ÇALIŞMA ORTAMI İş Sağığı ISSN 1302-3519 Güveniği İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 141 Sevgi Yumağı Çocuk İşçiiğine Hayır, Kaitei Eğitime Evet Ai Osman Abacı : Zor Yoardan Geçtik Temmuz - Ağustos 2015 İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ ERGONOMİ İŞ HİJYENİ ÇEVRE TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ ÇOCUK EMEĞİ KADIN SOSYAL POLİTİKA NÜFUS SOSYAL HEKİMLİK Utanıması Gereken Çocukar mı? İş Sağığı ve Güveniği Uyguamaarı (6331 Sayıı Kanun Öncesi ve Sonrası) Havai Çaışma Patformarı ve Güveni Ankraj (Bağantı) Yereri İşyererinde İnsan Odakı Erken Uyarı Sistemi Topum Hekimiğine Gönü Verener -19 Bir Köy Hekimi : Dr. Warren H.Winker Yirmiyüzü nün Geometrisi İki Dakika Düşün: Tehikeyi Tanıyaım : www.fisek.org.tr Tehikei Maddenin Bir Kaptan Diğerine Aktarıması Bu bir HAKEMLİ dergidir. KAPAK RENK ÖRNEĞİ MAVİ OLACAK ÇALIŞMA ORTAMI Yıı. 3 n 3. Yıı ü n Çaışan Çocukara Vefa Borcu nuzu sü nın 23 ü t i nst rtamı Ödemek İster misiniz? E ek a O 2015 1 Temmuz Fiş -ıağustos şm Ça
Vakıf Habereri G ünerden Saı idi. Çaışan Çocukar Vakfımızı tanıyan herkes biirdi ki, vakıf gönüüerinin topandığı haftanın iki günü vardır: Saı ve Cuma. Biz bu güneri üretim günü oarak tanımarız ve harı harı çaışırız. O gün de daıp gitmiştim işere. Tam o sırada, Oya teyze diye bir sesenişe yerimden sıçradım. Bana yanızca, Boztepe nin Genç Kızarı Oya teyze diye sesenirdi. Bir anda akım ve yüreğim 2003 yıına Boztepe ye uçup gitti. Küçük bahçei, yıkık dökük gecekondu evini tamir etmemiz, bahçeyi temizememiz, beyaz badanaı, camarı mor çerçevei bir eve dönüştürüp; mor boyaı kapısını coşkuya kızarımıza açmamız gözümün önünden bir bir geçti. Yı 2015... Günerden saı. 12 yı geçmiş aradan... Bizim kayıtarımıza bakarsanız yüzeiden faza kızımız umuta koşmuşar yeni yaşamarına. Acaba Oya Teyze diye sesenen hangisi. Hatice, Çiğdem narkozitör, Ayin grafiker, Fatma muhasebeci, Cansu gıda mühendisi, Nesihan hemşire, Hande tapu kadastro, Yağmur basın yayın, Ayça yuva öğretmeni, Çağa ve Sevgi Yumağı Oya FİŞEK * Ayşegü bigisayar uzmanı... Aman yarabbi, Boztepe nin genç kızarı yıar ötesinden bir bir gözümün önüne geiyor. Oya teyze, Jae teyze seseri yüreğime douyor. İk günerinde Boztepe nin kızarı bize, sevgierini göstermek için Haa dedier. Neden haa? diye sormuştum. Çünkü en değeri oan haa babanın kardeşi demişerdi. Peki ya teyze deyince, Haa değeri yanıtı gemişti. Bu yanıt içimi acıtmıştı. Sorgusuz suasiz bu kabueniş, kızarın kendierini ikinci sınıf görmeeri yaşamarında düzemesi gereken ik şeydi. İk konumuz, ik dersimiz kadının insan hakarı ve mücadeeeri odu. Kızarımız o günden sonra sözeşmiş gibi, teyze demeye başadıar. Boztepe nin genç kızarı büyüdüer, sınavar kazanıp gittier. Yeni yeni kızarımız odu. Onara kadın hakarı ie igii anattıkarımız, kuaktan kuağa Boztepe ye yayıdı. Dünya kadınar günü, her yı Genç Kız Evi nde kutandı. * Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Başkanı 2 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015
Vakıf Habereri Yıar ötesinden hangi kızımızdı Oya teyze diye sesenen. Koştu boynuma sarıdı. Biz bu kucakaşmaya sevgi yumağı derdik. Sonra hıza yanındaki arkadaşının kounda tutup yanıma getirdi. Zeynep, sen de Oya teyzeye sarıabiirsin. Hadi sevgi yumağı oaım dedi. Oya teyze tam 8 yı geçti. Akım hep sizde. Ama bir türü yanınıza geemedim. Boztepe deki genç kız evini anmadığım bir günüm yok. Üniversitedeki arkadaşarım bana inanmıyorar. Bir çocuğun bu kadar mutu bir çocukuk geçirebieceğini düşünemiyorar. İşte onardan birini yanımda getirdim. Sizi tanısın, konuşmaarımıza tanıkık etsin diye. Bir soukta konuşuyordu. Sanki biri sözünü kesecekmiş gibi, sanki yıardır susturumuş bir açıka anatıyordu : Sizere gitmediğimiz tiyatro, oyun parkı kamadı. 