zlandırıcı Merkezi Projesi: Hedefler, İlk Adım m ve Yol Haritası

Türk HızlandH zlandırıcı Merkezi Projesi: Hedefler, İlk Adım m ve Yol Haritası Prof. Dr. Ömer Yavaş Ankara Üniversitesi Ö.. Yavaş 1

İçindekilerindekiler THM Projesinin Amacı Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları Türk HızlandH zlandırıcı Merkezi (THM) Projesi Bölgesel SI Projeleri YUUP AşamasA aması Kızılötesi SEL (IR FEL) Sonuç Ö.. Yavaş 2

Amaç... Ülkemizde parçac acık k hızlandh zlandırıcılarını kullanarak temel ve uygulamalı bilimlerde araştırma rma-geliştirme (Ar-Ge Ge) yapılmas lmasını ve gerekli eğitim e ortamını sağlayacak, ilgili alanlarda dünya d ile bütünleb nleşmiş ulusal boyutta bir hızlandırıcı merkezinin ilkini tasarlamak ve bir noktadan başlayarak hayata geçirmek. Böyle bir merkez ülkemizde hızlandh zlandırıcılara lara dayalı; Deneysel Parçac acık k Fiziği i ve Nükleer N Fizik araştırmalar rmalarının yanısıra ra, Sinkrotron Işınımı (SI), Serbest Elektron Lazeri (SEL), Nötron N ve Müon demetleri ile araştırma rma ve geliştirme çalışmalarının n yapılmas lmasını mümkün n kılacaktk lacaktır. Ö.. Yavaş 3

Ülkemizin Öncelikli Araştırma rma Alanları (BTYK Kararları) İletişim im teknolojileri* Esnek üretim retim ve otomasyon teknolojileri* Uzay ve savunma sanayii* Gen mühendislim hendisliği i ve Biyoteknoloji* GAP ve enerji yatırımlar mları* Çevre evre dostu teknolojiler* * THM SR ve FEL demetleri, nötron n ve müon arenaları... Ö.. Yavaş 4

Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları Lineer HızlandH zlandırıcılar lar (Linak( Linak) Dairesel HızlandH zlandırıcılarlar - Betatron - Mikrotron - Siklotron - Sinkrotron - Depolama Halkası Ö.. Yavaş 5

Hızlandırıcı Teknolojileri Parçac acık k kaynakları RF mühendislim hendisliği Malzeme mühendislim hendisliği Süperiletken magnet ve kaviteler Soğutma teknolojileri Yüksek gradyenli alanlar Yüksek yoğunluklu unluklu demetler Düşük k vakum teknolojileri Dedektör teknolojileri Magneto-optik optik Ö.. Yavaş 6

Hızlandırıcıların n Kullanımı Parçac acık k Fiziği i (YEF) Nükleer Fizik (NF) İkincil Demetler Nötron Kaynağı Sinkrotron Işınımı Serbest Elektron Lazeri İyon İmplantasyonu ~250 Alt Alan... Radyoterapi, Nükleer N Tıp, T Malzeme Bilimi Yarı İletkenler Gıda MühendisliM hendisliği Kimya Biyoloji Jeoloji Arkeoloji Savunma sanayii Maden Sanayii Enerji Üretimi (EA) Ö.. Yavaş 7

Dünyadaki HızlandH zlandırıcıların n Dağı ğılımı İyon İmplantasyonu ve Yüzey Y Modifikasyonu : 7000 Endüstriyel Uygulamalar : 1500 Radyoterapi : 5000 İzotop Üretimi : 200 Sinkrotron Işınımı ve FEL : 100 Parçac acık k Fiziği i ve Nükleer N Fizik : 120 Hadronterapi : 25 Diğer er : 1000 ~15.000 Parçac acık k HızlandH zlandırıcısı Ö.. Yavaş 8

Global View of Accelerator Technology JLab High Gradient CERN CESR DESY/TESLA TU Darmstadt JLab KEK LANL FNAL ANL Peking University Center for Advanced Technology, Indore CEA Orsay CEA Saclay INFN Genoa INFN Legnaro INFN Milan Australian National University Ö.. Yavaş 9

