SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE ENERJİ Özgür Gürbüz Bilkent Oteli 1 Ağustos 2007 Ankara

Sürdürülebilir bir enerji sistemi Sürdürülebilir kalkınma için hayati bir önem taşıyan enerji gereksinimi, sürdürülebilir bir yaşam için de çok önemlidir. Enerjiyi elde ederken vereceğimiz olumsuz etkiler, küresel ısınma konusunda olduğu gibi tüm dünyayı ilgilendiren bir soruna dönebileceği gibi, yerel ölçekte ilgilenilmesi gereken problemler olarak da karşımıza çıkabilir. Üretimin dışında, kullanımla ilgili sorunlar da karşımıza çıkabilir. Enerjiyi daha verimli kullanan ulaşım araçlarının (metro, tren gibi) tercihi sürdürülebilirlik ve aynı zamanda düşürmek istemediğimiz hayat standartlarının korunması açısından bize avantaj da sağlayabilir.

Başka türlü bakmak gerek... Arzın değil talebin yönetilmesi Kaynaklar sınırlı, talep sınırsız! Sosyal maliyet Yaşamın ve sağlıklı çevrenin de bir maliyeti var (Yoksa sağlık hizmetleri ücretsiz olurdu) Bütüncül yaklaşım Enerji yatırımı ekonomiyi de, sağlığı da, tarımı da ilgilendirir.

Arzı değil talebi yönetmek

Arzı nasıl yönetirsiniz? Enerji yoğunluğunu düşürürsünüz Enerji tasarrufu yaparsınız Enerjiyi verimli (akıllı) kullanırsınız Diğer sektörlerle ilgili hedefleri gözden geçirirsiniz Enerji ihtiyacının gerçekliğini sorgularsınız Hedef koyar, teşvik edersiniz Ademi merkeziyetçi bir enerji sistemine yönelirsiniz Hepsi

Enerji yoğunluğu Portekiz Çek Cum. Bulgaristan Fransa Finlandiya ABD Danimarka Almanya Türkiye 2004 1993 239,56 185,48 272,07 313,83 120,32 158,8 452,45 229,2 209,05 312,73 153,71 381,52 183,36 452,5 851,83 1134,12 1628,16 2305,57 0 500 1000 1500 2000 2500 1000 Avro GSMH yaratmak için harcanması gereken kilogram eşdeğeri petrol

Enerji tasarrufu- verimli kullanma Nakil hatlarındaki kayıplar ve kaçak elektrik: %18 TMMOB, %30'lara varan enerji tasarrufu potansiyeli saptamıştır. Bunun %10~15'i; aydınlatma, beyaz eşya, ev ve mutfak gereçlerinin kullanımı ve seçiminde yapılacak bilinçli tercihlerle sağlanabilir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi, sanayi, bina ve ulaşım sektörlerinde yıllık enerji tasarrufu potansiyelinin yaklaşık 3 milyar dolar olduğunu tespit etmiştir. Türkiye deki binalar Almanya dakilerden 5-6 kat fazla enerji harcıyor. Özel yalıtım elemanlarıyla donatılmış bir binada verimlilik %40 artırılabiliyor.

Sosyal maliyetler

Sosyal Maliyetler Pearce, D. W., Bann, C. & Georgiou, E. (1992). The Social Cost of Fuel Cycles. Report to the Department of Trade and Industry. Grubb, M. & Vigotti, R. (1997). Renewable Energy Strategies for Europe, Volume II. Royal Inst. of International Affairs, Energy and Environment Program.

Yenilenebilir Enerji Maliyetleri TÜRÜ KW/SAAT MALİYET YETİ (US sent) Büyük Hidro* 3-4 Küçük Hidro** 4-7 Rüzgar 4-6 Rüzgar Açıkdeniz 6-10 Biyokütle 5-12 Jeotermal 4-7 Güneş Çatı fotovoltaik paneli 20-40 Güneş Termal 12-18 SU ISITMADA Biyokütle 1-6 Güneş Enerjisi 2-25 Jeotermal 0,5-5 BİYOYAKITLAR Ethanol Biyodizel BENZİN N EŞDEE DEĞERİ LİTRE FİYATIF 25-30 sent 40-80 sent Worldwatch Enstitüsü, YE Küresel Durum Raporu, 2005