23 Nisan Çocuk Bayramı nda Cumhurbaşkanı nı da ziyaret etmiştik. Bize o kadar çok güven verdiniz, derserimize o kadar yakından igiendiniz ki... Onarca arkadaşımız okudu, mesek sahibi kadınar odu. Ben de hep çaıştım. Biraz dursam siz akıma gediniz. Şimdi, arkadaşıma birikte, Gazi Üniversitesi Uusararası İişkier Böümü 3.sınıf öğrencisiyim. Geecek yı mezun oacağım. Dipomat omak, yabancı ükeerde görev yapmak istiyorum. Onun için çok çaışıyorum. Onu hayranıka diniyordum. Ne güze bir genç kız? Onarın yaşamarını değiştirmek istemiştik ve bunu başardığımızı tekrar tekrar görmek büyük bir ödü... 2003 yıında bu gecekondu mahaesine adım attığımızda, genç kızarın mesek iseerinde okuyabiecekeri, üniversiteyi kazanabiecekerini düşünen tek bir kişi yoktu. Boztepe nin Osman amcası (komşumuz), ik gediğimiz günerde bize, Burada erkeker bie okumuyor. Kızar mı okuyacak?! demişti. Boztepe den 2014 yıında ayrıırken, Osman amca yanımıza geip, Aah sizden razı osun. Kızar bizim yüz akımız. demişti. Top peşinde koşan erkeker arasında haa bu başarıyı yakaayabien yok. Ama kızar, Boztepe nin genç kızarı... Oya teyze... İnanın bize verdiğiniz bütün emeker boşa gitmedi. Her birimiz, size yaraşır bir genç kız omak için çok çaışıyoruz. Bize yaşattığınız o güze çocukuk güneri akımıza gedikçe de, daha bir coşuyoruz. Sarıdık birbirimize. Onar coştukça, biz de coşuyoruz... Onarın başarısını dinedikçe, biz de kendimizi başarıı sayıyoruz, mutu ouyoruz. Younuz açık osun sevgii kızarımız. ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015 3
Çocuk Emeği Çocuk İşçiiğine Hayır, Kaitei Eğitime Evet Ç ocuk emeği insanık tarihi kadar eski bir sorundur. Ancak emek sömürüsünün en vahşi biçimini ouşturan çocuk işçiiği, hiç kuşkusuz şirketerin kar hırsını doruk noktasına taşıyan Sanayi Devrimi ie en acımasız biçimine uaşmıştır. Bu dönemde 6-8 yaşarındaki çocukar, teksti sanayinden maden ve kömür ocakarına kadar hemen her türü ağır işte, 10 ia 16 saat süreye, sefaet ücreteriye çaıştırımışardır. Yaygın bir cehaet ve sefaete neden oan bu durum, yanızca öüm oranarının doğa omayan bir seyir izemesine ve işçierin çoğunun genç yaşarda sakat kamaarına neden oarak birkaç kuşağı teef etmeke kamamış, topumsa huzursuzukarı da artırmıştır. Bu durum 19. yüzyıdan itibaren güçü bir sınıf biincinin doğmasına neden omuş; devetin yasa koruyucuuğundan mahrum oan işçier grever, ayakanmaar hatta devrimere deveti ekonomik oarak güçsüz oan işçi sınıfının yanına çekmeyi bir öçüde de osa başarmışardır. Bu çerçevede çaışma yaşamının ik koruyucu poitikaarı, kötü çaışma koşuarından en çok etkienen çaışan çocukar için gerçekeştirimiştir. İngiiz Paramentosu nca 1802 tarihinde kabu edien Çırakarın Bedeni ve Manevi Sağıkarı Hakkında Yasa, Sanayi Devrimi nin doğurduğu kötü çaışma koşuarına karşı çocukarı korumak için atıan ik yasa adımdır. Yasa, çırak çocukarın çaışma süreerini 12 saat ie sınıramakta, gece çaıştırımaarını yasakanmakta, çırakar işverenin yanında gecei ve gündüzü oarak kamakta iseer, işverenerin kızar ve erkekere ayrı yatakhaneer kurmasını şart koşmaktadır. Ayrıca Yasa, işvereneri, çocukarın okuma yazma öğrenmek üzere okua devam etmeerini sağamak ve yıda bir kat takım ebise vermeke yükümü tutmuştur. Taas ın deyimiye odukça çekingen hükümeri içeren bu ik yasanın kabuü bie çok zor omuştur. Ancak İngiiz Paramentosu 1820 i yıarın başından itibaren çocuk ve genç işçierin sorunarı ie süreki igienmeye başamıştır. Avrupa ükeerinde uusa düzeyde gerçekeştirien benzer uyguamaar, 1919 yıında Uusararası Çaışma Örgütü (ILO) nün kuruması ie uusararası bir boyuta taşınmıştır (Taas, 1990:192). * Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Sağık Biimeri Fakütesi, Sağık Kurumarı Yöneticiiği Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Yönetim Kuruu Üyesi Gübiye Yenimahaei YAŞAR * Çaışan Çocukar Vakfı Fotoğraf Arşivi 2005, Osman Merttopçuoğu - Yazmacıar - Siyah beyaz