ÖABT Soruları yakalayan 2015 komisyon tarafından hazırlanmıştır. ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ ÖABT TARİH ALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ Alan B lg s Coşkun Çeb türk Alan Eğ t m Kom syon Konu Anlatımı Özgün Sorular Ayrıntılı Çözümler Test Stratej ler Çıkmış Sorular
Coşkun Çebitürk (Alan Bilgisi) Komisyon (Alan Eğitimi) ÖABT Tarih Öğretmenliği Konu Anlatımlı ISBN 978-605-364-952-6 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 2.Baskı: Kasım 2014, Ankara Proje-Yayın Yönetmeni: Demet Tamer Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ Merhaba Sevgili Tarih Öğretmeni Arkadaşlarım, ÖABT sınavı, dört yıllık lisans eğitim hayatınızda kazandığınız yeterlilikleri ölçmek amacıyla yapılmaktadır. Sahip olduğu soru sayısı az ise de soruların atanma puanındaki etki oranı hayli yüksektir. Öğretmen adayı arkadaşlarımızın mesleki hayatı açısından çok önemli olan ÖABT Tarih Hazırlık kitabını yazmak düşündüğünüzden daha zor oldu. Öncelikle yazacağım ÖABT Tarih kitabının sistematiğini oluşturmak gerekliydi ve tarih doğası gereği sistematiği oluşturulması zor bir branştır. Tarihin bazı konuları hakkında, bilim insanlarının fikir birliği içinde olmadığını görmekteyiz. Yine ÖSYM sorularının dahi geçmişteki bazı sorularda verdiği bilgilerle çelişir tutum içinde olduğunu bilmekteyiz. Tarihin diğer pozitif bilimlerdeki gibi bilimsel standartları tam olarak oturmamıştır. Belge ve bulgular değiştikçe bilgiler de değişebilmektedir. Neredeyse ülkemizde bulunan her üniversitede bir tarih bölümü bulunmaktadır. Peki, öğrenci arkadaşlarımızın üniversitelerde gördüğü tarih bölüm müfredatları aynı mıdır? Hayır! Hatta öğrenci arkadaşlarımız aynı üniversite gördüğü seçmeli dersler itibarıyla dahi farklı dersler almaktadır. ÖSYM, öncelikle farklı nitelikteki bu öğrencileri aynı potada birleştirmeli. Sorduğu soruların, öğrencilerin eğitim gördüğü üniversitelerin ders durumlarından kaynaklı farklılıkları sebebiyle mağduriyet oluşturmaması gereklidir. İşte ifade ettiğim bu konular, kitabın yazımı sırasında oluşturulacak sistematiğin önemli sorunlarındandır. Yazım sürecinde kuşkusuz ki ilk kılavuzumuz ÖSYM olmuştur. ÖSYM nin günümüze kadar sorduğu soruların tümünü inceleyerek kitabın altyapısını oluşturduk. Kitabımızı, ÖSYM sorularının bilgi ve yorumları eşliğinde yapılandırdık. Kitabımızın şekillenmesinde etkili olan bir diğer veri Millî Eğitim Bakanlığı ders kitaplarıdır. Öyle ya, Millî Eğitim Bakanlığına personel almak için yapılan sınav sorularında, Bakanlığın okullarda okuttuğu ders kitaplarından da faydalanmak mantıken gereklidir. Nitekim 2013 ve 2014 ÖABT Tarih sorularını incelediğimizde, MEB ders kitaplarına gönderme yapan soru örneklerini çokça görmek mümkündür. Bunun dışında akademik camiada genel geçerliği olan İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Enver Ziya Karal, Şerafettin Turan, Rifat Uçarol, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları gibi çoğaltılabilecek bazı köşe taşı yazarlar ve eserler de kitabımız için temel dayanak olmuştur. 2014 ÖABT sınavının ardından kitabımızı güncelleyerek kapsamını daha da genişlettik. Malum olduğu üzere ÖSYM, 2014 ÖABT sınav sorularının sınırlı bir kısmını ilan etti. ÖSYM'nin ilan etmediği sorularla ilgili sınava giren adaylardan, internetteki forumlardan elde ettiğimiz bilgiler doğrultusunda çıkan sorulara benzer sorular yazarak kitabımıza koyduk. 2014 ÖABT Tarih soruları bizlere bir kez daha göstermiştir ki: Tarih bir dipsiz kuyu. Ve bizler iğneyle kuyu kazan sabır işçileriyiz. Bir kuyumcu hassasiyetiyle altını işlemeliyiz, konularımıza çalışmalıyız. Hiçbir bilgiyi işe yaramaz diye ötelememeliyiz. Karşımıza urgan-ı miri (2014-ÖABT) gibi kavramların sınav sorusu olarak gelmesi dahi bizi şaşırtmamalı.
