KOB ler çin TFRS nin Getirdiği Yenilikler ve ARALIK212 Uygulanabilirliği Üzerine Ankara linde Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOĞLU Bozok Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi şletme Bölümü Yrd. Doç. Dr. Nevran KARACA Sakarya Üniversitesi şletme Fakültesi şletme Bölümü Araş. Gör. Şuayyip Doğuş DEMRC Sakarya Üniversitesi şletme Fakültesi şletme Bölümü Son yıllarda finans piyasalarında yaşanan gelişmeler, uluslararası rekabetin artması ve kamuya bilgi vermenin daha önemli hale gelmesi finansal raporlamada tek bir dil kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Ayrıca farklı ülkelerde farklı muhasebe politikalarının uygulanması finansal tabloların karşılaştırılabilirliğini ve anlaşılabilirliğini zorlaştırmıştır. Bu karmaşıklıktan dolayı dünya çapında finansal raporlamada bir standartlaşmaya gidilmiştir. Ortaya çıkan bu standartlar tüm işletmeler için uygulanabilmesi zor bir yapıdadır. Bu yüzden Küçük ve Orta Büyüklükteki şletmeler için 9 Temmuz 29 tarihinde Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu tarafından KOB ler için UFRS ler yayımlamıştır. Türkiye de ise 1.11.21 tarih ve 27746 sayılı Resmi Gazete de KOB ler çin Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. KOB-TFRS 213 yılının başından itibaren uygulanmaya başlanacaktır. Peki, muhasebe meslek mensupları bu standartları uygulamaya hazırlar mı? Bu sorunun cevabını belirlemek amacıyla; KOB TFRS nin ülkemizde uygulanabilirliği doğrultusunda Ankara ilinde bir çalışma yapılmıştır. Bu ilde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensuplarının KOB TFRS konusundaki farkındalıkları ve bilgi düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, özellikle standartların uygulanması öncesinde; meslek mensuplarının yeterlilikleri ve uygulama aşamasında ortaya çıkabilecek sorunlar hakkında bilgi vermesi açısından önem arz etmektedir. Anahtar Sözcükler: KOB TFRS, Mesleki Yeterlilik. A Research on Reforms and Applicability of TFRS for SMEs in Ankara In recent years developments in financial markets, increased international competition and becoming more important to inform the public have made it a must to use a single language in financial reporting. Also using different accounting policies in different countries have made comparability and intelligibility hard. Because of this complexity, standardization was made in financial reporting worldwide. These emerging standards are difficult to implement for all businesses. Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-1
ARALIK212 So, on 9 July 29, Accounting Standards Board has published IFRS for SMEs. In Turkey, Turkish Financial Reporting Standards for SMEs (TFRS) was published in Official Gazette dated November 1, 21 and numbered 27746, and entered into force through publication. SME-TFRS will be implemented since the beginning of 212. Well, are professional accountants ready to implement these standards? To answer this question, a research has been done in Ankara according the applicability of SME TFRS in our country. The knowledge about SME TFRS of professional accountants in this city has been tried to determined. The results obtained, especially before the implement of standards are important for giving information about the qualifications of professionals and the problems that may arise during the implementation. Keywords: SME TFRS, Professional Qualifications 1. GRŞ Küreselleşme ile birlikte finansal raporlamada standartlaşma ve mevcut standartların harmonizasyonu gündeme gelmiştir. Türkiye de de uluslararası finansal raporlama gerekliliğinin farkına varılması sonucu Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına uyum konusunda çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda TMS kodlu 31 adet standart ve TFRS kodlu 12 adet standart yürürlüğe girmiştir. Ayrıca KOB ler için geçerli olacak standartlar ayrıca hazırlanmış ve 1.11.21 tarihinde KOB ler için TFRS başlığı altında Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Anılan standartlar yeni Türk Ticaret Kanunu ile birlikte 1.1.213 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanacaktır. KOB TFRS ler, işletmelerin önemli bir kısmının KOB niteliği taşıdığı ülkemizde standartların uygulanmasını ivme kazandıracak olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Gerek tam set TFRS ler, gerekse de KOB TFRS ler, Türkiye muhasebe sisteminde köklü değişiklikler meydana getirecektir. TFRS ler ile birlikte, Türkiye de faaliyet gösteren firmalar uluslararası muhasebe diline uyumu sağlayacak finansal tabloları hazırlayacak ve yabancı yatırımcıların mali tabloları doğru analiz edememesinden kaynaklanan yatırım riski minimize edilecek ve yabancı yatırımların artmasına olanak sağlanmış olacaktır. Bugüne kadar ülkemizde geçerli olan ve uluslararası muhasebe standartlarına dayalı olmayan Tek Düzen Muhasebe Sistemini kullanan mükelleflerin, 1.1.213 tarihinden itibaren uluslararası muhasebe standartlarına dayanan yeni muhasebe sistemini kullanmaları gerekecektir. Ülkemizde faaliyet gösteren hisseleri halka arzedilmiş A.Ş. ler 25 yılından itibaren UFRS leri uygulamakta oldukları için bu işletmelerin TFRS lere adaptasyonu konusunda problem yaşanmayacağı aşikardır. Bu konu özellikle TFRS leri ilk defa Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-2
ARALIK212 uygulayacak işletmeler için problem teşkil edecektir. Ülkemizde faaliyet gösteren işletmelerin % 99,9 luk kısmının KOB lerden oluştuğu düşünülürse, TFRS lerin başarıya ulaşması, bu standartların KOB ler tarafından doğru şekilde uygulanmasıyla mümkün olacaktır. Bu noktada Türkiye de faaliyet gösteren muhasebe meslek mensuplarının KOB TFRS leri uygulamaya hazır olup olmadıkları araştırmaya değer bir konu olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda çalışmada, KOB ler ile ilgili Türkiye Finansal Raporlama Standartları nın uygulanması öncesinde, muhasebe meslek mensuplarının KOB TFRS ler konusunda bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve meslek mensuplarının bakış açılarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla bir anket çalışması hazırlanmış ve Ankara ilinde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensuplarına uygulanmıştır. Anket çalışması ile Ankara ilinde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensuplarının, KOB TFRS lere bakış açıları ve KOB-TFRS ler hakkındaki bilgi düzeyleri tespit edilmiştir. 