birinciik. Uusararası Adımar ILO nun kuruuş amaçarından biri de çocuk işçiiğini ortadan kadırmaktır. Bu nedene 1919 yıında ILO nun kabu ettiği ik sözeşmeerden biri de Sanayide Asgari Yaş Sözeşmesi dir. ILO daha ik günden bu yana, istihdama kabude asgari yaş ie zorunu oan teme eğitim yaşını iişkiendirmiş, 1973 yıında 138 sayıı Sözeşme ie istihdama katıma yaşının zorunu teme eğitimi tamamama yaşından düşük omaması gerektiğini ieri sürmüştür (ILO İstihdama Kabude Asgari Yaşa İişkin 138 Sayıı Sözeşme). Türkiye 138 sayıı Sözeşme yi 1998 tarihinde onayamıştır. ILO 138 sayıı sözeşmeyi tamamamak üzere, 1999 yıında 182 sayıı Kötü Şartardaki Çocuk İşçiiğinin Yasakanması ve Ortadan Kadırımasına İişkin Aci Önemer Sözeşmesi ni kabu etmiş, Türkiye de bu kez faza vakit kaybetmeden 2001 yıında 182 sayıı sözeşmeyi onayamıştır. ILO bu sözeşmeyi hazırarken 1989 tarihi Bireşmiş Mieter Çocuk Hakarı Sözeşmesi ni de hatıratmıştır. ILO nun 1992 tarihi Çocuk İşçiiğinin Önenmesine Yöneik Uusararası Programı (IPEC) da bu amaça atımış önemi adımardan biridir. ILO nun kuruuşundan ve çocuk işçiiğinin ortadan kadırımasına yöneik hedefinden bu yana neredeyse yüz yıık bir süre geçmiş omasına rağmen, çocuk işçiiğinin ortadan kadırıdığı veya çocuk emeği ie igii koruyucu poitikaarın yeteri ve etkii oduğu ieri sürüebiir mi? Yoksuuğun ve eşitsizikerin kürese düzeyde arttığı, güvencesizik ve esnekik uyguamaarının çaışma yaşamında giderek yaygınaştığı bir süreçte kaıcı çözümer üretmek mümkün mü? Dünyada Durum (ILO) nun tahminerine göre, 2000-2008 döneminde 30 miyon azamasına rağmen, dünyada çoğu tam zamanı omak üzere 215 miyon çocuk çaışmaktadır. En teme özgürükerden Çaışan Çocukar Vakfı Fotoğraf Arşivi 2004, Özer Kamburoğu - Çocuk işçi - Renki birinciik. 4 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015
Çocuk Emeği mahrum kaan bu çocukar, fizikse, sosya, kütüre, duygusa ve eğitse geişimerine zarar veren ortam ve koşuarda çaışmaktadır. Örneğin oku ve oyun çağındaki bu çocukar, okua gidemedikeri gibi oyun oynamaktan da mahrum kamaktadırar. Bu çocukarın çoğu uygun ve yeteri besenme ve bakım oanakarından da uzaktır. Çaışan çocukarın yarısından çoğu tehikei ortamar, köeik ve diğer zora çaıştırma biçimeri, uyuşturucu trafiği ve seks ticareti gibi yasadışı faaiyeter ve siahı çatışma gibi çocuk işçiiğinin en kötü biçimerinde çaıştırımaktadırar (http://www.un.org/en/events/ chidabourday/). Yoksuuk, insan onuruna yakışmayan işerde çaışan anne-babaar, sosya koruma yetersiziği ve çocuk işçiik için yasa minimum yaşın düşük oması nedeniye tüm çocukarın okua devam edememesi, ILO ya göre çocuk işçiiğinin teme nedenerini ouşturmaktadır. Teorik ve ampirik çaışmaar, yoksuuğun çocukarı çaışmaya ittiğini göstermektedir. Dünya Bankası nın Breziya da yaptığı bir araştırmaya göre, çaışma yaşamına erken yaşarda katıım, yaşam boyu ede ediecek ücreti %13-20 oranında gerietmektedir. Doayısıya çaışan çocukarın çocukarının da çaışma oasıığı artmaktadır. İnsan onuruna yakışmayan işerde çaışan anne-babaar geneike düşük ücrete, güvencesiz, sendikasız, çoğu zaman da taşeron oarak çaışmaktadır. Bu aieer çoğu zaman çaışan yoksuar oarak da adandırımaktadırar. ILO ya göre dünyada çaışma çağındaki nüfusun (ve aieerinin) yanızca %20 sinin etkii ve yaygın sosya güvenik oanakarına sahip oması, bu tür işerin odukça yaygın oduğunu göstermektedir (ILO, 2013). Türkiye de Durum Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) Çocuk İşgücü Anketi Sonuçarı na göre 2012 yıında Türkiye de 6-17 yaş grubunda buunan 15 miyon 247 bin çocuğun 893.000 i (%5,9 u) ekonomik faaiyette buunmaktadır. 2006 yıı ie kıyasandığında çaışan çocuk sayısında 3.000 kişiik bir artış görümektedir (Tabo 1). 