Dünyadaki Sinkrotron Işınımı Kaynaklarının n Dağı ğılımı Ö.. Yavaş 10

Ö.. Yavaş 11

TÜRK HIZLANDIRICI MERKEZİ 20 YıllY llık k Yolculuk 1997-2001: Fizibilite 2002-2005: 2005: İçerik Tasarımı 2006-2010: 2010: Teknik Tasarım m ve IR SEL Lab.. (YUUP( YUUP) 2010-2017: 2017: Parçac acık k Fabrikası,, SI, SEL ve Proton HızlandH zlandırıcısı Dünya Standartlarında İlk Türk HızlandH zlandırıcı Merkezi Tamamlanmış Olacak! Turkic Accelerator Center (TAC) Ö.. Yavaş 12

Projenin Önceki AşamalarA amaları I. Aşama: A Fizibilite Raporu (FR) (1997-2000, 7 kişi) i) Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları:türkiye de Neler Yapılmal lmalı (Ankara Ü.. ve Gazi Ü.) Yürütücü: : Prof. Dr. S. Sultansoy Doç.. Dr. Ö.. Yavaş http://bilge.science.ankara.edu.tr Ö.. Yavaş 13

Projenin Önceki AşamalarA amaları II. Aşama: A İçerik Tasarımı Raporu (İTR)( TR) 1. Türk HızlandH zlandırıcı Merkezinin Genel Tasarımı (Ankara Ü.. ve Gazi Ü.) (2002-2005, 2005, 18 Kişi) i) Yürütücü: Prof.Dr.. S. Sultansoy 2. Sinkrotron Işınımı ve Serbest Elektron Lazeri Üretimi ve Kullanımı İçin Genel Tasarım (Ankara Ü.) (2003-2005, 2005, 12 Kişi) i) Yürütücü: : Prof. Dr. Ö.. Yavaş Ö.. Yavaş 14

Yol Haritası 1997-2001 : İlk Adım m (Fizibilite) 2002-2005 2005 : İkinci Adım m (CDR) 2006-2010 2010 : Üçünc ncü Adım m (Test Lab.&TDR) TAC Test Lab.. (IR FEL) TAC Teknik Tasarım m Raporu (TDR) 2010-2017 2017 : Son Adım m (TAC( TAC ın Kurulumu) 3. Nesil Sinkrotron Işınımı (SI) Tesisi 4. Nesil SASE Serbest Elektron Lazeri (SEL) Elektron-pozitron çarpıştırıcısı (Parçac acık k Fabrikası) 100 MeV ve 1 GeV enerjili proton hızlandh zlandırıcıları Ö.. Yavaş 15

TAC Kompleksinin Şematik Görünümü (Fizibilite Raporundan) Ö.. Yavaş 16

TAC Charm Fabrikası Parametreleri Parameter e - -linac e + -ring Energy, GeV 1.00 3.56 Particles per bunch, 10 10 0.55 11.00 β function at IP, cm 0.45 0.45 Normalized emittance, μm rad 6.17 22.00 Bunch length, cm 0.10 0.45 Transverse size at IP, μm 3.76 3.76 Beam-beam tune shift - 0.056 Collision frequency, MHz 30 Luminosity (H D L) 1.4 10 34 cm -2 s -1 Ö.. Yavaş 17

TAC Charm Fabrikasının n Yeri e + -e - Colliders: Past, Present and Future L (cm -2 s -1 ) 10 37 10 36 L (cm -2 sec -1 ) SUPER FACTORIES KEK B and PEP II 10 35 10 34 10 33 10 32 10 31 10 30 10 29 DAFNE2 DAFNE VEPP2000 DORIS BEPC VEPP2M BEPCII CESRc ADONE TAC SPEAR KEK B PEP II CESR VEPP4M TRISTAN PETRA LEP GLC FACTORIES COLLIDERS E cm (GeV) 1 10 100 1000 E (GeV) 6 from D. Asner Status of BES (TAC is added) Ö.. Yavaş 18

Ö.. Yavaş 19

THM Işınım Kaynakları Sinkrotron Işınımı (3. nesil SI) Serbest Elektron Lazeri (4. nesil SEL) Ö.. Yavaş 20