2. KOB FNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ AMACI VE ÖNEM Dünyada ve ülkemizde ekonomilerin oldukça büyük bir kısmı KOB'lere dayanmaktadır. KOB'ler, birçok ülkede esnek yapıları, üretim dönük istihdam yapıları nedeniyle büyük önem taşımaktadırlar. Avrupa da tüm Avrupa Birliği işletmelerin % 99,8 i KOB lerden oluşmaktadır (Aslan, 27:215). Türkiye de ise KOB ler, toplam işletme sayısının % 99,9 unu, toplam istihdamın % 81 ini, toplam katma değerin % 59 unu, toplam satışların % 69 unu, toplam yatırımların % 62 sini (TÜK, 25), toplam ihracatın % 56 sını (TÜK, 28) oluşturmaktadır. Görüldüğü üzere KOB lerin ekonomideki payı oldukça yüksek olmakla birlikte özellikle ülkemiz açısından bakıldığında ihracatın büyük bir kısmı KOB ler tarafından gerçekleştirmektedir. O halde KOB lerin finansal tablolarının uluslararası standartları karşılar nitelikte hazırlanması, KOB lerin mevcut durumunun korunması ve geliştirilmesi bakımından zorunluluk arzetmektedir. Bunun dışında kredi derecelendirme kuruluşlarının talep ettiği şeffaf finansal tabloların da uluslararası finansal raporlama standartları kullanılarak elde edilebileceği (Demir, 27:45) dikkate alınması gereken hususlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. laveten KOB lerin etkin bir şekilde yönetilmeleri, işlemlerinin eksiksiz kayıt altına alınmasına ve finansal tablolarının gerçeği ne ölçüde yansıttığına bağlıdır. Finansal tabloların şirketin gerçek durumunu yansıtması konusunda ise TFRS lerin rolü çok önemlidir (Uzay, 29:32). KOB lerin finansal tablolarını TFRS ye göre hazırlamaları küresel ekonomik iklime uyum sürecinde de temel bir şart (Karakaya, 21:23) olarak değerlendirilmektedir. Tam Set UFRS olarak nitelendirilen UFRS ler daha çok sermaye piyasalarında menkul kıymetleri halka arz edilmiş işletmeler ile bu işletmelerin finansal tablolarının kullanıcılarının ihtiyaçlarına cevap vermek üzere hazırlanmış ve kapsamı oldukça geniş tutulmuş, daha çok bilimsel bakış açısıyla hazırlanmış standartlardır. Oysa ki KOB olarak nitelendirilen işletmelerin hazırladıkları finansal tabloları kullanacak kesimlerin ihtiyaçları sermaye piyasalarındaki finansal tablo kullanıcılarına göre oldukça sınırlıdır. Zira KOB finansal tablo kullanıcılarının odaklandıkları bilgi ihtiyacı daha ziyada kısa dönem nakit akışları, likidite ve ödeme kabiliyeti gibi konulara ilişkindir. Anılan nedenlerden ötürü KOB lere yönelik sadeleştirilmiş ve daha esnek hale getirilerek basitleştirilmiş bir UFRS hazırlanarak, KOB ler için uluslararası alanda tek bir finansal raporlama dilinin geliştirilmesi ve uygulanması ihtiyacı gündeme gelmiştir. Bu ihtiyaca yönelik olarak Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından 29 yılında KOB ler için Uluslararası Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-3
ARALIK212 Finansal Raporlama Standardı KOB ler için UFRS yayımlanmıştır. KOB UFRS ler Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından da benimsenmiş, KOB Türkiye Finansal Raporlama Standartları başlığı altında çevirisi yapılmıştır. Standartlar 1.11.21 tarih ve 27746 sayılı Resmi Gazete de KOB ler çin Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) adı altında yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu standartların amaçları (Korkmaz ve Diğerleri, 27:12) genel olarak şu şekilde ifade edilebilir. - KOB ler için uluslararası olarak yüksek kalitede, anlaşılabilir ve uygulanabilir muhasebe standartları oluşturmak, - KOB lerin hazırladığı finansal tablolarda kullanıcıların ihtiyaçlarına yönelik konulara odaklanmak, - KOB lerin finansal raporlama maliyetini ve yükünü azaltmak, - KOB TFRS lerden tam set TFRS ye geçmeyi planlayan KOB ler için geçişi kolaylaştırmak. KOB TFRS ler, tam set TFRS ler ile paralel olmakla birlikte, yalnızca KOB lerin finansal raporlama ihtiyaçlarına yönelik olarak hazırlanmıştır ve 35 bölümden oluşmaktadır. Bu standartlar incelendiğinde, tam set TFRS lerdeki varlık, borç, gelir ve harcamaların ölçümleri ile muhasebeleştirilmelerine ilişkin ilkelerin basitleştirildiği, KOB leri ilgilendirmeyen bölümlerin çıkarıldığı ve dipnotlarda açıklanması gereken konuların önemli ölçüde sınırlandırıldığı görülmektedir (Doğan ve Karabayır, 21:86). KOB- TFRS ler, kamuya karşı hesap verme yükümlülüğü bulunmayan ve dış kullanıcılar için genel amaçlı finansal tablo hazırlamakla yükümlü olan işletmeleri kapsamaktadır. Dış kullanıcı olarak ifade edilen taraflar şunlardır (Akdoğan, 21:2): - şletme yönetiminde yer almayan işletme sahipleri, - şletmeye borç verenler veya potansiyel borç verecek olanlar, - Kredi derecelendirme kuruluşları. KOB lere yönelik uluslararası muhasebe standartları, KOB lere birçok açıdan avantaj sağlayacaktır. Standartlar özellikle, KOB lerin uluslararası çapta kabul görmüş etkin bir raporlama sistemine geçmelerine olanak verecektir. Standartlara uygun olarak hazırlanmış finansal tablolar, gelişmekte olan ülkelerin KOB lerine uluslararası ortamda kendini gösterme olanağı verecek ve işletmeler arasında karşılaştırılabilirliğin sağlanmasına yardımcı olacaktır (Akdoğan, 21:2). Zira işletmeler, standartlar ile kendi faaliyetlerini ve performansını daha sağlıklı bir şekilde ölçerken, finansman ihtiyacı için dış kaynak temininde de önemli bir rekabet avantajı sağlamış olacaktır (www.deloitte.com). Standartların uygulanması aynı zamanda KOB lerin finansal tablolarını şeffaf hale gelmesine olanak sağlayarak KOB lerin kurumsallaşma sürecine de önemli ölçüde katkı sağlayacaktır. Finansal tabloların şeffaf hale gelmesi aynı zamanda, kayıt dışı sorununun aşılması noktasında önemli ölçüde ilerleme kaydedilmesine olanak verecektir (Kırlıoğlu ve Şenol, 211:15). 3. KOB FNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-4
