Trichogramma turkeiensis Kostadinov ve T. embryoph ag um (Hartig) tarafmdan

Tiirkiye II. Biyoloj ik Mticadele Kongre si, 26-29 EyItiI 1990, Ankara Trichogramma turkeiensis Kostadinov ve T. embryoph ag um (Hartig) tarafmdan asalaklanmarrns un guvesi (Ephestia kueh niella Zeller) -yumurtalan nm depolanmasi uzerine arastirmalar Neset KlUN<;:ER* M.Oktay GURKAN* Huseyin BULlJf** Summary Investigat ions on th e mass- r earing and release tec hniques of egg-parasiloids Tr ichogramma species In this work carri ed out at the Plant Protection Department of Agricultural Facult y of Ankara Uruversiry. Mass culture of the two egg parasit oids, Trlchogramma lurkeien sis and T.embryophagum was tried on the two hosts, Ango umois grain moth and Mediterranean flour mo th. Flour moth was found more suitabl e in our conditi ons. In rar ing Angou mois grain moth some difficult ies arised, mainly infestations of predatorus mites. The success with flour moth was achived by employing Neuffer (1)'s method. By storing eggs of flour moth. parasited and unparasi red, at 0, +4, +8 C for various periods ratio s of the emergence of the parasitoids and fitness of the unparasitized eggs parasitions were established. As a result temperature of +4 and +8 C were the most suitable for thi s aim. Storage at this temperatures for one month did not affect the ratio s of parasitoid emergence. A.UZiraat Fakul tcsi Bitki Koruma Bolurnu.Ankera Zirai Mticadcle Arasurma Ensth tlsu, Ankara. 15

Giri~ Kultur bitkilerinde zararli olan bocekler ve diger arthropodlarla yaprlan kimyasal mlicadele basansi yamnda bircok yeni sorunun ortaya cikmasma neden olrnustur. Bu sorunlar arastmcilan kimyasal miicadeleye alternatif olabilecek, veya birlikte kullamldigmda onun olumsuz etkilerini yok edebilecek yeni tanmsal milcadele metodlanmn gelistirilmesine yoneltmistir. Bu tip metodlardan en onemlisi zararhlar iizerindeki dogal bash unsurlanmn etkinliginin insanlar tarafmdan arttmlrnasuu arnaclayan biyolojik miicadeledir. Yumurta parazitoidlerinin, kiiltilr bitkilerinde zararh bircok lepidopter populasyonlarmm bash altma almmasi icin kullarurm ilk kez 1900'lii yillann baslannda gerceklestirilmistir. Bir yumurta parazitoidinin tanmsal mucadelede kollamlabilmesi icin uygun bir laboratuvar konukcusu tizerinde kitle halinde tiretilmesi ilk asamadrr. Laboratuvar konukcusu olarak genellikle depolanrms tirtinlerde zararh lepidopterler kullarulmaktadir. Sahmlarda, istenildigi anda, istenilen miktarda parazitoide sahip olunabilmesi icin, kitle halinde elde edilen konukcu yurnurtalanrun parazitlenmeden once veya sonra depolanabilmesi gereklidir. Yine btiytik boyutlardaki uygulamalan gerceklestircbilmek, kolay ve llcuz parazitoid eide edebilrnek, iiretimin otornatize edilmesi ile mtimkiindtir. Bircok ulkede bu amacla gtinde yuzbinlerce parazitoid yetistirilebilcn btiytik tesisler kurulrnustur. Bir sahmdan basan elde edebilmek, parazitoid hakkinda laboratuvar ve doga kosullannda belirlenrnis altyapi verilerine ihtiyac vardrr. Bu cahsma, biri dtinya icin yeni olan iki yumurta parazitoidinin kitle tiretiminde kullamlacak uygun konukcunun secimi, kosullanrruza uygun kitle tiretim yontem ve tesisinin gelistirilmesini ve bu iki tilrtln Elma ickurdu'na karsi kullarnrm ile ilgili ilk cahsmalarm gerceklestirilmesini amaclarrusnr. Materyal 1. Materyal ve Metot Bu 9alt~manm materyalini, iki yumurta parazitoid tilr (Trichogramma embryophag um (Hartig) ve T.turkeiensis Kostadinov) He bunlann iiretiminde kullamlan iki konukcu lepidopter turu (Sitotroaga cerealella Oliv. ve Ephestia kuehniella Zell.) ve iiretilen parazitoidlerin sahmlanmn yapildrg; Elma i9 kurdu (Cydia pomonella L.) olusturmustur. 16