Tarih içine girdikçe küçüldüğümüzü hissettiğimiz bir alan. Okudukça bilgileniyor fakat bilgilendikçe azlığımızı hissediyoruz. Kitabı yazarken, öğrenci arkadaşlarımızın akademik derinliklerde boğulmasını önlemek amacıyla olabildiğince ince eleyip sık dokuduk. Üniversite ders kitaplarının sıkıcı sayfalarında, sizlerin sorumluluğunu taşıyor olmanın verdiği mesleki sorumlulukla motivasyonumuzu sağladık. Kitabımızın akademik derinliğini pekiştirmek amacıyla son bölüme genişletilmiş kronoloji koyduk. Kronoloji bölümünün de alan hâkimiyetini tamamlayan bir unsur olarak çalışılması gerektiğini hatırlatmak isteriz. Öğretmen olma yolunda emin adımlarla yürüyen sizlerin yanında olmak ve eksiklerinizi tamamlamak adına bu yayını hazırladık. İnandığımız ve umut ettiğimiz de gireceğiniz sınav için iyi bir başvuru kaynağı olduğu yönündedir. Ön sözümüzü de başarılar dileyerek ve küçükken annelerimizin, büyüklerimizin okula gönderirken söylediği gibi, Allah zihin açıklığı versin. diyerek bitiriyoruz. Başarılar... Coşkun Çebitürk
TARİH ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER TARİH ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Tarih Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Tarih Metodu, Eski Çağ Tarihi, İslamiyet Öncesi Türk Tarihi, Orta Çağ İslam Tarihi, Osmanlı Tarihi, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Genel Dünya Tarihi, XX. yy. Türk ve Dünya Tarihi) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Tarih Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % 80 1-40 a. Tarih Metodu b. Eski Çağ Tarihi c. İslamiyet Öncesi Türk Tarihi d. Orta Çağ İslam Tarihi e. Osmanlı Tarihi f. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi g. Genel Dünya Tarihi h. XX. yy. Türk ve Dünya Tarihi % 8 % 4 % 10 % 12 % 14 % 12 % 12 % 8 Alan Eğitimi Testi % 20 41-50 Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2014 TARİH ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER ALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: TARİH BİLİMİ A. TARİH BİLİMİNE GİRİŞ...5 Tarih Biliminin Özellikleri...5 B. TARİH YAZICILIĞI...10 Tarih Yazım Türleri...10 Tarih Yazıcılığının Gelişimi... 11 Türklerde Tarih Yazıcılığı... 11 C. TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI... 11 Boşluk Doldurma...15 Bulmaca...16 Çözümlü Test...17 Çözümler...20 3. BÖLÜM: İLK TÜRK DEVLETLERİ A. TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI VE İLK TÜRK DEVLETLERİ...51 Türk Kelimesinin Anlamı...51 Ana Yurtta Kurulan İlk Uygarlıklar...51 Türklerin İlk Ana Yurdu...52 Orta Asya Türk Göçlerinin Sebepleri ve Sonuçları...52 İskitler (Sakalar)...52 B. İLK TÜRK DEVLETLERİ...53 Asya Hun Devleti...53 Avrupa Hun Devleti (375-469)...54 Göktürkler (552-630)...55 Kutluk Devleti (İkinci Göktürk Devleti ) (680-745)...57 Uygur Devleti (744-840)...57 2. BÖLÜM: UYGARLIĞIN DOĞUŞU VE İLK UYGARLIKLAR A. TARİH ÖNCESİ DEVİRLER...25 Anadolu'nun Tarih Öncesi...27 B. TARİHİN ÇAĞLARA AYRILMASI...28 İlk Çağ'ın Genel Özellikleri (MÖ 3500-375)... 28 Orta Çağ'ın Genel Özellikleri (375-1453)...28 Yeni Çağ'ın Genel Özellikleri (1453-1789)... 28 Yakın Çağ'ın Genel Özellikleri (1789-?)