Antiretroviral Tedavi Kılavuzlarında Yenilikler Dr.Gülşen Mermut EÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji ABD- KLİMİK İzmir - 26.05.2016
Yeni HIV enfeksiyonu Yeni HIV enfeksiyonunda 2000 den beri % 35 azalma 2014 de 2 milyon
AIDS ilişkili ölüm ve tüberküloz AIDS ilişkili ölümde 2004 den beri % 42 azalma 2005 de 2 milyon 2014 de 1.2 milyon Tüberküloz ilişkili ölümlerde 2004 den beri % 32 azalma Tüberküloz AIDS ilişkili ölümlerin 1/3 sebebi
HASTA ETKEN TEDAVi BAŞARISI İLAÇ
ART başarısızlık nedeni Tedaviye uyumsuzluk İlaç yan etkisi
Antiretroviral ilaçların hedefleri Reseptör blokerleri Füzyon Viral olgunlaşma Revers transkriptaz RNA RT RNA DNA RT RNA RNA Proteins Viral proteaz DNA DNA Provirus Integrasyon
1987: İlk onay 1987: Zidovudin 1991: Didanozin 1992: Zalsitabin 1994: Stavudin 1995: Pİ 1996: NNRTİ 2003: Füzyon inhibitörü 2007: İntegraz inhibitörü HAART 1995: Lamivudin, Sakinavir 1996: Nevirapin, Ritonavir, Indinavir 1997: Delavirdin, Nelfinavir 1998: Abakavir, Efavirenz 1999: Amprenavir 2000: Lopinavir/ritonavir 2001: Tenofovir 2003: T-20, Atazanavir, Emtrisitabin, Fosamprenavir 2005: Tipranavir 2006: Darunavir 2007: Raltegravir, Maravirok 2008: Etravirin 2011: Rilpivirin 2012: Elvitegravir/kobistat 2013: Dolutegravir
FDA onaylı antiretroviral ilaçlar NRTI (Nükleoz(t)id revers transkriptaz inhibitörleri) NNRTI (Nonnükleozid revers transkriptaz inhibitörleri) PIs (Proteaz İnhibitörleri) Füzyon İnhibitörü CCR5 Ko-reseptör Antagonisti İntegraz İnhibitörleri Abakavir (ABC) Didanozin (DDI) Stavudine (D4T) Zalsitabin (DDC) Tenofovir (TDF) Emtrisitabin (FTC) Lamivudin (3TC) Zidovudin (ZDV) Delavirdine (DLV) Efavirenz (EFV) Nevirapin (NVP) Rilpivirin (RPV) Etravirin (ETV) Sakinavir (SQV) Indinavir (IDV) Ritonavir (RTV) Nelfinavir (NFV) Lopinavir (LPV/r) Atazanavir (ATV) Darunavir (DRV) Fosamprenavir (f-apv) Tipranavir (TPV) Enfurvirtide (ENF) Maraviroc (MRV) Raltegravir (RAL) Elvitegravir (EVG) Dolutegravir (DTG)
İNİ 2 NRTİ + Pİ NNRTİ
Tedaviye başlama zamanı ile ilgili değişim Yeni, basit, daha az toksik ajanlar, Kontrolsüz HIV replikasyonu sonucu gelişen komorbiteler Yan etkiler Direnç Eredike edilememe Tedaviye uyum problemleri 2015 ART nin keşfi Yüksek beklenti 1996
Geçmişte Erken tedavi Geç tedavi
Tedavi yaklaşımı HPTN SMART START
Günümüzde Daha potent ajanlar Daha az yan etki profili Daha çok tedavi seçeneği Kullanımı daha kolay ajanlar Direnç profili düşük ajanlar İmmün iyileşme Kontrolsüz vireminin engellenmesi Seksüel bulaşın azalması Maliyet Uzun dönemde bilinmeyen riskler Direnç Yan etkiler Yaşam kalitesinin bozulması
ART Rehberleri
DHHS; yıllar içinde tedavi başlama zamanı önerilerinde değişim 1000-800 - 600-2012 400-200 - 500 350 200 2003 2007 2009 0 - zaman
DHHS Statement by the HHS Panel on Antiretroviral Guidelines for Adults and Adolescents Regarding Results from the START and TEMPRANO Trials Date: July 28, 2015 Source: AIDSinfo Results for two pivotal randomized controlled trials (START1 and TEMPRANO2) were recently published, both demonstrating that the clinical benefits of antiretroviral therapy (ART) are greater when ART is started early, with pretreatment CD4 T lymphocyte (CD4) counts >500 cells/mm3, than when initiated at a lower CD4 cell count threshold. The Panel already recommends ART for all HIV-infected patients to reduce the risk of disease progression. However, until the results of these two studies became available, the Panel s recommendations for starting ART in patients with CD4 cell counts 350 to 500 cells/mm3 (AII)a and >500 cells/mm3 (BIII)a were primarily based on data from observational cohort studies and expert opinion. With the availability of the START and TEMPRANO trial results, the Panel s overall recommendation remains the same: ART is recommended for all HIV-infected patients regardless of pre-treatment CD4 count. However, the strength of the recommendation will be changed to AIa (strong recommendation based on data from randomized controlled trials) for all patients.