2. Meto t 2.1. K ille uretlm ~ah~ma l afl 2. 1.1. Konukcularm kille u r etirnl 2.1.1.1. Un guvesl (Eph eslia ku eh ni ella Zell.)nin uret tmi Bu cahs mada un guvesinin kitle uretirni Neuffer ( 197I)' den yararlarulara k gelis tirilen rnetot yardi rmyla bu gday krrrnast: rrusir unu ( 1:1) kansimmda gerceklestirilrnistir. 2.1.1.2. Arpa guvesl (Silolroga cerealella Oliv.) nin uretlmi Arpa guvesinin uretirni, Hassan (l981)'mn a,lkladlgl yonteme gore ozel bir uret im dolabinda yaprlrrustrr. 2.1.1.3. Yumurla paraziloidi T'ric h og ra m m a t ur lcr'in in kille ii retim i. Yum urta parazi toidleri, T. em bryoph agum ve T. turkeien sis'in ilretimi, Bulut ve Kihn cer (l987)'i n genis olarak anlattiklan metoda gore topler icinde 25± 1 sicak hk, % 60-7 0 orantrh nem ve 16 saat 1 ~ lk 8 saa t karan hk kosullarmda yapilrrusnr. 2.2. Saklama ~ah~malafl 2.2.1. Asalaklanrrns konukcu yumurtalarmm saklanrnast Tv e m b ry op h ag u m ve T vturkeiens is tarafmdan asalaklanrms yurnurtal ar, asa laga verilisten 6 gun so ma (asa laklar konukcu yumurtasi ici nde pr epupa don em indeyken) +4 ve±12 ' C srcakhk ve % 60-70 ora ntth nem kosullannda saklanrmsu r. Haftada iki kez 100 ad et asalaklan rms konukcu yumurtasi klima odasma almarak, asalak, lk l~ 1 izlenmistir. 2.2.2. Asal aklanmarms konukcu yumurlalarmm saktanmasi ve asalaklanmaya uygunluklarmm arastmtmasr Asal aklan rnarrus yumurtalar, degi sik du suk sica khk larda ve surelerde depolanarak, en uygun depolama sicakhgr ve suresi arasunlrrusnr.asalaklanmarrus un guvesi yumurtalan, 0,+ 4,+ 8 "C sica kh k ve % 60-70 nem kosullannda sakla nrrus: 3-4 gun ara ile 100 adet yumurta alinarak 10 adet disi asalaga verilmis ve soma asa laklr yumurtalardan yeni dolun erginlerinin "kl ~1 izlenrnistir. 17