ARALIK212 KOB ler için TFRS kendi içinde bir bütün olan, 23 sayfadan oluşan ve tam set TFRS nin temeli üzerine kurulmuş olan bir standart setidir. KOB standatlarında varlıkların ve borçların, gelir ve giderlerin tanımlanması ve ölçümüne yönelik ilkelerinin birçoğu basitleştirilmiştir. Bunlara ilaveten KOB ler ile ilgisi olmayan konular standartların kapsamına dahil edilmemiştir ve tam set standartlar gereği yapılması gereken finansal tablo açıklamaları önemli ölçüde azaltılmıştır. Tam set standartlarda, standart kodu ile yayımlanan standartlar KOB finansal raporlama standardında bölüm kodu olarak yayımlanmıştır. Ayrıca KOB standardı 35 bölümden ibaret olup, her bölüm bir veya duruma göre birkaç standardı kapsamaktadır. KOB standartlarının en önemli özelliği, standartların KOB lerin ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde bilgiye yer verilmiş olmasıdır. Zira tam set TFRS yaklaşık 2. sayfa civarında iken, KOB TFRS yaklaşık 23 sayfadan oluşmaktadır. Görüldüğü üzere KOB-TFRS nin kapsamı Tam set TFRS lere nazaran oldukça daraltılmış durumdadır. KOB standartlarının tam set standartlarından ayrıldığı noktalar şu şekilde özetlenebilir (Akdoğan, 21:6): - KOB ler için geçerli olmayan başlıklar ve muhasebe uygulamaları elimine edilmiştir. - Tam set TFRS de seçimlik hak tanınan konularda, seçenekler kaldırılmış, basit yöntemler esas alınmıştır. Örneğin, değerlemede yalnızca maliyet yönteminin kullanılmasına müsaade edilmiştir. - Muhasebeleştirme ve değerleme yöntemleri basitleştirilmiştir. - KOB TFRS de, tam sete oranla değerleme ve muhasebeleştirme yöntemleri basitleştirilmiştir. - Tam set TFRS de 3 civarında kalem için açıklama beklenirken, KOB TFRS de bu sayı yaklaşık olarak 3 e kadar inmiştir (Utku ve Gürsoy, 211:36). - Aşağıdaki standartlar ise KOB finansal raporlama standart kapsamına alınmamıştır (Akdoğan, 21:8). - IFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri - IFRS 5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Varlıklar - IFRS 8 Faaliyet Bölümleri - IAS 33 isse Basına Kazanç - IAS 34 Ara Dönem Finansal Raporlama. KOB standartlarında kapsam dışında bırakılan tercihe bağlı uygulamalar ve sınıflandırma farklılıklar ise aşağıdaki gibi özetlenebilir (Akdoğan, 21:9; Utku ve Gürsoy, 211). - KOB TFRS lerde finansal araçlar Tam Set TFRS lerdeki gibi dörtlü sınıflandırma yerine ikili sınıflandırma sistemine göre sınıflandırılmıştır. - ş ortaklıklarının muhasebeleştirilmesinde yalnızca özkaynak yöntemi kullanılacaktır. - Maddi ve maddi olmayan varlıkların değerlemesinde yalnızca maliyet yöntemi kullanılacaktır. Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-5
ARALIK212 - Borçlanma maliyetlerinin tamamı gider olarak kaydedilecektir. - Nakit akışlarının raporlanmasında dolaylı yöntemin uygulanması, - Araştırma ve Geliştirme giderlerinin tamamı gider olarak kaydedilecektir. - Devlet teşviklerinin muhasebeleştirilmesinde yalnızca gelir yaklaşımı kullanılabilecektir. 4. LTERATÜR TARAMASI Türkiye de Uluslararası Muhasebe Standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasına yönelik olarak yapılmış birkaç ampirik çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar aşağıda kısaca özetlenmiştir. Çankaya ve atipoğlu (211) çalışmalarında, Türkiye deki muhasebe meslek mensuplarının IFRS lerin uygulanabilirliğine ilişkin düşüncelerini ve beklentilerini tespit etmeye yönelik olarak bir anket çalışması yapmışlardır. Çalışmanın sonucunda, muhasebe meslek mensuplarının standartların yapısına ilişkin olumsuz bir algı içerisinde oldukları tespit edilmiştir. Ayrıca, yasal ve ekonomik çevrenin uygulamayı sınırladığını, ulusal kültürden kaynaklanabilecek birtakım alışkanlıkların standartların uygulanması sürecini etkileyebileceğini ifade etmişlerdir. Yapılan anket çalışmasının sonucunda ulaşılan diğer bir sonuç ise, lisans ve daha alt düzeyde eğitim seviyesine sahip muhasebe meslek mensuplarının uluslararası muhasebe standartları setine ilişkin bilgi düzeyinin daha düşük seviyede olmasıdır. Gençtürk ve Diğerleri (211) çalışmalarında, tam set UFRS ile KOB ler için UFRS arasındaki farkları irdelemişler ve Türkiye deki KOB lerin bu standartları uygulamaya ne kadar hazır olduğunun tespitine yönelik bir anket çalışması yapmışlar, bu anketi muhasebe meslek mensuplarına uygulamışlardır. Çalışmalarının sonucunda, muhasebe meslek mensuplarının KOB TFRS leri uygulama konusunda istekli oldukları, ancak KOB TFRS ler hakkındaki bilgi düzeylerinin standartları uygulamaya yetecek seviyede olmadığı sonucuna ulaşmışlardır. Erol ve Diğerleri (211) çalışmalarında, Çanakkale merkez ve Biga ilçesinde faaliyet gösteren Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin TFRS lere yönelik bakış açılarını değerlendirmeye yönelik bir anket çalışması yapmışlardır. Anket çalışması ile meslek mensuplarının TFRS lerin işletme faaliyetlerine olumlu yönde katkı sağladığı görüşünde olduklarını, mesleki faaliyetlerine olumlu yönde katkı sağladığını, standartların mesleğin gelişimine, vizyonuna ve meslek çalışanlarının performans düzeylerine pozitif yönde katkı sağladığını, standartların muhasebe uygulamalarında kalite düzeyini artırdığını belirtmişlerdir. Meslek mensupları ayrıca standartlar dikkate alınarak TDP nda yapılacak revizyonların, muhasebe kayıt düzenine olumlu yansıyacağı görüşünde oluklarını belirtmişlerdir. Erdoğan ve Dinç (29) çalışmalarında, muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarından ne derecede haberdar olduklarını, uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıklarını ve meslek mensuplarının sahip oldukları bilgi düzeylerinin yeterliliği konusundaki Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-6
ARALIK212 düşünceleri arasında farklılık olup olmadığını belirlemeye yönelik olarak bir anket çalışması yapmışlardır. Çalışmalarının sonucunda muhasebe meslek mensuplarının büyük bir kısmının standartlardan haberdar olduklarını, buna rağmen bu standartlara ilişkin yeterli düzeyde bilgi sahibi olmadıklarını tespit etmişlerdir. Ayrıca fakülte mezunu meslek mensuplarının, meslek yüksek okulu ve lise mezunlarına göre bilgilerinin yeterliliği ile ilgili daha olumlu düşündükleri sonucuna ulaşmışlardır. Bekçi (27) çalışmasında, Burdur ve Isparta illerinde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensuplarının TFRS lere ilişkin bakış açılarını değerlendirmişlerdir. Çalışmanın sonucunda meslek mensuplarının TFRS lere ilişkin yeterli bilgiye sahip olmadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmaya katılan meslek mensupları, üniversitelerin ve konu ile ilgili diğer kurumların eğitim çalışmaları yapmaları gerektiğini ifade etmişlerdir. 5. ARAŞTIRMA 5.1. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE KISITLARI Araştırmada, Ankara ilinde faaliyet gösteren, bağımsız olarak çalışan serbest muhasebeci ve serbest muhasebeci mali müşavirlerin KOB TFRS lere bakış açılarının ve bu konudaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bilindiği üzere 213 yılı itibariyle muhasebe standartlarının hayata geçirilmesi ve Yeni Türk Ticaret Kanunu ile birlikte ulusal muhasebe sisteminde önemli değişiklikler olacaktır. Yalnız bu yeni sistemin, özellikle sistemin temel taşları olan muhasebe meslek mensupları tarafından özümsenmesi ve uygulanması noktasında önemli sıkıntıların ortaya çıkmasına neden olması olası gözükmektedir. Bu nedenle, bu çalışmada Ankara ilinde faaliyet gösteren meslek mensuplarının uygulama öncesinde, bu konuda hangi düzeyde oldukları ve sisteme bakış açıları hakkında fikir sahibi olmak adına konu ile ilgili hazırlanan anket yardımıyla çeşitli sorular yöneltilmiştir. Sorulara verilen cevaplar meslek mensuplarının kişisel değerlendirmeleridir. Bu nedenle, araştırma sonucu elde edilen değerlendirmelerin sübjektif değerlendirmeler olması, araştırmanın en önemli kısıtıdır. Aştırmanın bir diğer kısıtı ise Ankara ilinde faaliyet gösteren bağımsız muhasebe meslek mensupları üzerinde yapılmış olmasıdır. Bu bakımdan araştırma sonuçlarını ülke bütününe genellemek mümkün değildir. 5.2. ANA KÜTLE VE ÖRNEKLEM Araştırma ana kütlesini Ankara ilinde çalışan bağımsız muhasebe meslek mensupları oluşturmaktadır. Bu kapsamda Serbest Muhasebeci (SM) ve Serbest Muhasebesi Mali Müşavirler (SMMM) ana kütleyi oluşturmaktadır. Araştırmanın yürütüldüğü sırada Ankara ilinde 526 SM ve 357 SMMM olmak üzere toplam 433 meslek mensubu bulunmaktadır (www.asmmmo.org.tr). Örnekleme yöntemi olarak yargısal örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Örneklem büyüklüğü, %95 güven düzeyinde ve ±%5 sapma aralığında 299 olarak tespit edilmiştir (Kurtuluş, 1998: 236). Bazı anket formlarının geri dönmeyeceği veya hatalı doldurulabileceği düşünülerek toplam 4 anket bastırılıp gönderilmiştir. Anketlerden 33 tanesi geri dönmüştür. 17 anketin hatalı doldurulduğu tespit edildiği için değerlendirmeye dahil edilmemiş ve 313 anket üzerinden analizler yapılmıştır. 5.3. VERLERN TOPLANMASI Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-7
ARALIK212 Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen anket formu aracılığıyla toplanmıştır. Bu kapsamda örnekleme dahil edilecek bağımsız muhasebe meslek mensuplarının adresleri Ankara Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler odasından temin edilmiş ve anket formları meslek mensuplarına posta yolu ile gönderilmiştir. 5.4. VER TOPLAMA ARAÇLARI VE ÖLÇEKLER Verilerin toplanması amacıyla geliştirilen anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde cevaplayıcıların demografik özeliklerine ilişkin sorular yer almaktadır. kinci bölümde muhasebe meslek mensuplarının KOB TFRS seti ile ilgili bilgi düzeylerinin tespit edilmesi amacıyla, KOB TFRS ye ait 35 ifade yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise, muhasebe meslek mensuplarının, tekdüzen muhasebe sistemi ile ilgili görüşlerinin alınması için 5, uluslararası finansal raporlama standartları ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi için 5 ve KOB TFRS lere ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amacıyla 13 ifade yer almaktadır. 5.5. ARAŞTIRMA VERLERNN ANALZ Araştırmada öncelikli olarak güvenilirlik düzeyinin tespiti için güvenilirlik testi yapılmış ve güvenilirlik katsayısı Cronbach Alpha değeri Tekdüzen, UFRS ve KOB TFRS lere bakış açılarının belirlenmesine yönelik soruların bulunduğu üçüncü kısım için,914 (%91,4) olarak hesaplanmıştır. Bu sonuca göre anketin yüksek derecede güvenilir olduğu ortaya çıkmaktadır. Çünkü Alpha katsayısına bağlı olarak ölçeğin güvenirliliği aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır (Kalaycı, 26:45).. α <.4 ise ölçek güvenilir değil,.4 α <.6 ise ölçek güvenilirliği düşük,.6 α <.8 ise ölçek oldukça güvenilir,.8 α < 1. ise ölçek yüksek derecede güvenilirdir. Araştırma verilerinin değerlendirilmesinde, SPSS 16. istatistik paket programı kullanılmıştır. Verilerin analizinde, frekanslar, yüzdeler, ortalamalar, standart sapmalar ve varyans analizi kullanılmıştır. Meslek mensuplarının ifadeler hakkında değerlendirmelerinin unvan, eğitim, tecrübe, yaş ve mezuniyet alanlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmek amacıyla Tek Yönlü MANOVA analizi yapılmıştır. 5.6. ARAŞTIRMANIN POTEZLER Araştırmada Tekdüzen muhasebe sistemi, UFRS ve KOB TFRS ile ilgili olarak muhasebecilerin değerlendirmeleri yer almaktadır. Araştırmada kullanılan hipotezler aşağıda verilmiştir: 1 : Muhasebe meslek mensuplarının yaşlarına göre Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. 2 : Muhasebe meslek mensuplarının yaşlarına göre UFRS ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-8
ARALIK212 3 : Muhasebe meslek mensuplarının yaşlarına göre KOB TFRS ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. 4 : Muhasebe meslek mensuplarının tecrübelerine göre Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. 5 : Muhasebe meslek mensuplarının tecrübelerine göre UFRS ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. 6 : Muhasebe meslek mensuplarının tecrübelerine göre KOB TFRS ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. 7 : Muhasebe meslek mensuplarının mezuniyet alanlarına göre Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. 8 : Muhasebe meslek mensuplarının mezuniyet alanlarına göre UFRS ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. 9 : Muhasebe meslek mensuplarının mezuniyet alanlarına göre KOB TFRS ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır Unvan ve eğitim bağımsız değişkenlerine ilişkin hipotez geliştirilmemiştir. Çünkü sözkonusu bağımsız değişkenlerle ilgili, grup içerisinde yeterli ve orantılı veri (Örneğin cevaplayıcıların % 86,3 ü lisans mezunudur. Grup içerisinde yer alan diğer 4 durumun -lise, yüksekokul, yüksek lisans ve doktora- ise toplam içindeki oranı %13,7 dir) mevcut değildir. 5.7. BULGULAR Demografik Özelliklere lişkin Bulgular Araştırmaya katılanların unvan, yaş, tecrübe, cinsiyet, eğitim durumu, mezun olunan bölüm gibi demografik özellikleri Tablo 1 de yer almaktadır. Geçmiş tecrübeler mükellef sayısı ve ortalama aylık gelir vb. konularda doğru ve geçerli bilgiler alınamadığını göstermiştir. Bu nedenle bu başlıklar demografik özellikler grubuna dahil edilmemiştir. Tablo 1: Meslek Mensuplarının Demografik Özellikleri Demografik Bilgiler f % Kümülatif Serbest Muhasebesi (SM) % % Unvan Serbest Muhasebesi Mali Müşavir (SMMM) 313 %1 %1 Toplam 313 %1 Yaş -32 53 %16,9 %16,9 33-4 124 %39,6 %56,5 Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-9
ARALIK212 41-48 63 %2,1 %76,7 49-73 %23,3 %1 Toplam 313 %1 1-5 yıl 93 %29,7 %29,7 6-1 yıl 93 %29,7 %59,4 Tecrübe 11-15 yıl 51 %16,3 %75,7 16-2 yıl 31 %9,9 %85,6 2 yıl üstü 45 %14,4 %1 Toplam 313 %1 Bayan 82 %26,2 %26,2 Cinsiyet Bay 231 %73,8 %1 Toplam 313 %1 Lise 15 %4,8 %4,8 Yüksekokul 1 %3,2 %8 Eğitim Lisans 27 %86,3 %94,2 Lisansüstü 16 %5,1 %99,4 Doktora 2 %,6 1 Toplam 93 %1 Araştırma değişkenlerinden KOB TFRS bilgi düzeyleri ve Tekdüzen Muhasebe Sistemi, UFRS ve KOB TFRS ile ilgili meslek mensuplarının değerlendirmelerine ilişkin ortalamalar ve standart sapmalar aşağıda sunulmuştur. Meslek Mensuplarının KOB TFRS Bilgi Düzeylerine lişkin Ortalama ve Standart Sapmalar Araştırma değişkenlerinden KOB TFRS bilgi düzeylerine ait ortalama değerleri ve standart sapmaları Tablo 2 de verilmiştir. Tablo da muhasebe meslek mensuplarının KOB TFRS bilgi düzeylerine ilişkin değerlendirmelerinde, 5- kesinlikle yeterli bilgiye sahibim, 1- kesinlikle yeterli bilgiye sahip değilim şeklinde derecelendirilen 5 li likert ölçeği kullanılmıştır. Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-1
ARALIK212 Tablo 2: Meslek Mensuplarının KOB TFRS Bilgi Düzeylerine lişkin Ortalama Değerler Bölüm Türkiye KOB Standartları Ortalama Std. Sapma Ort. 4 ve üstü 1 Küçük ve Orta Büyüklükteki şletmeler 3,12 1,39 % 45,7 2 Kavramlar ve Genel lkeler 3,13 1, % 45,7 3 Finansal Tabloların Sunuluşu 3, 1,25 % 37,3 4 Finansal Durum Tablosu 3,6 1,42 % 41,9 5 Kapsamlı Gelir Tablosu ve Gelir Tablosu 6 Öz Kaynak Değişim Tablosu ve Dağıtılmamış Karlar Tablosu 3,4 1,38 % 4,3 2,92,99 %33,6 7 Nakit Akış Tablosu 2,92 1,5 % 33,5 8 Finansal Tablo Dipnotları 2,93,994 % 32,9 9 Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar 1 Muhasebe Politikaları, Tahminler ve atalar 2,76,938 % 25,6 2,96 1,4 % 34,8 11 Temel Finansal Araçlar 2,99 1,25 % 37,1 12 Diğer Finansal Araçlarla lgili ususlar 2,87,99 % 29,4 13 Stoklar 3,26 1,62 % 52,4 14 ştiraklerdeki Yatırımlar 2,84,959 % 27,8 15 ş Ortaklıklarındaki Yatırımlar 2,82,965 % 26,8 16 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 2,98 1,8 % 38,7 17 Maddi Duran Varlıklar 3,16 1,66 % 47,9 18 Şerefiye Dışında Maddi Olmayan Duran Varlıklar 2,89,99 % 32,6 19 şletme Birleşmeleri ve Şerefiye 2,78,975 % 26,8 2 Kiralamalar 3,1 1,47 % 39,3 Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-11
ARALIK212 21 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar 2,89 1,16 % 31,9 22 Borçlar ve Öz Kaynaklar 3,13 1,73 % 45,7 23 asılat 3,2 1,11 % 5,5 24 Devlet Teşvikleri 2,7,983 % 23 25 Borçlanma Maliyetleri 3, 1,53 % 38,7 26 isse Bazlı Ödemeler 2,57,9 % 16,3 27 Varlıklarda Değer Düşüklüğü 2,96 1,1 % 34,8 28 Çalışanlara Sağlanan Faydalar 2,87,989 % 32,6 29 Gelir Vergileri 3,7 1,29 % 41,9 3 Yabancı Para Çevrim şleri 2,93 1,7 % 34,8 31 Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Raporlama 32 Raporlama Döneminden Sonraki Olaylar 2,68,971 % 22,4 2,72,977 % 23,3 33 lişkili Taraf Açıklamaları 2,72,985 % 24,3 34 Özellikli Faaliyetler 2,6,912 % 17,3 35 Kobiler için UFRS ye Geçiş 2,65,928 % 2,8 Meslek mensuplarının standartlar ile ilgili bilgi düzeylerinin belirlenmeye çalışıldığı bu bölümde, ilgili veriler tablo yardımıyla incelendiğinde sadece 13 nolu standart (stoklar) ve 23 nolu standart (asılat) ile ilgili olarak cevaplayıcıların %5 den fazlasının bilgi sahibi olduğu görülmektedir. Tabloda yer alan en yüksek oranlar bu standartlarla ile ilgilidir. Verilen cevaplar doğrultusunda 4 ve üstü orana sahip cevaplar aşağıda verilen tabloda gruplandırılmıştır. Tablo 3 - Meslek Mensuplarının KOB TFRS Bilgi Düzeylerine lişkin Yüzdeler (Standart Bazında) - 2-3 3-4 (%) 4-5 5 Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-12
ARALIK212 2 (%) (%) (%) üstü (%) Stan dart No 26, 34 9, 12, 14, 15, 19, 24, 31, 32, 33, 35 3, 6, 7, 8, 1, 11, 16, 18, 2, 21, 25, 27, 28, 3 1, 2, 4, 5, 17, 22, 29 13, 23 Sayı 2 1 14 7 2 26 ve 34 nolu standartlar ile ilgili muhasebe meslek mensuplarının en fazla %2 sinin; 9, 12, 14, 15, 19, 24, 31, 32, 33, 35 nolu standartlar ile ilgili en fazla %3 sinin; 3, 6, 7, 8, 1, 11, 16, 18, 2, 21, 25, 27, 28, 3 standartlar ile ilgili en fazla %4 nın ve 1, 2, 4, 5, 17, 22, 29 nolu standartlarla ile ilgili ise en fazla %5 sinin bilgi sahibi olduğu tespit edilmiştir. Bu veriler ışığında oranlar yüksek olmasa bile, KOB TFRS ler ile ilgili verilecek eğitim öncesinde meslek mensuplarının belirli bir bölümünün hazırlıklar yaptığı ve konu ile ilgili olarak kendilerini geliştirdikleri söylenebilir. Bu noktadaki karamsar tablo, KOB TFRS de içersinde yer alan ve KOB tanımının yer aldığı ilk standart hakkında bilgi sahibi olanların oranıdır. Bu oran %5 nin altında kalmıştır. Meslek Mensuplarının Tekdüzen Muhasebe Sistemi le lgili Görüşlerine lişkin Ortalamalar Meslek mensuplarının Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile ilgili ifadelere verdikleri cevaplara ilişkin ortalamalar Tablo 4 de yer almaktadır. Ortalamalara bakıldığında, çalışma kapsamında yer alan meslek mensuplarının Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği nin muhasebenin gelişimine katkı sağladığı görüşünü destekledikleri görülmektedir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ne göre üretilen finansal bilgilerin yeterli olmadığı ve ülkemizde uygulanan Tekdüzen Muhasebe Sisteminin TFRS ile uyum içinde bulunmadığı da tablodan çıkarılan diğer sonuçlardır. Ortalamaya bakıldığında, meslek mensuplarının, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve içindeki Tekdüzen esap Planının muhasebeciler tarafından tam olarak özümsendiği görüşüne çoğunlukla katıldıklarını söylemek oldukça zordur. Tablo 4: Meslek Mensuplarının Tekdüzen Muhasebe Sistemi le lgili Görüşlerine lişkin Ortalamalar fade Tekdüzen Muhasebe Sistemi le lgili fadeler Ort. Std. Sap. 1 2 3 Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği muhasebenin gelişimine katkı sağlamıştır. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve içindeki tek düzen hesap planı muhasebeciler tarafından tam olarak özümsenmiştir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ne göre üretilen finansal bilgiler yeterlidir. 4,4,89 3,45 1,123 3,7,996 4 Ülkemizde uygulanan Tek Düzen Muhasebe Sistemi TFRS 2,68 1,15 Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-13
ARALIK212 5 ile uyum içindedir. Tek Düzen esap Planı muhasebenin küresel boyutta uygulanmasını engellemektedir. 3,19 1,79 Meslek Mensuplarının UFRS le lgili Görüşlerine lişkin Ortalamalar Meslek mensuplarının Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile ilgili ifadelere verdikleri cevaplara ilişkin ortalamalar Tablo 5 de yer almaktadır. Meslek mensuplarının çoğunluğunun UFRS ile ilgili standart yorumlarını sürekli olarak takip etmedikleri görülmektedir. UFRS nin, mesleğin gelişimine olumlu katkıları olduğu, işletmelerin uluslararası sermaye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaştırdığı, UFRS paralelinde oluşturulan, ulusal muhasebe standartlarının irili ufaklı tüm işletmelerde zorunlu olarak uygulanmasının ülkemize ve işletme sahiplerine önemli faydalar sağladığı noktasında ortak bir fikir birliğinin var olduğu söylenebilir. Tablo 5- Meslek Mensuplarının UFRS le lgili Görüşlerine lişkin Ortalamalar fade Tekdüzen Muhasebe Sistemi le lgili fadeler Ort. Std. Sap. 6 7 8 9 1 Uluslararası finansal raporlama standartları ile ilgili standart yorumlarını sürekli takip ediyorum. Uluslararası finansal raporlama standartları, muhasebe uygulamalarını ve mesleğin gelişimini olumlu etkilemektedir. Uluslararası finansal raporlama standartları, işletmelerin uluslararası sermaye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaştırır. Uluslararası finansal raporlama standartları paralelinde oluşturulan, ulusal muhasebe standartlarının irili ufaklı tüm işletmelerde zorunlu olarak uygulanması ülkemize önemli faydalar sağlayacaktır. Uluslararası finansal raporlama standartları paralelinde oluşturulan, ulusal muhasebe standartlarının irili ufaklı tüm işletmelerde zorunlu olarak uygulanması, işletme sahiplerine önemli faydalar sağlayacaktır 2,88 1,11 3,86 1,4 3,89 1,35 3,47 1,146 3,37 1,114 Meslek Mensuplarının KOB TFRS ile lgili Görüşlerine lişkin Ortalamalar Meslek mensuplarının KOB TFRS ile ilgili ifadelere verdikleri cevaplara ilişkin ortalamalar Tablo 6 da yer almaktadır. Meslek mensuplarının üzerinde yüksek ortak görüşe vardıkları konu, KOB TFRS nin uygulamaya geçirilmesi ile birlikte iş yükünün artacağıdır. KOB TFRS nin uygulanması ile, doğru ve kaliteli bilginin üretileceği, işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmalarının kolaylaşacağı, hazırlanan raporların gerçek riskleri ortaya çıkaracağı, performansların ölçülmesinde iyi bir ölçüt olacağı, finansal raporların karşılaştırılabilir hale geleceği, denetimin etkin hale getirileceği, Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-14
ARALIK212 mesleki tatminin artacağı ve etik değerlerin artacağı görüşlerine meslek mensuplarının genel olarak katıldığı görülmektedir. Tablo 6: Meslek Mensuplarının KOB TFRS le lgili Görüşlerine lişkin Ortalamalar fade Tekdüzen Muhasebe Sistemi le lgili fadeler Ort. Std. Sap. 11 Muhasebe meslek mensupları KOB standartlarına kısa sürede uyum sağlayacaklardır. 3,1 1,124 12 KOB standartlarına geçiş konusunda acele edilmektedir. 3,23 1,172 13 14 15 16 17 18 19 2 21 22 23 KOB standartlarına geçiş ile birlikte doğru ve kaliteli bilgi üretilecektir. Fayda/maliyet analizi yapıldığında KOB standartlarına geçilmesi ve bu kadar kapsamlı bir değişikliğe gidilmesi doğru değildir. KOB standartlarının uygulamaya geçmesiyle işletmelerin, para ve sermaye piyasalarından fon (kredi, ortak) bulmaları kolaylaşacaktır. KOB standartlarına göre hazırlanan raporlar gerçek riskleri ortaya çıkaracağından şirket yöneticileri bu riskleri daha iyi algılayıp önlem almak için çalışacaklardır. KOB standartlarına göre hazırlanan finansal tablolar KOB lerin performanslarının ölçülmesinde iyi bir ölçüt olacaktır. KOB ler, KOB TFRS yi kullandıkları takdirde firma bilgilerinin aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların bilgileriyle karşılaştırılabilirliği kolaylaşacaktır. KOB standartlarının uygulanmasıyla denetim daha etkin hale getirilecektir. KOB standartları meslek mensuplarının iş yükünü arttıracaktır. KOB standartları uygulamaları meslek mensuplarının elde ettiği ücreti arttıracaktır. Finansal tabloların KOB standartlarına göre üretilmesi meslek mensubunun mesleki tatminini arttıracaktır. KOB standartlarıyla birlikte etik değerlere olan inanç artacaktır. 3,57 1,69 2,89 1,58 3,38 1,28 3,65 1,27 3,77,997 3,79,964 3,82,97 4,17 1,18 2,88 1,121 3,25 1,148 3,45 1,123 Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-15
ARALIK212 Muhasebe meslek mensuplarının KOB standartlarına kısa sürede uyum sağlayacağı ifadesine ait ortalamanın düşük olduğu, dolayısıyla bu konu ile ilgili oldukça farklı görüşlerin bulunduğu tespit edilmiştir. KOB standartlarına geçiş konusunda acele edildiği yargısına da yine ortalamanın üzerinde bir katılım olduğu görülmektedir. Fayda/maliyet analizi yapıldığında KOB standartlarına geçilmesi ve bu kadar kapsamlı bir değişikliğe gidilmesi doğru değildir düşüncesi ise, genel olarak meslek mensupları tarafından kabul görmemiştir. Dolayısıyla meslek mensuplarının KOB TFRS ye geçişi destekledikleri söylenebilir. Bu başlık altındaki son ifade ise, KOB standartlarının uygulanması ile birlikte meslek mensuplarının elde ettiği ücretin artacağı görüşüdür. Genel olarak meslek mensuplarının bu ifadeye katılmadığı görülmektedir. ipotezlerin Test Edilmesi MANOVA analizinde gruplar boyunca bağımlı değişkenlerin kovaryans matrislerinin eşit olduğu varsayımını test etmek için Box s M testi kullanılır. Buradaki anlamlılık (sig.) değeri,5 ten küçük ise, hipotez reddedilir ve temel varsayım olan kovaryans eşitliğinin sağlanmadığı söylenir (Kalaycı, 26:158). Tabloda her bir hipotez için ilgili değerler kovaryans eşitliği sütununda verilmiştir. Sonuçlara bakıldığında 3, 5, 8 ve 9 hipotezleri için bu değerlerin,5 altında olduğu görülmektedir. Dolayısıyla bu hipotezler reddedilmektedir. Levene testi ise, bağımlı değişkenlerdeki, gruplar arası varyans eşitliği şartını test eder. Bu durumla ilgili anlamlılık değerinin de yine,5 üzerinde olması beklenir.,5 anlam seviyesinin altında yer alan ifadeler için hipotez geçerli değildir (Kalaycı, 26:16). Levene testi sütununda her bir ifadeye ilişkin, hipotezler paralelinde ilgili veriler yer almaktadır. Son olarak hipotez test sonuçlarına ilişkin anlamlılık düzeyleri, her bir hipotez için hipotez test sonuçları sütununda verilmiştir. Veriler incelendiğinde 1, 4 ve 6 hipotezlerinin kabul edildiği, sonuç olarak hipotezlerde belirtilen sözkonusu bağımsız değişkenler ile ilgili ifadeler arasında anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. 2, 7 hipotezlerinde ise kovaryans eşitliği ve levene testine ilişkin anlamlılık düzeylerinin,5 in üstünde olmasına karşın, hipotez test sonuçlarına ilişkin anlamlılık değerleri,5 üzerinde olduğu için hipotezler reddedilmiştir. Kabul edilen hipotezler ışığında konu ile ilgili aşağıda belirtilen farklılıklar tespit edilmiştir. Farkların hangi gruplar arasında olduğunu tespit etmek için çoklu karşılaştırmalar testlerinden Tukey testi yapılmıştır. Buna göre: Muhasebe meslek mensuplarının yaşlarına göre Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile ilgili ifadelere ilişkin değerlendirmeleri farklılaşmaktadır. Tekdüzen muhasebe sistemi ile ilgili verilen ifadelerden 2, 3 ve 4 nolu ifadelerle ilgili grup bazında verilen cevaplarda farklılıklar tespit edilmiştir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve içindeki Tekdüzen esap Planının muhasebeciler tarafından tam olarak özümsenmesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre farklılığın, 32 yaşından küçük olan meslek mensupları ile 49 yaş ve üstü olan meslek mensupları ve 33-4 yaş arasında olan meslek mensupları ile yine 49 yaş ve üstü olan meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Ortalamalara bakıldığında, 49 yaş ve üstü meslek mensuplarının diğer gruplara göre Tekdüzen Muhasebe Sisteminin daha fazla özümsendiği yargısına daha fazla katıldıkları görülmektedir. Yine ortalamalara dayanılarak söylenebilir ki, meslek mensuplarının yaşları yükseldikçe bu yargıya daha fazla katıldıkları açığa çıkmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-16
ARALIK212 Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ne göre üretilen finansal bilgiler yeterlidir ifadesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre, farklılığın 49 yaş ve üstü olan meslek mensupları ile diğer gruplarda yer alan meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Ortalamalara bakıldığında, 49 ve üstü yaş grubunda yer alan meslek mensuplarının, diğer yaş gruplarında yer alan meslek mensuplarına göre bu ifadeye daha fazla katıldıkları anlaşılmaktadır. Ülkemizde uygulanan Tek Düzen Muhasebe Sistemi TFRS ile uyum içindedir ifadesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre, farklılığın 32 yaş ve altı meslek mensupları ile 49 yaş ve üstü meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı görülmektedir. Ortalamalara bakıldığında, 32 ve altı yaş grubunda yer alan meslek mensuplarının, 49 ve üstü yaş grubunda yer alan meslek mensuplarına göre 4 nolu ifadeye daha fazla katılmadıkları görülmektedir. Tablo 7- ipotez Testine lişkin Veriler ANLAMLILIK (Sig.) Kovaryans Eşitliği Levene Varyansların Eşitliği testi ipotez Test Sonuçları 1 4 1 4 7 1 4 7 7,6,21,39 1,4,4,62 Pill ai's Trace, 2, 1,6 2,23,18,21 Wil ks' Lambda, 1, 1,6 3,35,28,39 ot elling's Trace, 1,,61 4,36,4,24 Ro y's Largest Root,,,27 5,26,95,43 K ABUL K ABUL R ED 2 5 2 5 8 2 5 8 8,2,28,1 6,62,95,91 Pill ai's Trace, 9, 49,3 7,14,24, ks' Wil, 8, 49,3 Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-17
ARALIK212 Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-18 Lambda 8,6,2,13 ot elling's Trace, 9, 49,3 9,96,21,15 Ro y's Largest Root, 1, 2,15 1,19,21,33 R ED R ED R ED 3 6 9 3 6 9 3 6 9,,31, 11,45,79,89 Pill ai's Trace, 32, 1,4 12,42,6,27 Wil ks' Lambda, 31, 1,41 13,32,21,47 ot elling's Trace, 3, 1,41 14,26,51,63 Ro y's Largest Root,,,12 15,15,37,77 R ED K ABUL R ED 16,5,4,32 17,84,6,5 18,45,,6 19,26,8,35 2,78,14,19
ARALIK212 21,94,1,47 23,4,72,81 23,35,43,73 Muhasebe meslek mensuplarının tecrübelerine göre Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile ilgili ifadelere ilişkin değerlendirmeleri farklılaşmaktadır. Tekdüzen muhasebe sistemi ile ilgili verilen ifadelerden 2, 3 ve 4 nolu ifadelerle ilgili grup bazında verilen cevaplarda farklılıklar tespit edilmiştir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve içindeki tek düzen hesap planı muhasebeciler tarafından tam olarak özümsenmesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre farklılığın, mesleki tecrübesi 1-5, 6-1, 11-15 yıl arasında olan meslek mensupları ile 16-2 yıl mesleki tecrübesi olan meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Ortalamalara bakıldığında, 16-2 yıl mesleki tecrübeye sahip mensuplarının diğer gruplara göre tekdüzen muhasebe sisteminin daha fazla özümsendiği yargısına daha fazla katıldıkları görülmektedir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ne göre üretilen finansal bilgiler yeterlidir ifadesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre farklılığın, mesleki tecrübesi 1-5, 6-1 yıl arasında olan meslek mensupları ile 16-2 yıl mesleki tecrübesi olan meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Ortalamalara bakıldığında ilk iki grubun ortalamasının 3 ün altında olduğu, dolayısıyla meslek mensuplarının bu yargıya katılmadıkları görülmektedir. Buna karşın, 16-2 yıl mesleki tecrübesi olan meslek mensuplarına ait ortalamanın 3,548 olduğu ve meslek mensuplarının Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ne göre üretilen finansal bilgileri yeterli bulduğu belirlenmiştir. Ülkemizde uygulanan Tek Düzen Muhasebe Sistemi TFRS ile uyum içindedir ifadesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre farklılığın, mesleki tecrübesi 1-5 yıl arasında olan meslek mensupları ile mesleki tecrübesi 16-2 yıl arasında olan meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı belirlenmiştir. Ortalamalara bakıldığında her iki grupta yer alan meslek mensuplarının da bu yargıya katılmadıkları, 1-5 yıl arası mesleki tecrübeye sahip meslek mensuplarının katılmama derecesinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Muhasebe meslek mensuplarının tecrübelerine göre KOB TFRS ile ilgili ifadelere verilen cevapları farklılaşmaktadır. KOB TFRS ile ilgili verilen ifadelerden 1 (11) ve 4 (14) nolu ifadelerle ilgili grup bazında verilen cevaplarda farklılıklar tespit edilmiştir. Muhasebe meslek mensupları KOB standartlarına kısa sürede uyum sağlayacaklardır ifadesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre farklılığın, mesleki tecrübesi 1-5 yıl arasında olan meslek mensupları ile 16-2 yıl ve 2 yıl üstü mesleki tecrübeye sahip meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı belirlenmiştir. Ortalamalara bakıldığında 1-5 yıl mesleki tecrübeye sahip meslek mensuplarının bu yargıya katılmadıkları görülmektedir. 16-2 yıl ve 2 yıl üstü Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-19
