3.2. Görünüm Düzenleme Etiketleri

3.2. Görünüm Düzenleme Etiketleri 3.2.1. <HR> <HR> etiketi sayfaya yatay çizgi çizmek için kullanılan etikettir. Bu etiket diğer etiketlerden farklı olarak kapatılmaz. Size, width ve align parametreleri mevcuttur. Size, çizilen çizginin kalınlığını belirlemek için kullanılır. Width, çizginin sayfadaki uzunluğunu belirlemek için kullanılır. Align, çizginin sayfada yer alacağı konumunu (sağa hizalı, sola hizalı, ortalanmıģ) belirlemek için kullanılır. Örnek: <hr size= 6 width= 200 align= center > 28

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-4 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-4 AMAÇ HTML etiketleri ile bağlantılar oluģturabileceksiniz. ARAġTIRMA Bir metne tıklandığında ne tür bağlantılar olabileceğini araģtırınız. 4. BAĞLANTI (KÖPRÜ) OLUġTURMA 4.1. Sayfa Ġçi Bağlantı OluĢturma Html kodları kullanarak, sayfa içi bağlantılar oluģturabilirsiniz. Bir sayfadaki metne tıklayarak, aynı sayfanın baģka bir bölümüne gidebilirsiniz. Bu iģlem çapa olarak da adlandırılır. Çapa oluģturma iģlemi; <a href="#...">...</a>, <a name="...">...</a> komutları kullanılarak yapılmaktadır. <a href= #... > ile tıklanmasını istediğimiz metin; <a name=... > ile de karģımıza gelmesini istediğimiz bölüm belirlenir. <a href="#ornek">html Nedir?</a> <a name="ornek">hyper Text Markup Language</a> Html Nedir? Hyper Text Markup Language 32

Yukarıdaki kodları yazıp çalıģtırdığımız zaman karģımıza aģağıdaki görüntü gelecektir. 33

4.2. Sayfa DıĢı Bağlantı OluĢturma HazırlamıĢ olduğunuz web sayfaları arasında bağlantılar tanımlayarak baģka sayfalar, dokümanlar, resimler arasında geçiģ yapabilirsiniz. Sayfa dıģına herhangi bir bağlantı (link, köprü) oluģturmak için <a href> </a> html etiketleri kullanılır. Herhangi bir web sayfasına bağlantı oluģturmak; <a href= http://www.meb.gov.tr > Milli Eğitim Bakanlığı</a> Milli Eğitim Bakanlığı, yazısına tıkladığınız zaman www.meb.gov.tr internet sitesi açılacaktır. HazırlamıĢ olduğumuz site içerisinde link vermek; <a href= index.html >Ana Sayfa</a> Ana Sayfa yazısına tıkladığımız zaman hazırlamıģ olduğumuz ve bilgisayarımızda kayıtlı olan index.html sayfasına bağlantı oluģturulacaktır. Herhangi bir yazıya tıkladığınız zaman resim açılması için; <a href= okul.jpg >Okulumuzun Resmini Görmek Ġçin Tıklayınız</a> Herhangi bir dosyaya link vermek için; <a href= portlar.pdf >Portlar modülünü indirmek için tıklayınız </a> <a href= resimler.zip >Bilgisayarınıza indirmek için tıklayınız</a> Target parametresini kullanarak, açılacak olan sayfa, resim veya dosyanın açılacağı pencereyi belirtebiliriz. <a href="..." target="..." > </a> target="_blank": Bağlantının, yeni bir pencerede açılmasını sağlar. target="_self": Bağlantının, aynı pencere içerisinde açılmasını sağlar. target="_top": Bağlantının, aynı pencere içerisinde en üstten itibaren açılmasını sağlar. target="_parent" : Açılan bağlantı, o anda açık sayfayı oluģturmuģ bir ana sayfa varsa onun yerinde açılmasını sağlar. target="çerçeve(frame) adı": Bağlantının, adı verilen çerçevede açılmasını sağlamak için kullanılır. <a href=http://www.meb.gov.tr target= _blank > Milli Eğitim Bakanlığı</a> 34