Arastirrna Sonuelart ve Tartrsma 1. Saklama ~ ah~malan 1.1. Asalaklanrms konukcu yumurtalarmm saklanmasr Ha fta da iki kez omek ceki lrnis ve nor mal yetistirrne kosullannda inkubasyona brrak rlrrus ve parazitoid ~ lkl~lar l izl en mistir. Daha son ra yapilan sayunlarla her ornek te parazitoid ~ lkl~ say. Ian saptanrrusnr, Orneklerneler turlere ve sicakh kla ra gore deg i ~m e kle bir likte bazr kom binasyonlarda 56 gune kadar devam edilrnistir. Bazr kombinasyonlarda ise 7. omekl emede (30 gilnlilk) parazitoid ~ lkj~1 cok azal dig r i~ in omeklemelere son verilmistir, Bu ~ah~mamn sonuclan Cetvel I de gorulrnektedir, Cetvelin in celenm esinden anl asilacag r gibi T. embryophagum ve T. turkeiensis ile asalak h yumurta larda +8 'C sicakh kta parazitoid 9'kJ~ 1 yaklasik 2 ay silreyle %80 ile % 100 arasinda de gi ~mekt edir. Buna karsilik 0 ve + 4 ' C sicak hkta parazitoid ~ Ikl~ larl ini~ li ~Ikl~h gercekles mis ve birinci aydan sonra ~ Ik l~ ora m cok azalrrustir. T.embryophagum'da +4 ' C sicakhkta 5. omeklemeye kadar onemli ve silrekli bit dil~il~ gozlenrnis, daha saara d il ~il~ durmu s fakat 10. orneklernede dil ~ il ~ birden hrzlanrms ve parazitoid ~lkj~ oraru or talama % 95.085 den % 54.655 e dil ~mil ~tilr. +4 ' C sicakhkta T. turkeiensis'de parazitoid ~ l kj~ orarn 4, orneklemeden sonra stiratli ve dilzenli olarak azalarak 7. ornekleme sonunda % 26.06 1 e kadar dusrnustur. 0 'C srcaklrkta T'se m b r y o p h a g u m ve T.turkeiensis'de parazitoid ~Ik l~ ora m 5. ornekle rnede n itibaren onernli 6l~il de azalmaya basl arru sur. T. turkei ensis'tie 11. orne kle rnede % 46.90'a T.embryophagum'da 8.orneklemede % 67.7 1'e inrnistir, (~ ekil 1). Orn eklerde, parazitoid ~Ikl~ sureleri sicakhk lara bagh alarak d e g i ~m ek ted ir Grafiklerin incelenmesinden de anla silacagt gibi sicak hklar aras mda ~Ikl ~ suresi cok fa zla d egi~iklik gosterrnektedir. S aklarna (depol ama) siire sinin uzamasina paralel olarak 8 "C srcaklikta ~Ik.~ sure si 2 gune kadar inmekted ir. +4 ' C srcakhkta depolama suresinin uzunlu gu ~lkl ~ suresini pek fazla de gi ~ tirmezken. 0 C sica kh kta depolama suresini n uzamas r, cr lk l~ sure sinin uza masm a neden olmakta dir. 1.2. Asalaklanrnarms konukcu y u rnu r ta la r m m sa k lanmas s 2 gilnlilk unguvesi yumurtalan metot bolum unde soze dile n sica kh klarda depolanrru s ve bunl ard an haftada iki kez 200 ade t yurnurta ah narak, asalaga verilmistir (100 yumurta/ 20 di si parazitoid). Parazitoidler 24 saat so nra uzaklasunlrms ve asalaklanan yumurtalar 25±1 'C. % 60-70 nem ve 14 saat 18

Cetvel l. Asalaklandrktan so nra d e gi ~ ik sicakhklarda saklanan E.kuehniella yumurtalanndan parazitoid ~Ilo~ oranlan T Ur Gun A~m~ A~mamll A~~ mll Acrlmamrs OrtaIama Paraz iroid <;:Ilal l (%) O C 3 121 150 100.00 a T. 7 106 4 146 2 97.51 abe to 157 21 IS2 7 9223 abed 14 IS5 20 IS7 16 91.1S abed e IS 159 13 139 14 91.65 abed In 21 115 21 76 S 37.52 abede 2il 101 6 117 74 77.S2 cde b r 4 C 3 155 154 100.00 a 7 s 128 0 l SI 7 9S.4O abe to 161 2il lis 4 91.87 abed 0 14 13S IS 102 II 82.87 bcde P IS 100 64 116 ]I 70.77 def h 21 101 2il 58 17 76,07 cde a 2il 114 16 109 9 90.03 abed g S C 3 133 9 86 5 94.08 abed u 7 162 137 I 99.64 ab to 189 In 11 140 3 96.00 abe 14 2.."2 3 IS2 3 9S.52 abe IS 168 12 144 3 95.65 abe 21 170 11 16 1 9 94.31 abed 2il 213 IS 179 19 91.00 abed O C 3 219 3 st 99.32 ab T. 7 132 17 237 4 93.00 abed 10 108 4 176 6 96.57 abe 14 l SI 19 173 14 91.51 abed t IS lsi 16 los 9 92.09 abed 21 Sl 86 64 34 51.72 ef u 2il 9 151 7 102 6.02 g r k 4 C 3 164 I 152 2 99.04 abe 7 169 I 198 2 99.2 1 abe e 10 206 3 143 I 98.94 abe 14 st 7 116 9 90.93 abed e IS 2S 16 II 2! 55.91 def 21 19 <f7 4 2 47.73 f n 2il 11 106 :l! 16 3S.03 f s i S C 3 112 to 150 S 93.37 abed 7 s 103 11 215 4 94.26 abed 10 155 S 172 5 96.13 abe 14 242 9 16S S 95.93 abe IS lsi 9 155 11 94.32 abed 21 148 7 157 9 95.03 abed :?II 152 13 IS4 12 93.00 abed 19

