BİLGİSAYAR NEDİR? Bilgisayar, kullanıcıların girdiği bilgileri veri giriş ünitesine alan, işlem ünitesi ile girilen bilgileri işleyen, elde ettiği sonuçları kendi içinde saklayabilen ve işlenen verilerin sonuçlarını istenildiğinde çıkış ünitesi ile kullanıcıya çıktı olarak verebilen elektronik bir cihazdır. BİLGİSAYAR Veri Giriş Ünitesi Veri İşlem Ünitesi Çıkış Ünitesi Klavye(keyboard) Fare(mouse) Webcam Mikrofon Tarayıcı(scanner) Optik Okuyucu Barkod Okuyucu Merkezi İşlem Birimi (CPU) Anakart(mainboard) Ana Bellek(RAM) Ekran Kartı(Graphic Card) Ekran(monitor) Yazıcı(printer) Hoparlör(speaker) Ploter(çizici) 1
BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ Abacus(Abaküs): M.Ö. 1000 yıllarında Çinliler tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Pascaline(Paskal makinası): 1642 yılında Blaise Pascal tarafından toplama-çıkarma işlemini yapan ilk mekanik bilgisayar. Leibniz Çarkı: 1670 yılında Wilhelm Leibniz Pascal dört işlem ve karekök hesaplayan makinayı icat etti. Fark Makinası: 1842 yılında Charles Babbage kamaşık problemleri çözebilen Fark makinasını icat etti. İkili Sayı Sistemi: 1854 te George Boole bilgisayarda veri işleyişinin temel mantığı olan ikili sayı sistemini oluşturdu. Yani 0 ve 1 i. MARK 1 : 1937 yılında ilk elektro-mekanik bilgisayar Howard Aiken ve Browne tarafından geliştirildi. ENIAC: 1946 yılında Pensilvanya Üniversitesinde icat edilen ilk sayısal elektronik bilgisayardır. Tarihteki ilk bilgisayar olarak kabul edilir. ENIAC; 150KW gücünde ve 50 ton ağırlığında 167 m 2 yer kaplıyordu. UNIVAC: 1951 yılında ilk ticari amaçlı olarak geliştirilen bilgisayar. IBM 7090: 1958 yılında üretilen ilk transistörlü bilgisayar modeli. 1964 yılında ilk birleşik devreli bilgisayarlar oluşturuldu. 1977 yılında Steve Jobs ve Steve Wozniac Apple II yi geliştirdiler. 1981 yılında ilk kişisel bilgisayarlar(personal Computer- PC) oluşturuldu. (IBM PC) 2
BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ 1. MASAÜSTÜ BİLGİSAYARLAR(DESKTOP) Monitor, kasa, klavye, mouse ve çevre birimlerden oluşan sistemdir. Günümüzde en çok tercih edilen bilgisayar çeşididir. Çok tercih edilmesinin nedeni güncellenebilirliğinin kolay olması ve fiyatının diğer bilgisayar çeşitlerine göre daha uygun olmasıdır. Örneğin; 64 MB lık bir ekran kartına sahip olan kullanıcı, ihtiyacına göre kullandığı ekran kartını, 256 MB lık bir ekran kartıyla değiştirebilir. Böylece günümüzdeki bazı programları ve oyunları daha verimli olarak çalıştırabilir. 3
BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ 2. DİZÜSTÜ BİLGİSAYARLAR(LAPTOP) Diz üstünde taşınabilen, masaüstü bilgisayarlara oranla daha küçük olan bilgisayar çeşitleridir. Notebook lardan daha büyüktür, fakat ülkemizde Notebook ve Laptop aynı tür bilgisayarlar için kullanılmaktadır. Teknolojinin gelişmesiyle boyutları küçülmeye başlayan bu bilgisayarlar, performans ve işlevsellik bakımından da gün geçtikçe gelişim göstermektedir. (Netbook bilgisayarlar) Laptop alırken ihtiyaçlarınızı karşılayıp karşılamadığına dikkat etmek gerekir. Böylece ileride donanımda hissedebileceğiniz eksikliklerin önüne geçmiş olursunuz. Örneğin bir laptopta olmazsa olmaz özellik, DVD ROM aygıtının bulunmasıdır. Centrino işlemcili olmasıda artı bir avantajdır. 4
BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ 3. CEP BİLGİSAYARLARI(PALM ve POCKETPC) Evde veya ofiste hazırladığımız dosyaları günlük hayatta her yerde, bir cep telefonu gibi kolayca işlem yapmak için kullanmak istiyorsak o zaman bir el bilgisayarına ihtiyacımız olacaktır. Adında anlaşıldığı üzere bunlar el ve cep bilgisayarlarıdır ve rahatlıkla taşınabilir. PocketPc lerin çok yüksek sistem ihtiyaçları, donanım çeşitliliği ve yüksek fiyatları onlar için bir dezavantajdır. Palm lerde ise düşük işlemci hızları, düşük sistem ihtiyaçları ve sonuç olarak çok uzun batarya ömrü ve uzun süredir geliştirilen bir platform olmanın getirdiği geniş yazılım imkanları bulunmaktadır. PocketPC ler Palm lerden daha üstündür. Palm leri cep telefonunun biraz daha gelişmiş bir türü olarak algılayabiliriz. 5