...29 C. İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI...29 Anadolu da Kurulan Medeniyetler...29 Mezopotamya Uygarlıkları...32 Doğu Akdeniz Uygarlığı...35 Ege Uygarlıkları...37 Boşluk Doldurma...42 Bulmaca...43 Çözümlü Test...44 Çözümler...47 Hazarlar (576-1006)...58 Kırgızlar (840-1207)...59 Türgişler (659-766)...59 C. DİĞER TÜRK DEVLETLERİ...59 Avarlar (560-805)...59 Bulgarlar (480-550)...60 Macarlar (896-1526)...60 Kumanlar (Kıpçaklar)...60 Peçenekler (860-1091)...60 Oğuzlar (Uzlar)...61 Akhunlar (Eftalit) (350-564)...61 Sabarlar (Sabirler) 515-576...61 Tabgaçlar (386-556)...61 Karluklar (665-1221)...61 Başkurtlar...62 Kimekler...62 D. İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK...62 Devlet Yönetimi...62 Ordu (Sü)...64
viii Sosyal Yaşam...65 Hukuk...65 Ekonomi...66 Din ve İnanış...66 Yazı, Dil ve Edebiyat...67 Sanat...70 Bilim...71 Boşluk Doldurma...72 Bulmaca...73 Çözümlü Test...74 Çözümler...77 5. BÖLÜM: TÜRK İSLAM DEVLETLERİ (X.-XIII. YÜZYILLAR) A. TÜRKLERİN İSLAMİYET İ KABULÜ...107 Talas Savaşı (751)...107 B. İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ...108 Tolunoğulları (868-905)...108 İhşidler (Akşitler) (925-969)...108 Karahanlılar (840-1212)...109 Gazneliler (963-1187)... 111 Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157)... 112 C. DİĞER TÜRK İSLAM DEVLETLERİ... 118 Harzemşahlar... 118 Eyyubiler... 118 4. BÖLÜM: İSLAM TARİHİ A. İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI...81 İslamiyet Öncesi Dünyanın Genel Durumu... 81 İslamiyet in Doğuşu ve Yayılışı...82 Dört Halife Devri (632-750)...86 Emevi Devleti (661-750)...89 Endülüs Emevi Devleti (756-1031)...91 Ben-i Ahmer Devleti...91 Abbasi Devleti (750-1250)...92 Diğer Devletler...93 B. İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI...93 Devlet Yönetimi...93 Sosyal Hayat...94 İktisadi Hayat...94 Ordu Teşkilatı...95 Yazı, Dil ve Edebiyat...95 Eğitim ve Bilim Hayatı...95 Sanat...97 Boşluk Doldurma...98 Bulmaca...99 Çözümlü Test...100 Çözümler...103 Memluklar... 118 D. TÜRKİYE TARİHİ (11.-13. YÜZYILLAR)... 119 Anadolu ya İlk Türk Akınları... 119 Anadolu da Kurulan İlk Türk Beylikleri... 119 Türkiye Selçuklu Devleti (1072-1308) (Anadolu Selçuklu Devleti)...121 Uçlarda Hayat ve Beylikler...128 Anadolu Beylikleri nin Genel Özellikleri...131 E. TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK...132 Devlet Yönetimi...132 Hukuk Sistemi...135 Toprak Sistemi...135 Askerî Teşkilat...137 Sosyal Hayat...139 Din ve İnanış...140 Dil, Edebiyat ve Yazı...140 Eğitim ve Bilim...141 Sanat...144 Mimari...145 Boşluk Doldurma...150 Bulmaca...152 Çözümlü Test...153 Çözümler...156
ix 6. BÖLÜM: TÜRK DÜNYASI (XIII. - XIX. YÜZYIL) TÜRK DÜNYASI (13. - 19. YÜZYIL)...161 Moğollar...161 Timur Devleti (1369-1507)...163 Türkistan daki Gelişmeler...164 Hindistan da Türk Sultanlıkları ve Babürlüler...165 Hanlıklar Hakkında Genel Bilgiler...166 Boşluk Doldurma...168 Bulmaca...169 Çözümlü Test...170 Çözümler...173 7. BÖLÜM: OSMANLI TARİHİ A. BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453)...177 XIV. Yüzyıl Başlarında Yakın Doğu ve Avrupa...178 Anadolu...178 Memluklar (1250-1517)...178 İlhanlı Devleti (1256-1335)...178 Balkanlar ve Avrupa...178 Altınorda Devleti (1227-1502)...178 Kayıların Anadolu ya Gelişi ve Yerleşmesi... 178 Osmanlı Devleti nin Kısa Sürede Gelişimini Sağlayan Nedenler...178 Osman Gazi Dönemi (1299-1326)...179 Orhan Gazi Dönemi (1326-1362)...179 I. Murat Dönemi (1362-1389)...180 Yıldırım Bayezıt Dönemi (1389-1402)...182 Fetret Devri (1402-1413)...183 Çelebi Mehmet Dönemi (1413-1421)...184 II. Murat Dönemi (1421-1451)...184 Boşluk Doldurma...186 Bulmaca...187 Çözümlü Test...188 Çözümler...191 B. DÜNYA GÜCÜ: OSMANLI DEVLETİ (1453-1600)...193 Fatih Sultan Mehmet Dönemi (1451-1481)... 