DHHS 2015 Acil tedavi başlanması gereken durumlar AIDS göstergesi hastalık öyküsü (HIV ilişkili demans dahil) (AI) Gebelik (AI) Akut fırsatçı enfeksiyonlar CD4 <200/mm 3 (AI) Yüksek viral yük (>100.000 kopya/ml) (BII) HIV-ilişkili nefropatili hasta (AII) HIV/HBV ko-enfeksiyonlu hasta (AII) HIV/HCV ko-enfeksiyonlu hasta (BII) CD4 sayısında hızlı düşüş (>100/yıl) (AIII) Akut/erken HIV enfeksiyonu (BII)
DHHS ( 2016 güncelleme) ART, HIV ilişkili morbidite ve mortaliteyi azaltmak için CD4 T lenfosit sayısına bakılmaksızın tüm HIV enfekte hastalara önerilir (AI) ART başlanacağı zaman, ART e ilişkin düşünce ve yararlarını dikkate almaları için hastalar eğitilmeli
EACS 2014 Durum CD4 hücre sayısı 350-500 CD4 hücre sayısı > 500 Asemptomatik HIV enfeksiyonu Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün Semptomatik hastalık (CDC B ve C kategori) Tedavi öner Tedavi öner Bulaşı azaltmak için Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün Primer HIV enfeksiyonu Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün Gebelik (1.trimestr sonrası) Tedavi öner Tedavi öner HIV-ilişkili hastalıklar HIV-ilişkili böbrek hastalığı HIV-ilişkili nörokognitif bozukluklar Hodgkin lenfoma HPV-ilişkili kanserler Kemoterapi ve/veya radyoterapi gerektiren AIDS tanımlayıcı olmayan kanserler Otoimmün hastalıklar (açıklanamamış) Yüksek KVH riski (10 y risk >%20 veya KVH öyküsü) Tedavi öner Tedavi öner Tedavi öner Tedavi öner Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün Tedavi öner Tedavi öner Tedavi öner Tedavi öner Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün Kronik viral hepatitler Tedavi gerektiren HBV enfeksiyonu Tedavi gerektirmeyen HBV enfeksiyonu Tedaviye uygun olan HCV enfeksiyonu Tedavi uygun olmayan HCV enfeksiyonu Tedavi öner Tedavi öner Tedavi öner Tedavi öner Tedaviyi düşün Tedaviyi düşün
EACS 2015 Semptomatik hasta Asemptomatik hasta CD4 sayısından bağımsız CD4 <350/mm 3 CD4 350/mm 3 ART (güçlü öneri) ART (güçlü öneri) ART (öneri)
Tedavi başlama ART başlanacak hastanın tedaviye istekli ve hazır olması, tedavinin yarar ve riskleri ve ilaç uyumunun önemi hakkında bilgilendirilmesi gerekir (AIII) Hasta tedaviyi ertelemek isteyebilir ya da klinik ve/veya psikososyal faktörler nedeniyle hekimler ART i erteleyebilir
BHIVA 2013 CD4 hücre sayısı 350/mmᵌ ise Bazı özel durumlar varsa tedavi önermekte AIDS varlığı HIV ilişkili hastalıklar (HIVAN, ITP, nörokognitif bozukluklar) Kronik hepatit B (CD4<500/mmᶟ) Tedavi endikasyonu olan kronik hepatit B (CD4 500/mmᶟ) Kronik hepatit C (CD4>500/mmᶟ) AIDS dışı malignite (RT, KT planlanıyorsa)
BHIVA 2015 CD4 sayısından bağımsız olarak başlanmalı (1A) Bulaş riskini azaltmak için ART herkese önerilmeli (1A) Mümkün olan en kısa sürede başlanmalı
IAS 2014 CD4 hücre sayısından bağımsız olarak tedavi önerilir CD4 hücre sayısı düştükçe ve bazı özel durumlarda tedavi önerisi güçlenmekte Gebelik (AIa) Kronik hepatit B (AIIa) HCV koenfeksiyonu (CIII) > 60 yaş (BIIa) HIVAN (AIIa) Primer HIV enfeksiyonu (BIII)
