1 AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ ET İK İLKELERİ Madde 1: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Etik ilkeleri, akademik ve idari konulardan insan ilişkilerine uzanan geniş bir alanı kapsayan üniversite yaşamında ve üniversite mensuplarının toplum ve çevreyle ilişkilerinde dikkate alınacak standartlar ve kurallarla ilgilidir. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, üniversite yaşamını; öğrencilerin, öğretim elemanlarının, akademik yöneticilerin ve idari personelin hem birbirleriyle, hem de üniversitenin fizikselekonomik-çevresel olanakları ve tesisleriyle etkileşim içinde bulundukları bir sistem olarak görür. Bu sistem içinde aynı kurallar ve ilkeler manzumesine tabi olan aktörler arasında, bütünün işleyişi bakımından karşılıklı bağımlılık vardır. Salt yasa ve yönetmeliklerdeki kurallarla düzenlenmesi mümkün olmayan bu etkileşim ve karşılıklı bağımlılık durumunun, etik kavramı çerçevesinde değerlendirilmesi gereken yönleri bulunmaktadır. Madde 2: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Etik İlkeleri aşağıda sıralanan baslıklar altında toplanmıştır. a) Mesleki Etik, b) Araştırma ve Yayın Etiği, c) Eğitim-Öğretim Etiği, d) Akademik Etik, e) Ayrımcılık ve Tacize İlişkin Etik İlkeler, f) Sosyal Yasam ve İlişkiler Etiği, g) Dış İlişkiler Etiği, h) Çevre Etiği. Madde 3: MESLEKİ ETİK 1. Üniversitede, yasa ve yönetmeliklerin zorlayıcı hükümleri dışında, öğretim elemanları arasında kıdem ve unvan ayrımcılığı yapılmaz. 2. Üniversiteye gerek akademik, gerekse idari eleman alımında ve elemanların yükseltme ve atamalarında mesleki standartların dışına çıkılmaz. 3. Üniversitenin olanakları ve prestiji, kişi veya grup çıkarları için kullanılamaz. 4. Bölüm / birim içi barısı ve mesleki ortamı, karşılıklı saygı ve nezaket içinde korumak esastır ve bu tüm elemanların ortak sorumluluğudur. 5. Tüm elemanların bölüm / birim toplantılarına ve ortak etkinliklere katılımı esastır. 6. Saydamlık ve gizlilik gerektiren konularda bu koşulların sağlanmasına özen gösterilir. 7. Ders dağılımında uzmanlık alanları dikkate alınır. 8. Ders dağılımı hakkaniyet ilkelerine bağlı kalınarak yapılır. 9. Bölüm veya birimdeki görev ve sorumluluklar dayanışma içinde paylaşılır. 10. Akademisyenlerin üniversite dışı etkinlikleri, üniversite içi eğitim ve araştırma işlevlerinin önüne geçemez. Madde 4: ARAŞTIRMA ve YAYIN ETİĞİ 1. Akademisyenler araştırma yaparken mesleki standartlara titizlikle uyarlar. 2. Akademik araştırma ve etkinliklerde bilimsel özerklik esastır. 3. Akademik araştırma ve etkinliklerde, kişi hak ve özgürlükleri titizlikle gözetilir.
2 4. Akademik araştırma ve proje çalışmalarında bilimsel nesnellik ve tarafsızlığa dikkat edilir. 5. Akademisyenler, araştırmaların planlanması, yürütülmesi ve sunulması sürecinde dürüstlük ve açıklık ilkelerine bağlı kalırlar. 6. Akademisyenler, benzer araştırmaları yapan başka araştırmacı ve sanatçıların fikir ve bulgularına saygılı davranırlar ve yayın aşamasında gerekli atıflarda bulunurlar. 7. Akademisyenler çalışmalarında yasa ve yönetmeliklerin yanı sıra, araştırma ve uygulamaları düzenleyen spesifik etik kurallara (klinik araştırmalar etiği, hayvan deneyleri etiği, vb. ne ilişkin yönetmelik ve yönergeler) uymakla yükümlüdür. 8. Akademisyenler, araştırma ve uygulama sürecinin, katılımcı kişi (çocuk, yetişkin; kadın, erkek; yönetici, yönetilen, vb) veya örgütlerin (kurum, kuruluş, okul, isletme, vb) mevcut durumunu ve gelişimini olumsuz yönde etkilememesini gözetmek zorundadır. 9. Üniversite öğretim elemanları ulusal ve uluslararası yayınlarında evrensel yayın etiği kurallarına uymakla yükümlüdür. 10. Yayınlarda sadece o çalışmaya gerçekten katkıda bulunan meslektaşların adı yazılır. 11. Ortak araştırma ve uygulamaların yürütücüleri, diğerlerinin etik dışı davranışlarını denetlemekle yükümlüdür. 12. Ortak araştırma ve uygulamalardan yapılan yayınlarda, aktif katkısı olan kişilerin adlan çıkarılamaz ve bunların adlan katkı düzeylerine göre sıralanır. 13. Araştırmada kullanılan veriler ve elde edilen sonuçlar çarpıtılmaz. 14. Yüksek lisans ve doktora çalışmalarından üretilen yayınlarda, öğrencinin ve danışmanının adlan belirtilmek zorundadır. 15. Yabancı dilden tercüme edilen kitap, makale vb. yayınlarda, orijinal kaynak detaylı bir şekilde yer almalıdır. 