193 II. Bayezıt Dönemi (1481-1512)...197 Yavuz Sultan Selim Dönemi (1512-1520)... 198 Kanuni Sultan Süleyman Dönemi (1520-1566)...199 II. Selim Dönemi (1566-1574)...205 III. Murat Dönemi (1574-1595)...206 III. Mehmet Dönemi (1595-1603)...206 Boşluk Doldurma...207 Bulmaca...208 Çözümlü Test...209 Çözümler...212 OSMANLI DEVLETİ KÜLTÜR VE UYGARLIK TARİHİ...215 Devlet Yönetimi...215 Osmanlılarda Ekonomik Hayat...226 Osmanlı Toplumu...235 Osmanlı Devleti nde Hukuk...238 Osmanlı Devleti nde Eğitim...238 Osmanlı Devleti nde Bilim...239 Osmanlı Devleti nde Dil, Yazı ve Edebiyat... 242 Osmanlı Devleti nde Sanat...243 Osmanlı Devleti'nde Mimari...244 Boşluk Doldurma...248 Bulmaca...250 Çözümlü Test...251 Çözümler...254 C. ARAYIŞ YILLARI (XVII. YÜZYIL)...257 Arayış Yıllarında Osmanlı Devleti Avusturya İlişkileri...257 XVII.yy.da Osmanlı Devleti İran İlişkileri... 257 XVII.yy.da Osmanlı Devleti - Lehistan İlişkileri...258 XVII.Yüzyılda Osmanlı Devleti- Venedik İlişkileri...259 Osmanlı - Rusya İlişkileri...259
x II. Viyana Kuşatması ve Kutsal İttifak Savaşı. 259 İç İsyanlar...260 XVII. Yüzyıl İsyanlarının Özellikleri...262 Avrupa nın Gelişimine Seyirci Kalan Osmanlı...262 XVII. Yüzyıl Islahat Hareketleri...263 Boşluk Doldurma...265 Bulmaca...266 Çözümlü Test...267 Çözümler...270 D. XVIII. YÜZYILDA DEĞİŞİM VE DİPLOMASİ... 272 III. Ahmet Dönemi (1703-1730)...272 I. Mahmut Dönemi (1730-1754)...273 III. Mustafa Dönemi (1757-1774)...274 I. Abdülhamit Dönemi (1774-1789)...274 III. Selim Dönemi (1789-1807)...275 XVIII.yy.da Osmanlı Devleti nin Islahatları... 277 Bulmaca...307 Çözümlü Test...308 Çözümler... 311 OSMANLI DEVLETİ NDE DEMOKRATİKLEŞME HAREKETLERİ...313 Sened-i İttifak...313 Tanzimat Fermanı...314 Islahat Fermanı (1856)...316 Kanunuesasi nin İlan Edilmesi ve I. Meşrutiyet in İlanı...317 İstibdad (Mutlakıyet) Dönemi (1878-1908)... 319 II. Meşrutiyet in İlan Edilmesi...319 1909 Anayasa Değişiklikleri...320 Boşluk Doldurma...324 Bulmaca...325 Çözümlü Test...326 Çözümler...329 Boşluk Doldurma...280 Bulmaca...281 Çözümlü Test...282 Çözümler...285 E. EN UZUN YÜZYIL (1800-1922)...286 XIX. YÜZYIL SİYASİ TARİH...286 II. Mahmut Dönemi (1808-1839)...287 Abdülmecit Dönemi (1839-1861)...290 Abdülaziz Dönemi (1861-1876)...293 V. Murat Dönemi (1876)...294 II. Abdülhamit (1876-1909)...295 XIX.YÜZYILDA REFORM HAREKETLERİ...299 II. Mahmut Dönemi Yenilik Hareketleri...299 Sultan Abdülmecit Dönemi Yenilik Hareketleri...301 Sultan Abdülaziz Dönemi Yenilik Hareketleri 301 II. Abdülhamit Dönemi Yenilik Hareketleri... 303 Osmanlı Devleti nde Basın Yayın Hareketleri. 304 Boşluk Doldurma...305 8. BÖLÜM: XX. YY. BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ NDE DAĞILMAYI ÖNLEME ÇABALARI...333 1. Osmanlıcılık...333 2. İslamcılık...333 3. Türkçülük (Turancılık)...334 4. Batıcılık...334 5. Teşebbüs-ü Şahsi ve Adem-i Merkeziyetçilik...335 6. Sosyalizm...335 Dünyanın Genel Görünümü...336 31 Mart Vakası...337 Trablusgarp Savaşı (1911)...337 Balkan Savaşları...338 I. Dünya Savaşı...341 Boşluk Doldurma...353 Bulmaca...354 Çözümlü Test...355 Çözümler...358