Avrupa'da rüzgar gücü

Jeotermal 5 Milyon konut ısıtma eşdeğeri veya 150 bin dönüm sera ısıtması = 9,3 Milyar USD/Yıl Fuel-Oil eşdeğeri (30 Milyon ton/yıl) = 30 milyar m3/yıl doğalgaz eşdeğeri Güneş Enerjisi Güneş toplaçlarıyla sularını ısıtan ev sayısı 40 milyona yaklaşıyor ve bu sistemlerin birçoğu son 5 yıl içerisinde kuruldu. Toplam kurulu panellerin yüzde 60'ı Çin, yüzde 11'i Avrupa Birliği ve yüzde 9'u da Türkiye'de

Güneş enerjisi için ademi-merkeziyetçi bir model Antalya 11 milyon 719 bin bin Denizli 850 bin bin İçel 11 milyon 651 bin bin Muğla 715 bin bin Adana 11 milyon 849 bin bin Şanlıurfa 11 milyon 443 bin bin %46.2 Tek katlı binalar TÜİK 2000 TÜİK 2000

Bütüncül yaklaşım

Politikalar ve enerji Ülkelerin yerel kaynakları Sanayileri, ülkedeki endüstriyel sektörlerin türleri Tüketim alışkanlıkları Politik birlikler ve stratejik konumu (AB enerji politikaları gibi) Ekonomik koşullar ve teknolojik kapasite (istihdam gibi) Avrupa Birliği Kyoto ya taraf 2020 yılında tüketilen enerjinin %20 si YE den sağlanacak 2020 yılında tüm petrol ve dizel tüketiminin %10'u biyoyakıt 2020 yılında tüketilen elektriğin %34'ü YE den sağlanacak 2020 yılında ısı üretiminin %25 i YE den sağlanacak Bu sayede %17 CO2 azalımı, 443 milyar Avro yeni yatırım, 115 milyar Avro yakıt bedelinden tasarruf, yaklaşık 300 milyar Avro'luk dışsal maliyetten tasarruf ve 2 milyon tam zamanlı yeni iş yaratılacak.

Enerjinin küresel ve yerel sorunları Kaynak sıkıntısına rağmen; 1 milyar 600 milyon insanın evinde elektrik yok, 2 milyar 500 milyon insanın temel enerji kaynağı biyokütle. WHO, biyokütle kullanımından her yıl 1 milyon 300 milyon insanın öldüğünü belirtiyor. Kimin için enerji? Sınırlı kaynakları kullanma önceliği kimde? Ormanda temel ihtiyacı için enerjiye ihtiyaç duyanlarda mı yoksa lüks tüketim malları üreten bir sektörde mi? En yüksek fayda Hem çevre hem de kalkınma için en yüksek faydayı sağlayacak teknikler ön plana çıkarılırsa sorun çözülebilir.

Ekonomi ve enerji Danimarka istihdam rakamları (1998) kullanılarak her bir MW lık rüzgar enerjisi malzemesi için 17 işyıl, kurulan her MW güç için ise 5 iş-yıl yaratıldığını görülmektedir. Bu istihdam rakamları parasal değere çevrildiğinde, 1998 yılında kurulu kw rüzgar gücü başına ortalama fiyat 1000 dolarken, her 1 milyon dolarlık satışla 22 iş-yıl (17+5) yaratıldığı ortaya çıkmaktadır. 8 Ekim 2006 - İstanbul Küresel Isınma ve Enerji Politikaları - Özgür Gürbüz YEŞİLLER İklim Değişikliği Okulu

Ekonomi ve enerji II YEK, çok daha fazla istihdam yaratır. Türkiye de en pahalı istihdam yaratılan sektör enerji. Her bir yeni iş için 705 bin YTL harcanmak zorunda. İmalat sanayinde bu 131 bin YTL civarında. 8 Ekim 2006 - İstanbul Küresel Isınma ve Enerji Politikaları - Özgür Gürbüz YEŞİLLER İklim Değişikliği Okulu