16. Fazla sayıda eser üretmek amacına yönelik olarak,bir araştırmanın sonuçlannı,çalışmanın bütünlüğünü bozacak şekilde parçalara ayırarak, dilimleme(salami slicing) tarzında yayınlar yapmaktan kaçınılır. 17. Bir araştırma veya incelemenin tekrarlı yayınlan yapıldığında önceki yayınlann nerede yapıldığı açıkça belirtilir. 18. Başkasına ait fikir, yöntem ve sözcüklerin kaynak göstermeden kullanılması, alıntı yapılan kaynağa ilişkin bilgi verilmemesi veya eksik bilgi verilmesi, başkasına ait çalışma ve uygulamalann olduğu gibi alınarak kendi adıyla sunulması gibi davranışlardan kesinlikle kaçınılır. Bu gibi durumlann tümü bilimsel aşırma (plagiarism) kapsamına girer. 19. Yapılmayan bir araştırma veya uygulamanın gerçekleşmiş gibi gösterilmesi veya yapılmamış bir araştırma ve uygulamaya dayandınlan sahte bulgular sunulması gibi davranışlardan kesinlikle kaçınılır. Bu tür davranışlar, uydurmacılık (fabrication) olarak görülür. 20. Araştırma ve uygulamalann yöntem ve sonuçlanmn kasıtlı olarak değiştirilmesi; yapılandan farklı bir şekilde belirtilmesi, kullanılmayan bir malzeme veya cihazın kullanılmış gibi gösterilmesi; araştırma sürecinin çeşitli aşamalannın gerçektekinden farklı bir şekilde sunulması; 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa ve değişen maddelerine aykın hareket edilmesi gibi davranışlardan özenle kaçınılır. Bu gibi durumlar çarpıtma veya saptırma (falsification) kapsamına girer. 21. Akademisyenler destek alarak yürüttükleri araştırma, uygulama ve yayınlannda, destekleyen kişi veya kuruluşlan belirtmekle yükümlüdür.
3 Madde 5: EĞİTİM - ÖĞRETİM ETİĞİ 1. Eğitim - öğretim, üniversite içinde öğretim elemanları ve öğrencilerin üzerinde mutabakata vardıkları ve ilgili herkesin uymakla yükümlü olduğu bir eğitim sözleşmesi niteliğinde yürütülür. 2. Her dönem basında öğrencilere ders çizelgesi (syllabus) verilir ve bu programa uymaya özen gösterilir. Ders çizelgesinde belirtilen değerlendirme ölçütleri sonradan, öğrenciye danışılmaksızın değiştirilmez. 3. Öğrencinin performansı ve notu ile ilgili bilgiler süresi içinde bildirilir. Değerlendirmede hiçbir ayrım, kayırma yapılmaz. 4. Dersler tanımlarına ve bölüm / birim beklentilerine uygun şekilde verilir. 5. Dersler duyurulan saatlerde ve duyurulan mekânlarda yapılır. Ders verme görevi araştırma görevlilerine bırakılmaz. 6. Öğretim elemanı geçerli bir mazereti olmadığı takdirde, verdiği dersin sınavında hazır bulunur. 7. Öğretim elemanı açıkladığı ofis saatlerine sadık kalır. 8. Öğretim elemanı danışmanlık görevini önemser. Bu görev sadece akademik konulan değil, öğrenciye ait diğer konulan da kapsar. 9. Tavsiye (referans) mektuplan abartısız ve özenle hazırlanır. 10. Öğrencilerin öğretim elemanlanm değerlendirme sürecine katılımlan desteklenir. 11. Öğrenciler, bireysel proje ve ödevlerinde yararlandıklan çeşitli kaynaklan (görsel, yazılı, internet kaynaklan, vb) bilimsel usullere uygun olarak belirtmekle yükümlüdür. Madde 6: AKADEMİK ETİK 1. Akademisyenler mesleki sorumluluk ilkesi gereğince, üniversitedeki etkinliklerinin ve hizmetlerinin sonuçlanmn sorumluluğunu kabul ederler. Bu çerçevede araştırmacılar, risk ve zarar faktörü içeren bilimsel araştırma ve çalışmalann sonuçlan konusunda toplumu bilgilendirmek ve uyarmakla yükümlüdürler. 2. Akademisyenler mesleki rollerinin gerektirdiği standartlan bilmekle ve anlamakla yükümlüdürler. Bu ilke gereğince, verdikleri hizmetlerle ilgili bilimsel ve mesleki gelişmeleri yakından izlerler. 3. Akademisyenler mesleki yeterlilik ilkesi gereğince, formasyonunu almadıklan ve yetkin olmadıklan alanlarda araştırma, eğitim-öğretim, uygulama etkinlikleri ve hizmetleri vermezler. 4. Akademisyenler, meslektaşlannın yetkinliklerini ve yükümlülüklerini göz önüne alarak hareket ederler. Akademisyenlerin etkinlikte bulunduğu eğitim-öğretim ve hizmet alanında, yetkin olanlara öncelik tanınır. 5. Akademisyenler medyayla ilişkilerinde, tabi olduklan tüm etik ilkeleri göz önünde bulundururlar. Herhangi bir konuda görüş sorulduğunda, bilgi sahibi olmadıklan ve inceleme yapma imkânlannın bulunmadığı durumlarda, görüş bildirmekten ve yorumdan kaçınırlar. Madde 7: AYRIMCILIK VE TACİZE İLİŞKİN ETİK İLKELER 1. Öğretim elemanlan, öğrenciler ve personel arasında ırk, dil, din, cinsiyet, politik ve ideolojik görüş aynmı yapılamaz. Farklılıklara hoşgörü ile yaklaşılır.
