yanıtları alındıktan sonra bölümde kimin daha çok öğrencisi olduğu ve nedenleri de araştırılmalı, eski öğrencilerin görüşleri de alınarak danışman seçimi yoluna gidilmelidir.
Tez danışmanının seçilmesi sonrasında tez konusunun seçilmesi önem kazanmaktadır. Tez konusu seçilmesinde bazı alternatifler söz konusu olmaktadır. Bazen öğrenci kendi çalışmak istediği konuda ön araştırmalar yaparak, danışmanıyla konusunu belirginleştirmektedir. Bazı öğrenciler konu seçimi konusunda zorlanmakta ve danışmanından kendisine konu belirlemesi beklentisinde olmaktadır. Mühendislik bilimlerinin çoğunda olduğu gibi bir sorundan hareket edilerek tez konusunun belirlenmesine genellikle çok az olarak rastlanmaktadır. Tez konularının belirlenmesinde daha önce yapılmış çalışmaların benzerlerinin farklı alanlarda uygulanması, herhangi bir işte çalışan öğrencinin kendi çalışma konularına ilişkin bir çerçevede tez konusunu hazırlaması sık görülen yöntemlerdir. Ancak ideal olan öğrencinin çalışmak istediği konuyla ilgili ulusal ve uluslar arası düzeydeki mevcut durumu irdeleyerek, literatürde eksik kalan bir konuya yönelmesi ya da özel sektör ya da kamu kurumlarında dile getirilen mesleğin ilgili olduğu bir alanla ilgili bir sorun üzerinde yoğunlaşarak tez konusunun belirlenmesi ideal olarak görülmektedir. Lisansüstü eğitimdeki bir sonraki aşama tezin yazılması aşamasında öğrencinin yalnızlıkla savaşıdır (Rosovsky 1990). Ülkemizde çoğunlukla öğrenci tez konusu ile ilgili yapacağı çalışmada kendini yalnız hissetmektedir. Eğer bilimsel çalışmanın nasıl yapılacağı, hangi yöntemleri izleyeceği, literatüre ulaşmada izleyeceği yolların neler olduğuna ilişkin bir birikimi oluşturamadıysa öğrencinin yalnızlığı daha da artmaktadır. Çoğu zaman Lisansüstü öğrencilerin tezi niçin ve niye yaptığını sorguladığı ve bu arada da kendi iç dünyasında yalnızlığa karşı etkin bir savaş verdiği gözlenmektedir. Lisansüstü eğitimi sonrasında özellikle akademik kadrolara girme girişimlerinin, ilerde terfi olanağı daha kuşkulu görünse de en iyi okul yönünde tercih edilmesi önemlidir. Çünkü kişi sağlam adımlarla yürümeden ve hiç çaba harcamadan bitiş çizgisine ulaşırsa, yeteneklerindeki gelişmenin gerçekleşmesi daha uzak ve zor bir hedef haline gelmektedir. Akademik yaşamda, insanı aşağıya doğru sürükleyen çok güçlü nedenler vardır. Bir kez aşağıya indikten sonra tekrar yukarı çıkmak her zaman güçtür. (Rosovsky 1990). Bu kapsamda da Lisansüstü öğrencilerin eğer akademik yaşam devam edeceklerse öncelikli olarak bulunduğu birim ve olanaklar açısından üst düzeydeki bir birime başvuru yapması önerilmektedir. KAYNAKLAR Anonim 2006 a. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Peyzaj Mimarları Odası Serbest Peyzaj Mimarlık Müşavirlik Hizmetleri Uygulama, Meslekî Denetim, Büroların Tescili ve Asgarî Ücret Yönetmeliği. Resmi Gazete. 21.03.2006. Sayı:26115 Anonim 2006 b. TC. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye Đş Kurumu Genel Müdürlüğü Meslek Araştırma ve Geliştirme Şube Müdürlüğü. Peyzaj Mimarlığı Hizmetleri Tanımı. Ankara. Anonim 2010 a http://www.peyzajmimoda.org.tr/hakkimizda/kurulus_ve_amac.php (Erişim tarihi: 15.06.2010)
Anonim 2010 b 15.06.2010) http://www.sis.itu.edu.tr/yonetmelik/yuksek-yon.html> (Erişim tarihi Rosovsky, H. 1990. The University; an Owner s Manual. Üniversite Bir Dekan anlatıyor. Çeviri Süreyya Ersoy. Türkiye Bilimsel ve teknik Araştırma Kurumu. Ankara Uzun, O., Kesim, G. 2009. Türkiyede ki Peyzaj Planlama Eğitimi Üzerine Bazı Görüş ve Öneriler. Peyzaj Planlama ve Tasarım Sempozyumu. Ankara Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü. Ankara. Uzun, O., 2008. Kesim, G.A., 21. Yüzyılda Peyzaj Mimarlığı Eğitimi. 150. Yılında Türkiye de Ormancılık Eğitimi. III. Ulusal Ormancılık Kongresi. Türkiye Ormancılık Derneği, Türkiye Ormancılık Vakfı. Ankara. YOK. 2010. Yüksek Öğretim Kurumu.Tez Tarama Merkezi. www.yok.gov.tr (Erişim tarihi: 15.06.2010)