xi 9. BÖLÜM: MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ I - MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ...363 A. MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI...363 İzmir in İşgali (15 Mayıs 1919)...366 Kuvayımiliye Ruhu...366 B. CEMİYETLER...367 Millî Varlığa Yararlı Cemiyetler...367 Zararlı Cemiyetleri...370 C. MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ.. 372 Mustafa Kemal in Samsun a Çıkması (19 Mayıs 1919)...372 Osmanlı Hükûmeti nin Millî Mücadele ve Mustafa Kemal e Karşı Tutumu...380 D. MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ NDE BASIN HAYATI...389 Kurtuluş Savaşı nın Mali ve Askerî Kaynakları...391 TBMM ye ve Millî Mücadeleye Karşı Çıkan İsyanlar...391 E. SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)... 395 Sevr Antlaşması nın Özellikleri...397 Bilecik Görüşmeleri (5 Aralık 1920)...397 Boşluk Doldurma...398 Bulmaca...400 Çözümlü Test...401 Çözümler...404 II - KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİ...407 A. DOĞU VE GÜNEY CEPHELERİ...407 Doğu Cephesi...407 Güney Cephesi...408 B. BATI CEPHESİ...409 Düzenli Orduların Kurulması...410 Gediz Savaşı...410 I. İnönü Savaşı (10 Ocak 1921)...410 II. İnönü Savaşı (23 Mart-1 Nisan 1921)...414 Kütahya - Eskişehir Savaşları (10-24 Temmuz 1921)...415 Sakarya Savaşı (23 Ağustos-13 Eylül 1921)...416 Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (26 Ağustos-9 Eylül 1922)...418 C. MİLLÎ MÜCADELENİN SANAT VE EDEBİYATA YANSIMALARI...420 Boşluk Doldurma...422 Bulmaca...423 Çözümlü Test...424 Çözümler...428 10. BÖLÜM: ATATÜRK DÖNEMİ I - TÜRK DIŞ POLİTİKASI...433 LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI...433 Saltanatın Kaldırılması...433 Lozan Barış Konferansı na Katılan Devletler.. 434 Lozan a Katılacak Türk Delegeleri...434 Lozan da Görüşülen Konular...435 Lozan Konferansı nda Karşılaşılan Güçlükler. 435 Lozan Antlaşması nın Önemli Özellikleri... 438 II - ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ POLİTİKASI...439 A. 1923-1932 YILLARI ARASINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI...439 Türk - Yunan İlişkileri Nüfus Mübadelesi...439 Fener Rum Patrikhanesi Sorunu...440 Türkiye - İngiltere İlişkileri Musun Sorunu (Irak Sınırı)...440 Türk - Fransız İlişkileri...441 Türkiye - İtalya İlişkileri...443 Türk - Sovyet İlişkileri...443 B. 1932-1938 YILLARI ARASINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI...443 Türkiye nin Milletler Cemiyetine Üye Olması (1932)...444 Türkiye ve Balkan Antantı (9 Şubat 1934)... 444 Türkiye ve Akdeniz Paktı (Ocak 1936)...445
xii Montrö Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936)...445 Sadabat Paktı ve Türkiye (8 Temmuz 1937)... 446 Nyon Konferansı ve Türkiye...447 Hatay ın Ana Vatan'a Katılması (Sancak Sorunu)...447 Boşluk Doldurma...450 Bulmaca...451 Çözümlü Test...452 Çözümler...455 III - ATATÜRK DÖNEMİ İÇ OLAYLAR...457 A. II.TBMM NİN AÇILMASI (11 Ağustos 1923). 457 B. ANKARA NIN BAŞKENT OLMASI (13 Ekim 1923)...457 C. CUMHURİYET'İN İLAN EDİLMESİ (29 Ekim 1923)...457 D. 1924 ANAYASASI NIN KABUL EDİLMESİ (20 Nisan 1924)...460 E. HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924) 461 F. ŞERİYE VE EVKAF VEKALETİNİN KALDIRILMASI...462 G. ORDUNUN SİYASETTEN AYRILMASI...463 H. TEVHİDİ TEDRİSAT KANUNU NUN KABUL EDİLMESİ...463 I. ATATÜRK DÖNEMİ NDE SİYASİ PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ ÇABALARI... 