l~lklandlrma kosullarmda inkubasyona ahnmisur. Asalaklanan yumurtalann siyahlasma suresi, parazitoid,iki~ siiresli, acilan ve acilmayan asalaklanrrns unguvesi yumurtasi asalak verilmeden optimum kosullarda inkubasyona birakilrrus ve larva, IIa~I takip edilmistir. Bu islem larva,lki~i duruncaya kadar devam etrnistir. Her ii~ sicakhktada unguvesi ernbiryosu depolama sliresinin uzamasma parale! olarak degisen siirelerde olmektedir. Ungiivesi embiryosu 0 C sicaklrkta depolarnamn 29. giinii; +4 ve +8 C sicakhklarda ise 25. giinii olmektedir (Sekil 2). Asalaklanmarnis konukcu yumurtalarmin degisik sure ve sicakhkta depolandiktan soma parazitoidlere verilmesi sonucunda asalaklanma oranlanmn belirlenmesi icin yaprlan cahsmalarda her U, sicakhk derecesinde ve her iki turde siireye bagh olarak bir du~u~ gorulmekteyse de bu dii~u~ cok dalgalanrnahdir. Tiirlere ait degisik sicakhkta depolanan unguvesi yumurtalannda asalaklanma oranlan Cetvel 2 de gorulrnektedir, Cetvel 2 incelendiginde goruldiigu gibi +4 C sicakhkta saklanan konukcu yumurtalan diger iki sicakhkta saklanan unguvesi yumurtalarmdan daha iyi sonuc vermislerdir. Turler arasmda farkhhk olmakla beraber turler arasi bu farkhhk sicakhk ya da bu sicakhkta depolanma suresine bagh olarak degi~mektedir. Fakat denem enin btlttlnunde sicakhk ve bu sicakhkta bekleme sureleri arasmdaki interaksiyon onernli bulunmustur, Bu interaksiyona ait veriler Cetvel 2'de gorulrnektedir., 0 /, " ~ l, a :i 1 it--,---,-----,;;-~~-----,o_..-,,-~o_~~;;_-~--c=_ ~ 10,. ; :; 8,, ~ '0 10 14 " Sekil I. Degis ik sicakhklardan ahnan parazitlenrnis yumurtalardan parazitoid, l k I ~ sureleri 20

Cetvel 2. Degisik srcakhklarda, d egi~ik surelerle saklana n konuk cu yumurtal an nda Trichogramma tiirlerinin parazitl eme oranlan Seklame Tur SICA K L I K,ure,i(gun) +4C OC 4 \--,T".,,,,u,-: r._ +-,= 81.61 '-'-j ' 86;ZZ' 76.49 " 16 ; ~ S" T.e rub. 90.82 b 76.20. <1 97.58 84.44 79.38 78.79 79.09..C 86.45 82.87 SS.4Q 85.24 88.97 ",' ~l;- ' 64.83 65.66 87.09 91.33 -e 81.25 66.21 "U.20 79.80 C 66.19 L.. 21 \--,Tc:. 'lur=._+-,=~ 62.85 70;19 72.72 68;55 T.cmb. 77.52 e 64.74,t, 24 \--'Tc:..lUr =._ +-= 80.70 '-"-l 81;09 68.03 58.48' T.cmb. 81.49 c 49.92 ki 28 ~Tc:"lur =.---j~~o-j 76.91 64.34 65.66, T.emb. 70.60 66.98. L 32 I"Tc:. tu=r '_-I-=~ 71.07 68.74. 56.65 "60;11' T.emb. 66.41 r.. 63.56 "...k. 35!"Tc:.tu=r._+-:=::::..j 34.44 52.14 45.83 T.cmb. 69.84 m. 40.48 ' n ' +8 C 60.95 :':67;88 74.80 g 70.37. 67,74 65.11 ':: h. 37.88 55.64 73.39 >.' L! ~ : 61.17 ','65.90 70.62..L "" 64.59 69.32.,. 74.05 ce 44.14 52;Z1 60.40 in, 52.4t ~. 64. 66 76.91 L 64.15 5q9 52.42 k. 76.83 68.61 60.38..f 62.90 : 67,16 71.41 ";;Ii. Ayn) ham alan gruplar araslndaki rarklulk 0.01'. gor. cnemli degildir. Parazitoidler,O ve +4 "C sicakhklarda 10 gun sureyle asalaklanan konukcu yum urtal anru di gerl er inden daha fazla tercih etmektedirler. +8 ' C sicakh kta embiryonun gelis rneye devam etmesi neden iyle asalak lanma ora rn diger iki sicakhkta elde edilen asalaklanma oranlan ndan daha dusuk kalmakta dir. Pak ve Oatm an (1 982 ), T. brevicaplllum'un kitle uretimin de k ul landrk la n Trichoplusia ni yu rnurtalan ru +5 ' C srcakhkta depol armslard ir. Bigler ( 1986), T.maidis in kitl e iiretimi siras mda ko nukc u yumu rtalarmi 2-3 C sicakhkta maksimum 10 gun depo larmslardrr. 21