Işınım m Kaynakları Average brilliance of X-ray sources Ö.. Yavaş 21

Işınım m Kaynakları Ö.. Yavaş 22

Magnet Çeşitleri ve Spektrumları Ö.. Yavaş 23

THM Pozitron Sinkrotronu Horizontal plan view [X-Y plane] Horizontal plan view [X-Y plane] Örgü: DBA Grid size 1.2837 [m] Boy. (m) K (1/m 2 ) ρ (m) B (T) B' (T/m) Q1 0.30 1.10 13.06 BD 2.40 12.22 0.972 Q2 0.40-1.30-15.44 Grid size 9.5000 [m] Q3 0.40 1.24 14.72 Ö.. Yavaş 24

THM Sinkrotron Işınımı Ö.. Yavaş 25

THM SI Parlaklıklar kları Ö.. Yavaş 26

Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları Foton Enerjisi (ev) Biyoloji/ Tip Kimya Fizik Teknoloji 0.1 Kızılötesi Biyokimya Katalizli Reaksiyonlar Katılar ların ElektronYapısı Spektroskopid e yeni metodlar 1 Görünür VUV ve X-ışıX ışını mikroskopisi Foto-kimya Yüzeylerin ve Arayüzlerin Özellikleri Yüksek performanslı optik 10 Morötesi Radyografi Atomik ve moleküler ler fizik Kalibrasyon ve Radyasyon Standartları 100 Vakum morötesi Akış ışkan yüzeylerde Kompleks biyomolekülleri lleri n yapısının belirlenmesi Işıma tahribatının incelenmesi Fotoelektron Spektroskopisi Zigzaglayıcı ve salınd ndırıcı ışımas ması araştırmas rması Ö.. Yavaş 27

Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları Foton Enerjisi (ev) Biyoloji/ Tp Kimya Fizik Teknoloji 1000 Yumuşak x-x ışını X-ışını anjiyografisi Ve tomografisi İz elementlerinin analizi Tomografi Malzeme araştırmas rması 10000 Sert x-ışıx ışını İnelastik x- ışını Saçılmas lması Ö.. Yavaş 28

Bölgemizdeki SI Projeleri SESAME (Ürdün) Synchrotron-light for Experimental Science and Applications in the Middle East Ö.. Yavaş 29

Ö.. Yavaş 30

Ö.. Yavaş 31

Ö.. Yavaş 32

CANDLE (Ermenistan) Center for the Advancement of Natural Discoveries using Light Emission Ö.. Yavaş 33

CANDLE (Ermenistan) 3 Gev lik Sinkrotron 216 m Çevre Üçünc ncü nesil 74 Deney istasyonu 2007 yılında y çalışmaya başlamas laması planlanıyor Toplam maliyet: 48 milyon $ Ö.. Yavaş 34

Ö.. Yavaş 35

THM SASE SEL rf-tabanca Fotokatot ön hızlandırıcı paketcik sıkıştırıcı salındırıcı Eğici magnet SEL demeti Deney Bölgesi Lineer Hızlandırıcı Planlanan Elektron Demet Enerjileri: sürücü lazer 130 MeV ve 1 GeV demet durdurucu Ö.. Yavaş 36

THM SASE SEL (1 GeV) Parametreleri Parametre Değer Lazerin Dalgaboyu, λ SEL (nm) 7.7 Enerjisi, E SEL (ev) 160.5 ρ parametresi 1.8*10-3 Doyum gücü, (GW) 2.1 Ortalama gücü, (kw) 21.8 Kazanç uzunluğu, L g (m) 0.75 Akı, (Foton/s) 8.5*10 20 Pik Akısı, (Foton/s) 1.5*10 26 Parlaklık,(Foton/s/mrad 2 /0.1%bg) 7.0*10 23 Pik parlaklık,(foton/s/mrad 2 /0.1%bg) 1.2*10 29 Aydınlık,(Foton/s/mm 2 /mrad 2 /0.1%bg) 1.3*10 25 Pik Aydınlık,(Foton/s/mm 2 /mrad 2 /0.1%bg) 2.3*10 30 Ö.. Yavaş 37

THM PH (Proton Hızlandırıcısı) 100 MeV lik Linac 1 GeV lik PS Nötron Bölgesi - Fizik - Yer Bilimleri -Sıvı ve Amorf Sistemler - Polimer Bilimi - Mühendislik Uygulamaları Müon Bölgesi - Temel Müon Fiziği ve Yeni Teknolojiler - Müon-Katalizörlü Füzyon - μsr Ö.. Yavaş 38