WHO 2015 CD4 hücre sayısına bakılmaksızın tüm hastalara ART başlanmalı
Türkiye Rehberi 2013 Klinik kategori CD4 hücre sayısı Öneri Semptomatik hasta Herhangi bir değer Tedavi başlanmalıdır Asemptomatik hasta < 350 hücre/mmᵌ Tedavi başlanmalıdır Asemptomatik hasta 350 500 hücre/mmᵌ Tedavi başlanması yararlıdır. Hastanın özel koşullarına göre tedavi önerilir Asemptomatik hasta > 500 hücre/mmᵌ Tedavi başlanabilir Hastanın özel koşulları değerlendirilerek istekli ve hazırsa tedavi önerilebilir
Türkiye Rehberi CD4 hücre sayısına bakılmaksızın ART başlanması önerilen durumlar Hastalığı hızlı ilerleme riski olanlar CD4 hüre sayısında hızlı azalma (100 hücre/mmᶟ/yıl) Viral yükün > 100.000 kopya/ml > 50 yaş Kronik hepatit B veya hepatit C varlığı HIV ile ilişkili böbrek hastalığı Yüksek kardiovasküler risk Fırsatçı hastalık varlığı Gebelik Malignite varlığı Serolojik açıdan uyumsuz eş
Rehberler DHHS EACS DSÖ BHIVA Türkiye CD4 Evet Evet Evet Evet Evet <350/mm 3 CD4 350- Evet Evet Evet Evet Düşünülür 500/mm 3 CD4 > Evet Evet Evet Evet Düşünülür 500/mm 3
Hangi ART
DHHS 2015 İlk seçenek İNİ temelli DTG + ABC/3TC (AI) (sadece HLA-B*5701 negatif olan hastalar) DTG + TDF/FTC (AI) EVG/cobi/TDF/FTC (AI) (sadece KrKl 70 ml/dak ise) EVG/cobi/TAF/FTC (sadece KrKl 30 ml/dak ise) RAL + TDF/FTC (AI) Pİ temelli DRV/r + TDF/FTC (AI) Alternatif NNRTİ temelli EFV/TDF/FTC (BI) RPV/TDF/FTC (BI) (sadece tedavi öncesi viral yükü <100.00 kopya/ml ve CD4 sayısı > 200/mm 3 olan hastalar) Pİ temelli ATV/c + TDF/FTC (BI) (sadece KrKl 70 ml/dak olan hastalar) ATV/r + TDF/FTC (BI) DRV/c veya DRV/r+ABC/3TC (DRV/r BII;DRV/c BIII) (sadece HLA-B*5701 negatif olan hastalar) DRV/c+TDF/FTC (BII) (sadece KrKl 70 ml/dak olan hastalar)
Diğer Tedaviler DHHS 2015 İNİ temelli RAL + ABC/3TC (CII) (sadece HLA-B*5701 negatif olan hastalar) NNRTİ temelli EFV + ABC/3TC (CI) (sadece HLA-B*5701 negatif olan ve tedavi öncesi viral yükü <100.00 0kopya/ml olan hastalar) Pİ temelli ATC/c veya ATV/r + ABC/3TC (ATV/r CI, ATV/c CII) (sadece HLA-B*5701 negatif olan ve tedavi öncesi viral yükü <100.00 0kopya/ml olan hastalar) LPV/r (günde bir kez ya da iki kez) + ABC/3TC (CI) (sadece HLA-B*5701 negatif olan hastalar) LPV/r (günde bir kez ya da iki kez) + TDF/FTC (CI) TDF veya ABC kullanılamadığında diğer seçenekler DRV/r + RAL (CI) (sadece tedavi öncesi viral yükü <100.000 kopya/ml ve CD4 sayısı >200/mm 3 olan hastalar) LPV/r + 3TC (CI)
Tenofovir alafenamid (TAF) HHS Panel on Antiretroviral Guidelines for Adults and Adolescents Includes a Fixed-Dose Combination of Elvitegravir/Cobicistat/Emtricitabine/Tenofovir Alafenamide Among the Recommended Regimens for Antiretroviral Treatment-Naive Individuals with HIV-1 Infection Date: November 18, 2015 Based on efficacy and safety data from phase 3 randomized clinical trials, EVG/c/FTC/TAF will be added as one of the Recommended Initial Regimens for ART-naive adults and adolescents with estimated creatinine clearance 30 ml/min (AI)