'0 '0,--, '0.--. 0 0 (..J'e) (.lj"c.) (o'c) 3'1 S. 11' PH Ill) /1'/5" nlf rt 1"111l131~j$uunl1 O"l"'b",. S.:...~,i ~ekii 2. Degi~ik srcakhk ve surelerde depolanan konukcu yumurtalannda larva 91la~ oranlan Ozet Calrsma 1987-1990 yulan arasmda A.V.Ziraa' Pakultesi Bitki Koruma Bolumunde yurarulmusrur. Cahsmada T. turkeiensls ve T. embryophagum isimli iki yumurta parazitoidinin kitle Uretimi icin konukcu olarak arpa guvesi ve unguvesi yetistirilmis ve unguvesinin kosullanrmza en uygun ttlr oldugu saptanrmsnr. Arpa guvesi kitie Uretiminde basta predator akarlar olmak uzere bircok sorunla kar lla tlml tlr. UngUvesi UretiDminde Neuffer (1971) tarafmdan gerceklestirilen metottan yararlamlarak bagan elde edilrnistir. Asalaklanrrus ve asalaklanmarmj unguvesi yumurtalan 0,+4.+8 C srcakhklarda belirli sltrelerle depolanarak, parazitoid C;lkl~ oranlan ve bu yumurtalann asalaklanmaya uygunlugu belirlenmistir, Cahsmalar sonucunda +4 ve +8 C sicakhklarm depolama icin en uygun oldugu gorulmusrur. B'u srcakhk larda yumurtalann 1 ay sareyle depolanrnast parazitoid l;lla ' oramru ve asalaklanmamq yumurtalarm asalaklanmaya uygunlugunu onemli olcude degi tinnemi tir. Literatiir Bigler. F.. 1986. Mass Prdoduction of Trichogramma maidis Pint. et Voeg. and its Field Application Against Ostrinia nubualis Hbn. in Switzerland. J. appl. Ent. 101: 23-29. Hulut, H. ve NiKrhncer, 1987. Yumurta Parazitoidi Trichogramma spp. (Hymenoptera.Trichogrammatidae)'nin UngUvesi (Epllestia kuellniella Zell.) (Lepidoptera. Pyralidae) yumurtalannda uretimi ve Kcnukcu-Parazit lii kileri. Turklye l.entomoloji Kongres! Tebligleri, Izmir. 563-572. 22

Hassan, S.A., 1981. Massenproduktion und Anwendung von Trichogramma, 1.Produktion des Wirtes Silolroaga cerealella. Entomophaga, 26 (4), 339-348. Neuffer, G. 1971. Zur Tecknik in der Massenzucht der Getreidemotte Sitotroaga cerealella Oliv o im Inscktarium. Anz. Shadlingskunde, 44 (2), 19-21. Pak, G.A. and E.R.Oatman, 1982. Biology of Trichogramma brevicaptllum, Ent.exp, and appl. 32. 61-67. 23