1999-2006 döneminde istihdam edien çocuk sayısının 2 miyon 270 binden 890.000 e (%5,9) düştüğü dikkate aındığında, çocuk işçiikte düşüş eğiiminin oransa oarak durduğu, ancak sayısa oarak arttığı görümektedir (DİSK-AR, 2015). Çaışan çocuk sayısı 6-14 yaş grubunda 292.000 çocuk ie 15-17 yaş grubunda çaışan 601.000 çocuğun yakaşık yarısını ouşturmaktadır. 2006 yıı ie kıyasandığında, 15-17 yaş grubunda çaışan çocuk sayısı 4.000 kişi gerierken, 6-14 yaş grubunda çaışan Çaışan Çocukar Vakfı Fotoğraf Arşivi 2006, Zeki Akakça - Yorgun kız - Renki birinciik. çocuk sayısı ise 7.000 kişiik bir artış göstermiştir. Artışın 6-14 yaş grubunda oması üzerinde ayrıca duruması gereken bir konudur (Tabo 1). Türkiye de çaışan çocukarın üçte ikisi erkektir. Çaışan çocukarın %45 i kenterde çaışmaktadır. Sektörere bakıdığında en yoğun çocuk işçiiğinin oduğu sektörün, mesek hastaıkarı ve iş kazaarı açısından en tehikei sektörerden biri oan tarım sektöründe oduğu görümektedir (%44,7). 2006 yıında Tabo 1: Teme Çocuk İşgücü Göstergeeri (6-17 Yaş) 2006-2012 Göstergeer 2006 2012 Bin Kişi % Bin Kişi % 6-17 Yaş Grubu Nüfus 15.025 15.247 İstihdam (6-17 Yaş) 890 100 893 100 Yaş Grubu 6-14 285 32,0 292 32,7 15-17 605 68,0 601 67,3 Cinsiyet Erkek 601 67,5 614 68,8 Kadın 289 32,5 279 31,2 Yereşim Yeri Kent 490 55,1 400 44,8 Kır 400 44,9 493 55,2 Sektör Tarım 326 36,6 399 44,7 Sanayi 275 30,9 217 24,3 Hizmet 289 32,5 277 31,9 İşteki Durum Ücreti veya Yevmiyei 505 56,7 470 52,6 Kendi Hesabına 24 2,7 10 1,1 Ücretsiz Aie İşçisi 362 40,7 413 46,2 İstihdam Oranı (6-17 Yaş) - 5,9-5,9 6-14 - 2,5-2,6 15-17 - 16,6-15,6 Kaynak: TÜİK Haber Büteni: Çocuk İşgücü Anketi Sonuçarı, 2012 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015 5
Çocuk Emeği %36,6 oan tarım sektöründe çocuk işçiik oranının yakaşık %8 ik bir artış gösterdiği görümektedir. Bu nedene tarım sektöründe yaygın oan ücretsiz aie işçiiği durumunun çaışan çocukar için de geçeri oduğu, çaışan çocukarın %46,2 sinin ücretsiz aie işçisi oarak çaıştığı görümektedir (Tabo 1). Türkiye de ekonomik faaiyette buunan çocukarın haftaık fiii çaışma süreeri de yüksektir. 6-17 yaş grubundaki çocukarın haftaık fiii çaışma süresi 40 saati buurken, 15-17 yaş grubu için 45,8 saate yüksemektedir. Okua devam etmeyen çocukarda ise bu süre haftaık 54,3 saate uaşmaktadır. Cinsiyete göre bakıdığında erkek çocukarın kız çocukara göre haftada 10 saat daha faza çaıştığı görümektedir. Erkek çocukar haftada 43,2 saat çaışırken, kız çocukarı 33 saat çaışmaktadır. Uzun çaışma süreerine rağmen, ücreti, yevmiyei veya kendi hesabına çaışan çocukarın %52 si 2012 yıında ancak ayık 400TL ik geir ede edebimiştir (DİSK-AR, 2015). İstihdamda oan (ekonomik faaiyette buunan) çaışan çocukarın yanı sıra, ev işerinde faaiyette buunan çaışan çocukar da buunmaktadır. Ev işerinde çaışan çocukar geneike aış veriş yapma, yemek pişirme, çamaşır yıkama, ütü yapma, küçük kardeşere bakma, evi temizeme, eşyaarı onarma gibi faaiyeteri yürütmektedir. Bu faaiyeterin aynı zamanda kadınarı çaışma yaşamından uzak tutan, ücretsiz ev içi faaiyeter oduğu dikkati çekmektedir. Türkiye de ev işerinde çaışan çocukarın sayısı istihdamda buunan çocukara göre odukça yüksektir ve hıza artmaktadır. DİSK e göre istihdam içinde değerendirimeyen ev işerinde çaışan çocukarın sayısı 1999 yıında yakaşık 4,5 miyon iken, 2006 yıında 6,5 miyona, 2012 yıında ise 7,5 miyona yüksemiştir (DİSK-AR, 2015). TÜİK verierine göre 2012 yıında süresi ne oursa osun ev işerinde aiesine yardımcı oduğunu ifade eden 6-17 yaş grubundaki 7 miyon 503 bin çocuğun; %47,2 sini (3 miyon 540 bin kişi) haftaık çaışma süresi 2 saat ve daha az oanar, %80,1 ini ise (6 miyon 12 bin kişi) haftaık çaışma süresi 7 saat ve daha az oanar ouşturmaktadır. Yetişkiner için geçeri oan istihdam piyasasının topumsa cinsiyete göre ayrışması, çaışan çocukar için de geçeridir. Yukarıda vurguandığı üzere ekonomik faaiyette buunan çocukarın üçte ikisini erkeker ouşturmasına rağmen, geir getirmeyen ev işerinde aiesine yardımcı oan çaışan çocukarın %56,8 ini (4 miyon 261 bin kişi) kız çocukarı ouşturmaktadır. Ev işi türerine göre ik sırayı %29,7 ise hane için aışveriş yapan çocukar amaktadır 2006, Uğurhan Betin - Ahat ın Çocuk Çobanarı - Siyah beyaz birinciik (TÜİK, 2013). DİSK e göre 4+4+4 uyguaması ie hem oku hem çaış dönemi başamıştır. 