İÇ DENETİM İç Denetim Birimi NİSAN 2013/01 BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ
İÇ DENETİM "Küresel rekabet içinde sürekli büyüme ve gelişmeyi hedefleyen işletmeler (kamuda idareler), kurumsal yönetim kalitesini sağlamak amacıyla iç denetim faaliyetine ihtiyaç duymaktadır." "İç denetimin kuruma yaptığı ekonomik katkı; - Olası risklerin belirlenmesinde yönetime yardımcı olmak, - İç kontrolün etkinliği ve yerindeliğini değerlendirerek iş sürecinde verimliliği sağlamak, - Risklerin neden olabileceği kayıpları azaltmaktır." İç Denetim; Hataları küçükken, büyük problem haline gelmeden önlemeye yardımcı olur, yakalamanızı sağlar. Masumca (art niyetsiz) bir hatanın veya planlı bir yolsuzluğun Kuruma vereceği zarardan korur. Operasyonların (Kurum faaliyetlerinin) daha etkin ve verimli olmasını sağlar. Tüm işlemlere ilişkin fiili durum ile kaydi durumun mutabakatı sağlanıp yönetime doğru bilgileri içeren raporların sunulmasına katkıda bulunur. Kurumun operasyonları (faaliyetleri) ile ilgili yapmış oldukları tüm uygulamaların ilgili kanunlara uygun yapılmasını sağlar. Kurum hedeflerine uygun yapılanmaya destek sağlar. Denetim; bir idarenin kendisine yüklenen görevlerini zamanında, usulüne ve mevzuata uygun olarak, etkili ve verimli bir şekilde yapıp yapmadığının izlenmesi, gözlenmesi ve kontrol edilmesidir. Bu kontrol, kurum içindeki görevliler tarafından yapılıyorsa iç denetim, kurum dışındaki görevliler tarafından gerçekleştiriliyorsa dış denetim adını alır. - 2 -
Özel sektör kuruluşları tarafından yoğun olarak kullanılan iç denetim faaliyeti, son yıllarda kamu iç mali kontrol sistemlerinin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Özellikle Avrupa Birliği'ne aday ülkelerde, kamu yönetiminde hesap verebilirliğin ve mali saydamlığın sağlanması amacıyla etkili bir iç denetim sisteminin kurulması zorunluluğu ortaya çıkmış ve bunun sonucu olarak iç denetim sistemi, bu ülkelerin çerçeve kanunlarında ve ikincil mevzuatlarında düzenlenmiştir. Ülkemizde de iç denetim kavramı 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda yerini almıştır. İç Denetim Nedir? Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetini ifade eder. Nesnel güvence sağlama; a) Kurum içerisinde etkin bir iç denetim sisteminin var olduğuna, b) Kurumun risk yönetimi, iç kontrol sistemi ve işlem süreçlerinin etkin bir şekilde işlediğine; c) Üretilen bilgilerin doğruluğuna ve tamlığına; d) Varlıklarının korunduğuna; e) Faaliyetlerin etkili, ekonomik, verimli ve mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirildiğine dair kurum içine ve kurum dışına yeterli güvencenin verilmesidir. - 3 -
İç Denetimin Amacı; İç denetim faaliyeti; Üniversitemiz faaliyetlerinin amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara, performans programlarına ve mevzuata uygun olarak planlanmasını ve yürütülmesini; kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını; bilgilerin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve zamanında elde edilebilirliğini sağlamayı amaçlar. İç Denetim Faaliyetinin Kapsamı; Üniversitemizin Akademik ve İdari birimlerinin mali ve mali olmayan tüm faaliyet ve işlemleri iç denetim kapsamındadır. Denetimler, faaliyet veya birimlerin risk düzeyi esas alınarak sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla denetim standartlarına uygun olarak yapılır. İç Denetimin Temel Unsurları -Değer Katmak; Güvence ve danışmanlık hizmetleri yoluyla, kurumun amaçlarını gerçekleştirme fırsatlarını arttırmak ve faaliyetlerin geliştirme imkanlarını belirleyerek riske maruz kalmasını azaltmaktır. İç denetimde temel amaç; denetlenen birimlerde hata avcılığı yapmak ve sorumluları cezalandırmak olmadığından; organizasyonun daha işlevsel olması, verilen hizmetin kalitesinin arttırılması yönünde idareyle bütünleşen bir iç denetçi ve ortak gaye için faaliyet gösteren bir iç denetim kültürü ortaya çıkarır. Yönetime rakip olmayan, kol kola omuz omuza yürüyen bir denetim felsefesi kesinlikle yapıcıdır ve bunun doğal sonucu kuruma değer katmasıdır. -Güvence Hizmetleri; Kurumun risk yönetimi, kontrol ve yönetişim süreçlerine dair bağımsız bir değerlendirme sağlamak amacıyla bulguların objektif bir şekilde incelenmesidir. Mali yapıya, performansa, mevzuat ve düzenlemelere uyma, bilgi sistemleri güvenliğine ve ihtimam denetimine (ayrıntılı durum tespit çalışması) yönelik görevler bu kapsamdaki örneklerdir. - 4 -