BİLGİSAYARIN KULLANILDIĞI ALANLAR Hesaplama ve analiz gerektiren tüm işlerde (mühendislik ve mimaride) Bilimsel araştırmalarda Eğitimde(Üniversiteler, lise ve ilköğretimde) Rezarvasyon ve barkot sistemlerinde, marketlerde, alışveriş merkezlerinde Fotoğrafçılıkta Tarımda Orduda, poliste ve güvenlik sistemlerinde Haberleşmede Veri yığınlığı bulunan işlerde(nüfus idaresi, bankacılık, muhasebe) Tasarımda, tekstilde Basım yayında(kitap, broşür, gazete, dergi ve matbaa işleri) Güzel sanatlarda Tıp ve biyoloji alanlarında(hasta takibi, hastalığın teşhis ve tedavisinde) Ticari alanda(müşteri hesap takipleri, depo ve stok kontrollerinde) Maliyede Sanayide 6
BİLGİSAYAR KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Topraklı priz kullanılmalı, Voltaj düşmelerine karşı kesintisiz güç kaynağı(ups) kullanılmalı, Bilgisayar, işletim sisteminde verilen yönergelere uygun olarak açılıp kapatılmalı, Ortam temiz ve havadar olmalı, nemli olmamalı, Manyetik alan oluşturacak cihazlardan uzak tutulmalı, Bilgisayar işlem yaptığı sırada kapatılmamasına özen gösterilmeli ve tüm programlar kapatıldıktan sonra bilgisayar kapatılmalı, Gereksiz bilgiler silinerek kapasite rahatlatılmalıdır, Bilgisayar başında yeme-içme yapılmamalıdır, Sağlığınız açısından uzun süre bilgisayar başında bulunmayıp, ara sıra başka işlerle meşgul olunmalıdır, Bilgisayara sinirlenildiğinde ona kötü muamele yapılmamalıdır 7
BİLGİSAYARLARIN VERİ İŞLEME ŞEKLİ, ÇALIŞMA MANTIĞI Bilgisayarda veriler ikili sayı sistemine göre işlenir. İkili sayı sistemi 0 ve 1 rakamlarından oluşur. Bu sistem bilgisayarda farklı voltaj seviyeleri ile ifade edilir. Bilgisayarın 8 Voltluk bir gerilim kullandığını kabul edersek, devrede 8 Volt varsa, mantıksal 1, 0 volt varsa mantıksal 0 bilgisini ifade ettiğini söyleyebiliriz. Mantıksal 1 durumunu ışığın açık durumuna, 0 durumunu ise ışığın kapalı olması durumuna benzetebiliriz. Bilgisayar bilgileri 0 ve 1 olarak kaydeder. 0 ve 1 lerin herbirine bit denir. Bilgisayar bitlerden müteşekkil bir yapıda çalışır. 8 bitin bir araya gelmesi ile oluşan anlamlı bilgiye byte(bayt) denir. Her bir byte ise gerçekte bir karakteri, anlamlı bir bilgiyi oluşturur. A harfinin bilgisayardaki byte olarak karşılığı : 01000001 8
BİLGİSAYARLARIN KAPASİTE ÖLÇÜM BİRİMLERİ Veriler kaydedilince disk üzerinde yer kaplarlar. Verilerin disk üzerinde kapladıkları alanlar kapasite ölçüm birimleri ile ifade edilirler. 1 Byte 2 3 Bit 8 Bit - - 1 KiloByte(KB) 2 10 Byte 1024 Byte 1024x8 Bit - 1 MegaByte(MB) 2 10 KB 1024 KB 1024x1024x8 Bit - 1 GigaByte(GB) 2 10 MB 1024 MB 1024x1024x1024x8 Bit - 1 TeraByte(TB) 2 10 GB 1024 GB 1024x1024x1024x1024x8 Bit Bit < Byte < KB < MB < GB < TB (< PB < EB < ZB < YB ) 80 GB lık bir harddisk; 80x1024x1024x1024 = 85.899.345.920 Byte, buda yaklaşık olarak 85 milyar karakter saklayabileceğini gösterir. 9
BİLGİSAYARI OLUŞTURAN ÖĞELER Bir bilgisayar sistemi donanım ve yazılım sistemlerinden oluşur. Bilgisayar Donanımı(Hardware): Fiziksel olarak bilgisayarı oluşturan parçaların tümüne donanım denir. Elle tutulup gözle görülen elektronik devrelerden oluşur. Ekran, klavye, sabit disk(harddisk), fare, yazıcı, bellek, işlemci gibi bileşenler donanıma örnek verilebilir. Ayrıntıları izleyen slaytlarda gösterilecektir. Donanım = Vücut Bilgisayar Yazılımı(Software): Bilgisayarı yönetmemizi sağlayan yönergelere yazılım denir. Kullanıcının bilgisayarı kullanmasını ve uygulama geliştirmesini sağlayan tüm programlardır. Yazılım = Ruh Yazılım iki ana bölüme ayrılır. 1. Sistem yazılımları: Bilgisayarı yöneten yazılımlardır. İşletim sistemleri ve programlama dilleri bu sınıfa girer(örn. MS Windows XP, Linux, Java, PHP). 2. Uygulama Yazılımları: MS-Office paketi, market otomasyonu, muhasebe programları gibi kullanıcı bazlı programlar bu sınıfa girer. 10
DONANIM DONANIM AYGITLARI GİRİŞ ÜNİTESİ SİSTEM ÜNİTESİ DEPOLAMA ÜNİTESİ ÇIKIŞ ÜNİTESİ DİĞER AYGITLAR Klavye (Keyboard) Anakart (Mainboard) Sabit disk (Harddisk) Ekran (Monitor) Ses Kartı (Sound Card) Fare (Mouse) İşlemci (CPU) Disket Sürücü (Flooppy) Yazıcı (Printer) Ethernet Kartı (Ethernet Card) Mikrofon Güç Kaynağı (UPS) Flash Disk Hoparlör (Speaker) Fax/Modem Kartı Joystick (Oyun Kolu) RAM CD-DVD Sürücüler Çizici (Plotter) TV Kartı Scanner (Tarayıcı) ROM CD ROM Radyo Kartı Webcam Ekran Kartı (Graphical Card) CD - RW Kesintisiz Güç Kaynağı (UPS) Optik Okuyucu DVD ROM Barkod Okuyucu DVD - RW 11
Giriş Ünitesi Aygıtları - 1 1 Klavye(Keyboard) : Kullanıcının bilgisayara komut vermesini ve bilgi girişi yapabilmesini sağlayan birimdir. Klavyeler Q ve F klavye olmak üzere ikiye ayrılır. F klavye daktiloya benzer ve Türkçeye en uygun yapıda tasarlanmıştır. Q klavye ise güncel hayatta sıkça kullanılan ve ingilizceyle uyumlu yapıdadır. Ayrıca günümüzde biraz pahalı olsada kablosuz klavyeler kullanılmaktadır. 12