ARALIK212 mesleki tecrübeye sahip meslek mensuplarının ise KOB standartlarına kısa sürede uyum sağlanacağı görüşünü destekledikleri görülmektedir. Fayda/maliyet analizi yapıldığında KOB standartlarına geçilmesi ve bu kadar kapsamlı bir değişikliğe gidilmesi doğru değildir ifadesine ilişkin çoklu karşılaştırmalar testi sonuçlarına göre farklılığın, mesleki tecrübesi 1-5 ve 6-1 yıl arasında olan meslek mensupları ile 11-15 ve 16-2 yıl mesleki tecrübesi olan meslek mensuplarının değerlendirmelerinden kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Ortalamalara bakıldığında, 1-5 ve 6-1 yıl mesleki tecrübeye sahip meslek mensuplarının bu yargıya katılmadıkları, buna karşın 11-15 ve 16-2 yıl mesleki tecrübesi olan meslek mensuplarının ise bu yargıya katıldıkları belirlenmiştir. 6. SONUÇ Bu çalışmada, KOB ler ile ilgili Türkiye Finansal Raporlama Standartları nın uygulanması öncesinde, temel uygulayıcılar konumundaki muhasebe meslek mensuplarının KOB TFRS ler konusunda bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve meslek mensuplarının bakış açılarının tespit edilmesi temel amaç olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda geliştirilen anket formu aracılığı ile meslek mensuplarına konu ile ilgili çeşitli sorular yöneltilmiştir. Elde edilen veriler ve yapılan analizler sonucunda aşağıda verilen sonuçlara ulaşılmıştır: Genel olarak standartlar hakkında meslek mensuplarının bilgi düzeylerinin düşük olduğu belirlenmiştir. Stoklar ve hasılat standartları ile ilgili bilgi düzeylerinin diğer standartlara nazaran daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Burada tespit edilen ilginç sonuçlardan birisi, meslek mensuplarının %5 sinden fazlasının hala ilk standart olan ve KOB nin tanımının yer aldığı ve standartlar hakkında genel bilgi içeren ilk standart hakkında bilgi sahibi olmamalarıdır. Meslek mensuplarının genel olarak, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği nin muhasebenin gelişimine katkı sağladığı görüşünü destekledikleri, buna karşın muhasebe alanında meydana gelen gelişmelerin gerisinde kaldığı yargısını taşıdıkları görülmektedir. Meslek mensuplarının genel olarak UFRS ile ilgili standart yorumlarını takip etmedikleri, ama UFRS nin, mesleğin gelişimine olumlu katkılarının olduğu, işletmelerin uluslararası sermaye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaştırdığı, UFRS paralelinde oluşturulan, ulusal muhasebe standartlarının irili ufaklı tüm işletmelerde zorunlu olarak uygulanmasının ülkemize ve işletme sahiplerine önemli faydalar sağladığı görüşünü destekledikleri belirlenmiştir. KOB TFRS nin uygulamaya geçirilmesi ile birlikte iş yükünün artacağı görüşüne katılım oldukça yüksek olmuştur. Bununla birlikte, doğru ve kaliteli bilginin üretilmesi, hazırlanan finansal raporların daha güvenilir olması, risklerin ortaya çıkarılması, performansların ölçülmesinde iyi bir ölçüt olması, finansal raporların karşılaştırılabilir hale gelmesi, mesleki tatminin ve etik değerlerin artması gibi konularda KOB TFRS nin fayda sağlayacağı yargısına meslek mensuplarının genel olarak katıldığı görülmektedir. Meslek mensuplarının yaş, mesleki tecrübe ve mezun oldukları bölümler gibi çeşitli demografik özellikleri ile konu ile ilgili verdikleri cevaplar arasında anlamlı farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla çeşitli hipotezler geliştirilip, istatistik analizler yapılmıştır. Yaş ve mesleki tecrübe ile tekdüzen muhasebe sistemi ile ilgili verilen cevaplar arasında anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Aynı şekilde mesleki tecrübe ile KOB TFRS ler ile ilgili ifadelere verilen cevaplar arasında da yine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Farklılığın kaynağına bakıldığında, daha genç meslek mensupları ile yaşlı meslek mensupları ve mesleki tecrübesi düşük meslek mensupları ile mesleki tecrübesi yüksek meslek mensupları arasında bu konular ile ilgili görüş ayrılıklarının olduğu belirlenmiştir. Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-2
ARALIK212 6. KAYNAKLAR Akdoğan, Nalan (21), KOB Finansal Raporlama Standardına Genel Bakış ve Tam Set IAS/IFRS lerden Farklılığı, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 3, ss.1-26. Aslan, Sinan (27), Küçük ve Orta Büyüklükteki şletmeler (KOB) için Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile Global Uyum Süreci, Marmara Üniversitesi BF Dergisi, Cilt: XXIII, Sayı: 2, ss.23-221. Bekçi, smail (27), Muhasebe Meslek Mensuplarının Türkiye Muhasebe Standartları akkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 22, ss.27-4. Çankaya, Fikret ve Oğuzhan atipoğlu, Türkiye de Uluslararası Muhasebe Standartları nın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktörlerin Meslek Mensuplarınca Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma, Uluslararası ktisadi ve dari ncelemeler Dergisi, Yıl: 4 Sayı: 7, ss.61-89. Demir, Volkan (27), KOB ler çin UFRS nin Son Taslağı ve Değerlendirmeler, Mali Çözüm Dergisi, Yıl: 17, Sayı: 8, Mart-Nisan, ss.43-58. Doğan, Mustafa ve Mehmet Emin Karabayır (21), KOB ler için Uluslararası Finansal Raporlama Standardında Yabancı Para şlemleri ve Örnek Uygulamalar, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 32, ss.85-1. Erdoğan, Murat ve Engin Dinç (29), Türkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Düzeylerinin ncelenmesi, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Temmuz Sayı:43, 29, ss.154-169. Erol, Mikail, Metin Atmaca ve Seçil Öztürk (211), Muhasebe Meslek Mensuplarının Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarına Bakış Açılarının Ölçülmesine lişkin Ampirik Bir Çalışma, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 3, ss.225-267. Gençtürk, Mehmet, Nagihan Karaman ve Tayfun Yılmaz (211), KOB ler çin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Değerlendirilmesi ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Farkındalık Düzeylerinin Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Araştırma, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, Cilt: 48, Sayı: 551, ss.77-89. Kalaycı, Şeref (26), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli statistik Teknikleri, Asil Yayın Dağıtım, 2. Baskı, Ankara. Karacan, Sami (29), KOB lerde UFRS ye Uygun Finansal Raporlama, Umuttepe Yayınları, Yayın No: 21, Kocaeli. Karakaya, Mevlüt (21), KOB lerin Küresel Ekonomik klime Uyumunda Uluslararası Finansal Raporlama Standartları, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Sayı: 2, ss.1-27. Kırlıoğlu, ilmi ve Aydın Şenol (211), BASEL II ve UFRS nin KOB lere Beklenen Etkileri Üzerine SWOT Analizi, Düzce Üniversitesi Yönetim ve Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, ss.1-2. Yrd. Doç. Dr. Tansel ACIASANOLU 4-21