DPT YUUP Projesi Türk HızlandH zlandırıcı Merkezinin Teknik Tasarımı ve Test Laboratuvarları Ö.. Yavaş 39

DPT YUUP Projesi Süre : 2006-2010 2010 Koordinatör r : Ankara Üniversitesi Yürütücü : Prof. Dr. Ömer Yavaş Katılanlar lanlar : Gazi, Boğazi aziçi, i, İstanbul, Doğuş,, Uludağ,, Dumlupınar, Erciyes, Niğde, S. Demirel Üniversiteleri Proje Ekibi : 10 Üniversiteden 25 i i Doktoralı 84 Araştırmac rmacı Web Sayfası : http://bilge.science.ankara.edu.tr Ö.. Yavaş 40

YUUP Proje Ekibi Ankara Üniversitesi (Koordinatör) r) (4, 14) 18 * Gazi Üniversitesi (4, 8) 12 İstanbul Üniversitesi (7, 8) 15 Boğazi aziçi Üniversitesi (1, 2) 3 Doğuş Üniversitesi (3, 1) 4 Uludağ Üniversitesi (2, 4) 6 Dumlupınar Üniversitesi (2, 4) 6 Erciyes Üniversitesi (1, 5) 6 Niğde Üniversitesi (1, 5) 6 S. Demirel Üniversitesi (3, 3) 6 * (Doktoralı, Öğrenci) renci) TOPLAM (28, 54) 82 Ö.. Yavaş 41

YUUP Projesinin Hedefleri A. Türk T HızlandH zlandırıcı Merkezinin Teknik Tasarım m Raporunu (TTR) Yazmak * Sinkrotron Işınımı (SI) Serbest Elektron Lazeri (SEL) Parçac acık k Fabrikası (Charm Fabrikası) Proton HızlandH zlandırıcısı (PH) * 2010 da tamamlanmış olacak. Ö.. Yavaş 42

YUUP Projesinin Hedefleri B. Test Laboratuvarlarının Kurulması 15-45 MeV lik elektron demetlerinden osilatör modda kızılötesi serbest elektron lazeri elde edilecek (3-190 mikronluk IR-FEL) Near Infrared (NIR) Middle Infrared (MIR) Far Infrared (FIR) Ö.. Yavaş 43

YUUP Projesinin Hedefleri C. Enstitüle leşmek mek (Hızland zlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü) Ö.. Yavaş 44

Bina İhtiyacı ve Plan İki Blok olarak planlandı (İdari dari ve Teknik) Ön n Mimari çizimler tamamlandı Toplam 4400 m2 DPT onayı alınd ndı Bütçesi ayrıld ldı (2007) Binaların n Projelendirme İhalesi Yapıld ldı (Ağustos 07) Yapım İhalesi Yapılacak (Mart 2008) Ö.. Yavaş 45

Ö.. Yavaş 47

THM IR SEL in Yapısı Ö.. Yavaş 48

Ö.. Yavaş 49

Elektron Demeti parametreleri Enerji (MeV) 15-40 Paketçik Yükü (pc) 80 Mikro Paketçik Süresi (ps) 1-10 Maksimum Tepe Akımı (A) 80 Mikro Paketçik tekrarlama frekansı (MHz) 13 (77ns) Ortalama Akım (ma) 1 Makro Atma Süresi (ms) 0,1/sürekli Makro Atma Tekrarlama Frekansı (Hz) 1-25 Normalize enine emittance (mm mrad) <20 Normalize boyuna emttance (kev ps) <140 Ö.. Yavaş 50

1.Salındırıcı 2.Salındırıcı Salındırıcı [cm] Periyodu 9 3 Manyetik Alanı [ T ] 0,1 0,275 0,1 0,35 Salındırıcı Açıklığı [cm] 5,5 9 1,6 3 Şiddet Çarpanı, K 0,8 2,3 0,3 1 Kutup Sayısı, N 40 50 Boyu [m] 3,6 1,5 Ö.. Yavaş 51