Güvence görevlerinin nitelik ve kapsamı iç denetçi tarafından belirlenir. İç denetim idarenin faaliyetleri hakkında yüzde yüz değil, makul bir güvence verir. -Danışmanlık Hizmetleri; Herhangi bir idarî sorumluluk üstlenmeden, bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak amacını güden, niteliği ve kapsamı üst yönetici (Rektör) ve/veya denetlenen ile birlikte kararlaştırılan istişari faaliyetler ve bununla bağlantılı diğer hizmetlerdir. Usul ve yol göstermek, tavsiyede bulunmak, işleri kolaylaştırmak ve eğitim vermek, bu kapsamdaki faaliyet örnekleridir. Yoksa uygulamada çoğu kez yanlış algılandığı gibi işlem veya ödeme bazında yahut muayyen bazı iş ve işlemlerin yürütülmesi sırasında görüş verilmesi değildir. Standartlara Uygun İç Denetim; Standartlar; iç denetimin uygulanmasına ilişkin temel ilkeleri tanımlamak, uygulamaya yönelik bir çerçeve oluşturmak, iç denetimin kalitesinin değerlendirilmesi için gereken ölçütleri belirlemek, kurumsal işlem ve süreçlerin gelişimini desteklemek suretiyle iç denetimin katma değerinin artırılmasını amaçlar. Denetimlerin planlanması, yürütülmesi, raporlanması ve değerlendirilmesi sürecinde ortak bir zemin yaratan denetim standartları, denetim faaliyetini yürütmesi bakımından denetçiye asgari ölçüde rehberlik sağlayan bağlayıcı bir ilkeler ve kurallar bütünüdür. Uluslararası İç Denetim Standartları; - Nitelik standartları, - Performans standartları ve - Uygulama standartlarından müteşekkildir. - 5 -
İç Denetimi Kim Yürütür; İç Denetim, sertifikalı İç Denetçiler tarafından gerçekleştirilir. İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. İç denetim faaliyetinin kapsamına, denetim uygulamalarına müdahale edilemez. İç denetim birimi idari yönden doğrudan üst yöneticiye (REKTÖR) bağlı olarak faaliyetlerini yürütür. İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye (REKTÖR) sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine (Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı) verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde Maliye Bakanlığı İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir. - 8 -
İç Denetçinin Görevleri; a) Nesnel risk analizlerine dayanarak Üniversitenin risk yönetimi, iç kontrol ve yönetim yapılarını değerlendirmek. b) Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak. c) Üniversitenin harcama sonrasında yasal uygunluk denetimini yapmak. ç) Üniversitenin harcamalarının, mali işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. d) Üniversitenin mali yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak. e) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak. f) Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlanıldığında bu durumu ve suç teşkil eden durumlara ilişkin tespitlerini Başkanlık kanalıyla üst yöneticiye bildirmek. g) Üniversite birimlerince üretilen bilgi ve raporların doğruluğunu değerlendirmek. ğ) Üst yönetici tarafından gerekli görülen hallerde performans göstergelerini belirlemede Üniversitenin ilgili birimlerine yardımcı olmak, belirlenen performans göstergelerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek. - 9 -
İç Denetçinin Yetkileri: a) İç denetim faaliyetleriyle ilgili olarak elektronik ortamdakiler dahil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını ve gösterilmesini talep etmek. b) Denetlenen birim çalışanlarından veya yürütülen görevin ilgili olduğu birim personelinden iç denetim faaliyetlerinin gereği olarak yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek. c) İç denetim faaliyetinin gerektirdiği konularda uzman yardımı almak veya görüşünden yararlanmak. ç) İç denetim faaliyetlerinin gerektirdiği araç, gereç ve diğer imkanlardan yararlanmak. d) Görevin yürütülmesini engelleyici tutum, davranış ve hareketlerde bulunanları iç denetim birimi başkanlığı kanalıyla üst yöneticiye bildirmek. Sonuç olarak İç Denetim; Kurumun; - Amaç ve hedeflerine ulaşması, - Kaynakların ekonomik, verimli ve etkili olarak kullanılması, - Varlıkların korunması, geliştirilmesi, - Bilgilerin doğruluğu ve güvenilirliği, - İç kontrol sistemi ve uygulanması, konularında güvence vererek rehberlik ve danışmanlık faaliyetlerini yürütür. Kuruma değer katar, yardımcı olur ve geliştirir. - 10 -
- 11 -
İletişim İç Denetçiler Sekreter Mediko Binası Kat 2 Görükle Yerleşkesi Nilüfer/BURSA +90 (224) 294 04 08 Hüsnü GENÇ +90 (224) 294 01 62 Fadıl TUNÇEL +90 (224) 294 01 63 Osman METİNDOĞAN +90 (224) 294 28 98 Ertuğrul ÇAKICI +90 (224) 294 01 64 Ercan SONGUR +90 (224) 294 24 90 Zübeyde SOĞUCAK Faks +90 (224) 294 01 87 E-Mail icdenetim@uludag.edu.tr Web http://icdenetim.uludag.edu.tr. Hazırlayan: U.Ü. İç Denetim Birimi Başkanlığı - 12 -