4 2. Birim yöneticileri, birimlerinde çalışan bireylere yönelik özlük haklarını kısıtlayıcı, kariyerlerine zarar verici mesleki tacizde ve çalışma yasamı kalitesini düşüren psikolojik tacizde (mobbing) bulunamazlar. 3. Cinsel taciz yasaların belirlediği dar çerçevede değil, etik boyutu içinde değerlendirilir. 4. Cinsel taciz ve buna bağlı olarak güç ve nüfuz kullanımı durumunda taciz gören öğretim elemanı, öğrenci ve personelin başvurularında gizlilik ilkesi gözetilir. 5. Tüm üniversite personeli gibi öğrenciler de, öğretim elemanları, idari personel ve yöneticilerle işbirliği yaparak kampus ve ortak alanlarda şiddet ve tacizin önlenmesi konusunda katkıda bulunmakla yükümlüdürler. Madde 8: SOSYAL YASAM ve İLİŞKİLER ETİĞİ 1. Üniversitede sosyal yasam ve insan ilişkileri, öğretim elemanları, idari personel ve öğrencilerin katkı ve işbirliği içinde düzenlenir. Bu gruplardan her biri, üniversite yaşamıyla ilgili etik standartlara uymakla yükümlüdür. 2. Üniversite içinde yöneticiler, öğretim elemanları, idari personel ve öğrenciler arasındaki ilişkiler, karşılıklı saygı ve nezaket kuralları çerçevesinde yürütülür. 3. Üniversite içinde tüm taraflar görevlerinin getirdiği hak ve sorumlulukların bilinci içinde davranmak durumundadır. 4. Üniversite ve birim yöneticileri, mevzuata uygun olarak öğretim elemanları, idari personel ve öğrencilerden gelen talep ve şikâyetleri dikkate almak zorundadır. 5. Üniversite içinde, hiçbir düzeyde nüfuz ve güç kullanımı gibi baskı yöntemleri uygulanamaz. 6. Öğretim elemanları, öğrenciler ve idari personel, hiçbir çıkar doğrultusunda yönlendirilemez. 7. Üniversite içinde bilişim yollarından toplu mesaj iletiminde, basın yayın organlarının tabi olduğu etik ilkelere uyulur. Bu çerçevede; a) Sanal iletişim ağlan, herhangi bir üniversite personelini hedef alan yargı ve eleştiriler için kullanılamaz. Bu tür şikayetler, üniversite mevzuatının öngördüğü formel kanallardan yazılı veya sözlü talepler seklinde ifade edilir. b) Bu tür mesajlarda hiç kimse ırkı, cinsiyeti, sosyal düzeyi, ideolojik görüşleri ve inançlan nedeniyle kınanamaz, aşağılanamaz. c) Mesajlarda kişileri ve kuruluşlan küçük düşüren, aşağılayan ve iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez
AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU (AİÇÜBAEK) YÖNERGESİ Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesinin anlayışına göre, insan, toplum ve dünya sorunlarının anlaşılmasına ve çözümüne yönelik teorik ve pratik bilgiler üreten ve bu bakımdan insanlığın yaşam düzeyini yükseltmenin ana koşullarından biri olan bilimsel araştırma, tüm dünyada üniversitelerin en temel işlevlerinden biridir. Bu hayati önemi dolayısıyla bilimsel araştırma sonuçlarının sağlam, güvenilir ve geçerli olması, hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak ifade ve kanıtlarla desteklenerek yayınlanması ve tartışmaya açılması gerekir. Araştırma ve yayınlarda belirli bir kalite düzeyine ulaşılması ve bunun korunması, bilimin bir gereği olduğu kadar, etik bir gerekliliktir. Bu nedenle akademisyenler, araştırma ve yayınlarında bir takım ilke ve standartlara uymakla yükümlüdür. 1. BÖLÜM Amaç ve Tanımlar Madde 1: Bu yönergenin amacı Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulunun oluşturulma ve çalışma yöntemini belirlemektir. Madde 2: Bu yönergede: a) Üniversite: Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesini, b) Etik K urul: Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulunu, c) Rektör: Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörünü, d) Sorumlu Araştırıcı: Bir araştırmanın etik, bilimsel, teknik, idari, mali ve hukuki her türlü sorumluluğunu taşıyan öğretim üyesi araştıncıyı (Doktorasını tamamlamış öğretim elemanlan da bu kapsamda değerlendirilir). e) Yardımcı Araştırıcı: Bir araştırmanın bilimsel sorumluluğunda payı olan ve araştırmanın yürütülmesinde görev alan araştıncıyı ifade eder.
2 f) Kurul Sekretaryası: Etik kurullann yazışmalannı yürütmekle ve belgelerini saklamakla yükümlü sekretaryayı ifade eder. 2. BÖLÜM Etik Kurulun Amacı, Oluşturulması ve Yapısı Madde 3: Etik kurul, hayvan deneyleri ve klinik araştırmalar dışında kalan arşiv araştırması, deney, inceleme ve alan çalışmalarım hukukun genel ilkeleri yanı sıra, mevcut mevzuat hükümleri ve etik açıdan değerlendirmek amacıyla üniversite senatosu tarafından oluşturulur. Madde 4: Etik Kurul, Üniversite Senatosunun seçeceği Hukuk, Sağlık, Fen ve Sosyal Bilimler ile Güzel Sanatlar alanlarından 7 (yedi) üyeden oluşur. Madde 5: a) Üyelerin görev süresi 3 (üç) yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar görevlendirilebilir. b)etik kurul üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. c) Kurul toplantısına geçerli mazereti olmaksızın, yılda üst üste 2 (iki) kez katılmayan üyenin, üyeliği düşer. d)üyeler bir ay önceden yazılı olarak bildirmek koşuluyla istifa edebilirler. Geçerli mazeret bulunması halinde süre koşulu aranmaz. e) Boşalan üyelik 4. madde hükümleri uyarınca bir ay içersinde doldurulur. Madde 6: Etik kurul her yarıyıl başmda ve sonunda olmak üzere yılda 4 kez toplanır. Ayrıca ihtiyaç duyulması halinde kurul başkanmın yazılı çağnsı üzerine toplanır. Gündemde görüşülecek konuların dokümanları (araştırma ise araştırma dosyasının örnekleri) üyelere iletilir. Toplantılar en az 5 (beş) üyenin katılımıyla yapılır. Toplantı kararlarında salt çoğunluk aranır. Madde 7: Etik kurul üyeliğine atananlar isim ve uzmanlıklarının ilgili birimlere duyurulmasını kabul etmiş sayılırlar.
Madde 11: Başvuruda aşağıda belirtilen belgeler sunulur. a) Başvuru yazısı: Sorumlu araştırıcı tarafından etik kurula yapılan başvuru yazısında; çalışmanın adı, niteliği, araştırıcıları, sorumlu araştırıcının iletişim bilgileri (adres, telefon, faks, e-posta, GSM vb.) ve tarih yer alır. b) Araştırma dosyası: Dosyanın 2 adet basılı kopyası ile elektronik ortamda bir kopyası. Araştırma projesinin etik kurulca değerlendirilebilmesi için, başvurunun etik kurul toplantısından 15 gün öncesine kadar yapılması gerekir. Başvuru, etik kurul protokol defterine işlenir ve başvuru yazısının üst kısmına başvuru tarihi ile protokol numarası yazılır. Protokol numaralan her yılın başında l'den başlatılır. Deftere başvuru tarihi, sorumlu araştırmacının adı ve çalıştığı birim ile araştırmanın adı yazılır. Değerlendirmenin sonucu, başvurunun karara bağlandığı toplantıdan en geç 15 gün sonrasına kadar, sorumlu araştırıcıya yazılı olarak bildirilir. Kurul, araştırma projesinde, formlarda ya da başka bir belgede değişiklik yapılmasını talep ederse, bu değişiklik talebi sorumlu araştırıcının başvuru yazısında vermiş olduğu adrese bildirilir. Madde 12: Araştırmanın etik ile ilgili özeti ve aşağıda belirtilen tüm bilgiler araştırma dosyasında araştırmacı tarafından sunulur. a) Araştırmanın amacı, gerekçesi, yöntemi, üzerinde çalışılacak malzeme veya ömeklemin nitelikleri, kullanılacak yöntem ve teknikleri içeren ayrıntılı proje, b) Varsa, çalışmanın bütçesi ve parasal kaynaklan, c) Varsa, destekleyici kurum veya kuruluşların bilgilerini içeren yazı, d) Araştırmanın ömeklemindeki kişileri veya katılımcıları bilgilendirme ve bilgilendirilmiş olur formu.
5 4. BÖLÜM Değerlendirme ve Karar Madde 13'. Etik kurala başvurular, a) insan Haklan Evrensel Bildirgesi, b) Helsinki Bildirgesi, c) Dünya Hekimler Birliğinin ilke Bildirgeleri, d) Amerikan Kimya Demeği (ACS) ilkelen Amerikan Psikologlar D e n e n in (APA) Deontoloji ilkeleri, f)tübîtak Araştırma - Yayın Etiği, g) Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Etik ilkelen ile h) T.C. Anayasast, Yasalan ve Ugili mevzuat, çerçevesinde değerlendirilir. Madde 14: Gerekli belgeleri tam olan başvurular değerlendirmeye atar. Başvuru, öncelikle bir başka etik kurulun kapsamına girip girmemesi (hayvan deneyi veya klinik nitelikli olup olmaması) bakımından değerlendirilir. Karar alınırken, toplantı odasında kurul üyelerinden başkası bulunamaz. Kurul üyelerinden biri sorumlu ya da yardımcı araştmcı ise ya da çalışma ile bağlantısı olduğu düşünülüyorsa, araştırmanın görüşüleceği kurul toplantısından önce üyeler bu konuda bilgilendirilir. O araştırma dosyasının görüşülmesi, tartışılması ve karar bağlanması esnasında, araştırmayla ilişkisi olan kurul üyesi toplantı odasından çıkar ve oylamaya katılmaz. Tüm bu işlemler karar defterine yazılır. Madde 15: Etik kurul toplantısında alınan tüm kararlar karar defterine yazılır. Başvuru hakkında olumsuz karar verilmesi durumunda gerekçeleri de yazılır. Araştırmanın düzeltilmesi ya da yeniden düzenlenmesinden sonra tekrar başvurulması tavsiye karan alınmışsa, talep edilen düzeltmeler ve öneriler net olarak belirtilir.
7 d) Etiğe aykırı davranışı kanıtlanan araştırmacılara / yazarlara / destek başvurusu sahiplerine karar tarihinden başlayarak en az üç, en fazla beş yıl süreyle herhangi bir destek verilmez. e) Etiğe aykın davranışı kanıtlanan araştırmacı / yazar / destek başvurusu sahiplerinin, kurum veya kuruluşlarının yanı sıra ilgili meslek kuruluşlarına, fon sağlayan ve/veya destek veren kişi ve kuramlara, ilgili kongre ve sempozyum düzenleme kurullarına, etiğe aykın yayının yapıldığı dergi editörüne, vb. kişi ve kuruluşlara tespit edilen etiğe aykın davranışlar ve bunlann niteliği Rektörlük tarafından yazılı olarak bildirilir. fts Madde 19: Etik kurul protokol defteriyle karar defterini en az 6 (altı) yıl arşivde saklar. Aynca, kurulun onaylanmış çalışma yönergesi, üyelerin görevlendirme yazılarının birer örneği, etik kurul üyelerinin özgeçmişleri, etik kurul toplantılannın daveti, başvuranlann sunduğu tüm materyalin örneği, etik kurulun ilgili taraflarla yaptığı yazışmalar, başvuranlara gönderilen kararlann örneği başvuru dosyasıyla birlikte arşivde 4 dört yıl saklanır. 6. BÖLÜM Etik Kurul Kararlarına İtiraz Madde 20: Etik Kurul tarafından, araştırma ve yayınlarında etiğe aykın davrandıklarına karar verilenler, karann Rektörce kendilerine bildirildiği tarihten itibaren 7 (yedi) gün içinde bir kereye mahsus ve gerekçeli olarak itiraz hakkına sahiptirler, itiraz başvurulan Etik Üst Kurulu tarafından ele alınır. 7. BÖLÜM Yürürlük ve Yürütme Madde 21: Bu yönerge Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Senatosunun karan ve Rektörün onayı ile yürürlüğe girer. Madde 22: Bu Yönerge hükümlerini Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörü yürütür.
AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU (AİÇÜBAEK) ÜYELERİ Prof. Dr. Telat YANIK (Rektör Yrd.) Yrd. Doç. Dr. Zeki ŞAHİN (Celal Oruç HYO) Yrd. Doç. Dr. Tuba AYDIN (Eczacılık) Yrd. Doç. Dr. Emine TEYFUR (Fen Edebiyat) Yrd. Doç. Dr. Esra KADANALI (İktisat) Yrd. Doç. Dr. Mustafa SAFA (İlahiyat) Öğr. Gör. Fuat AYIK (Eğitim Fak)
Prof. Dr. Ergin ŞİNGİRİK Araştırmacı Uzman Üye Farmakoloji A.B.D. Öğretim Üyesi Doç Dr. Cem Kaan PARSAK TIBDAM Müdürü Prof Dr. Saiı POLAT Araştırmacı Uzman Üye Histoloji-Embriyoloji A.B.D. Öğretim Üye Prof. Dr. Fatih KOKSAL Araştırmacı Uzman Üye Mikrobiyoloji A.B.D. Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sanlı Sadi KURDAK Araştırmacı Uzman Üye Fizyoloji A.B.D. Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Selim KADIOĞLU Tıp Etiği Uzmanı Üye Deontoloji ve Tıp Tarihi A.B.D. Öğretim Üyesi Uz.Dr. Yusuf Kenan DACjLIOÖLU Veteriner Hekim Üve TIBDAM Mehmet Yasin ARICİOĞLU Sivil Toplum Kuruluşu Üyesi [Meslek Dışı ve Kurum Dışı Üve] Av. Mehmet Ali AKGÜL Sivil Üye (Meslek Dışı ve Kurum Dışı Üye]
1 AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ ETİK ÜST KURULU (AİÇÜ) YÖNERGESİ Amaç ve Tanımlar 1. BÖLÜM Madde 1: Bu yönergenin amacı, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Etik Üst Kurulunun oluşturulma ve çalışma yöntemini belirlemektir. Madde 2: Bu yönergede: a) Üniversite: Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesini, Etik Kurul: Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Etik Üst Kurulunu, Rektör: Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörünü, b) Kurul Sekretaryası: Etik kurullann yazışmalanm yürütmekle ve belgelerini saklamakla yükümlü sekretaryayı ifade eder. 2. BÖLÜM Etik Kurulun Amacı, Oluşturulması ve Yapısı Madde 3: Etik kurul üniversite mensuplanmn Üniversite Yaşamı Etik Kurulu ve Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu kararlan ile ilgili itirazlannı değerlendirmek ve Rektör tarafından görevlendirildiği sorunlan çözmek amacıyla üniversite senatosu tarafından oluşturulur. Madde 4: Etik Kurul, Üniversite Senatosunun farklı alanlardan seçeceği 5 (beş) öğretim üyesinden oluşur. Etik Kurul üyelerinin, birim yöneticilerinden olmamasına özen gösterilir. Öğrencilerle ilgili etik sorunlann değerlendirilmesinde üniversite öğrenci konseyi temsilcisi; idari personelle ilgili etik sorunlann değerlendirilmesinde Üniversite Genel Sekreterlik temsilcisi kurula danışmalarda bulunulmak üzere davet edilebilir.
2 Madde 5: Etik kurul üyelerinin görev süresi 3 (üç) yıldır. Süresi dolan üyeler aynı usul ile tekrar görevlendirilebilir. Çeşitli nedenlerden dolayı boşalan üyeliklere, bir ay içerisinde yenileri seçilir. Etik kurul üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. Etik kurul toplantıları en az 3 (üç) üyenin katılımıyla yapılır ve toplantı kararlarında salt çoğunluk aranır. Madde 6: Etik kurul, başvuru ve taleplere bağlı olarak toplanır. Madde 7: Etik kurul üyeliğine atananlar, isim ve uzmanlıklarının ilgili birimlere duyurulmasını kabul etmiş sayılırlar. Etik kurul üyeleri ve varsa idari personeli, etik kurula yapılan başvurular ve bunlarla ilgili bilgiler ile toplantılardaki tartışmaların gizli tutulmasının gerekliliği konusunda bilgilendirilir ve yazılı taahhütleri alınır. Madde 8: Etik kurulun bir protokol defteri ve bir karar defteri olur. Rektörlükçe mühürlenerek her sayfası numaralandırılan bu defterlerin kaç sayfa olduğu son sayfalarında belirtilerek imzalanır. Protokol defterine tüm başvurular ve ilgili yazışmalar, karar defterine ise toplantı kararlan yazılır. Madde 9: Etik Kurula başvurular, bizzat üniversite mensuplan ve Rektör tarafından yapılır. Madde 10: Etik Kurulun görevleri şunlardır: a) Senatoca belirlenen Etik Kurullann kararlanna itirazlan değerlendirmek, b) Rektör tarafından etik konularda verilen diğer görevleri yapmak, c) Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesinde etik değerlerin yerleştirilmesi ve geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunmak. 3. BÖLÜM Başvuru, Değerlendirme ve Karar Madde 11: Başvurular yazılı olarak yapılır. Başvuru yazısında başvurunun nedeni, varsa ek bilgi ve belgeler yer alır.
3 Başvuru sırasında başvuru etik kurul protokol defterine işlenir ve başvuru yazısının üst kısmına başvuru tarihi ile protokol numarası yazılır. Protokol numaralan her yılın başında l'den başlatılır. Deftere başvuru tarihi, başvuru sahibi adı ve çalıştığı birim yazılır. Madde 12: Karar alınırken, toplantı odasında kurul üyelerinden başkası bulunamaz. Kurul üyelerinden biri başvuru dosyasıyla doğrudan veya çalıştığı birim dolayısıyla ilgili ise başvurunun görüşülmesi, tartışılması ve karara bağlanması esnasında, bu kurul üyesi toplantıya katılmaz. Tüm bu işlemler karar defterine yazılır. Kurul, gerektiğinde başvuru sahibinden, başvurusuyla ilgili ek bilgiler talep edebilir. Madde 13: Etik kurula yapılan başvurulann değerlendirilmesinde, kurul tarafından gerek görülürse, kurul dışından danışman olarak belirlenen kişilerin görüşüne başvurulabilir. Bu kişiler toplantıya davet edilebilecekleri gibi, görüşler yazılı olarak da alınabilir. Danışmanın etik kurulda oy hakkı yoktur. Değerlendirmenin sonucu, başvurunun karara bağlandığı toplantıdan en geç 15 (on beş) gün sonrasına kadar Rektörlük tarafından taraflara yazılı olarak bildirilir. Madde 14: Etik kurul toplantısında alman tüm kararlar karar defterine yazılır. Başvuru hakkında olumsuz karar verilmesi durumunda gerekçeleri de yazılır. 4. BÖLÜM Yükümlülükler Madde 15: Etik kurul protokol defterini ve karar defterini en az 6(altı) yıl arşivde saklar. Aynca, kurulun onaylanmış çalışma yönergesi, üyelerin görevlendirme yazılannın birer örneği, etik kurul üyelerinin özgeçmişleri, etik kurul toplantı davet yazılan, başvuranlann sunduğu tüm materyalin örneği, etik kurulun ilgili taraflarla yaptığı yazışmalar, başvuranlara gönderilen kararlann örneği başvuru dosyasıyla birlikte arşivde 4 (dört) yıl saklanır.
4 5. BÖLÜM Etik K urul K ararlarına İtiraz M adde 16: Etik Kurul kararlan kesindir ve itiraz edilemez. 6. BÖLÜM Y ürürlük ve Yürütme Madde 17: Bu Yönerge Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Senatosunun karan ve Rektörün onayı ile yürürlüğe girer. Madde 18: Bu Yönerge hükümlerini Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörü yürütür.
1 AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ ÜNİVERSİTE YAŞAMI ET İK KURULU (ÜYEK) YÖNERGESİ Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesinin anlayışına göre, akademik ve idari konulardan insan ilişkilerine uzanan geniş bir alanı kapsayan üniversite yaşamı, öğrencilerin, öğretim elemanlarının, akademik yöneticilerin ve idari personelin hem birbirleriyle, hem de üniversitenin fiziksel-ekonomik-çevresel olanakları ve tesisleriyle etkileşim içinde bulundukları bir bütündür. Bu bütün içinde hak ve özgürlükler bakımından birbirinin eşiti olarak aynı kurallar ve ilkeler manzumesine tabi olan aktörler arasında, bütünün işleyişi bakımından karşılıklı bağımlılık vardır. Salt yasa ve yönetmeliklerdeki kurallarla düzenlenmesi mümkün olmayan bu etkileşim ve karşılıklı bağımlılık durumunun, "etik" kavramı çerçevesinde değerlendirilmesi gereken yönleri bulunmaktadır. 1. BÖLÜM Amaç ve Tanımlar Madde 1: Bu yönergenin amacı, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Üniversite Yaşamı Etik Kurulunun oluşturulma ve çalışma yöntemini belirlemektir. Madde 2: Bu yönergede; a) Üniversite: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesini, b) Etik Kurul: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Üniversite Yaşamı Etik Kurulunu, c) Rektör: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörünü, d) Kurul Sekretaryası: Etik kurulun yazışmalarını yürütmekle ve belgelerini saklamakla yükümlü sekretaryayı ifade eder.
2 2. BÖLÜM Etik Kurulun Amacı, Oluşturulması ve Yapısı Madde 3: Etik kurul, üniversite mensuplarının araştırma ve yayın, eğitim ve öğretim etkinliklerinde; mesleki ve akademik yaşamlarında; sosyal ilişkiler ve ortak uğraşlarında, toplum ve çevre ile karşılaşılan sorunları değerlendirmek amacıyla üniversite senatosu tarafından oluşturulur. Madde 4: Üniversite Yaşamı Etik Kurulu, Üniversite Senatosunun farklı alanlardan (Fen Bilimleri, Sağlık Bilimleri, Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar) seçeceği 7 (yedi) üyeden oluşur. Etik Kurul üyelerinin, birim yöneticilerinden olmamasına özen gösterilir. Öğrencilerle ilgili etik sorunların değerlendirilmesinde üniversite öğrenci konseyi temsilcisi; idari personelle ilgili etik sorunların değerlendirilmesinde Üniversite Genel Sekreterlik temsilcisi kurula davet edilir. Madde 5: Etik kurul aşağıdaki usuller çerçevesinde çalışır: a)üyelerin görev süresi 3 (üç) yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar görevlendirilebilir. b)etik kurul üyeleri ilk toplantıda bir başkan ve bir raportör seçer. c) Çeşitli nedenlerden dolayı boşalan üyeliklere, bir ay içerisinde yenileri seçilir. d)etik kurul toplantıları en az 5 (beş) üyenin katılımıyla yapılır. e) Toplantı kararlarında salt çoğunluk aranır. f) Herhangi bir nedenle boşalan üyelikler, 4. madde hükümleri uyarınca doldurulur. Madde 6: Etik kurul her yarıyıl sonunda olmak üzere yılda 2 kez toplanır. Aynca ihtiyaç duyulması halinde kurul başkanının yazılı çağrısı üzerine toplanır. Gündemde görüşülecek konuların dokümanları üyelere iletilir. Toplantılar en az 5 (beş) üyenin katılımıyla yapılır. Toplantı kararlarında salt çoğunluk aranır. Madde 7: Etik kurul üyeliğine atananlar, isim ve uzmanlıklarının ilgili birimlere duyurulmasını kabul etmiş sayılırlar. Etik kurul üyeleri ve varsa idari personeli, etik kurula yapılan başvurular ve bunlarla ilgili bilgiler ile toplantılardaki tartışmaların gizli tutulmasının gerekliliği konusunda bilgilendirilir ve yazılı taahhütleri alınır. Madde 8: Etik kurulun bir protokol defteri ve bir karar defteri olur. Rektörlükçe mühürlenerek her sayfası numaralandırılan bu defterlerin kaç sayfa
3 olduğu son sayfalarında belirtilerek imzalanır. Protokol defterine tüm başvurular ve ilgili yazışmalar, karar defterine ise toplantı kararlan yazılır. 3. BÖLÜM Başvuru Madde 9: Etik Kurula başvurular, bizzat üniversite mensuplan tarafından yapılır. Başvuru dosyasında başvurunun konusu, amacı, gerekçesi, kimleri ilgilendirdiği, değerlendirmeye esas olacak bilgiler ve diğer ilgili hususlar belirtilmek zorundadır. Aynca Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörünün üniversitede cereyan eden olaylar ve bu olaylarda yer alan kişiler hakkındaki değerlendirme talepleri de başvuru olarak kabul edilir. Madde 10: Başvuruda aşağıda belirtilen belgeler sunulur. a) Başvuru yazısı: Başvuru yazısında, başvurunun nedeni ve başvuranın iletişim bilgileri (adres, telefon, faks, e-posta, GSM vb.) ve tarih, b) Başvuru dosyası: Başvuru dosyasında, başvurunun niteliği, hangi kişi veya birimlerle ilgili olduğu ve varsa başvuru konusuyla ilgili bilgi ve belgeler. Başvuru sırasında başvuru etik kurul protokol defterine işlenir ve başvuru yağısının üst kısmına başvuru tarihi ile protokol numarası kaydedilir. Deftere başvuru tarihi, başvuru sahibinin adı ve çalıştığı birim yazılır. 4. BÖLÜM Değerlendirme ve Karar Madde 11: Etik kurula başvurular a) insan Haklan Evrensel Bildirgesi, b) Helsinki Bildirgesi c) Ağn İbrahim Çeçen Üniversitesi Etik ilkeleri, d) TC Anayasası, Yasaları ve ilgili mevzuatı çerçevesinde değerlendirilir.
4 Madde 12: Gerekli belgeleri tam olan başvurular değerlendirmeye alınır. Karar alınırken, toplantı odasında kurul üyelerinden başkası bulunamaz. Kurul üyelerinden biri başvuru dosyasıyla ilgili ise başvurunun görüşülmesi, tartışılması ve karara bağlanması esnasında, bu kurul üyesi toplantı odasından çıkar ve oylamaya katılmaz. Tüm bu işlemler karar defterine yazılır. Kurul, gerektiğinde başvuru sahibinden, başvurusuyla ilgili ek bilgiler talep edebilir. Madde 13: Etik kurula yapılan başvuruların değerlendirilmesinde, kurul tarafından muhatap kişilerin görüşleri alınır ve gerek görülürse kurul dışından kişilerin mütalaasına başvurulabilir. Bu kişiler toplantıya davet edilebilecekleri gibi, yazılı olarak da görüşleri alınabilir. Etik kurul tarafından danışman olarak belirlenen bir kişi, başkan tarafından gün ve saat belirtilerek ve çağrı nedeninin dokümanları gönderilerek yazılı olarak toplantıya davet edilir ya da görüşüne başvurulma nedeni belirtilip dokümanlar gönderilerek yazılı görüşü istenir. Danışmanın etik kurulda oy hakkı yoktur. Madde 14: Etik kurul toplantısında alman tüm kararlar karar defterine yazılır. Başvuru hakkında olumsuz karar verilmesi durumunda gerekçeleri de belirtilir. Madde 15: Etik kurul karan, başvuru sahibine karann verildiği toplantıdan itibaren 30 (otuz) gün içinde yazılı olarak bildirilir. Bu yazılı bildirimde kurulun adı, kurul üyelerinin adlan ve unvanlan, toplantı tarihi, toplantıda izlenen prosedür, karar ve karann gerekçeleri açıkça belirtilir. 5. BÖLÜM Yaptırımlar ve Yükümlülükler Madde 16: Üniversite Yaşamı Etik Kurulu, bir şikâyet mercii olmayıp etik açıdan değerlendirmeler yapan ve etik ikilemlere çözüm üreten bir danışma organıdır. Bu nedenle etik kurul, etik ihlaller söz konusu olduğunda dahi Rektöre görüşünü bildirme dışında herhangi bir yaptmm öngörmez. Rektör gerek gördüğünde konuyu idari ve disiplin yönünden ilgili zeminlere taşıyabilir.