463 Cumhuriyet Halk Fırkası (9 Eylül 1923)...464 Terakkiverver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924)...465 Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930)...468 İ. MUSTAFA KEMAL İN HAYATI...471 Boşluk Doldurma...474 Bulmaca...475 Çözümlü Test...476 Çözümler...479 IV - ATATÜRK İLKE VE İNKILAPLARI...481 A. İNKILAP KELİMESİNİN ANLAMI VE ÖZELLİKLERİ...481 B. HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR 481 Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar...481 Medeni Kanun un Kabul Edilmesi (17 Şubat 1926)...482 C. EĞİTİM ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR 483 Tevhid-i Tedrisat Kanunu nun Kabul Edilmesi (3 Mart 1924)...484 Medreselerin Kapatılması (11 Mart 1924)... 485 Azınlık Okulları ve Yabancı Okullar Hakkında Yapılan Düzenlemeler...486 Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun un Kabul Edilmesi (2 Mart 1926)...486 Yeni Türk Harflerinin Kabul Edilmesi (1 Kasım 1928)...487 Millet Mekteplerinin Açılması (11 Kasım 1928)...488 Atatürk Dönemi Tarih Anlayışı ve Türk Tarih Kurumunun Kurulması...488 Atatürk Dönemi Dil Çalışmaları ve Türk Dil Kurumunun Açılması (1932)...489 Üniversite Reformu (1933)...490 Halk Eğitimi Alanındaki Faaliyetler...490 D. KÜLTÜR VE SANAT ALANINDA GELİŞMELER...490 E. SOSYAL YAPIDA ve SAĞLIK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR...492 Şapka İnkılabı nın Yapılması (25 Kasım 1925)...492 Kılık, Kıyafet İnkılabı (3 Aralık 1934)...492 Tekke, Zaviye, Türbelerin Kapatılması Hakkında Kanun'un Kabulü (30 Kasım 1925)...493 Miladi Takvim ve Uluslararası Saat Uygulamasının Kabulü, Ölçü ve Hafta Sonu Tatilinin Değiştirilmesi...493 Soyadı Kanunu'nun Kabulü (21 Haziran 1934)...494 Unvan ve Lakapların Kullanılmasının Yasaklanması (26 Kasım 1934)...495
xiii Sağlık ve Sosyal Yardım Alanında İnkılaplar.. 495 F. EKONOMİ ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR...495 İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923)...496 Tarım Alanında Gelişmeler...497 Aşar Vergisinin Kaldırılması...497 G. TİCARET ALANINDAKİ GELİŞMELER...497 Kabotaj Kanunu nun Kabul Edilmesi (1 Temmuz 1926)...498 Gümrük Koruma Kanunu nun Kabul Edilmesi (1929)...498 H. SANAYİ ALANINDAKİ GELİŞMELER...498 Teşvik-i Sanayi Kanunu nun Kabul Edilmesi... 498 Devletçi Ekonomi Modelinin Kabulü...499 Beş Yıllık Sanayi Planlarının Hazırlanması... 499 I. MADENCİLİK ALANINDAKİ GELİŞMELER... 500 İ. ULAŞIM ALANINDAKİ GELİŞMELER...500 J. BANKACILIK ALANINDAKİ GELİŞMELER.. 500 İş Bankası (26 Ağustos 1924)...501 Sanayi ve Maden Bankası (19 Nisan 1925)...501 Emlak ve Eytam Bankası (22 Mayıs 1926)... 501 Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (11 Haziran 1930)...501 Sümerbank (1933)...501 1929 Dünya Ekonomi Bunalımı nın Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri...501 Ekonomi Alanındaki Diğer Gelişmeler...502 V - ATATÜRK İLKELERİ...503 ATATÜRKÇÜLÜK...503 CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ...503 MİLLİYETÇİLİK İLKESİ...504 LAİKLİK İLKESİ...506 HALKÇILIK İLKESİ...506 DEVLETÇİLİK İLKESİ...507 İNKILAPÇILIK İLKESİ...508 VI - ATATÜRK İLKELERİ VE ANAHTAR KELİMELER...509 İNKILAPLAR VE İKİLİKLERİN KALDIRILMASI 511 VII - ATATÜRK E GÖRE MİLLÎ GÜÇ UNSURLARI.. 511 Boşluk Doldurma...513 Bulmaca...514 Çözümlü Test...515 Çözümler...519 11. BÖLÜM: GENEL DÜNYA TARİHİ A. ORTA ÇAĞ TARİHİ...525 Feodalite Sistemi...525 Orta Çağ Avrupasında Sosyal Sınıflar...525 Orta Çağ'da Kilise ve Siyaset İlişkisi...526 Rönesans Hareketleri (Yeniden Doğuş)...530 Avrupa da Reform Hareketleri...532 XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Avrupa...534 B. YAKIN ÇAĞ DA AVRUPA...541 Fransız İhtilali (1789)...541 Avrupa Dışı Dünya: Batı Karşıtı İlk Hareketler 549 Sanayi İnkılabı...550 Boşluk Doldurma...555 Bulmaca...556 Çözümlü Test...557 Çözümler...560 12. BÖLÜM: ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TA- RİHİ XX. YÜZYIL BAŞLARINDA DÜNYA...565 A. I. DÜNYA SAVAŞI...565 Paris Barış Konferansı...565 I. Dünya Savaşı Sonrasında Yapılan Barış Antlaşmaları...566 B. SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ (SSCB), ORTA ASYA DAKİ TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI...566 Çarlık Rusyası nın Yıkılışı ve Bolşevik İhtilali. 566 Rusya nın Orta Asya yı İstilası...567 SSCB Yönetimindeki Türk Topluluğunun Durumu...567
xiv Basmacı Hareketi...568 C. ORTA DOĞU'DA MANDA YÖNETİMLERİNİN KURULMASI...568 İngiltere ve Orta Doğu...569 Fransa ve Orta Doğu...570 D. UZAK DOĞUDA YENİ GÜÇ: JAPONYA... 570 E. 1929 DÜNYA EKONOMİ KRİZİ...570 Ekonomik Kriz Öncesi Dünya...570 Ekonomik Krizin Ortaya Çıkışı (Kara Perşembe)...571 İki Savaş Arası Dönemde Avrupa...571 Avrupa da Sosyal ve Ekonomik Hayat...572 İki Savaş Arası Dönemde Dünya...574 Atatürk Dönemi Dış Politika...575 F. II. DÜNYA SAVAŞI...575 Savaş Öncesinde Gelişmeler...575 Avrupa da Savaş...578 Kuzey Afrika da Savaş...580 Asya ve Pasifik te Savaş...580 Barışa Doğru...581 Savaşın Etkileri...585 Savaş Yıllarında Türkiye...587 G. SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ...590 Doğu Bloku'nun Kuruluşu...591 Batı Bloku nun Kurulması...593 Paylaşılamayan Orta Doğu...595 Uzak Doğu da Çatışma...596 Asya ve Afrika nın Kurtuluşu Orta Doğu...597 Soğuk Savaş Dönemi nde Türkiye...598 Türkiye de Hayat...599 Soğuk Savaş Dönemi nde Dünya...602 H. YUMUŞAMA DÖNEMİ VE SONRASI...602 Uluslararası İlişkilerde Değişim Süreci...602 Yumuşama Dönemi Politikaları...603 Yumuşama Dönemi Çatışmaları ve Anlaşmazlıkları...604 Barış İçinde Bir Arada Yaşama...606 Arap İsrail Savaşları...607 Uluslararası Politikada Petrolün Yeri...610 Irak - İran Savaşları (1980-1988)...610 Yumuşama Dönemi Dünya...612 Türk Dış Politikası...613 Yumuşama Dönemi nde Türkiye nin ABD VE SSCB İle Olan İlişkileri...614 Türkiye de Bunalımlı Yıllar (1960-1983)...616 I. KÜRESELLEŞEN DÜNYA...618 SSCB de Politika Değişiklikleri ve Nedenleri.. 619 Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsız Olması... 621 TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı)...623 Doğu Bloku'ndan Sonra Avrupa da Yeni Arayışlar...623 Avrupa Birliği ve Dünya...624 NATO nun Avrupa da Genişlemesi...624 Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar...626 Orta Doğu, Afganistan ve Arap Baharı...628 Değişen Dünya ve Türk Dış Politikasının Genel Özellikleri...630 İ. DÜNYADAKİ GELİŞMELER...634 Bilimsel ve Teknolojik Gelişmelerin Etkileri... 634 Küreselleşme ve Etkileri...634 1980 Sonrası Türkiye...634 Boşluk Doldurma...641 Bulmaca...645 Çözümlü Test...646 Çözümler...650 KRONOLOJİ...655 BOŞLUK DOLDURMA VE BULMACA CEVAPLARI...703 KAYNAKLAR...717 ALAN EĞİTİMİ 1. BÖLÜM: I - TARİH İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE TARİH ANLAYIŞLARI...723 A. TARİH NEDİR?...723 B. TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİMLER...725 C. ROMANTİK TARİH ANLAYIŞI...726 D. POZİTİVİST TARİH ANLAYIŞI...726 E. ALMAN TARİHSELCİLİĞİ...727 F. MATERYALİST TARİH ANLAYIŞI...727 Çözümlü Test...728 Çözümler...730