2012 yıında çaışan çocukarın %49,8 i bir okua devam ederken çaışmaktadır. 2006-2012 döneminde okua devam ederken çaışma %64 oranında artarak 272.000 den 445.000 e uaşmıştır. Okua devam ederken okuma 2012 yıında 6-14 yaş grubundaki çaışan çocukarda %81,8 e uaşmaktadır. İstanbu İş Sağığı ve Güveniği Mecisi verierine göre 2014 yıında iş kazası sonucu yaşamını yitiren 1886 işçinin 54 ü çocuk işçidir (www.guvenicaisma.org). Türkiye de çocuk işçiiğin artışında artan yoksuaşma, yüksek işsizik oranarı, düşük ücreter ve sadaka kütürüne dayanan ve gittikçe zayıfayan sosya koruma poitikaarının önemi bir yer kapadığı düşünümektedir. Öte yandan Mii Eğitim Bakanığı (MEB) nın öze okuarın eğitim sistemi içindeki payını artırmaya yöneik poitikaarı kamusa eğitimi zayıfatmış, fırsat eşitiğini aşındırmıştır. 2011-2012 eğitim öğretim yıında 885 oan öze ortaöğretim kurum sayısı, 2013 yıı itibariye bin 396 ya uaşmıştır. 2012 yıında yasaaşan 4+4+4 uyguaması da zorunu iköğretim yaşını 6-13 yaş araığına çekmiştir. Bu durumda çocuk işçiiğin başama yaşı fiii oarak 13 yaşa geriemiştir. 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiike Mücadee Günü ILO, 2002 tarihinden bu yana 12 Haziran gününü Dünya Çocuk İşçiike Mücadee Günü ian ederek, çocuk işçiiğine karşı farkındaığı artırmayı amaçamıştır. ILO bu yı dünya çocuk işçiike mücadee gününün temasını kaitei eğitim oarak beiremiş oup, Çocuk İşçiiğe Hayır, Kaitei Eğitime Evet soganı ie propaganda yapmaktadır. Bu yıın temasının kaitei eğitim oarak beirenmesinde, 2015 yıı Bireşmiş Mieter Mienyum Hedeferi arasında yer aan eğitimdeki hedeferin gerçekeştiriememiş oması önemi bir etken omuştur. Böyece eğitim hedeferine neden erişiemediğini tartışan uusararası topuma bu aanda yeni hedef ve stratejier beireme fırsatının da sunuması amaçanmıştır. Bireşmiş Mieter Mienyum Hedeferi 2015 yıına kadar dünyadaki bütün kız ve erkek çocukarın en azından teme eğitimerini (iköğretim) tamamamaarını hedefemişti. UNESCO nun son verieri, iköğretim yaşında oan çocukardan 58 miyonunun, ortaöğretim döneminde oan çocukardan ise 63 miyonunun okua devam etmedikerini, devam edenerden de birçoğunun düzeni oarak devam edemedikerini göstermektedir. Uusararası topumun çocukarın okua devamsızıkarı ie igii araştırmaarında, çocuk işçiiğin haa önemi bir enge oarak beirendiği vurguanmaktadır. Bu çerçevede ILO; - Bütün çocukara en azından yasa çocuk işçi çaıştırma yaşına kadar oan sürede ücretsiz, zorunu ve kaitei bir eğitim verimesi, - Çocuk işçiik ve eğitim ie igii uusa poitikaarın birbiri ie tutarı ve etkii oması, - Kaitei eğitime erişimin garanti atına aınması ve öğretmenerin niteikerini artırmaya yöneik poitikaarın uyguanması için çağrıda buunmaktadır. Ancak, yoksuuk oranarının kürese düzeyde yüksediği, işsizik oranarının arttığı, sendikaaşmanın geriediği, 2008 yıından bu yana etkii oan kürese ekonomik krizin başta sosya güvenik omak üzere sosya koruma poitikaarını geriettiği, emek piyasasının esnekeşip kurasızaştığı, zorunu teme eğitim hedeferine uaşıamadığı bir ortamda çocuk işçiiğinin önenmesine yöneik çabaardan yeteri bir sonuç aınabimesinin odukça zor oacağı unutumamaıdır. Bu nedene, her şeyden önce bir insan hakarı sorunu oan çocuk işçiiğinin önenmesine yöneik çabaarı ısrara sürdürmek, bu amaça özeike emek yanısı poitikaarı gündeme getirmek etkii oacaktır. Kaynakça DİSK-AR (2015). Türkiye de Çocuk İşçiiği Gerçeği Raporu. (http://www.disk.org. tr/2015/04/disk-ar-turkiyede-cocuk-isciigigercegi-raporu-2015/ Erişim Tarihi 1 Haziran 2015). İstanbu İş Sağığı ve Güveniği Mecisi web sayfası (www.guvenicaisma.org). ILO (2013). Word Report on Chid Labour: Economic vunerabiity, socia protection and the fight against chid abour, Geneva. BM (2015). Dünya Çocuk İşçiike Mücadee Günü, 12 Haziran (http://www.un.org/ en/events/chidabourday/ Erişim Tarihi 13 Haziran 2015). Taas, C. (1990). Topumsa Poitika, İmge Kitabevi Ankara. TÜİK (2013). Haber Büteni: Çocuk İşgücü Anketi Sonuçarı, 2012. 6 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015
Çırakıktan Öteye Ai Osman Abacı : Zor Yoardan Geçtik A i Osman Abacı... O bir zamanar çıraktı; şimdi usta. Ankara- Çubuk un köyünden. Ana babası topraka uğraşmışar ama 1981 de, o dört yaşındayken, Ankara ya göçmüşer. O zamandan beri az oan toprakarını da icar a veriyorarmış. Ankara ya göçme nedeneri kaabaık aie. Sekiz kardeşermiş; beş erkek, üç kız. Ai Osman, aienin 6.çocuğu. Aydınıkever SSK Bokarında bir daireeri varmış ama sığamamışar. Yenimahae tarafarında, bir gecekondu yapmışar. Ama ne suyu var, ne eektriği. Çocukukta çok sefiik çektim diyor. İkokua annesinin kara-bezden yaptığı çantaya gitmiş; çünkü eerinde avuçarında yokmuş. Babasının düzeni bir işi omamış; ağabeyeri de traktöre meyve-sebze satarak geçimerini sağamışar. Haa bu işi yapan ağabeyeri varmış. Ai Osman, yaşamının farkı omasını istemiş. Onu okutmaya güçerinin yetmeyeceği ortada. Bu durumda çırakıktan başka seçenek kamıyor. 10 yaşında çaışmaya başamış; yedi yı aynı işyerinde çaışmış. Çırakığım güze geçti diyor; Şimdi bie dönüp baktığım zaman yaşamımın en güze dönemiydi diyor. Ai Osman Abacı, anatımını şöye sürdürüyor : Ama ustaar sertti. Bize çok şey öğretme çabasındaydıar. Az eimizeavucumuza kumpas yemedik; az kuağımız çekimedi. Çünkü o dönemerde çocuk işyerine veriirken, Eti senin, kemiği benim denirdi. Ama ustaarımız, hiç küfretmezdi; bu o yaş çocuğu için çok önemidir. İşyerimde çok sayıda çırak oduğu için, arkadaşarım odu. Birbirimize şakaar yapardık. Her öğen, sokağa demir kaeer koyar; büyükü küçükü takımar kurar, futbo maçı yapardık. Ne günerdi... O işyerinden ayrıdıktan 20 yı sonra Hasan ustama sokakta karşıaştım; birbirimize sarıdık ağadık. Ne kadar özemişiz o güneri. Çırakığım boyunca ufak tefek iş kazaarı geçirdim. Ben tornacı çırağıydım. Ustamızın tornasının ucundaki taaşarı, eerimize temizerdik. O zamanar koruyucu ediven tanımazdık. Şimdiki gibi iş güveniği fian biinmezdi. Meta çapakarı temizerken, keskin kenararı eerimizi keserdi. Zaman zaman e parmakarımız ya da ayak parmakarımız da yük atında kaır eziirdi. Ama bir kez büyük sayıabiecek bir kaza geçirdim. Üzerime bo bir kazak giymiştim; hıza dönmekte oan torna, kazağımın ucundan kaptı ve beni bir kaç tur döndürdü. Sırtımda derin yara meydana gedi. Babam işyerine gedi ve beni hastaneye götürdü. Birkaç gün istirahati kadım. Ama çok ucuz kurtumuştum. Çünkü böyesi iş kazaarından öüm çok görüürdü. Askerik öncesi dört yı farkı bir işyerinde çaıştım. Orada dik panyada, yani dişi imaatında çaışmayı öğrendim. Böyece iki meseki odum. 2003 yıında evendim şimdi iki kız çocuğum var. Biri 9 yaşında, öteki 12 yaşında. Onarın okumaarını çok istiyorum. Biri doktor ya da hemşire, öteki öğretmen omaı. Hem kendine yararı osun, hem de vatana miete. Geri dönüp baktığımda, çırakık younu seçmeke doğru yaptığımı düşünüyorum. Çok zoruk çektim; ama başka seçeneğim yoktu ki. Bugün bie, eğer okuyamayacakarsa, çocukarın sokakta havai gezmek yerine çırakık yapmasını doğru buuyorum. Hem bir meseği our; hem de aiesine bir yardımı our. Ama dünya çok değişti. Bizim zamanımızda ustaar, öğretmen gibiydi. Sana bir şeyer öğretmek için çok çaba gösterirerdi. Şimdi öye deği; adırmıyorar bie. Kimsenin bir diğerine hayrı yok. ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015 7
Çocuk Haber Utanıması Gereken Çocukar mı? N e günere kadık heyhat! Papa Francis geçtiğimiz günerde Fiipineri ziyaret etti. Bu ziyaret bütün dünya medyasının igi odağındaydı. Bu durum, Fiipini yetkiieri derin bir strese sokmuşa benzemektedir. Dünya medyasının gözü üzererindeyken, ortaığa çeki-düzen verip iyi bir imaj yaratmak istiyorar. Görüntü kiriiği yarattığı gerekçesiye, sokakarda yaşamak zorunda oan çocukarın pois zoruya topatıarak, ortaık sakineşinceye kadar gözden uzak yererde aıkonduğu açığa çıktı. Çocukardan utananar utansınar desek, bu çok hafif kaır. İyi ama ne diyeim, ne denebiir ki? En iyisi böye boş bırakaım, herkes içinden gediği gibi boşuğu dodursun. Fiipiner de sokakarda yaşayan çocukar büyük bir sorun ve çocukarın sokakardan topanıp bir yerere kapatıması, yanızca yabancıarın ükeyi ziyareti sırasında deği, süreki oarak yapıan bir uyguama. Üke geneinde, her yı, 20 bin kadar çocuğun bir şekide hapishane deneyimi yaşadığı beirtimektedir. (1) Taner AKPINAR * Resim, http://www.daiymai.co.uk/news/ artice adresinden aınmıştır. Boko Haram örgütü çocukara yöneik sadırıarını sınırar ötesinde de devam ediyor. Bu örgütün miitanarı, bu kez de Kamerun un sınır bögesine yakın bir yereşim yerinden 50 si çocuk topam 80 kişiyi kaçırdı. Çocukarın yaşarının 10-15 arasında oduğu bidirimektedir. Boko Haram örgütü bu bögeye başka sadırıar da düzenemiş ve 80 kadar evi de ateşe vermiştir. (2) * Yrd.Doç.Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü Resim, http://www.daiymai.co.uk/news/artice adresinden aınmıştır. Bu örgüt, yeni yıın başarında, bugüne kadarki en kanı eyemini gerçekeştirmiştir. Bir kasabaya düzenedikeri sadırıda büyük çoğunuğu çocuk oan 2 bin kişiyi katetmişerdir. (3) Tayand da, pois ekiperi, yaptıkarı araç kontroerinde Myanmarı çoğu çocuk oan insanarın kamyonetere doduruarak götürüüp, pazarda satıdığını ortaya çıkardı. Pazaranan bu insanarın Rohingya adıya biinen etnik gruba mensup odukarı söyenmektedir. Myanmar ın batısında yaşayan bu azınık grup vatansızdır ve 2012 yıında, Rakhine isimi bir başka etnik grubun sadırısında yüzercesi ödürümüş ve yakaşık 140 bin kişi de evsiz kamıştır. (4) Bireşmiş Mieter kaynakı veriere göre, Nijerya daki kız çocukarın % 20 si 15 yaşında evendirimektedir. Ükenin bazı bögeerinde bu oran % 50 yi bumaktadır. 15-19 yaş arasında oup evi oan kız çocukarın hiçbirinin okuda omadığı ve dörtte üçünün de okur-yazar omadığı tespit edimiştir. Teme eğitim amaarı engeenen bu çocukar yaşamarının geri kaanında bir nevi köeeştirimekteer. Üsteik, Nijerya hükümeti, Anayasa ya, evi oan kadın, yaşına bakımaksızın, eviiğin gerektirdiği sorumukarı aabiecek yaşta ve ogunukta kabu ediir türünden http://www.reuters.com/artice/2015/01/18/ us-nigeria-vioence-cameroon-idusk 8 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015
Çocuk Haber Resim, http://www.daiymai.co.uk/news/artice adresinden aınmıştır. hükümer koyarak küçük kız çocukarın ve kadınarın içinde buunduğu bu durumu meşruaştırmaktadır. (5) İngitere de, pois tarafından yürütüen bir operasyona bazı eski poitikacıarın, sırf bunun için kiraadıkarı öze everde, çocukarı cinse oarak istismar ettikeri ortaya çıkartımıştır. Bu operasyon kapsamında tutukanan yirmiiki poitikacının sorguandığı rapor edimektedir. (6) Çocukarın cinse istismara uğraması yaygın bir sorun. Vietnam ın bu konudaki 2014 yıı karnesi ise, meseenin vahim bir başka boyutunu daha görünür kııyor. Kamu Güveniği Bakanığı tarafından açıkanan veriere göre, geçen yıda, bu ükede yakaşık 1800 çocuk istismara uğramıştır. Bu çocukarın % 65 i cinse istismara uğramış ve % 28 i de, süreki oarak istismara uğramıştır. İstismar edien 2-14 yaş arasındaki her dört çocuktan üçü akrabaarı ya da bakıcıarı tarafından istismar edimiştir. (7) Senega de kürtaj konusundaki katı yasa düzenemeer nedeniye, kadınar istenmeyen gebeikerden kurtumak için kendi başarına binbir ike yönteme başvurmaktadır. Anneiğe bağı öümerin % 8-13 ünün buna bağı öümerdir. Eviik dışı gebeikere karşı uyguanan ağır yaptırımar nedeniye, kadınarın bebekeri düşüremezerse, doğurdukarında ormana götürüp bırakarak öüme terk ettikerine, boğarak ödürdükerine ya da kanaizasyon çukurarına attıkarına iişkin bigier buunmaktadır. Bu konudaki yasaar yanızca gebeiğin anne açısından hayati bir risk ouşturması http://www.trust.org durumunda, ancak en az üç ayrı doktorun rapor vermesi koşuuya kürtaja izin vermektedir. Örneğin, tecavüze uğrayıp hamie kaan ve ikiz bebeği oan 10 yaşındaki çocuğun kürtaj omasına izin verimemiştir. (8) İngitere nin, parasa kaynak aktardığı Demokratik Kongo Cumhuriyeti pois gücünün birçok çocuğu yargısız infaz ettiği ve kayıp oan birçoğundan da sorumu oduğu ortaya çıkmıştır. Bu reziik ortaya çıktıktan sonra da İngitere nin yakaşık bir yı daha parasa desteği devam etmiştir. Nihayet musukar kapatımış osa da, 2008-2105 arası dönemde yapıması pananan topam 67 miyon sterin yardımın 55 miyon sterini verimiş durumdadır. (9) Son oarak, dış basında Türkiye hakkında yer aan bir habere bitireim. BBC de yer aan haberde, iktidar cephesinin dindar bir nesi yaratmak istediğine dair açıkamaarına yer verimekte ve bu bağamda, küçük çocukara yöneik zorunu din dersi tartışmaarına değinimektedir. Haberde bu tartışmaarın aik kesimi kızdırdığına, buna karşın, din derserinin zorunu tutumasına karşı çıkanarın ise ateist omaka suçandığına değinimektedir. (10) Kaynakar (1) http://time.com/3676027/pope-francismania-street-chidren-phiippines/ (2) http://www.reuters.com/ artice/2015/01/18/us-nigeria-vioence-camerooniduskbn0kr0r420150118 (3) http://aafrica.com/view/group/main/main/ id/00034870.htm (4) http://www.trust.org (5) http://aafrica.com/stories/201309040944. htm (6) http://www.ibtimes.co.uk/westminsterpaedophie-scanda-met-investigating-threeaeged-murders-inked-dophin-square-1480121 (7) http://www.thanhniennews.com/society/ vietnam-requires-ega-reform-to-address-risingchid-abuse-35160.htm (8) (9) http://www.teegraph.co.uk/news/wordnews/africaandindianocean/democraticrepubicof congo/11259137/british-aid-funded-african-poiceforce-that-executed-chidren.htm (10) http://www.bbc.com/news/word-europe- 30375569 1. Yapıan iş çok tehikei işer kapsamındandır. Deneyimi ve yetkin iş güveniği uzmanının ve işyeri hekiminin katıımı ie yapıan işin risk değerendirmesi yapımaıdır. 2. Kimyasa madde (asit, kostik vb.) depoama tankarı tehike uyarı işareteri ie işaretenmeidir. 3. Kimyasa madde depoama tank ve kaparının atında güvenik havuzu omaıdır. 4. Süfürik asit gibi tüm kimyasa maddeerin üretici veya tedarikçisinden (Türkçe) mazeme güvenik bigi formu (MGBF) istenmei, bu forma beirtien bigier çaışanara aktarımaı, ve MGBF çaışanarca koay uaşıacak yerere konmaıdır.. 5. Döküntü, sızıntı ve saçıntı için bu kimyasaarın MGBF nda beirtien uygun absorban /emici - mazeme ise temizenmei ve bertaraf edimeidir. 6. Çaışanarın koay göreceği, koay uaşacağı yer(er)de, aci duş ve göz yüz duşu omaı. Bu aci sistemin ne zaman ve nası kuanıacağı çaışanara öğretimeidir. 7. Kimyasaar için güvenik gözüğü ve/veya yüz siperiği, kimyasaar için koruyucu ediven (süfürik asit için astik, neopran veya PVC ediven), astik bot, kimyasaara dayanıkı iş tuumu (ebisesi) kuanmadan asiteri bir kaptan (tanktan) diğer kaba (tanka) aktarma işemeri kesinike yapımamaıdır. 8. Döküntü ve saçıntıarın temizenmesinde asit gazarına karşı fitrei (B türü veya ABEK türü fitrei) yarım yüz ya da tam yüz maskesi kuanımaıdır 9. Çaışanar Kimyasa, Fizikse ve Ergonomik Risk Etmeneri, Kişise Koruyucu Donanım Kuanımı, ve Etiketer ve İşareter konuarında iş sağığı ve güveniği eğitimi amış omaıdır. İKİ DAKİKA DÜŞÜN > Sayfa 23 ün yanıtı Ne yapımaı? ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2015 9