A r a ş t ı r m a m a k a l e s i Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisi ne Ev Kazaları Nedeniyle Başvuranların Etiyolojik ve Demografik Özellikleri Zeynel SÜTOLUK Nazan SAVAŞ Hakan DEMİRHİNDİ Nureddin ÖZDENER Muhsin AKBABA ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı, 2001 yılında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisi ne ev kazası nedeniyle başvuran kişilerin demografik özelliklerinin ve kazaların etiyolojik özelliklerinin tanımlanmasıdır. Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan bu çalışma 01 Ocak-31 Aralık 2001 tarihleri arasında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisi ne ev kazası nedeniyle başvuran kişiler ile yapılmıştır. Ev kazası ile başvuran olgularda yaş, cinsiyet, kazanın oluş şekli, yeri, zamanı, kazanın ciddiyeti, ev kazalarının mevsimler ile ilişkisi ve etkilenen vücut bölgeleri değerlendirilmiştir. Bulgular: Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisi ne 2001 yılındaki 22.206 başvurunun 292 si (%1,3) ev kazası nedeniyledir. Yaş ortalaması 41,3±19,5 yıl olan olguların, 123 ünü (%42,1) erkekler, 169 unu (%57,9) kadınlar oluşturmaktadır (p<0,05). Kaza nedenleri arasında düşmeler (%44,5), delici-kesici alet ile yaralanmalar (%14,1) ve yanmalar (%11,3) ilk sıralarda yer almaktadır. Yaşlılarda düşme nedeniyle olan başvuru yüzdesi, erişkin yaş gruplarına göre daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Ev içinde kadınların, ev çevresinde ise erkeklerin daha fazla kaza geçirdikleri bulunmuştur (p<0,05). Ev kazası nedeniyle acil servise başvuruların %55,2 si gündüz saatlerinde olurken, akşam ve gece olan başvurularda ciddi yaralanma daha fazla bulunmuştur. Acile başvuran ev kazalarında en fazla etkilenen vücut bölgesi üst ekstremite (%34,6) olarak bulunmuştur. Sonuç: 2001 yılında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisi ne yapılan başvuruların %1,3 ü ev kazaları nedeniyledir. Kadınlarda ev kazaları erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur. Düşmeler 65 yaş ve üzerinde daha yüksek saptanmıştır. Ev kazalarından korunmak için yapılan düzenlemelerde, yaşlılar başta olmak üzere diğer risk gruplarına yönelik tedbirlerin alınması önemlidir. Anahtar Kelimler: Ev Kazaları, Acil Servis, Düşmeler, Yaşlılar. Uz. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Adana 2 Uz. Dr., Antakya İl Sağlık Müdürlüğü Yrd. Doç., Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Adana Uz. Dr., Adana İl Sağlık Müdürlüğü Prof. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Adana Yazışma Adresi: Dr. Zeynel Sütoluk Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD. Balcalı 01330 Yüreğir/ Adana e-posta: zsutoluk@cu.edu.tr Bu makale 8.Halk Sağlığı Günlerinde (Sivas, 2003) poster bildiri olarak sunulmuştur. Etiological And Demographic Characteristics of Domestic Accidents at The Adult Emergency Department Of Faculty Of Medicine, Cukurova University ABSTRACT Objectives: This study was aimed to determine the etiological and demographic characteristics of home accidents at the Adult Emergency Department of the Faculty of Medicine, Çukurova University during 2001. Method: This descriptive study comprised domestic accident cases applying to the adult emergency department of the Faculty of Medicine, Çukurova University, between January 1 st, and December 31 th, 2001. Age and sex of the