4.3. E-Posta Adresine Bağlantı OluĢturma Hazırlamakta olduğunuz web sitesi aracılığıyla istenilen herhangi bir e-posta adresine bağlantı oluģturabilirsiniz. E-posta adresine bağlantı oluģturmak için; <a href= mailto:e-posta adresi >.</a> komutu kullanılır. Örnek: <a href= mailto: etogm@meb.gov.tr > E-posta göndermek için tıklayınız.</a> Yukarıdaki html komut satırını yazıp kaydettiğinizde tarayıcıdaki görüntü aģağıdaki gibi olacaktır. E-posta göndermek için tıklayınız yazısına, tıklandığı zaman konu, bilgi ve e-posta adresi gibi bilgilerin girilebileceği ġekil 4.1 de görünen e-posta gönderme programı açılacaktır. Ġstenilen bilgiler yazıldıktan sonra Gönder düğmesine tıklandığında, e-postamız gönderilmiģ olur. ġekil 4.1: E-posta adresine bağlantı oluģturma 35

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-5 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-5 AMAÇ HTML etiketleri ile tablolar oluģturabileceksiniz. ARAġTIRMA Web sayfalarında tablo kullanmanın önemini araģtırınız. 5.1. <TABLE> 5. TABLOLAR HazırlamıĢ olduğunuz web sayfanıza tablo eklemek için kullanılan etikettir. Bir tablo <Table> etiketi ile baģlayıp </Table> etiketi ile biter. Tablolar satır ve sütunlardan oluģur. Satırların ve sütunların kesiģtikleri kutuya hücre adı verilir. AĢağıdaki örnekte 1x1 lik (1 satır ve 1 sütundan oluģan) bir tablo gösterilmiģtir. 5.1.1. TR Tabloda satır oluģturmak için kullanılır. Örnek 1: 39

Örnek 2: 5.1.2. TD Tabloda sütun oluģturmak için kullanılır. Örnek: 5.1.3. Border Border parametresi, hücrenin ve tablonun etrafındaki çerçevenin kalınlığını ayarlamak için kullanılır. Border=0 olduğu zaman çerçeve tarayıcıda görünmez. Web sayfası hazırlama sürecinde bu seçenek sıklıkla kullanılmaktadır. Örnek 1: 40

Örnek 2: 5.1.3.1. Bordercolor Border parametresi ile kalınlığı belirlenen çerçevenin rengini ayarlamak için kullanılır. Örnek1: Örnek 2: 5.1.4. Bgcolor Tablonun veya istediğimiz hücre veya hücrelerin arka plân rengini değiģtirmek için kullanılır. Örnek 1: 41

Örnek 2: 5.1.5. Background Tablonun veya istenilen hücrenin arka plânına resim eklemek için kullanılır. Örnek: 5.1.6 Width Tablonun veya hücrenin pixel cinsinden geniģliğini belirlemek için kullanılır. <table width= 200 > Tablo geniģliğini belirlemek için kullanılır. <td width= 200 > Hücre geniģliğini belirlemek için kullanılır. 5.1.7. Height Tablonun pixel cinsinden yüksekliğini belirlemek için kullanılır. <table height= 200 > Tablo geniģliğini belirlemek için kullanılır. <td height= 200 > Hücre geniģliğini belirlemek için kullanılır. 42

Örnek: 5.1.8. Colspan Colspan, aynı satırdaki hücreleri birleģtirmek için kullanılır. Örnek: 43

5.1.9. Rowspan Rowspan, aynı sütundaki hücreleri birleģtirmek için kullanılır. Örnek: 5.1.10. Cellspacing Tablonun içerisindeki hücrelerin, birbirlerinden ve tablo sınırlarından uzaklığını pixel türünden ayarlamak için kullanılır. Örnek 1: Örnek 2: 44

5.1.11. Cellpadding Hücrelerin içindeki verilerin, hücre sınırlarından uzaklığının ne kadar olacağını belirlemek için kullanılır. Örnek 1: Örnek 2: 45

T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI BĠLĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠ HTML ĠLE GELĠġMĠġ WEB ĠġLEMLERĠ 482BK0153 Ankara, 2012

ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... ii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1... 3 1. FORMLAR... 3 1.1. <Form>... 3 1.1.1. Action... 3 1.1.2. Method... 4 1.2. <input>... 4 1.3. Form Nesneleri... 5 1.3.1. CheckBox... 5 1.3.2. Radio... 7 1.3.3. Text... 7 1.3.4. Password... 8 1.3.5. Textarea... 8 1.3.6. Açılır Menüler... 8 1.3.7. Reset... 10 1.3.8. Submit... 10 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 11 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 13 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2... 14 2. ÇERÇEVELER... 14 2.1. <frameset>... 14 2.1.1. Cols... 15 2.1.2. Rows... 16 2.2. <frame>... 17 2.3. <noframe>... 18 2.4. Ġç Ġçe Çerçeve OluĢturma... 18 2.5. <iframe>... 19 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 21 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 23 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3... 24 3. STĠL ġablonlari... 24 3.1. Stil ġablonlarının Komut Yapısı... 24 3.2. Stil ġablonlarının ÇeĢitleri, Seçiciler... 24 3.2.1. Stil ġablonlarının ÇeĢitleri... 24 3.2.2. Seçiciler (Selectors)... 27 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 29 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 31 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 4... 32 4. ÇOKLU ORTAM ARAÇLARI... 32 4.1. Resim Ekleme... 32 4.2. Ses Araçları Ekleme... 34 4.3. Video ekleme... 35 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 36 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 38 MODÜL DEĞERLENDĠRME... 39 CEVAP ANAHTARLARI... 41 KAYNAKÇA... 42 i

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 Uygun ortam sağlandığında web sayfaları için formlar oluģturabileceksiniz. ARAġTIRMA Web sayfalarında formların kullanım amaçlarını ve nasıl kullanıldığını araģtırınız. 1. FORMLAR Html ile Basit Web ĠĢlemleri modülünde öğrenmiģ olduğunuz bilgiler; kullanıcının aktif olmadığı, bilgileri sadece görsel olarak kullanıcıya sunan yapılardı. Formlar sayesinde kullanıcının da aktif olacağı dinamik web sayfaları hazırlayabilmeyi öğreneceksiniz. Kullanıcıdan veri alabilecek, alınan verilerle istenilen birçok iģlemi gerçekleģtirebileceksiniz. Sosyal paylaģım siteleri, e-ticaret siteleri gibi üye giriģli siteler de form elemanları kullanılarak hazırlanmaktadır. 1.1. <Form> <form> etiketi html formları oluģturmak için kullanılır. Form oluģturmayı sağlayan tüm form elemanları <form>.</form> etiketleri arasında yer alır. Genel Kullanımı: <FORM ACTION= url METHOD= get- post TARGET= pencere >... </FORM> Örnek: 1.1.1. Action Formdan girilecek olan bilgilerin değerlendirileceği dosyanın URL adresini belirtmek için kullanılır. 3

1.1.2. Method Formdan girilecek olan bilgilerin, değerlendirici dosyaya hangi yöntem ile gönderileceğini belirtmek için kullanılır. Method post ve get değerlerini alabilir. Method bölümüne, GET değeri verildiği zaman kontrollere girilen içerik o anda bulunan adrese eklenip değerlendiriciye gönderilir. POST ise form içeriğini direkt olarak değerlendiriciye gönderir. 1.2. <input> <input> etiketi form içerisinde bilgi almak için kullanılan etikettir. Hangi veri türünde giriģin yapılacağını burada kullanılan type elemanı belirlemektedir. Type elemanının varsayılan değeri text(metin) olmakla birlikte belirtilecek olan(text, password, checkbox, radio,submit, reset gibi) farklı değerleri de alabilir. <input> etiketinin sonlandırıcı etiketi bulunmaz yani bu etiket kapatılmaz. Kullanımı: <INPUT ALIGN=tip [CHECKED] MAXLENGTH=uzunluk NAME=isim SIZE=boyut SRC=adres TYPE=tip VALUE=değer> <input> etiketi ile kullanılacak parametreler Tablo 1.1 de gösterilmiģtir. Kullanılacak Parametre Görevi TYPE Girilecek olan elemanın türünü belirtmek için kullanılır. SRC Eğer bir resim dosyası kullanılmıģsa görüntülenmesi istenilen resim dosyasının adresini belirtmek için kullanılır. ALIGN Type parametresi ile tanımlanmıģ olan elemanın sayfada konumlanacağı yeri belirlemek için kullanılır(left, right, center). NAME Girilecek olan verinin değiģken ismini belirlemek için kullanılır. MAXLENGTH Girilecek olan verinin en fazla kaç karakterden oluģacağını belirlemek için kullanılır. SIZE Metin kutusunun boyutunu (geniģliğini) belirlemek için kullanılır.hiçbir rakam belirtilmediği takdirde varsayılan değeri 20 dir. CHECKED Bir seçim kutusu kullanıldığı durumlarda nu kutuların iģaretlenmiģ olarak görüntülenmesini sağlamak için kullanılır. Sadece radio ve checkbox elemanları için kullanılır. DISABLED Veri giriģini engellemek için kullanılır. Tablo 1.1: <input> etiketi parametreleri 4