Giriş Ünitesi Aygıtları 1 Klavye(Keyboard) : Q klavye üzerinde dört grup tuş takımı vardır: 1. Fonksiyon Tuşları: F1 den F12 ye kadar olan ve klavyenin üst kısmında bulunan özel amaçlı tuşlardır. Programdan programa özelliği değişmekle birlikte bazı tuşların standart görevi vardır. Mesela F1 tuşu hemen hemen her programda yardım özelliğini çağırır. F2 Kaydetme vs 2. Standart Tuş Takımı: A dan Z ye kadar karakterler ve 0 dan 9 a kadar sayılardan oluşan tuşlardır. Sayılar, harflerin üzerindeki sırada yer alırlar. 3. Sayısal Tuş Takımı: Bu tuşlar sayısal veri girildiğinde kullanıcıya kullanım kolaylığı sağlamak amacıyla sağ tarafta ayrı bir bölümde toplanmışlardır. Bu bölümde aritmetik operatörler(+,-,*,/), Enter,. ve Numlock tuşuda bulunur. Laptopta genelde bulunmaz. 4. İmleç Kontrol Tuşları: imleci ekran üzerinde kontrol etmek için kullanılan tuşlardır. Oyunlarda epey işe yaramaktadırlar. Sağ, sol, yukarı, aşağı, Home, End, Page Up ve Page down tuşlarından oluşur. Tuşların bir bölümünün tek başına bir görevi yoktur. Diğer tuşlarla birlikte kullanıldık-larında bir görev yerine getirirler. Bu tuşlar: Shift, Alt-Gr, Alt ve Ctrl tuşlarıdır. Özel görevli tuşlar ise: Esc, Capslock, Enter, SpaceBar, Insert, Delete, BackSpace(), Tab, Windows tuşu ve multimedya tuşlarıdır. 13
Giriş Ünitesi Aygıtları - 2 2 Fare(Mouse) : İmlecin ekran üzerindeki hareketlerini kontrol eden araçtır. Ekran üzerindeki komut düğmelerine tıklayıp aktif hale getirmek, seçmek, taşımak gibi bir çok görevi vardır. Temel fare işlemleri: İşaretleme: Fare işareti ile bir şeyin üzerine gelmek. Tıklama: Farenin sol tuşuna bir kez basmak. Çift tıklama: Farenin sol tuşuna kısa aralıklarla iki kez tıklanmasıdır. Sürükleme: Farenin sol tuşunu basılı tutarak imlecin yerinin değiştirilmesidir. Sağ tıklama: Farenin sağ tuşuna bir kez basmak. Fare çeşitleri: Kablolu(Toplu, Optic) ve kablosuz mouselar. 14
Giriş Ünitesi Aygıtları - 3 3 Web Cam(web kamerası) : İnternete bağlı bilgisayarlar arasında görüntülü haberleşmeyi sağlar. Gerekli kablo bağlantısını yaptıktan ve sürücülerini yükledik-ten sonra kamera kullanıma hazır hale gelir. Günümüzde web kameralar megapixel(mp) kalitesinde usb port üzerinden haberleşir. Webcam ler MSN, Yahoo Messenger, Skype, ICQ gibi bir mesajlaşma programıyla kullanılabileceği gibi, bilgisayara takılı bir digital fotoğraf makinesi gibide kullanılabilir. 15
Giriş Ünitesi Aygıtları - 4 4 Mikrofon ve Kulaklık(Microfon, Headset) : Ses kartı bulunan bilgisayarlarda ses kayıtı yapmak için kullanılan mikrofon, aynı zamanda internete bağlı bilgisayarlardada sesli haberleşme sağlayabilen kullanışlı bir cihazdır. Bilgisayarı bir telefon gibi kullanabilirsiniz. Kulaklık ise, bilgisayardan ses çıkışını sadece bizim duymamızı sağlar. Böylelikle bir ofis ortamında başkalarını rahatsız etmeden müzik dinleyebiliriz. Bu yönüyle bir çıkış ünitesi aygıtıdır. Kulaklıklı mikrofon, masa üstü, yakaya takılan cinsten mikrofonlar bulunmaktadır. 16
Giriş Ünitesi Aygıtları - 5 5 Joystick ve Gamepad(Oyun çubuğu ve kolu) : Bilgisayar ortamında oynanan oyunlarda kullanılan bir cihazdır. Fare gibi bilgisayarın, hareketleri veya farklı konumları algılamasını sağlar. Günümüzde çok gelişmiş joystickler ve gamepad ler vardır. Titreşimli joystickler ve gamepadler bunlara örnektir. Genelde USB bağlantı noktasından bilgisayara takılırlar. 17
Giriş Ünitesi Aygıtları - 6 6 Tarayıcı(Scanner) : Tarayıcı, bir resmi veya metni(dergi, gazete, kitap, broşür gibi dökümanlardaki resim ve yazıları) bilgisayar ortamına aktarmak için kullanılan aygıttır. Aktarılan sayfalar resim formatında bilgisayara kaydedilir. Yazıları çevirmek için OCR denen programlar kullanılır. Günümüzde çok yüksek çözünürlüklerde tarayıcılar bulunmaktadır. 18
Giriş Ünitesi Aygıtları - 7 7 Optik Okuyucu(Optic reader) : Tarayıcılara benzerler. Test tipi sınav sonuçlarının değerlendirilmesinde kullanılırlar. Cevap anahtarları üzerindeki verileri okuyarak bilgisayar ortamına aktarırlar. Örneğin; ÖSS, LGS gibi sınav sonuçları optik okuyucular yardımıyla tespit edilirler. 19
Sistem Ünitesi Aygıtları - 1 1 Anakart(Mainboard, Motherboard) : Bir bilgisayarın çalışmasında temel rolü oynayan işlemci(cpu), RAM, ROM gibi elemanların bulunduğu, fiberglastan yapılmış baskılı devre kartına anakart denir. Bilgisayara bağlanacak ilave kartlar(ses, modem, TV kartı vs.) anakart üzerinde bulunan slot denen yuvalara bağlanırlar. Sistem ünitesindeki aygıtların veri ve elektrik akışını düzenler. Ayrıca çevre birimler ile sistem arasındaki iletişimi sağlar. Vücudumuzdaki iskelet, kas ve dolaşım sistemlerinin bilgisayar sistemlerindeki karşılığıdır. Kasa içinde sağlamca vidalanmıştır. Günümüzde en çok rağbet gören anakartlar INTEL ve AMD anakartlardır. 20
Sistem Ünitesi Aygıtları - 2 2 Merkezi İşlem Birimi(İşlemci, CPU) : CPU genellikle bilgisayarın beyni olarak tanımlanırlar. Çünkü tüm işlemler CPU tarafından yapılır. CPU verilen komutları anakart üzerindeki veri yolu üzerinden ana bellekten aldıktan sonra kullanıcıdan gelen komutlar doğrultusunda işler ve sonucu çıkış birimi ile kullanıcıya gönderir. Sistemin sağlıklı çalışıp çalışmadığını kontrol eder. Bu nedenle bir bilgisayarın işlem yeteneği ve hızı işlemcisinin yeteneği ve hızıyla doğrudan ilgilidir. CPU hızından bahsedilir-ken MHz ve GHz kavramları kullanılır. Bu hızlar ne kadar yüksekse bilgisayarda o kadar hızlı ve stabil çalışır. Bu birimde yer alan alt üniteler ise, aritmetik-mantık, denetim ve bellek üniteleridir. Aritmetik-Mantık ünitesinde matematik hesaplamalar ile mantıksal karşılaştırmalar yapılır. Denetim Ünitesi ise tüm sistemin iş akışını düzenler; giriş ve çıkış aygıtlarını ve yapılan işlemleri denetler. Günümüzde en çok tercih edilen işlemciler INTEL ve AMD firmalarının işlemcileridir. 21
Sistem Ünitesi Aygıtları - 3 3 RAM(Ana Bellek) : Verilerin işlendiği ve geçici olarak saklandığı yerdir. Herhangi bir işlem yapılırken, diskten okunan bilgiler ve işlem sonuçları gibi, her şey önce buraya yazılır. RAM Bellek, giriş aygıtlarından gelen verileri ve çıkış aygıtlarına gönderilecek bilgileri depolar, ayrıca çalıştırılmakta olan programların bulunduğu ve işlemlerin yapıldığı ortamdır. Bellek, elektromanyetik bir alandır; bu alanda elektrik yükü varsa, bilgi saklanmış anlamına gelmektedir, yoksa o bellek birimi boş, yani bilgi yoktur. RAM in çalışmasını bir öğretmenin ders anlatırken yazı tahtasını kullanmasına ve silip tekrar yazmasına benzetebiliriz. RAM deki bilgiler sistem çalıştığı sürece kullanılırlar. Yani geçici bellektir. Elektrik kesintisinde veya bilgisayar kapatıldığında RAM bellekteki tüm bilgiler silinir. Dolayısıyla bilgileri tekrar kullanmak için kalıcı saklama ortamları olan disket, sabit disk, flash diske kaydetmemiz gerekir. RAM bilgisayarın hızını artıran öğelerdendir. Ne kadar çok RAM o kadar çok performans. 128 MB, 256 MB, 512 MB, 1 GB, 2 GB gibi kapasiteli RAM ler vardır. 22
Sistem Ünitesi Aygıtları - 4 4 ROM(Sistem Belleği) : İçerisinde bilgisayarın sistem bilgilerini saklayan anakarta entegre bir devredir. ROM belleğin içeriği RAM gibi herhangi bir elektrik kesintisinde silinmez. Üzerine herhangi bir şey yazılamadığından da veriler bozulmaz. ROM bellekteki bilgiler, anakart üretimi esnasında üretici firma tarafından yerleştirilen programlardır. Bilgisayarın temel işlemlerini yapabilmesini sağlayan bu programlara kısaca BIOS(Temel giriş-çıkış sistemi) adı verilir. BIOS programına, bilgisayar açılırken ekranda görüntülenen Setup giriş tuşu ile ulaşılabilir. Setup a girmek için genelde DEL tuşu veya F2 tuşu kullanılır. Değişik BIOS larda farklılık gösterebilir. 23
Sistem Ünitesi Aygıtları - 5 5 Ekran Kartı(Graphics Card) : Bu kart işlenen verileri, kullanıcının anlayacağı biçimde ekrana gönderir. Görevi CPU ile monitör arasındaki iletişimi sağlamaktır. Bilgisayarın yaptığı işlerin sonucunu ekranda görüntüler. Günümüzde 128MB, 256 MB, 512 MB ekran kartı modelleri bulunmaktadır. Bunların bazılarında TV çıkışı da bulunmaktadır. Bu kartlar monitör tipine göre değişmektedir. Yaygın olarak kullanılan görüntü kartları şunlardır: CGA, EGA, VGA, SVGA. Günümüzde en çok tercih edilen SVGA kartlarıdır. Anakart üzerinde PCI, AGP ve PCI Express yuvalarına takılmaktadır. ATI ve NVIDIA ekran kartı üretiminde en iyi olan 2 firmadır. Ekran kartlarının fiyatları işlemci fiyatlarıyla denk, bazen de üzerindedir. 24
Sistem Ünitesi Aygıtları - 6 6 Güç Kaynağı(Power supply) : Şehir şebekesinden gelen 220 Volt luk akımı, bilgisayarın elektronik devrelerinin kullanacağı düşük seviyeli doğru akıma dönüştüren araca güç kaynağı denir. Güç kaynağı üzerinde elektronik devrelerin ısınmalarını engellemek için soğutucu fan bulunur. Güç kaynağından çıkan kablolar anakart ve kasa içinde güçle çalışan diğer aygıtlara dikkatli bir şekilde takılmalıdır. 250W, 300W, 350W, 400W gibi değişik güç kaynakları mevcuttur. Kasanın ihtiyacına göre ve kasanın tipine uygun güç kaynağı takılmalıdır. 25