cases, type, location, time, severity relation with seasons and bodily distribution of the injuries were analysed. Findings: Among 22,206 applications to the Adult Emergency Department (AED) of the Faculty of Medicine, Çukurova University in 2001, 292 (1.3%) were related to home accidents, with a male to female ratio of 123 (42.1%) to 169 (57.9%) (p<0.05). The mean age of cases was 41.3±19.5. Falls (44.5%) were followed by sharp objects (14.1%), and burns (11.3%). Falls were significantly more frequent among 65 years and older age groups compared to younger and adults (p<0.05). While women had experienced accidents inside the house, men had experienced outside the house (p<0.01). Most of applications to the AED were found to occur during working hours (55.2%), but the more severe injuries were found to apply during evening or the night time. Upper extremities (34.6%), lower extremities (25.0%) and head-neck area (14.4%) were the most affected part of the body. Conclusion: Among all cases applying to the AED of the Faculty of Medicine, Çukurova University, 1.3% were due to domestic accidents, with a higher percentage in women. Falls prevailed in 65 years or older age groups. It can be concluded that domestic accidents can be easily prevented by simple measures, which should target the risk groups, especially the elderly. Key Words: Domestic (Home) Accidents, Emergency Service, Falls, Elderly. 29 [Geliş Tarihi: 30.10.2007 Kabul Tarihi: 05.03.2008]
Sütoluk ve diğerleri Giriş ve Amaçlar Kaza, önceden planlanmamış, beklenmeyen, ani olarak ortaya çıkan ve yaralanma, hasar ile sonuçlanabilen, önlenebilen bir olaydır (1). Yaralanmalar, kasıtlı ve kasıtlı olmayan olmak üzere ikiye ayrılır. Kasıtlı olan yaralanmalar intiharlar, cinayetler ve savaşlardaki yaralanmaları içerirken; kasıtlı olmayan yaralanmalar yani kazalar, trafik kazaları, iş kazaları, spor kazaları, okul kazaları ve ev kazalarını şeklindedir (2). Kazalar, toplumlarda sağlık sorunları içinde önemli bir yere sahiptir; genellikle kaza yerine göre sınıflandırılırlar. Ev kazaları, ev içinde veya ev çevresinde meydana gelirler (3, 4). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünyada düşmeler, yanıklar ve zehirlenmeler ev kazalarında morbidite ve mortalitenin en önemli sebepleridir; bu nedenle de tüm dünyada önemli sağlık sorunları arasındadır (5). İngiltere de yılda 2,6 milyon ev kazası meydana geldiği ve her yıl bu kazalara bağlı olarak 4000 kişinin öldüğü saptanmıştır (6). Ev kazalarının her yaş grubunda görülmesine karşın, çocuklar ve yaşlılar için önemli bir halk sağlığı sorunudur (7-10). Ev çevresinin özellikleri, merdivenlerde trabzanların olmaması, yetersiz ışıklandırma kazaların artmasına neden olabilir (11). Yaşlılarda ev kazaları sıklığı, fonksiyonların azalmasına, hareketlerin yavaşlamasına, kas güçsüzlüğüne ve evde geçirilen zamanın artmasına bağlı olarak daha yüksektir (12). Ülkemizde kazaların gerçek durumunu yansıtacak rutin bilgi sistemine dayalı sağlıklı veriler yoktur (13). İstatistik bilgiler ancak sağlık ocakları, hastaneler, ölüm tutanakları, sigorta şirketleri ve anket çalışmalarından elde edilmektedir (14). Türkiye de daha önce yapılmış bazı çalışmalarda ev kazası insidansını Kılıç ve arkadaşları İzmir de İnönü Sağlık Ocağı Bölgesi nde altı aylık dönemde %10,6 (15), Budakoğlu ve arkadaşları Ankara da üç aylık dönemde %1,3 (16), Erkal ve Şafak ise yine Ankara da bir yıllık dönemde %25,3 olarak bulmuşlardır (17). Kazalara bağlı olarak görülen ölümler kaza nedeniyle olan sağlık sorunlarında buzdağının görünen kısmını oluşturmaktadır. DSÖ 1998 yılı ölüm istatistiklerine göre tüm dünyada her yıl 5,8 milyondan daha fazla insanın kazalara bağlı yaralanmalardan öldüğü tahmin edilmektedir (18). DSÖ 2002 verilerine göre ise Türkiye de kazalara bağlı ölümler tüm ölümlerin %6,4 ünü oluşturmakta ve ölüm sıralamasında üçüncü sırada gelmektedir (19). Ev kazalarının kayıt ve değerlendirilmesindeki eksiklikler, bu sağlık probleminin boyutu hakkında doğru bir değerlendirme yapılmasını engellemektedir (20). Bu nedenle ev kazalarının sağlık yükünün hesaplanmasında, nedenlerinin belirlenmesinde, risk gruplarının tespitinde ve korunmada epidemiyolojik çalışmaların yapılması önemlidir. Ev kazalarının sık görülmesi, özürlülüğe, yetersizliğe yol açması ve alınacak basit tedbirler ile önlenebilir olması da önemini artırmaktadır. Bu çalışmanın amacı ev kazaları nedeniyle başvuran kişilerin demografik ve kazaların etiyolojik özelliklerinin tanımlanmasıdır. Yöntem Tanımlayıcı tipte olan bu çalışma, 01 Ocak 2001 ile 31 Aralık 2001 tarihleri arasındaki bir yıllık dönemde, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi (ÇÜTF) Büyük Acil Servisi ne ev kazaları nedeniyle yapılan başvuruların değerlendirilmesiyle yapılmıştır. Bu dönemde acil servise toplam 22.206 başvuru yapılmış, bunların da 292 si ev kazalarına bağlı bulunmuştur. Ev kazası nedeniyle başvuranların tümü çalışmaya alınmıştır. Ev kazaları ile başvuranların hasta kartları incelenerek olguların yaş, cinsiyet, eğitim durumu, kazanın oluş şekli, yeri, zamanı, kazanın ciddiyeti (hayati tehlike varlığı), ev kazalarının mevsimler ile ilişkisi ve etkilenen vücut bölgeleri değerlendirilmiştir. Ev kazalarının gerçekleştiği yerlerin incelenmesinde salon, oda, mutfak ve banyo ev içi, bahçe, dam, balkon, merdivenler ve asansör ise ev dışı olarak değerlendirilmiştir. Ev kazası sonucu acil servise başvurularda 08 01-16 00 saatleri arası gündüz, 16 01-24 00 arası akşam, 24 01-08 00 arası gece olarak değerlendirilmiştir. Yaralanmalarda birden fazla vücut bölgesi etkilenmişse çoklu yaralanma olarak kabul edilmiştir. Bu çalışma bir kayıt taraması olduğu için gerekli izinler ÇÜTF Büyük Acil Anabilim Dalı ndan alınmıştır. Çalışmanın istatistiksel analizinde SPSS 10.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Yaş gibi sürekli değişkenlerin analizinde Student s t testi, cinsiyet, kaza nedeni, kaza yeri ve hayati tehlike varlığı gibi sayımla elde edilen değişkenlerde gruplar arasında Ki-Kare testi kullanılmıştır. Ev kazalarının cinsiyete ve mevsimlere göre dağılımı için uyum iyiliği testi kullanılmıştır. İstatistiksel analizlerde p<0,05 anlamlı olarak kabul edilmiştir. Bulgular ÇÜTF Büyük Acil Servisi ne 2001 yılında yapılan 22.206 başvurunun 1.024 ü (%4,6) kazalara bağlı olup, bunların da 292 si (%1,3) ev kazalarına bağlı bulunmuştur. Olguların yaş ortalaması 41,3 ±19,5 yıl (en küçük-en büyük = 14-98) olarak bulunmuştur. Kadınların yaş ortalaması (43,1±20,0) ile erkeklerin yaş ortalaması (38,9±18,6) arasında anlamlı bir fark yoktur (t=1,815, SD=290, p=0,07). Olguların %42,1 ini erkekler, %57,9 unu kadınların oluşturduğu bulunmuştur. Ev kazalarının kadınlarda erkeklerden anlamlı olarak daha yüksek olduğu 30
saptanmıştur (X 2 =7,247, SD=1, p=0,007) (Tablo 1). Ev kazası nedeniyle acil servise yapılan başvuruların %59,6 sının ilköğretim ve altı ve %40,4 ünün ise lise ve üzeri öğrenime sahip olduğu bulunmuştur (X 2 =10,740, SD=1, p=0,001) (Tablo 1). Tablo 1. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisi ne Ev Kazaları Nedeniyle Başvuranların Sosyo-Demografik Özellikleri (Adana, 2001) Sosyo-Demografik Özellikler (n=292) S % Cinsiyet Erkek 123 42,1 Yaş Öğrenim Durumu Kadın 169 57,9 14-24 69 23,7 25-44 115 39,4 45-64 61 20,9 65 47 16,0 İlköğretim ve altı 174 59,6 Lise ve üzeri 118 40,4 Yaralanmaların vücut lokalizasyonlarına göre dağılımları incelendiğinde, %34,6 sının üst ekstremitede, %25,0 ının alt ekstremitede, %25,0 ının birden çok vücut bölgesinde, %14,4 ünün baş-boyun bölgesinde ve %1,0 ının da gövdede olduğu bulunmuştur (Tablo 2). Tablo 2. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisine Ev Kazaları Nedeniyle Başvuranların Kazaya İlişkin Özellikleri (Adana, 2001). Sütoluk ve diğerleri Kazaların %71,2 si ev içinde, %28,8 i de ev dışında olmuştur (Tablo 3). Ev kazalarının %35,3 ü evin her hangi bir odası veya salonda, %24,3 ü mutfakta, %12,7 si merdivenlerde, %11,6 sı banyoda, %5,8 i damda, %5,5 i bahçede, %3,4 ü balkonda ve %1,4 ü de asansörde olmuştur (Tablo 2). Cinsiyete göre kazaların olduğu yerler incelendiğinde, kadınların %77,5 i ev içinde kaza geçirmişken, erkeklerde bu yüzde %62,6 olarak bulunmuştur. Yapılan analizde ise ev içindeki kazaların kadınlarda, ev çevresindeki kazaların ise erkeklerde anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur (Tablo 3). Tablo 3. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Ev Kazası Nedeniyle Başvuran Hastaların Cinsiyete Göre Ev Kazalarının Gerçekleştiği Yerlere Göre Dağılımı (Adana, 2001) Kaza Yeri Cinsiyet Ev İçi Ev Dışı S % S (%) Toplam Erkek 77 62,6 46 37,4 123 42,1 Kadın 131 77,5 38 22,5 169 57,9 Toplam 208 71,2 84 28,8 292 100,0 (X 2 =7,7, SD=1, p=0,005) Ev kazalarını düşme ve diğer olarak iki gruba ayırıp, yaş gruplarına göre dağılımları incelendiğinde, yaşlılarda düşmelerin diğer gruplara göre anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur (Tablo 4). Özellikler (n=292) S % Kazanın Tipi Düşme 130 44,5 Kesici-delici 41 14,1 Yanma 33 11,3 Temizlik malzemeleri ile zehirlenmeler 21 7,1 CO gazı intoksikasyonu 13 4,5 Diğer 54 18,5 Yaralanan Vücut Bölgesi Üst Ekstremite 101 34,6 Alt Ekstremite 73 25,0 Birden çok bölgede 73 25,0 Baş-boyun 42 14,4 Gövde 3 1,0 Kazanın gerçekleştiği yer Salon-Oda 103 35,3 Mutfak 71 24,3 Merdiven 37 12,7 Banyo 34 11,6 Dam 17 5,8 Bahçe 16 5,5 Balkon 10 3,4 Asansör 4 1,4 31 Tablo 4. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Ev Kazası Nedeniyle Başvuran Hastaların Yaş Gruplarına Göre Düşme ve Diğer Ev Kazalarının Dağılımı (Adana, 2001) Kaza Nedeni Yaş Düşme Diğer Toplam S % S % S % 14-24 25 36,2 44 63,8 69 23,6 25-44 38 33,0 77 67,0 115 39,4 45-64 30 49,2 31 50,8 61 20,9 65 ve üzeri 37 78,7 10 21,3 47 16,1 Toplam 130 44,5 162 55,5 292 100,0 X 2 =30,849 SD=3 p=0,000 Ev kazalarına bağlı olarak acil servise yapılan başvuruların %55,2 si gündüz saatlerinde, %34,2 si akşam saatlerinde ve %10,6 sı da gece olmuştur. Acil servise yapılan başvuruların %25,0 ında hayati tehlike bulunmuştur. Hayati tehlike içeren başvuruların akşam saatleri ve geceleri arttığı saptanmıştır (Tablo 5).
Sütoluk ve diğerleri Tablo 5. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Ev Kazası Nedeniyle Başvuran Hastaların Başvuru Zamanı ve Hayati Tehlike İlişkisi (Adana, 2001) Hayati Tehlike Başvuru Zamanı Var Yok Toplam S % S % S % 08 01-16 00 28 17,4 133 82,6 161 55,2 16 01-24 00 32 32,0 68 68,0 100 34,2 24 01-08 00 13 41,9 18 58,1 31 10,6 Toplam 73 25,0 219 75,0 292 100,0 X 2 = 12,33 SD = 2 p=0,002 Acil servise yapılan başvuruların mevsimlere göre değerlendirilmesinde, sırasıyla; ilkbahar (%41,1), yaz (%26,4), kış (%19,2) ve sonbahar (%13,3) mevsiminde olduğu bulunmuştur. Tek gözlü düzenlerde ki-kare testine göre başvuru sayıları ve mevsimler arasında anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur (Tablo 6). Tablo 6. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Mevsimlere Göre Acil Servisine Ev Kazası Nedeniyle Başvuran Hasta Sayıları (Adana, 2001) Mevsimler S % İlkbahar 120 41,1 Yaz 77 26,4 Sonbahar 56 19,2 Kış 39 13,3 Toplam 292 100,0 X 2 =50,274, SD=3, p=0,000 Tartışma ve Sonuç Bu çalışmada acil servise başvuruların sadece %1,3 ünü ev kazalarının oluşturduğu bulunmuştur. Keskinoğlu ve arkadaşları (21) ile Kılıç ve arkadaşları (22) İzmir İli nde yaptıkları çalışmalarda ev kazası geçirenlerin bir sağlık kurumuna başvuru sıklığını sırasıyla %22,3 ve %14,0 olarak bulmuşlardır. Belirtilen çalışmalar bu araştırmanın tipinden farklı olmakla birlikte bizim çalışmamızdaki ev kazası insidansının aslında daha yüksek olduğunu düşünülmektedir. Çünkü sadece ciddi yaralanmaların acil servise başvurduklarını, hafif yaralanma şeklindeki yaralanmaların ise acil servise başvurmadıklarını düşünmekteyiz. Bu çalışmada acil servise başvuran ev kazası vakalarının kadınlarda erkeklerden daha sık görüldüğü bulunmuştur. Bu bulgu literatürde belirtilen çalışmalar ile de benzerdir (22-24). Bu durum kadın ve erkeklerin yaşamda farklı rollere sahip olmalarına bağlanmıştır. Çünkü kadınlar çocukların bakımı, ev işleri ve yemek pişirme gibi ev işleriyle daha çok uğraşmakta ve bunlara bağlı olarak evde geçirdikleri zaman artmaktadır. Bu da muhtemelen ev kazalarında kadınların payının artmasına neden olmuş olabilir. Daha önce yapılmış bazı çalışmalarda ev kazaları ile öğrenim durumları arasında bir ilişki bulunamamıştır (15, 22). Ancak bizim çalışmamızda acile başvurularanlar arasında lise ve üzerinde öğrenime sahip olanların yüzdesi daha düşük bulunmuştur. Bu durum öğrenim düzeyi yüksek olanların daha dikkatli davranışlarına ve daha az yaralanmalarına bağlı olabilir. Daha önce yapılmış bir çok çalışmada ev kazaları nedenleri içinde düşmeler birinci sırada bulunmuştur (22-25). Bizim çalışmamızda da acildeki başvurular arasında düşmeler benzer olarak birinci sırada bulunmuştur. Bu durumun kişilerin dikkatsiz davranışlarına, ışıklandırma yetersizliklerine, eşyaların düzensiz yerleştirilmelerine ve yaşlıların görme kusurları ile senkop gibi durumlarına bağlı olabileceğini ve daha fazla acil serviese başvuruya neden olabileceğini düşünülmektedir. Ancak, çalışmanın tanımlayıcı olması ve acil servise başvuranların kartlarının taranması ile yapılması nedeniyle ev ve çevresinde düşme ile ilişkili olabilecek bu durumlar hakkında kayıt problemleri nedeniyle yeterli bilgi alınamamıştır. Bu çalışmada kesiler ikinci sırada, yanıklar da üçüncü sırada yer almaktadır. Bu bulgular da literatürdeki diğer çalışmalar ile uyumlu bulunmuştur (22, 23, 26). Kadınlarda kesi ve yanıkların daha sık görüldüğü; bu durum ise kadınların yemek pişirme gibi işlerini yaparken mutfakta kesici aletler ve sıcak su ile temaslarının artmalarına ve dikkatsiz davranışlarına bağlanmıştır. Ev kazalarının önemli bir nedeni de kullanılan temizlik maddelerinin solunum yolundan inhalasyonudur (Tablo 2). Bölgemizde temizlik amacıyla koroziv maddelerin kullanım alışkanlığı çok yaygındır. Özellikle kadınlarda bu maddeler ile zehirlenmelerin daha sık görülmesi, banyo ve tuvalet gibi havalanması yeterli olmayan dar ve kapalı alanlarda, temizlik esnasında bu maddelerin kullanımına bağlı olabileceği düşünülmektedir. Yapılan çalışmalarda ev kazalarında en fazla etkilenen bölgelerin üst ve alt ekstremiteler olduğu bulunmuştur (21, 22). Bizim bulgularımızda bu çalışmalar ile benzerlik göstermektedir. Bu durum ise düşmelerde kol ve bacakların daha çok etkilenmelerine bağlanmıştır. Bu çalışmada ev içindeki kazalar, ev çevresindeki kazalara göre daha yüksek bulunmuştur. Ev içindeki kazalar ise sırasıyla, oda, mutfak ve banyoda gerçekleşmişti. Bu durum literatürde belirtilen diğer çalışmalar ile benzer bulunmuştur (15, 23, 27). Bu durum ev içinde geçirilen zamanın daha fazla olmasına ve uğraşıların çoğunun ev içinde yapılmasına bağlı olabilir. Ayrıca odalardaki eşya- 32
ların diğer mekanlardan daha fazla olması, mobilyaların düzensiz yerleştirilmesi, temizlik esnasında ıslak zeminde ayağın kayması, banyoların kaygan olması, küvet ve duşlarda tutunabilecek yerlerin olmaması da düşmeler için risk faktörleri olabilmektedir. Ancak, kayıtlarda bunlara ilişkin yeterli bilgi olmadığı için bu durum değerlendirilememiştir. Ev çevresindeki kazalar ise sırasıyla merdivenlerde, damda, bahçede, balkonda ve asansörde olmuştur. Merdivenlerin ergonomisi (trabzan varlığı, dizaynı, ışıklandırma), tek katlı evlerde yazları damda yatarken olan kazalar, asansörlerin ise denetim ve kontrol mekanizmalarındaki aksaklıklar da ev çevresindeki kazalara örnek teşkil etmektedirler. Literatürde kadınların ev içinde temizlik yapma, yemek pişirme, çocuk bakımı gibi işlerle daha çok zaman geçirdiklerini belirten pek çok çalışma mevcuttur (24, 28). Bizim çalışmamızda da kadınlarda ev içindeki kazaların erkeklerden daha yüksek bulunması yukarda belirtilen çalışmalar ile uyumlu olarak evde geçirilen zamanın artmasına bağlanmıştır. Kılıç ve arkadaşlarının İzmir İli nde yaptıkları bir çalışmada ev kazalarında düşmeler 65 yaş ve üzerinde diğer yaş gruplarından daha yüksek bulunmuştur (22). Karataş ve Maral ın Ankara da yaptıkları diğer bir çalışmada ise 65 yaş üzerinde düşmeler 50-64 yaş grubuna göre daha yüksek bulunmuştur (29). Bizim çalışmamızda da 65 yaş ve üzerinde düşmeler diğer yaş gruplarına göre daha yüksek bulunmuştur (Tablo 4). Bu durum beklenen bir bulgudur ve ilerleyen yaşla hareket yeteneklerinin azalmasına, denge problemlerine, hipotansif ataklarına ve görme yetersizliklerine bağlanmıştır. Daha önce yapılmış bazı çalışmalarda ev kazalarının en sık gündüz saatlerinde olduğu bulunmuştur (21, 22). Bizim çalışmamızda da ev kazaları nedeniyle acil servise başvuruların çoğunluğunun gündüz saatlerinde olduğu belirlenmiştir. Bu durum beklenen bir bulgudur. Çünkü insanlar bir işle uğraşırken kaza riskleri artmaktadır. Gündüz başvurularının sık olmasına karşın akşam ve gece olan başvurularda ise hayati tehlike riski içeren ciddi yaralanmalar daha yüksek bulunmuştur. Bu durum hafif şekildeki ev kazalarının gündüz saatlerinde sağlık ocağı veya diğer sağlık kurumlarında tedavi edilmelerine bağlı olabildiği gibi, bu hastanenin bir referans merkezi olması nedeniyle durumu ağır olan olguların diğer hastanelerden buraya yönlendirmelerine de bağlı olabilir. Bu çalışmada ev kazalarından başvurular en fazla ve ikinci sırada yaz mevsiminde bulunmuştur. Mattila ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada ev kazaları en sık yaz mevsiminde bulunmuştur (30). Kış mevsiminin ardından havaların ısınmaya başlaması ile birlikte daha fazla alanın kullanılması ve yapılan aktivitelerin artışı buna neden olabilir. Adana genelinde yaz mevsiminde Sütoluk ve diğerleri yayla ve deniz turizmi nedeniyle şehir merkezinden il dışına doğru bir hareket olmakta bu durum da nüfusun azalmasına yol açmaktadır. Yaz mevsiminin ikinci sıklıkta bulunması buna bağlı olabilir. Sonuç Bu çalışmada ev kazalarının acil servise olan başvuruların %1,3 ünü oluşturduğu ve kadınlarda erkeklerden daha sık olduğu bulunmuştur. Yaşlılarda düşmeye bağlı ev kazaları daha sık bulunmuştur. Bu çalışmanın tanımlayıcı tipte olması ve acil servise ev kazası nedeniyle başvuranların dosyalarının taranmasıyla yapılması, daha sonra istenilen bazı bilgilere erişimi imkansız kılmıştır. Merdivenlerin ergonomisi trabzanların varlığı, banyolarda tutunmayı sağlayacak yapıların varlığı, ışıklandırmanın yeterli olma durumu gibi kazalar ile ilişkili olabilecek nedensel bağlantıların araştırılamaması, bu çalışmanın kısıtlılıklarından bazılarıdır. Evde alınabilecek basit ve ucuz önlemler ile ev kazaları büyük ölçüde önlenebilir. Bu amaçla düzenlemeler yapılırken özellikle yaşlıların fiziksel yetersizliklerinin göz önüne alınması ve yaşlıların ev kazaları hakkında bilgilendirilmesi önemlidir. KAYNAKLAR 1. Özcebe H. Yaralanma kontrol ve korunma programları ve güvenli toplumlar. In: Güler Ç, Akın L, editors. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2006 p 686-698. 2. Güven S, Cerit G. Yaşlıların evde karşılaştıkları kazalar ve önlenmesi. Sağlık ve Toplum 2002;2:66-71. 3. Gailerd M, Herve C. Emergency medical care and severe home accident in children study of 630 cases over 5 years, their significance in traumatic accident. Annals Pediatrics 1991;38: 311. 4. Janes J. Safe as houses. Nursing Times 1993;89(14):46-47. 5. Other injury topics. World Health Organization. http:// www.who.int/violence_injury_prevention/other_injury/ en/, Erişim Tarihi: 20.12.2007. 6. Department of Trade Industry, Research on the patterns and trends in home accidents. London: DTI, The Department of Trade and Industry, 1999. 7. Brennan nee Saunders A, Johansen A, Butler J, Stone M, Richmond P, Jones S, et al. Place of residence and risk of fracture in older people: A population-based study of over 65-year-olds in Cardiff. Osteoporos Int 2003; 14: 515-519. 8. Sikron F, Giveon A, Aharonson-Daniel L, Peleg K. My home is my castle! Or is it? Hospitalizations following home injury in Israel, 1997-2001. Isr Med Assoc J 2004; 6: 332-335. 9. Stalenhoef PA, Crebolder HFJM, Andre Knottnerus J, Van Der Horst FGEM. Incidence, risk factors and consequences of falls among elderly subjects living in the community: a 33
Sütoluk ve diğerleri criteria-based analysis. Eur J Public Health 1997; 7:328-334. 10. Weiss SJ, Chong R, Ong M, Ernst AA, Balash M. Emergency medical services screening of elderly falls in the home. Prehosp Emerg Care 2003;7:79-84. 11. Runyan CW, Perkis D, Marshall SW, Johnson RM, Coyne- Beasley T, Waller AE, et al. Unintentional injuries in the home in the United States. Part II: Mortality. Am J Prev Med 2005;28 (1):80-87. 12. Kopjar B, Wickizer TM. Population-based study of unintentional injuries in the home. Am J Epidemiol 1996;144(5): 456-62. 13. Bertan M, Çakır B. Halk Sağlığı yönünden kazalar. İçinde: Bertan M, Güler Ç, editörler. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Güneş Kitabevi, Ankara, 1997:462-472. 14. Tengilimoğlu D. Ev Kazaları. Yeni Tıp Dergisi 1993;10(3):51-57. 15. Kılıç B, Meseri R, Sönmez Y, Kaynak C, Demiral Y, Ergör A. Ev kazaları ve etkileyen etmenler. Sendrom 2006;18(12):68-74. 16. Budakoğlu İ, Aksakal FN, İlhan MN, Maral I. Ankara İli Gölbaşi İlçesi ndeki Ev Kazaları Sıklığı. Sağlık ve Toplum 2003;13(3):88-91. 17. Erkal S, Şafak Ş. Tuzluçayır Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan ailelerde ev kazası görülme durumu ve konutların ev kazası riski açısından incelenmesi. Sağlık ve Toplum 2003;13(2):96-100. 18. World Health Organization, How many people are victims of injuries each year? http://www.who.int/violence_injury_ prevention/resources/publications/en/injury_factsheet.pdf. Erişim Tarihi: 20.12.2007. 19. Estimated total deaths by cause and WHO Member State, 2002. World Health Organization Organisation Mondiale de la Sante Department of Measurement and Health Information December 2004. http://www.who.int/ healthinfo/statistics/bodgbddeathdalyestimates.xls. Erişim Tarihi: 20.12.2007. 20. Dönmez L, Gökkoca Z. Accident profile of older people in Antalya city center, Turkey. Arch Gerontol Geriatr 2003; 37:99-108. 21. Keskinoğlu P, Giray H, Pıçakçıefe M, Bilgiç N, Uçku R. İnönü Sağlık Ocağı Bölgesi ndeki yaşlılarda ev içi kazalar. Türk Geriatri Dergisi 2004;7(2):89-94. 22. Kılıç B, Demiral Y, Özdemir Ç, Özdemir S, Djemalaj F, İlim O, ve diğerleri. İzmir de bir gecekondu bölgesinde yaralanma insidansı. Toplum Hekimliği Bülteni 2006;25(3):27-32. 23. Hamzaoğlu O, Özkan Ö, Janson S. Incidence and causes of home accidents at Ankara Cigiltepe apartments in Turkey. Accid Anal Prev 2002;34(1):123-8. 24. Neghab M, Rajaei Fard A, Habibi M, Choobineh A. Home accidents in rural and urban areas of Shiraz 2000-02. East Mediterr Health 2006;12(6):824-33 25. Lee VM, Wong TW, Lau CC. Home accidents in elderly patients presenting to an emergency department. Accid Emerg Nurs 1999;7(2):96-102. 26. Demircioğlu A, Erçağan İ, İskurt F, Öztürk S, Güler Ç. Evlerde kaza riskini artıracak risk faktörlerinin evde görülen kazalarla bağlantılarının belirlenmesi. Doktor 1995;3(3):188-196. 27. Gill TM, Williams CS, Tinetti ME. Environmental hazards and the risk of nonsyncopal falls in the homes of communityliving older persons. Med Care 2000; 38(12):1174-83. 28. Evci ED, Ergin F, Beşer E. Home accidents in the elderly in Turkey. Tohoku J Exp Med 2006;209:291-301. 29. Karataş GK, Maral I. Ankara Gölbaşı İlçesinde geriatrik populasyonda altı aylık dönemde düşme sıklığı ve düşme için risk faktörleri. Geriatri 2001;4 (4):152-158. 30. Mattila VM, Parkkari J, Korpela H, Pihlajamäki H. Hospitalisation for injuries among Finnish conscripts in 1990-1999. Accident Analysis & Prevention 2006;38(1):99-104. 34