Örnek: AĢağıda <input> etiketinin kullanımı ile ilgili örnek gösterilmiģtir. Yukarıdaki kodları kaydedip çalıģtırdığımızda tarayıcıdaki görüntü aģağıdaki Ģekilde olacaktır. 1.3. Form Nesneleri Bir form içerisinde metin kutuları, radyo düğmeleri, onay kutuları, metin alanları, açılır menüler gibi elemanlardan istenilenler kullanılabilir. Bu elemanları içeren formları kullanılabilir hale getirmek için ise (submit) ve (reset) düğmeleri kullanılır. ġimdi bu elemanların ve düğmelerin ne iģe yaradığını ve nasıl kullanıldığını öğrenelim. 1.3.1. CheckBox Hazırlamakta olduğunuz forma onay kutuları eklemek için kullanılır. Onay kutuları, listelenen seçeneklerden istediğiniz kadarını seçebilmenize veya tümünü seçilmemiģ duruma getirmenize olanak sağlar. 5

Örnek: Yukarıdaki kodu yazıp tarayıcıda çalıģtırdığımızda aģağıdaki görüntü elde edilecektir. Checked özelliği ile sayfa yüklendiği zaman görüntülenmesini istediğimiz seçenekler belirlenir. 6

1.3.2. Radio Radio düğmeleri, kullanıcının verilen seçeneklerden sadece bir tanesini seçebileceği durumlar için kullanılmaktadır. Radio düğmelerinin birbirleri ile iliģkili olması ve name özelliklerinin ayni olması gerekmektedir. Checked özelliğini kullanarak sayfa yüklendiği zaman, seçili olmasını istediğiniz değer belirlenir. Radio düğmelerinin alacağı değerler Value seçeneğinde belirlenir. Örnek: 1.3.3. Text Hazırlamakta olduğunuz forma, tek satırlık yazı yazılabilecek alan (textbox) eklemek için kullanılır. Bu alan ile birlikte size maxlength özelliklerini de kullanabilirsiniz. Örnek: Kodu kaydedip çalıģtırdığınız zaman tarayıcıdaki görüntü aģağıdaki gibi olacaktır. 7

1.3.4. Password Hazırlamakta olduğunuz forma Ģifreli alanlar eklemek için kullanılır. Type özelliğine, password değeri atanarak oluģturulur. Örnek: Yukarıdaki kodu kaydedip çalıģtırdığınız zaman tarayıcıdaki görüntü aģağıdaki gibi olacaktır. 1.3.5. Textarea Text kutularının görevi, hazırlamakta olduğumuz forma tek satırlık veri giriģ alanları eklemek iken Textarea kullanarak forma, birden fazla satırdan oluģan alanlar ekleyebiliriz. Rows (satır) ve cols (sütun) tanımlamaları yapılarak bu metin alanının kaç satır ve kaç sütundan oluģması gerektiği belirlenir. Örnek: 1.3.6. Açılır Menüler Hazırlamakta olduğunuz formlara <select> (seç) etiketi kullanarak açılır menüler ekleyebilirsiniz. Listbox (liste kutusu) ve drop-down list (aģağı açılır liste) Ģeklinde iki farklı tür de seçim kutusu oluģturulabilir. Listede yer alacak elemanların neler olacağı ise <option> etiketi ile belirlenir. 8

Örnek 1: Örnek 2: AĢağıdaki örnekte size özelliğine 3 değeri atanmıģtır. Listede yer alan elemanlardan 3 tanesinin ekranda görüntüleneceğini göstermektedir. Size özelliği listeden yer alan elemanlardan istediğiniz kadarının ekranda görüntülenmesini ayarlamak için kullanılır. Multiple özelliği ise Ctrl tuģu kullanarak birden fazla seçim yapmamıza olanak sağlamaktadır. Yukarıdaki kodu kaydedip çalıģtırdığımız zaman tarayıcıdaki görüntü aģağıdaki gibi olacaktır.. 9

1.3.7. Reset Üzerine gelip tıklandığı zaman, form içeriğini temizleyip kullanıcının forma yeniden bilgi giriģi sağlayan bir düğme (buton) oluģturulmasını sağlar. Kullanımı: <input type= reset > Value özelliği, düğme üzerinde istediğiniz metni yazmanıza olanak sağlar. 1.3.8. Submit Submit (gönder), form içerisinde yer alan içeriklerin sunucuya gönderilmesini sağlamak için kullanılır. Kullanımı: <input type= submit > Value özelliği düğme üzerinde istediğiniz metni yazmanıza olanak sağlar. Örnek: 10

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 Uygun ortam sağlandığında web sayfaları için çerçeveler oluģturabileceksiniz. ARAġTIRMA Web sayfalarında çerçeve kullanmanın ne tür kolaylıklar sağlayabileceğini araģtırınız. 2. ÇERÇEVELER Çerçeveler, bir tarayıcı penceresini birden fazla pencereye bölüp her bir pencere içerisinde farklı içerikler gösterilmesini; ayrıca bir pencerede tanımlanmıģ olan bağlantıların (linklerin) istediğiniz bir diğer pencerede görüntülenmesini sağlar. Çerçevelerin özelliklerini aģağıda olduğu gibi özetleyebiliriz; Her çerçevenin kendine ait bir URL adresi vardır. Her çerçeveye bir isim verilebilir. Çerçeveler kullanıcı tarafından verilecek ölçülerle boyutlandırılabileceği gibi otomatik olarak da boyutlanabilme özelliğine sahiptir. Ġçinde çerçeveler bulunan bir sayfa oluģturmak için, öncelikle çerçevelerin özelliklerini tanımlayan temel bir html dosyası oluģturmak gerekir. Çerçevelerden oluģan bir sayfanın normal bir html belgesinden farkı içeriğinde <body> etiketi yerine, <frameset> etiketini kullanmasıdır. 2.1. <frameset> Çerçeve oluģturmak için kullanılan etikettir. Bu komut ile tarayıcı penceresinin kaç parçaya bölüneceği (çerçeve sayısı) ve bu çerçevelerin boyutlarının ne kadar olacağı belirlenir. Kullanımı: 14

Bu etiketle birlikte kullanılacak iki parametre vardır. Bunlar Cols ve Rows parametreleridir. 2.1.1. Cols <frameset> etiketi ile kullanılan parametrelerden birisidir. Ekranı dikey olarak (sütunlar halinde) tanımlanan boyutlara bölmek için kullanılır. OluĢturulacak sütunların geniģlikleri pixel veya yüzde(%) cinsinde belirlenir. Sütun sayısı, çerçeve sayısını belirleyici niteliktedir. Kullanımı: <FRAMESET COLS="1. sütun geniģliği, 2. sütun geniģliği, 3.sütunun geniģliği, "> Örnek 1: <frameset cols= 30%, 40%, 30% > Buradaki 1.sütun sayfanın %30 u geniģliğinde, 2. Sütun %40 ı geniģliğinde ve 3. sütun ise %30 u geniģliğinde boyutlandırılmıģtır., 15

Örnek 2: <frameset cols= 200,*,200 > Burada sütunlar Ģeklinde tanımlanan birinci ve üçüncü çerçeve 200 pixel değerinde, 2. çerçeve ise sayfanın geri kalan kısmını kapsayacak Ģekilde boyutlandırılmıģtır. 2.1.2. Rows <frameset> etiketi ile kullanılan bir diğer parametre ise rows parametresidir. Ekranı yatay olarak (satırlar halinde) tanımlanan boyutlarda bölmek için kullanılır. Kullanımı: <FRAMESET ROWS="1. satır geniģliği, 2. satır geniģliği, 3.satır geniģliği, "> Örnek: <frameset rows= 200,*,200 > Sayfada görüntülenecek olan çerçevelerin sayısı ve boyutları belirlendikten sonra <FRAME> etiketi kullanılarak pencerelerin içeriğinde neler olacağı belirlenir. Örnek: 16

2.2. <frame> <frame> etiketi, <frameset> etiketi ile oluģturulan çerçevelerin içeriğinde gösterilecek sayfaların belirlenmesi için kullanılır. Örnek: Yukarıdaki örnekte <frameset> ile tanımlanmıģ çerçevelerden oluģmuģ sayfanın ilk %50 lik kısmını kapsayacak bölümüne önceden oluģturulmuģ olan sayfa1.html deki içerik; diğer %50 lik dilimini oluģturan 2. çerçeveye ise sayfa2.html olarak kaydedilmiģ sayfadaki içerik yerleģtirilecektir. