ULUSAL SU VE SAĞLIK KONGRESĠ AFETLERDE SU YÖNETĠMĠ Prof.Dr.Recep AKDUR
AFET 1 2 3 OLAY/OLGU ĠVEDĠ DURUM FELAKET AFET ĠNCĠDENT EMERGENCY DĠSASTER CATASTROHE 2
AFET EKOLOJİK DENGE BOZULUR CAN VE MAL KAYIPLARI ORTAYA ÇIKAR SONUÇLAR TOPLUMUN UYUM ve YANIT VERME KAPASİTESİNİ AŞAR DIŞ YARDIMA GEREKSİNİM VARDIR 3
AFETİN EVRELERİ SESSİZ EVRE ALARM EVRESİ İZOLASYON EVRESİ DIŞ YARDIM EVRESİ REHABİLİTASYON EVRESİ 4
YÖNETĠM Geleceği Ģekillendirmek, gelecekte söz sahibi olmak Bir örgütün/kuruluģun/sektörün amaçlarına ulaģmak için; planlama,örgütleme, eģ güdüleme, denetleme ve değerlendirme iģlevlerini yerine getirme sürecidir Görevleri yerine getirme/gereksinimleri karģılama/gereksinim ile kaynakları karģı karģıya getirme KiĢi/birim/kurum/sektöre yüklenen/beklenen görevleri/gereksinimleri yerine getirmesidir 5
AFET YÖNETĠMĠ AFET YÖNETĠMĠ RİSK YÖNETİMİ KRİZ YÖNETİMİ 6
AFET YÖNETĠMĠ RĠSK YÖNETĠMĠ (Proaktif / Önleyici hizmetler): Sessiz dönemde; hasar nedenlerini yok ederek tetikleyicinin verebileceği zararları önleme /azaltma çalıģmaları Hedef afet/hasar/risk nedenlerini dolayısı ile de afetleri yok etmektir-korumadir KRĠZ YÖNETĠMĠ (Reaktif/def edici/onarıcı hizmetler) tetikleyicinin verdiği hasarları onarma / yaraları sarma /krizi def etme/ ölüm e sakatlıkları azaltma çalıģmalarıdır Kriz yönetiminde hedef ikincil kayıpları en aza indirmektir-tedavġdġr 7
AFET HĠZMETLERĠNDE ÖNEMLĠ BAġLIKLAR Kurtarma Acil tıbbi bakım Tehlikeleri ortadan kaldırma (yangın, gaz sızıntısı vb.) Toplumu güvenlik altına alma Sağlıklı su, yiyecek, barınak sağlama Koruyucu ve rutin bakım sağlama Atıkları(mutfak-insan katı sıvı vb )atıklarını yok etme Vektörlerle yayılan hastalıkları önleme Enfeksiyon kontrolü Kayıt ve raporlama Sağlık hizmetleri lojistiği Ölülerle ilgili hizmetler Rutin sağlık hizmetleri düzeyine geçiş Engellileri esenlendirme Toplumu esenlendirme Sağlık hizmetlerini esenlendirme 8
HALK SAĞLIĞI HĠZMETLERĠ Çevreye yönelik koruyucu hizmetler (Barındırma,su güvenliği, gıda güvenliği, vektör kontrolü, atık kontrolü vb) Kişiye yönelik koruyucu hizmetler (aģılar, kemoprofilaksi, sağlık eğitimi vb) Olağan hizmetler düzeyine ulaşma Sağlık alt yapısının yeniden inşası 9
AFETLERDE SU YÖNETĠMĠ Sorumlu örgütlerinin afetlerde halka yeteri kadar ve temiz su sağlama görevlerini yerine getirmesi Afette kiģilerin ve toplumun su gereksinimlerinin karģılaması 10
AFETLERDE SU YÖNETĠMĠ Risk yönetimi SESSĠZ DÖNEM Tesis güvenliğinin sağlanması Önleme iģ ve eylemlerinin saptanması 11
AFETLERDE SU YÖNETĠMĠ Risk yönetimi SESSĠZ DÖNEM YerleĢim alanlarının planlanması Su kaynaklarının saptanması Su sağlama planlarının yapılması Plana uygun alt yapı döģenmesi 12
SU TEMĠN VE DAĞITIMI (Kriz yönetimi) Var olan Ģebeke Ambalajlı sular Tankerler Mobil su arıtma üniteleri Yer altı suları Yerüstü suları ġebeke bağlama 13
VAR OLAN ġebeke SUYU Kaynak ve Ģebeke hızla kontrol edilmelibozukluk, arıza ve tehlikeler derhal giderilmeli Kirlenme olasılığı dikkate alınmalı, giderilmeli BaĢlangıç ve rutin analizler BaĢlangıç, süper ve olağan klorlama ġebeke çalıģıncaya dek seyyar su sağlama ve bunlarda su güvenliği Çözümlenmesi gereken en acil ve önemli sorundur 14
VAR OLAN ġebeke SUYU Afet durumunda Ģebekelere -su Ģebekesinde bozukluk olmasa bile- süperklorlama (1 ppm) yapılmalıdır Serbest kalıcı klor düzeyi günde iki kez denetlenmelidir. Sık aralıklarla bakteriyolojik muayeneler yapılmalıdır Kuşkulu kaynaklardan elde edilen suyun dezenfeksiyonu için birinci seçenek klorlamadır 15
AMBALAJLI SU ĠNSANĠ TÜKETĠM AMAÇLI SULAR HAKKINDA YÖNETMELĠK uygun olmalı RUHSATLI MARKALI DAMACANALAR ORJĠNAL ġhġrġng KAPAKLI Etiket üzerindeki su ismi ile kapak üzerinde su isminin aynı olması KULLANIM SÜRESĠ GEÇMEMĠġ UYGUN TAġIMA-SAKLAMA 16
SU TANKERĠ Su taģımaya uygun, Dolum ve baģaltım sistemleri kirlenmeye yol açamayacak tipte, Su aldığı yer uygun ve denetlenmiģ, Dolumdan sonra klorlama, YerleĢim giriģlerinde klor kontrolü, Personel eğitimli. 17
18
19
20
TAġINABĠLĠR SU DÜZENEKLERĠ Ġçme suyu düzenekleri Atık su arıtma düzenekleri Su analiz laboratuvarları ĠÇME SUYU DÜZENEKLERĠ KAYNAĞA UYGUN KAPASĠTESĠ YETERLĠ DEZENFEKTE EDEBĠLEN PAKETLEYEBĠLEN 21
22
23
24
AFETTE SU MĠKTARLARI Gün /kiģi/litre Ġlk 24-48 saat 3-4 Ġlk hafta 7 Bir-iki ay 15-20 Ġlk altı aya 40 Geçici yerleģimler 75 25
OLAYDAN HEMEN SONRA Durumun belirsiz olduğu ilk saatlerde ambalajlı sular dıģında kullanılmamalı Mobil hastane kurulacaksa kiģi baģına 40-50 lt/kiģi/gün su verilmeli Uzun süreli çadır yerleģimlerde kiģi baģına en az 40-50 lt/kiģi/gün litre su sağlanmalı Geçici su Ģebekesi çekilebiliyor ise kurulmalı Suyu alma yeri her bir çadıra en fazla 100 m uzakta olmalıdır. 26
TUVALET BANYO-ÇAMAġIRHANE 10 kiģiye bir yıkanma musluğu 100 kiģiye bir banyo 50 kiģiye bir duģ yazın duģ sayısı 30 kiģiye bir olacak Ģekilde ayarlanmalıdır. Her 10 kiģiye bir tuvalet kabini. Açık çukurlu hela için her 50 kiģiye 3 metre çukur Merkezi çamaģırhane ve yeterli çamaģır makinesi DeĢarj noktaları belirlenmeli Yerel koģullara uygun arıtım önlemleri alınmalı 27
KANALĠZASYON ATIKLARI ġebekenin zarar görüp görmediği derhal araģtırılmalı. Zarar görmüģse onarıma gidilmelidir. Sıvı sabun, su, kağıt temizlik maddeleri sağlanmalıdır. VAR OLAN YAPILAR HASARANMIġ ĠSE Açık çukurlu tuvaletler Seyyar tuvaletler kullanılabilir. Atık suların kontrollü uzaklaģtırıması sağlanmalıdır. Yeni tuvaletler yapılıp, kanalizasyona bağlanmalıdır. 28
SULARIN DEZENFEKSĠYONU Dezenfeksiyon Klorlama Kaynak-Kuyu klorlama Bireysel/ailesel Klorlama Meyve sebze klorlama Serbest klor tayini/denetim 29
30
ÇADIRLARI YERLEġTĠRMEK YAN YANA DĠZMEK DEĞĠLDĠR 31
ÇADIR KENTLER sosyal tesisler Mutfak- yemekhane Tuvaletler Banyolar ÇamaĢırhaneler Yönetim (Ġdare, sağlık istasyonu, haberleģme, güvenlik) Lokal (toplanma, eğleme) Okul çadırları Spor alanları 32
33
35
36
37
PREFABRĠK KONUTLAR Yer seçimi ilkelerine uygun Su, kanalizasyon, elektrik merkezi Uygun büyüklükte konutlar (sulu alanların içinde olduğu) Konutların araziye yerleģtirilmesi (cadde ve sokak sistemi) Yönetim (Ġdare, sağlık istasyonu, haberleģme, güvenlik) Okul Kantin-Lokal- toplantı yeri Spor alanları 38
39