İş Güvenliği Uzmanlarının Eğitiminin İş Kazalarının Önüne Geçilmesindeki Önemi Yrd. Doç. Dr. Fahri ERENEL Öğr. Gör. Ahmet DANIŞ
Bir işyeri ya da işletme ne kadar güvenli olursa olsun çalışanların güvenli davranmaları sağlanamazsa işçi sağlığı ve güvenliği tam olarak gerçekleşmemektedir. İş kazalarının sebepleri incelediğinde aşağıdaki istatistiksel veriler ortaya çıkmıştır. %88 Tehlikeli davranışlardan %10 Tehlikeli durumlardan %2 Kaçınılmaz sebeplerden kaynaklanmaktadır.
Bu verilerdeki %10 luk tehlikeli durumları da dolaylı olarak insan meydana getirmektedir. Tehlikeli durumları kapsayan çevresel etkilere karşı önlem almayan yine insandır. İş kazaları sonucunda çalışanın ölümüne ya da iş göremez hale gelmesine sebep olan %98 lik paya sahip insan hatası faktörü göz ardı edilemez. İnsandan kaynaklanan bu kazaları önlemenin en etkili yolu eğitimdir.
Eğitim? Eğitim; davranışları istendik yönde değiştirme faaliyetidir. İş Güvenliğinde eğitim; işçi sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarını tamamlayan insan kaynakları yönetimi işlevidir.
İşyerinde doğabilecek, iş kazası ve meslek hastalıkları gibi her türlü riske karşı gerekli tedbirlerin alınması iş güvenliği eğitimi ile sağlanmaktadır. İş güvenliğinin sağlanması ve sürekli hale getirilmesi için gerekli olan bu eğitim iş güvenliği uzmanları tarafından verilmektedir.
Ülkemizde verilen iş güvenliği uzmanlığı eğitimi; 90 saat uzaktan, 90 saat yüz yüze ve 40 saat stajdan oluşan toplamda 220 saatlik bir eğitimden meydana gelmektedir. Uygulamalı olarak yapılması gereken 40 saatlik staj, çoğu kişinin iş yeri bulamaması sebebiyle formalite olarak kalmaktadır. Kaldı ki böylesine önemli bir meslekte 40 saatlik staj da çok azdır.
Bu sebeplerden dolayı bu eğitim sadece teoride kalmaktadır. Böylesine önemli bir alanda verilecek eğitim kaliteli ve daha çok uygulama üzerine olmalıdır.
Ülke olarak iş kazalarının çokluğundan şikâyetçi olmamıza rağmen iş kazalarını verecekleri eğitimlerle en aza indirmeye çalışan iş güvenliği uzmanlarının kendi eğitimlerindeki eksiklikler büyük bir çelişki oluşturmaktadır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimindeki Eksiklikler ve Öneriler Eğitime katılanların önemli bir kısmının meslek sahibi olması ve bu işi ek gelir kaynağı olarak ikinci bir iş olarak görmesi Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından iş güvenliği uzmanının mesleki tanımı yapılmalı, Meslek odaları oluşturulmalı, tam anlamıyla profesyonel bir yapıya kavuşturulmalıdır.
Bu analiz doğrultusunda, YÖK ile koordineli olarak doğrudan iş güvenliği uzmanı yetiştirecek şekilde lisans/lisansüstü eğitimleri yapılandırılmalıdır. Mevcut önlisans programlarından lisans eğitimlerine dikey geçiş hakkı verilerek uzman eksikliğinin giderilmesi yoluna gidilmelidir.
Eğitim sürecinde eğiticinin aktif olduğu bir yöntem kullanılmaktadır (Eğitici aktif, öğrenciler pasif durumdadır). Eğitimin sunumlar, araştırmalar, ödevlerle desteklenmesi gerekmektedir.
Eğiticiler yönetmelikte belirtilen esaslar dâhilinde eğitimi sürdürmek zorunda olduklarından dolayı, konuları sınıfın geneline ve ortalama düzeye göre anlatmaktadırlar. Bu yüzden kimin dersle ne derecede ilgili olduğunu ve konuların ne derecede önemsendiğinin saptanması mümkün olmamaktadır.
Öğrenmenin her basamağı sırayla geçilmeli ve bir basamağa gerekli ağırlık verilmeden diğerine geçilmemelidir. Bu doğrultuda Bloom Taksonomisi kullanılmalıdır.
Uzmanlık belgesine sahip olanların kısa bir Eğitici Eğitimi nden sonra eğitici olarak adlandırılması ciddi bir pedagojik formasyondan geçmemeleri eğitimin etkinliğinde olumsuz rol oynamaktadır. Bu bağlamda eğiticilik yapacak kişilerin eğitimleri daha uzun tutularak standartlaştırılmalıdır.
Denetimler, uzman eğiticiler tarafından şekilsel denetimlerden ziyade eğitimin ve eğiticinin yeterliliğine yönelik olmalıdır. Çok sayıda mevzuat sadeleştirilmeli, sektörel uzmanlığa yönelik eğitim planlanmalı veya belirli bir aşamadan sonra uzmanlık alanına yönelik eğitim verilmelidir.
Mevcut sistem, yetişkin eğitimi özellikleri dikkate alınarak yeniden yapılandırılmalı, ülkemiz açısından bu kadar önemli bir konuda uzaktan eğitim uygulamasına son verilmelidir.
İş Güvenliği kültürü ve eğitimi anaokullarından başlayarak yaygınlaştırılmalıdır. Eğitim görsel boyutu açısından süratle İş Güvenliği Müzesi kurulmalıdır. Araştırmacılar ve arşiv için Alınan Dersler Merkezi oluşturulmalıdır.
TEŞEKKÜRLER