Ö.. Yavaş 52

Ö.. Yavaş 53

1.Salındırıcı (λu =9 cm) 2.Salındırıcı (λu =3 cm) 1. h a r m o n i k 3. h a r m o n i k 15 MeV e - için D.B aralığı [μm] 70 190 18 27 20 MeV e - için D.B aralığı [μm] 40 107 11 15 25 MeV e - için D.B aralığı [μm] 26 68 6,98 10,5 35 MeV e - için D.B aralığı [μm] 14 35 4 5,2 40 MeV e - için D.B aralığı [μm] 10 27 2,6 4,43 15 MeV e - için D.B aralığı [μm] 24 64 7,5 9,5 20 MeV e - için D.B aralığı [μm] 14 35 4,21 5.63 25 MeV e - için D.B aralığı [μm] 9 23 3,15 3.86 35 MeV e - için D.B aralığı [μm] 5,5 12 3,44 3.15 40 MeV e - için D.B aralığı [μm] 4 9,5 1,5 1,9 Ö.. Yavaş 54

Ö.. Yavaş 55

THM IR SEL in Ana Parametreleri Dalga boyu aralığı : 2,6 190 μm Ortalama gücü g : 0,1 25 W Tepe güçg değeri eri : ~10 50 MW Atma enerjisi : 0,01 2 μj Akısı (foton/s/mrad mrad/%0,1bg) : >10^15 Tepe Parlaklığı : >10^30 (foton/s/mm2/ foton/s/mm2/mrad/%0,1bg) Ö.. Yavaş 56

A.Ü. TEKNOLOJİ GEL. BÖL. Ankara Üniversitesi Virancık (50. Yıl) Kampüsü GÖLBAŞI MÜH. FAK. Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü Ve Laboratuvar Ö.. Yavaş 57

Dünyadan Bazı IR FEL Laboratuvarları ifel (Osaka, Japan) : 1-221 μm Duke MK III (Duke, USA) : 1.7-9.1 μm FOM FELIX (Holland) : 3.1-35 35 μm SCA-FEL (Stanford, USA) : 3-103 μm LURE CLIO (Orsay( Orsay, France) : 3-903 μm Jefferson FEL (USA) : 3.2-4.8 μm FEL-SUT (Tokyo, Japan) : 5-16 μm FELBE (Dresden, Germany) : 3-1503 μm LANL AFEL (Los Alamos,, USA) : 4-84 μm SDALINAC IR-FEL (Darmstadt( Darmstadt) : 6.6-7.8 μm IHEP Beijing FEL (China( China) : 5-255 μm ISIR FEL (Osaka, Japan an) : 21-126 126 μm JAERI (Japan( Japan) : 17-30 μm Ö.. Yavaş 58

Türk IR-FEL FEL in Dünyadaki yeri Türk IR-FEL Ö.. Yavaş 59

Hangi HızlandH zlandırıcı,, Hangi Alan? Ö.. Yavaş 60

MeV Enerjili Elektron Beam ile Araştırma rma (ELBE den) Ö.. Yavaş 61

ELBE Rad. Lab.. (FZR, Dresden) Ö.. Yavaş 62

FEL Part of ELBE Lab. Ö.. Yavaş 63

FEL@ELBE Ö.. Yavaş 64

Synergies for new science at FELs Synchrotron radiation Laser experiments FEL experiments experiments Accelerator Science & Particle Physics methodology Ö.. Yavaş 65

IR SEL in Kullanılabilece labileceği Ana Araştırma rma Alanları Nanoteknoloji Biyoteknoloji Yarı İletken teknolojisi Medikal Uygulamalar Optik Araştırmalar rmaları Foto Kimya, Foto Biyoloji, Foto Jeoloji Ö.. Yavaş 66

IR SEL in Uygulamaları Doku reaksiyonlarının n izlenmesi Kolesterol esterlerinin seçimli temizlenmesi Diş yüzeylerinin modifikasyonu Hücre düzeyinde d mekanik stress indükleme Süper örgüler, kuantum noktaları,, kuantum kuyuları ve kuantum hatları gibi kuantum yapılar üzerine, geleneksel yöntemlerle y zor olan, temel fotonik araştırmalar rmalar yürütmek y ve yeni fonksiyonel aygıtlar geliştirmek (nanoteknolojik( araştırmalar rmalar) Yarıiletkenlerde foton işlemleri i lemleri ile gap ayarları Ö.. Yavaş 67