Teşekkürler Özgür Gürbüz Pripiyat - Çernobil / Nisan 2006 ozgurgurbuz@hotmail.com ogurbuz@sabah.com.tr

Yenilenebilir enerji potansiyeli Güneş Türkiye üzerine düşen güneş enerjisinin tutarı 80 milyar TEP. 2002 yılı enerji arzı 80 milyon TEP Sugücü Ekonomik sugücü potansiyelinin 20 si! (215 milyar kws/yıl) Rüzgar Rüzgar Atlası na göre 48 bin MW potansiyel Jeotermal 80 binden fazla konut halihazırda ısıtılmakta Biyokütle Enerji tüketiminde yaklaşık %8.8 Rüzgar enerjisi 2006 sonunda Avrupa da 48 bin MW kurulu gücü geçti

Annex I Fact Sheets Emissions, Targets and Projections for Annex I Parties Malte Meinshausen Fransa 2000 İsveç 2000 ABD 2000 Polonya 2000 Yeni Zellanda 2000 Ukrayna 2000 (3 yeni 15)

Türkiye nin elektrik üretimi

Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi 3. Kullanım yerlerine göre elektrik tüketimi Şantiyeler %1,14 Sokak Aydınlatması %3,67 Diğer+EÜAŞ Direkt Satışı %7,60 Resmi Daire %4,34 Tarımsal Sulama %4,51 Meskenler %23,02 Ticarethaneler %11,94 +Sanayi Otoprodüktör %43,78 DİE 2004 2004 IV. Dönem

Yapılacaklar - Başka bir enerji mümkün Enerji devrimi, kendine yeterlilik Arzı değil talebi yöneten politikaları hayata geçirmeliyiz Yenilenebilir enerjinin önünü açmalıyız Fosil yakıtlara ve nükleer enerjiye verilen teşvikler durdurmalıyız Sosyal maliyet kavramı, enerjiyle ilgili tüm yatırımlarda kullanılmalı Enerji verimliliği ve tasarrufu ile YEK için gerçekçi hedefler istemeliyiz Bozcaada Rüzgar Santrali 1 x 600kw

Güneş fotovoltaik maliyeti 0.18 euro /kwh Ortalama bir evin tüketimi 150kW 1kWp lik sistem yılda 1200kWh üretim yapabilir. Yazlık evler 8-9 ay kullanılmıyor. Source: Schott Solar / EPIA

Küresel ısınmayı durdurmak için politikalar Ulusal ve uluslararası hedefler Sabit fiyat sistemleri Sabit prim sistemleri Kyoto yaptırımları Karbon borsası (Emisyon ticareti) Ortak Uygulama (Ek-I) Temiz Kalkınma (Ek-II Ek-I) İkinci yükümlülükte yüzde 30 artış

6,4 499490 6,4 79350 2020 6,8 469500 6,8 74585 2019 7,0 439600 7,0 69835 2018 7,2 410700 7,2 65245 2017 7,5 383000 6,6 60845 2016 7,8 356200 7,8 57050 2015 7,9 330300 7,9 52905 2014 8,0 306100 8,0 49030 2013 8,2 283500 8,2 45410 2012 8,3 262000 8,2 41965 2011 8,3 242020 8,3 38785 2010 8,3 223500 8,3 35815 2009 8,2 206400 8,2 33075 2008 8,1 190700 8,1 30560 2007 10,5 176400 13,1 28270 2006-159650 - 25000 2005 Artış (%) GWs Artış (%) MW ENERJİ TALEBİ PUANT TALEP YIL 6,8 406533 6,8 66611 2020 6,7 380503 6,7 62346 2019 6,6 356500 6,6 58413 2018 6,6 334297 6,6 54775 2017 6,5 313599 7,1 51384 2016 6,4 294560 6,4 47969 2015 276799 45077 2014 260401 42407 2013 244951 39891 2012 230399 6,5 37521 2011 216747 35232 2010 203827 33132 2009 191677 31157 2008 180248 29299 2007 6,2 169517 10,2 27555 2006-159650 - 25000 2005 Artış (%) GWs Artış (%) MW ENERJİ TALEBİ PUANT TALEP YIL Senaryo I Senaryo II TEİAŞ Talep Tahminleri Ortalama % 8,4 Ortalama %