xv 2. BÖLÜM: II - TARİH EĞİTİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE AMAÇLARI...731 A. DÜNYADA TARİH EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ...731 B. TÜRKİYE DE TARİH EĞİTİMİ...736 C. TARİH ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI...743 ÇÖZÜMLÜ TEST...746 Çözümler...748 3. BÖLÜM III - ÖĞRENME KURAMLARININ TARİH ÖĞRETİMİNE YANSIMALARI VE LİSE TARİH PROGRAMLARI... 749 A. DAVRANIŞÇI ÖĞRENME KURAMLARININ TAR- İH ÖĞRETİMİNE YANSIMALARI...749 B. BİLİŞSEL ÖĞRENME KURAMLARININ TARİH EĞİTİMİNE YANSIMALARI...749 C. YAPILANDIRMACI ÖĞRENME YAKLAŞIMI VE TARİH ÖĞRETİMİNE YANSIMALARI...752 D. LİSE TARİH PROGRAMLARI...754 E. TARİH DERSİ (9. SINIF) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI, SÜRELERİ VE ORANLARI...759 F. TARİH DERSİ (10. SINIF) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI, SÜRELERİ VE ORANLARI...759 G. TARİH DERSİ (11. SINIF) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI, SÜRELERİ VE ORANLARI...759 H. TÜRKİYE CUMHURİYETİ İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI, SÜRELERİ VE ORANLARI...759 I. ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI, SÜRELERİ VE ORANLARI...760 Çözümlü Test...762 Çözümler...764 4. BÖLÜM: IV - YENİ TARİH PROGRAMLARINDA YER ALAN TEMEL BECERİLER...765 A. TARİHSEL DÜŞÜNCENİN GELİŞTİRİLMESİ...765 B. KRONOLOJİK DÜŞÜNME...767 C. TARİHSEL KAVRAMA BECERİSİ...768 D. TARİHSEL ANALİZ VE YORUM BECERİSİ... 769 E. TARİHSEL SORUN ANALİZİ VE KARAR VERME BECERİSİ...771 F. TARİHSEL SORGULAMAYA DAYALI ARAŞTIRMA BECERİSİ...771 G. TARİHSEL EMPATİ...772 1. Düzey: Aptal Geçmiş...772 2. Düzey: Klişe Genellemeler...773 3. Düzey: Günlük Empati...773 4. Düzey: Sınırlı Tarihsel Empati...773 5. Düzey: Bağlama Uygun Tarihsel Empati... 773 H. TARİH EĞİTİMİNDE ÇOK PERSPEKTİFLİLİK...773 Çözümlü Test...776 Çözümler...778 5. BÖLÜM: V - TARİH ÖĞRETİMİNDE KAYNAK MATERYALLERİN KULLANIMI...779 A. TARİH ÖĞRETİMİNDE GÖRSEL KAYNAKLARDAN YARARLANMA...779 B. TARİH ÖĞRETİMİNDE YAZILI KAYNAKLARDAN YARARLANMA...782 1. Dış Değerlendirme...782 2. İç Değerlendirme...783 3. Baskı Değerlendirmesi...783 C. TARİH ÖĞRETİMİNDE EDEBÎ ÜRÜNLERDEN YARARLANMA...785 D. TARİH ÖĞRETİMİNDE TARİHÎ MEKÂNLARDAN VE MÜZELİK MATERYALLERDEN YARARLANMA...787 Çözümlü Test...790 Çözümler...793
xvi 6. BÖLÜM VI - TARİH ÖĞRETİMİNDE DEĞERLER, ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ VE ÖĞRETMEN YETERLİLİKLERİ...795 A. TARİH ÖĞRETİMİ İLE ÖĞRENCİLERE KA- ZANDIRILACAK DEĞERLER, VATANDAŞLIK VE KİMLİK...795 B. TARİH ÖĞRETİMİNDE YARARLANILAN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ...798 C. TARİH ÖĞRETMENLERİNİN YETERLİLİKLERİ...803 Çözümlü Test...806 Çözümler...810 7. BÖLÜM VII - TARİH ÖĞRETİMİNDE ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ...813 A. OKUL DIŞI TARİH ÖĞRETİMİ...813 B. SÖZLÜ TARİH YÖNTEMİ...814 C. YEREL TARİH YÖNTEMİ...815 D. PROJE TABANLI TARİH ÖĞRETİM YÖNTEMİ...817 E. KANIT TEMELLİ TARİH ÖĞRETİMİ...819 F. TARİHSEL CANLANDIRMA/DRAMA YÖNTEMİ...821 8. BÖLÜM: VIII - TARİH DERSLERİNDE KAVRAMLAR VE ÖĞRETİMİ...823 TARİH ÖĞRETİMİNDE KAVRAMLARIN KULLANIMI...823 Çözümlü Test...826 Çözümler...829 KAYNAKLAR...831