IR SEL in Uygulamaları Atom ve Molekül Fiziği (Çoklu iyonlaşma, saçılma v.b.) Radikallerin faz geçişleri ve eritilmeleri Plazma spektroskopisi Akıllı malzemelerde magnetik özellikleri Yüzey ve arayüzey araştırmaları Biyolojik ve kimyasal süreçlerin izlenmesi Polimerlerin yapısal ve dinamik özelliklerinin araştırılması Ö.. Yavaş 68

IR SEL in Diğer Bazı Uygulamaları Protein dinamiğinin inin incelenmesi Yarıiletken yapılarda koherent geçiş yüzey ölçümleri GaAs-AlGaAs AlGaAs kuantum kuyularında üçünc ncü seviye lineer olmayan katsayılar ların n ve elektron durulma zamanlarının n gözlemlenmesig Elektrokimyasal arayüzlerdeki titreşim im dinamiğinin inin karakterize edilmesi Moleküllerdeki llerdeki titreşimsel imsel enerji transferlerinin incelenmesi GaAs alt tabakaları arasındaki girişim im üzerinde çalışılarak ikinci mertebe lineer olmayan iletim ve değerlik erlik bantlı kuantum kuyularının n hassas yapılar larının n ortaya çıkartılması Yarıiletken hetero-eklemlerin eklemlerin bant süreksizlikleri s Yumuşak doku kesiklerinin çalışılması,, istenmeyen dokuların temizlenmesi Beyin tümörüt biyopsisi, oküler tedavi, fotodinamik terapi, kolesterol temizlenmesi Biyofiziksel, biyomoleküler ler ve biyomedikal araştırmalar rmalar Foto-termal termal etkilerle dokuların n kesilmesi, foto-mekanik etkilerle sert dokuların n kaldırılmas lması Fotokimyasal etkilerle bir yüzeyin y modifikasyonu Diş minesinin sertliğini ini ve aside karşı dayanıkl klılığını arttırmak rmak Yüksek duyarlıkl klı örneklerde Foto Akustik Spektroskopi (PAS) 03.03.2008 SEL-PAS ile biyomedikal UPHDYO-III ve yarıiletken Ö.. araştırmalar Yavaş rmaları 69

YUUP Çalıştayları I. YUUP Çalıştayı 12-13 13 Mayıs s 2006, Ankara Üniversitesi http://bilge.science science.ankara.edu.tr/.edu.tr/tac/yuup/program1.html II. YUUP Çalıştayı 01-03.12.2006, 03.12.2006, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/yuup/program2.htm III. YUUP Çalıştayı 11-12 12-1313 Mayıs s 2007, Ankara Üniversitesi http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/yuup/program3.htm Ö.. Yavaş 70

YUUP Gelişim im Raporları I. Altı Aylık k Gelişim im Raporu (Ağustos 2006) http://bilge.science science.ankara.edu.tr/.edu.tr/tac/yuup/rapor1.doc II. Altı Aylık k Gelişim im Raporu (Şubat 2007) http://bilge.science science.ankara.edu.tr/.edu.tr/tac/yuup/rapor2.pdfpdf III. Altı Aylık k Gelişim im Raporu (Ağustos 2007) http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/yuup/rapor3.pdf Ö.. Yavaş 71

Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi CERN (Avrupa N (Avrupa Nükleer Araştırma rma Merkezi) (Cenevre, İsviçre) www.cern cern.chch Protokol: 08/2005 08/2009 Ankara Üniversitesi FZD (Forschungzentrum Dresden) www.fzd fzd.de Protokol: 01/2007 12/2011 Ö.. Yavaş 72

Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi DESY (Deutsche Electronen Synchrotron, Hamburg) www.desy.de İş Birliği i Anlaşmas ması: 06/1996-06/2011 06/2011 Protokol: 03/2007-12/2011 Protokol: Ankara Üniversitesi BESSY (Berliner Elektronenspeicherring-Gesellschaft für Synchrotronstrahlung, Berlin) www.bessy bessy.de Protokol: 03/2007 03/2007 12/2011 Ö.. Yavaş 73

Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi Osaka Üniversitesi & ifel (Osaka, Japonya) www.osaka osaka-u. u.ac.jp Planlanan protokol: 09/2007 12/2011 Ö.. Yavaş 74

Ulusal HızlandH zlandırıcı Kongreleri (UPHUK) ve Ulusal HızlandH zlandırıcı ve Dedektör Yaz Okulları (UPHDYO) I. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-I) 25-26 26 Ekim 2001, TAEK, ANKARA Proceedings: http://www.taek taek.gov.tr/uphuk1/ II. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-II) 07-09 09 Haziran 2004, ATO, ANKARA Proceedings: http://www.taek taek.gov.tr/uphuk2/ I. TFD Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (I. UPHDYO) 04-09 09 Temmuz 2005, Ankara Üniversitesi, ANKARA http://bilge.science science.ankara.edu.tr/tac/.edu.tr/tac/yazokulu.htm II. TFD Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (II. UPHDYO) 18-24 Eylül l 2006, Bodrum,Türkiye rkiye http://fizik.cu cu.edu.tr/.edu.tr/tfd_okul/default.aspasp Ö.. Yavaş 75

III. UPHUK ve III. UPHDYO III. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları Kongresi (UPHUK-III) 17-19 19 Eylül l 2007, Bodrum Bilim Kurulu Başkan kanı: Prof. Dr. A. Kenan ÇİFTÇİ (Ankara Ü.. Fen Fak.) Düzenleyen Kuruluşlar: lar: TAEK, Ankara Ü., İstanbul Ü., Y. Teknik Ü., Muğla Ü. http://homepage homepage.uludag.edu.tr/~uphuk3/ III. Ulusal Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (UPHYO-III) 20-24 24 Eylül l 2007, Bodrum Bilim Kurulu Başkan kanı: Prof. Dr. Ömer YAVAŞ (Ankara Üniv.. Müh. M Fak.) Düzenleyen Kuruluş: : Türk T Fizik Derneği Destekleyen Kuruluşlar: lar: TAEK, TÜBİTAK, T TAK, FMO, Ankara Ü., İstanbul Ü., Y. Teknik Ü., Muğla Ü. http://nuclear nuclear.istanbul.edu.tr/.edu.tr/yazokulu Ö.. Yavaş 76

2010 a a kadar neler başar arılmalı BTYK, Parçac acık k Fiziği, i, Nükleer N Fizik ve HızlandH zlandırıcı Teknolojilerini öncelikli alan olarak kabul etmeli Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü kurulmalı CERN e Tam Üyelik gerçekle ekleşmeli TAEK Siklotron Projesi tamamlanmalı TAEK Elektron Beam Projesi tamamlanmalı YUUP IR FEL Projesi tamamlanmalı THM Teknik Tasarım m Raporu yazılmal lmalı Türk Cumhuriyetleri ve Bölgesel B işbirlii birliği Diğer büyük b k merkezler ile (DESY, FNAL v.b.) ulusal işbirlii birliği.. i.. Başar arılı ve ilgili gençlere burs ve kadro uygulaması TAEK, TÜBİTAK, T TAK, Üniversiteler ve Sanayi İşbirli birliği Ö.. Yavaş 77

Hızlanmalıyız Hızlandırmalıyız Dünya (1940 lar) Proton demetleri : ~ MeV Elektron demetleri: ~ MeV Dünya (2010 lar) Proton Demetleri: ~ TeV Elektron Demetleri: ~ TeV Türkiye (2010 lar) TAEK Cyclotron Proton demeti: ~ 30 MeV THM Test Lab.. (IR FEL) Elektron demeti : ~ 30 MeV THM Elektron, Pozitron, Proton HızlandH zlandırıcıları: : ~ GeV Ö.. Yavaş 78

Sonuç 21. yüzyy zyılın n jenerik teknolojilerinden sayılan Parçac acık k HızlandH zlandırıcıları konusunda A.B.D nin 1930 larda, AB nin 1954 te (CERN), Almanya nın n 1959 da (DESY), Japonya nın n 1962 de (KEK) attığı ilk adımlar mları ülkemiz bu projeleri başararak ararak atmalıdır r ve devamında başar arılı olmalıdır. Ö.. Yavaş 79

Teşekk ekkürler http://bilge.science.ankara.edu.tr Ö.. Yavaş 80