DHHS 2015 Klinik durum CD4< 200 hücre/mmᶟ Öneriler RPR temelli rejimler DRV/r + RAL kullanılmamalı HIV RNA> 100.000 kopya/ml RPR temelli rejimler DRV/r + RAL ABC /3TC + EFV veya ATZ/r kullanılmamalı HLA- B*5701 pozitif ABC temelli rejimler kullanılmamalı HIV direnç sonuçları olmadan ART başlanan durumlar NNRTİ içeren rejimler kullanılmamalı
Klinik durum Öneri DHHS 2015 TDF den kaçınılmalı e-gfr is > 70 ml/dak EVG/c/TDF/FTC veya ATV/c + TDF/FTC veya DRV/c + TDF/FTC e-gfr<60 ml/dak KBY li hastada tercihler: HLA-B*5701 negatif ise ABC/3TC kullanılmalı HIV RNA >100.000 kopya/ ise ABC/3TC + EFV veya ATV/r kullanılmamalı KrKl <50 ml/dak, ABC/3TC temelli rejimler kullanılmamalı (3TC doz ayarı) Diğer tercihler: DRV/r + RAL (HIV RNA<100,000kopya/mL ve CD4 >200/mm 3 ) veya LPV/r + 3TC veya TDF dozunu değiştirmek gerekir
DHHS 2015 Klinik durum Psikiyatrik hastalık Öneri EFV temelli rejimlerden kaçınılmalı HIV ilişkili demans Osteoporoz EFV temelli rejimlerden kaçınılmalı DRV veya DTG temelli rejimler tercih edilmeli TDF den kaçınılmalı HLA-B*5701 negatif ise ABC/3TC kullanılmalı
Klinik durum Narkotik replasman tedavisi Yüksek kardiyak risk DHHS 2015 Öneriler Hasta metadon kullanıyorsa EFV temelli rejimlerden kaçınılmalı EFV kullanılıyorsa metadon dozunun arttırılması gerekebilir ABC veya LPV/r temelli rejimlerden kaçınılmalı Hiperlipidemi Gebelik, tüberküloz, kronik HBV/HCV Lipid düzeyleri üzerine olumsuz etkileri olan rejimler: PI/r ABC EFV EVG/c (TDF ABC ye kıyasla tercih) Etkileşim
İlk seçenekler EASC 2015 İNİ DTG/ABC/3TC DTG+TDF/FTC EVG/cobi/TDF/FTC RAL+TDF/FTC/NNRTİ NNRTI RPV/TDF/FTC (viral yük<100.000 kopya/ml ve CD4 hücre sayısı >200/mm 3 ) Pİ DRV/r+TDF/FTC Alternatif seçenekler İNİ RAL+ABC/3TC NNRTİ EFV+(TDF/FTC veya ABC/3TC) Pİ (ATV/c veya ATV/r)+ (TDF/FTC veya ABC/3TC) DRV/r + (TDF/FTC veya ABC/3TC) DRV/c + TDF/FTC LPV/r + TNF/FTC
EASC 2015 TDF veya ABC kullanılamadığında diğer seçenekler DRV/r + RAL (sadece tedavi öncesi viral yükü <100.00 kopya/ml ve CD4 sayısı > 200/mm 3 olan hastalar) LPV/r + 3TC
BHIVA 2015 İlk tercih Alternatif NRTİ belkemiği TDF/FTC ABC/3TC (HLA-B* 5701 negatif) 3. ilaç ATV/r DRV/r DTG EVG/cobi (KrKl 70 ml/dak olan hastalar) RAL RPV (viral yük<100.000 kopya/ml) EFV
WHO 2015 Tercih edilen tedaviler TDF + 3TC ( veya FTC) + EFV Alternatif tedaviler AZT + 3TC + EFV ( veya NVP) TDF + 3TC ( veya FTC) + NVP Özel durumlar ABC, d4t ve güçlendirimiş Pİ içeren rejimler
Türkiye rehberi 2013 İlk seçenek NRTİ-NNRTİ TDF/FTC +EFV NRTİ-Pİ TDF/FTC+LPV/r veya TDF/FTC+DRV/r veya TDF/FTC+ATV/r NRTİ-İNİ TDF/FTC+RAL
Türkiye rehberi 2013 İkinci seçenek NRTİ-NNRTİ ZDV/3TC + EFV veya NVP ABC/3TC + EFV TDF/FTC + NVP NRTİ-Pİ ZDV/3TC + LPV/r veya ABC/3TC + DRV/r veya TDF/FTC + ATV/r ABC/3TC + LPV/r veya ABC/3TC + DRV/r veya ABC/3TC + ATV/r NRTİ-İNİ ZDV/3TC + RAL
NRTI TDF/FTC ABC/3TC PI DRV/r ATV/r NNRTI RPV İNTEGRAZ İNHİBİTÖRÜ RAL EVG/cobi DTG
Sonuç Günümüzde daha etkin ART Erken tedavi Tedavi uyumu açısından hasta bilgilendirilmesi önemli
Teşekkür ederim