Sistem Ünitesi Aygıtları - 7 7 Kasa(Case) : Kasalar bilgisayarın en önemli parçalarının yani sitem ünitesindeki tüm parçaların içinde bulunduğu aygıttır. Kullandığınız işlemcinin özelliğine göre kasanın özelliği de değişmelidir. Eğer işlemcinizin hızı yüksekse alacağınız kasanın özellikleride yüksek olmalıdır. Kasalar, vücudumuzun derisi gibidir. Siyah, beyaz ve gri renkte tasarımlar vardır. Günümüzde normal kullanıcılar için 550 Watt ve 5 fanlı kasalar bulunmaktadır. Kasaların fiyatları kalitelerine göre değişmektedir. Üç tip kasa vardır: 1. Slim(yatay) kasa 2. Mini-Midi Tower kasa 3. Big Tower Kasa 26
Çıkış Ünitesi Aygıtları - 1 1 Monitör(Ekran) : Ekran kartından gelen görüntüyü kullanıcıya sunan elektronik bir cihazdır. CRT, LCD ve TFT olmak üzere üç türü vardır. Günümüzde LCD monitörlerin kullanımı yaygındır. Monitörlerde üç önemli özellik vardır: Boyut, Çözünürlük ve Hız. Ekranda gösterilen her bir renkli noktaya pixel denir. Pixel sayısının artırılması çözünürlüğün artması anlamına gelir. Ve görüntü kaliteside artar. Boyut ise inch( ) ile ifade edilir. Ekranın sol üst köşesinden sağ alt köşesine olan uzunluğu boyutunu belirler. Hız ize Hz(hertz) birimiyle gösterilir. Ekrandaki görüntünün saniyedeki tazelenme oranıdır. Görüntü netliği hız ile sağlanır. Günümüzde dokunmatik ekranlar yaygınlaşmaya başlamıştır. 27
Çıkış Ünitesi Aygıtları - 2 2- Yazıcı (Printer) : Bilgisayardaki resim veya yazı dökümanlarını kağıda dökmek ve basmak için kullanılan bir aygıttır. Yazıcıların üç türü vardır: 1. Nokta Vuruşlu Yazıcılar (Dot matrix Printers): Sade yazılar için kullanılır. Fatura kesimi için uygundur. OKI, Panasonic, Epson gibi markalar üretmektedir. 2. Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar (Inkjet Printers): Genellikle ev kullanıcılarının tercih ettiği, fiyat olarakta uygun olan yazıcılardır. HP, Canon, Xerox.. 3. Lazer Yazıcılar ( Laser Printers) : Baskı kalitesi yüksek olan, toner kullanan pahalı yazıcılardır. Orta ve büyük ölçekli firmalarda sıklıkla görülür. HP, Minolta All-in-one denen yazıcılarda mevcuttur. 28
Çıkış Ünitesi Aygıtları - 3 3- Çizici (Plotter) : Büyük boyutlu kağıtlara, aydıngerlere çizim yapmak amacıyla kullanılan, özellikle mühendislik ve mimarlık alanlarında ayrıntılı planlar ve karmaşık tasarımların baskısını çıkarmada kullanılan özel yazıcılardır. Reklam firmaları da kullanmaktadır. 29
Çıkış Ünitesi Aygıtları - 4 4- Hoparlör (Speaker) : Bilgisayarda seslerin dinlenebilmesi için ses kartı ile birlikte birde hoparlöre ihtiyaç vardır. Ses kartının yeşil renkli portuna hoparlör çıkışı bağlanarak ses çıkışı sağlanır. Hoparlörler sayısına göre ve çalışma gücüne göre kategorize edilirler. 1+1, 2+1, 5+1, 7+1 gibi. Günümüzde artık hoparlörler, monitör üzerinde veya kasaya entegre bir şekilde gelmektedir. 30
Saklama Ünitesi Aygıtları - 1 1 HARDDISC(Sabitdisk) : Harddiskler bilgisayarımızın bilgi deposudur. Bilgiler dosyalar halinde saklanır. Kapasiteleri ne kadar fazla ise o kadar bilgi saklanabilir. Günümüzde HDD lerin iki çeşidi mevcuttur. Bunlar IDE(eski nesil günümüzde hala kullanılıyor) HDD ler ve SATA(yeni nesil) HDD lerdir. SATA ların hızları IDE lerinkine göre çok daha hızlıdır. Kapasiteleri 40 GB, 80GB, 120GB, 160GB, 200GB, 250GB, 320 GB, 500 GB, 1 TB olabilir. Sabitdisklerin yanında taşınabilir harddiskler mevcuttur. Bunlar kasaların USB girişlerinden bağlanırlar. Şu anki kapasiteleri düşük ama fiyat olarak pahalıdır. Ayrıca server bilgisayarlar için SCSI harddiskler ve yeni laptoplar için SSD lerde mevcuttur. 31
Saklama Ünitesi Aygıtları - 2 DİSKET (FLOPPY) VE DİSKET SÜRÜCÜ (FDD) Disketler bilgi depolamak için kullanılan küçük çaplı manyetik ortamlardır. Disket sürücüler ise, disketlerin içindeki bilgiyi kopyalamamızı yada içindeki bilgiyi bilgisayarımıza aktarmamızı sağlar. Yüksek yoğunluklu bir disketin kapasitesi 1.44 MB dır. Günümüz bilgisayarlarında bu kapasite çok düşük kaldığından disket sürücüler kaldırılmıştır. Fakat isteğe göre FDD, kasaya takılabilmektedir. FDD nin yerini kart okuyucular almıştır. 32
Saklama Ünitesi Aygıtları - 3 OPTİK SÜRÜCÜLER 1.CD-ROM VE SÜRÜCÜ Bilgi depolamak için kullanılan büyük çaplı taşınabilir manyetik kayıt ortamına CD-ROM denir. Kapasiteleri 650, 700, 750 MB tır. 1 CD yaklaşık olarak 450 disket kapasitesindedir. 700 MB lık bir CD nin içinde bir kütüphanedeki tüm kitaplar sığabilir. Günümüzde disket gibi yeniden yazılabilir CD lerde mevcuttur. Buna rağmen CD-ROM lar yerlerini DVD-ROM lara bırakmaktadırlar. CD-ROM ların kullanıldığı sürücüye CD-ROM sürücü denir. CD sürücüler ile müzik dinleyebilir, film seyredebilir ya da oyun oynayabiliriz. CD sürücüler CD deki bilgilerin okunmasıdır. 33
Saklama Ünitesi Aygıtları - 4 2.CD RW Sürücü CD deki bilgilerin okunmasını ve CD-R lere (boş CD) yada CD-RW lere (yeniden yazılabilir CD), bilgi (video,resim,data ) yazılmasını sağlayan sürücülerdir. CD-ROM sürücüsüne benzemekle beraber, üzerlerinde RW ifadesinden anlaşılır. 34
Saklama Ünitesi Aygıtları - 5 3.DVD-ROM VE DVD SÜRÜCÜ Günümüzde en fazla rağbet gören disk türleridir. Kapasiteleri 4,3 GB - 17 GB arasında değişmektedir. Artık büyük programlar, çok CD li oyunlar ya da filmler DVD olarak piyasaya sürülmektir. DVD teknolojisi sayesinde hem fazla disk kullanmaktan kurtulmuş oluruz hem de daha kaliteli kayıtlar yapabiliriz. DVD-ROM Sürücü DVD lerin ve CD lerin kullanılmasını sağlar, yeni bir sürücüye ihtiyaç duyduğumuzda fiyat/performans değerlendirilmesi göz önüne alınırsa mutlaka DVD sürücüsü tercih etmeliyiz. Genelde Optik Sürücülerde LG markasının ürünleri daha sağlam ve güvenli olmaktadır. Bu nedenle fiyat/performans açısından LG tavsiye edilmekte ve satılmaktadır. Ayrıca pahalı olmasına rağmen taşınabilir, USB noktasından bağlanan DVD RW cihazları da piyasada bulunmaktadır. 35
Saklama Ünitesi Aygıtları - 6 4. Blue-ray Disc Yeni bir teknoloji olan Blueray diskler oldukça yoğun bilgi depolayan ve yakında DVD lerin tahtına oturacak bir teknolojidir. Çift katmanlı bir blue-ray disk 50 GB bilgi depolayabilir. Şu an için pahalı bir medya olmasına rağmen yakın zamanda uygun fiyatlara gelecektir. 36
Saklama Ünitesi Aygıtları - 7 FLASH DISC (Parmak Bellek) Bilgi depolamak için kullanılan taşınabilir manyetik ortamlardır. Kapasiteleri;128,256,512 MB, 1GB, 2GB, 4 GB, 8 GB, 16 BG,128 GB olabilir. Tak ve çalışır özelliğine sahiptir. Kurulum gerektirmez. Hafif ve kolay kullanımlıdır. USB bağlantı noktasından takılırlar. İçindeki bilgileri isteğiniz bilgisayara kopyalayabilir yada isteğiniz bilgisayardan veri alabilirsiniz Hard diskler kadar hassas değildiler. Bu yüzden rahatça yanımızda taşıyabiliriz. Elbette manyetik ortamdan uzak tutmak gerekir. Mıknatıs en büyük düşmanıdır. Hatta flash disk üzerinden işletim sistemi dahi kullanılabilmektedir. Portable denen taşınabilir ve kurulum gerektirmeyen programlar yüksek yoğunluklu flash disklere gereksinim duyurmaktadır. 37
Diğer Aygıtlar - 1 SES KARTI (Sound card) Bilgisayarın sesi işlemesini sağlayan genişleme kartıdır. Ses kartları, karta bağlantılanan bir hoparlör aracılığıyla dijital ses elde edilmesini sağlar. Ses kartları 8bit, 32bit, 64bit gibi terimlerle ifade edilir. Bit sayısı artıkça ses kartının ses kalitesi de artar. Ayrıca günümüzde 4+1, 5+1, 6+1 gibi hoparlör sistemlerinin desteklemesi de önemlidir. 38
Diğer Aygıtlar - 2 MODEMLER Bilgisayarın telefon hattı üzerinden internete bağlanmasını sağlayan aygıtlara modem denir. Modem sayesinde bilgisayarlar şehir içi, şehirlerarası, uluslar arası haberleşebilirler. Modemler iki çeşittir: FAX- MODEM, ADSL MODEM.. Fax-modem: Bilgisayar ortamında dijital olarak bulunan bilgileri anologa çeviren telefon hattı üzerinden başka bir bilgisayara gönderir veya telefon hattı üzerinden gönderilen anolog sinyali dijital veriye dönüştürecek verinin bilgisayara ortamına alınmasını sağlayarak iki bilgisayarın iletişim kurmasını sağlar. Günümüzde fax-modemler düşük hızları, bağlı olduğu süre içerisinde telefonları meşgul etme ve yüksek telefon faturaları nedeni ile tercih edilmektedir. Zorunlu durumlarda kullanılmaktadır. ADSL Modem; Günümüzde hızla ADSL kullanıcısı artmaktadır. Çünkü 24saat, 365 gün bağlanma, kesilme gibi sorunlar olmadan, sabit ücret ödeyerek, aynı kalitede, değişmeyen yüksek hızla internet te olmamızı ve aynı anda aynı telefon hattı üzerinden telefonla konuşma yapabilmemizi sağlar. Farklı hız seçenekleri vardır. Hız yükseldikçe fiyat artar. 512,1024, 2048 Kbps. ADSL modem alırken ihtiyacımızı iyi belirlemeli ona göre modem almalıyız. Çünkü piyasada tek ya da dört portlu, USB ya da ETHERNET li ya da wireless destekli modem gibi bir çok çeşidi vardır. 39
Diğer Aygıtlar - 3 ETHERNET KARTI Bir binada birden fazla bilgisayar varsa ethernet kartı ile bu bilgisayarları birbirine bağlayabilir ve aralarında bilgi alış verişi ve mesaj gönderebilmeleri sağlanır. Ayrıca bir önceki konuda işlediğimiz ADSL modellerden ethernet olanını kullanmamız için bilgisayarınızda ethernet kartının bulunması lazımdır. Ethernet kartı bilgisayarlar arası iletişim kanalıdır. Bunların kablosuz modelleride mevcuttur. 40
Diğer Aygıtlar - 4 TV KARTI TV kartı bilgisayar ekranında televizyon izleyebilmeyi sağlar. Günümüzde dijital ve analog TV kartları vardır. Dijital TV leri seyretmek için dijital TV kartınızın olması gerekmektedir. Aşağıdaki resimde dijital TV kartı vardır. Çoğu TV kartının radyo kartı özelliği de bulunmaktadır. Ürünle birlikte yazılım programı da verilmektedir. Bunların dahili ve harici modelleri bulunmaktadır. 41
Diğer Aygıtlar - 5 UPS Elektrik enerjisini içerisindeki akülerde depolayan ve elektrik kesilmesi durumunda, akülerde depoladığı enerjiyi, şebeke gerilimine çeşitli yöntemlerle çeviren UPS (kesintisiz güç kaynağı) cihazları, üzerlerine bağlı bulunan cihazların kesintisiz elektrik ile çalışmalarını sağlar. Genelde UPS lerin akü kapasiteleri düşük olduğundan dolayı elektriğin kesilmesi durumunda sağladığı enerji süresi çok kısadır. Bu yüzden UPS ler genellikle bilgisayar ve donanımlarının elektrik kesilmesi durumunda, verilerin saklanabilmesini sağlamak ve sağlıklı bir şekilde cihazları kapatabilmek için kullanılır. 42
Diğer Aygıtlar - 6 BLUETOOTH Bluetooth, kablo bağlantısını ortadan kaldıran kısa mesafe radyo frekansı (RF) teknolojisinin adıdır. Bluetooth bilgisayar,çevre birimleri ve diğer cihazların birbirleri ile kablo bağlantısı olmadan görüş doğrultusu dışında bile olsalar haberleşmelerine olanak sağlar. Bluetooth teknolojisi 2,4 Ghz frekansı bandında çalışmakta olup, ses ve veri iletimi yapabilmektedir. 721 Kbps a kadar veri aktarabilen bluetooth destekli cihazların etkin olduğu mesafe yaklaşık 10 metredir. Bluetooth telsiz teknolojisi cihazlar arasında senkronizasyon sağlamak ve veri aktarmak amacı ile kullanılabilir. Bluetooth teknolojisi GSM telefonlarını kullanarak masaüstü ve mobile cihazlarınızı şirket networklerine veya internete bağlayabilir, dosya alışverişi yapmasına olanak sağlar. 43
Diğer Aygıtlar - 7 WİRELES Wireless fidelity kelimelerinin ilk iki harfi kullanılarak ortaya çıkarılmış bir kısaltma wi-fi basitçe kablosuz network bağlantısı olarak tanımlanabilir. İnternete herhangi bir kablolu bağlantı olmadan otel odasından, yataktan, odanızdaki koltuktan, seminer salonunda bulunduğunuz yerden, havaalanında bekleme salonundan kablosuz internete erişmenizi sağlar. Wireless niteliğine sahip bilgisayar parçalarıyla bu tür bir network kurmak ve kullanmak mümkündür. Evde, iş yerinde, okul kampüslerinde, havaalanlarında, kafeteryalarda ve diğer halka açık alanlarda kullanılabilecek bir sistemdir. Wi-Fi, IEEE 802.11g, 802.11b yada 802.11 a diye bilinen telsiz teknolojilerini kullanır. Bu frekansları kullanmak için herhangi bir lisans alınması da gerekimez. Hele bazı cihazlar her iki standartıda destekliyorlar ki bu da evde yada iş yerinde kullanılabilecek kablosuz bir ağın müjdesidir. Günümüzde artık yaygın olarak kullanılmaya başlayan bir teknoloji olan wireless, kullanıcılara kolay internet erişimi sağlamakla birlikte kablo bağımlılığını da ortadan kaldırmaktadır. Son teknoloji notebooklarda wireless, standart bir donanım olarak kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır. 44
BİLGİSAYAR YAZILIMI (SOFTWARE) Donanımı insanın vücuduna benzetirsek; Yazılım onun ruhudur. Yazılımlar, bir bilgisayar dili ile yazılmış programlardır. Yazılım şu iki unsurdan oluşur. -program -veri Veri Programcı Program Program bilgisayarın sıralı olarak yapması gereken işlemleri belirleyen bir komutlar zincirdir. Veri bilgisayarın herhangi bir konuyu işleyerek,istenilen sonucu vermesi için uygulanan ön bilgilerdir. Yazılım ikiye ayrılır: 1.Sistem yazılımı Sistem yazılımı da kendi içerisinde ikiye ayrılır. a-işletim Sistemi İşletim sistemi uygulama yazılımları ile bilgisayar donanımı arasında bağlantıyı sağlayan özel bir yazılımdır. Bir işletim sistemi olmadan, bilgisayarı kullanmak ve üzerinde uygulama yazılımları kullanmak mümkün değildir. işletim Sistemi(OS) genelde sabit diske kurularak çalıştırılır. Fakat CD, DVD, Flash disk gibi depolama üniteleri üzerinde çalışan İşletim sistemleride mevcuttur. 45
İŞLETİM SİSTEMİNİN TEMEL İŞLEVLERİ -Kullanıcı ve bilgisayar donanımı arasında bağlantı kurar. -Sistemin belleğini yönetir. -Donanımı kontrol eder ve uygulama yazılımlarına ara birim görevi yapar. -Programların belleğe yüklenmesini ve çalıştırılmasını sağlar. -Programlar arasında veri iletişimi sağlar. 46
SİSTEM YAZILIMLARI ÇEŞİTLERİ İşletim sistemleri değişik şekillerde sınıflandırılabilir. A - Grafik tabanlı işletim sistemleri: Windows NT, Windows 98, Windows 2000, Windows XP, Windows Vista, Windows 7, Linux, Macintosh (MacOS X), HPOS, BeOS, B - Metin tabanlı işletim sistemleri Ms-DOS, UNIX, Nowel Netware b-programlama dilleri Programcının programı yazarken kullandığı özel bir dildir. Bütün programlar programlama dilleri ile yazılır. Örnek; visual basic, delphi, java, visual c++, html, php, asp, perl, C# birer programlama dilleridir. 47
SİSTEM YAZILIMLARI ÇEŞİTLERİ 2.Uygulama yazılımları Kullanıcıya kolaylık sağlayan ve hız kazandıran özelleştirilmiş programlardır. Uygulama yazılım türleri; Kelime işlemciler: Microsoft Word, Wordpad, Not defteri, KWriter Hesap& tablolama programları: Microsoft Excel, Lotus Sunum programları: Microsoft PowerPoint, Proshow Veri taban yazılımları: Microsoft Access, ORACLE, SQL Server, Mysql Bilgisayar destekli tasarım: Autocad, Solidworks, 3ds Max, Architech Grafik ve resim: Photoshop, Paint, Coreldraw, Freehand, illustrator Ticari yazılımlar: Logo, Eta, Link, Micro, Orca Anti-Virüs programları: Norton anti virüs,avast, Kaspersky, Nod32,AVG Oyunlar: Fifa 2010, Need For Speed, Sims, Red Alert, PES 2009 İletişim Programları: MSN Messenger, ICQ, Gtalk, Camfrog, Skype Sıkıştırma Programları: Winrar, Winzip, Win Ace, 7 zip 48
DONANIM İLE İLGİLİ BAZI KISA NOTLAR BİLGİSAYARI KURMAK Bilgisayarı kurmadan önce aşağıdaki işlemlerin doğru bir şekilde yapılmış olması gerekir; - Güç kaynağının bir ucunu elektrik prizine diğer ucunu kasanın arkasındaki yuvaya takın. - Fareyi ve klavyeyi kasanın arkasındaki ilgili yuvalara dikkatlice takın. - Monitörün veri kablosunu kasanın arkasındaki yuvaya (VGA portu) takın - Monitörün güç kablosuna bakın. Eğer elektrik prizine geçecek şekilde bir fişe sahipse prize, değilse kasanın arkasındaki ilgili porta takın. - Fare kasanın arkasındaki yeşil renkli PS/2 portuna, klavye ise eflatun renkli PS/2 portuna takılır. BİLGİSAYARIN AÇILMASI Bilgisayarın kasası üzerinde güç (power)düğmesi ile sisteme elektrik verilerek bilgisayarın çalışması sağlanır. Bilgisayarda herhangi bir sorun yoksa işletim sistemi yüklenir ve bilgisayar kullanıma hazır hale getirilir. İşletim sistemi Windows ise ekrana masa üstü gelir. Veya birden fazla kullanıcı tanımlıysa, kullanıcı seçim ekranı gelir karşımıza. 49
SÜRÜCÜYE DİSKET TAKMA VE ÇIKARMA Demir metal kısmı ve etiketli bölümü üste gelecek şekilde ve ok yönünde bilgisayara takılır. Sürücüden tık sesi gelecektir. Disket yuvasına yerleşmiştir. Yeşil ışığı yanar. Disketi çıkarmak için dışarı çıkmış düğmesine basmak yeterli olacaktır. Disket, yuvasından dışarı atılır. OPTİK SÜRÜCÜLERİNE MEDYA TAKMA VE ÇIKARMA CD sürücü üzerinde bulunan açma-kapma düğmesine basılır. Sürücü kapağı açılacaktır. CD, DVD medyasının etiketli kısmı üstte, parlak tarafı altta olacak şekilde yuvaya yerleştirilir. Sürücü kapağı kapanır. Bilgisayar takılan medyayı tanıyacaktır. 50
DOSYA ve KLASÖR Nedir? Sabit disk, CD-ROM, DVD gibi dış belleklere kaydettiğimiz veri yada bilgilere dosya denir. Bir dosya, metin(yazı), ses, müzik, video, resim, program kodu gibi verilerden birini içinde barındırır. Dosyalar uygulama programları ile oluşturulur ve depolama ünitelerine kaydedilir. Bir dosya isim olarak iki kısımdan oluşur: 1. Dosya Adı : Dosyanın oluşturulma amacına yönelik bir isimdir. 2. Dosya Uzantısı: Dosyayı oluşturan program tarafından belirlenen, dosyanın türüne dair bilgi edinilen kısa ifadelerdir. Programların ve dosyaların içinde barındırıldığı, kategorize etmek ve düzenli yerleşimlerini sağlamak için oluşturulmuş özel dosyalara ise klasör denir. Klasörlerin uzantısı olmaz. İçinde başka klasörleri de barındırabilir. Dosya isimleri Windows XP de en fazla 255 karakter uzunluğunda olabilir. Uzantılar ise genelde 3 karakter uzunluğundadır. Ama 4, 5, 6 karakter uzunluğunda da olduğu görülmektedir. 51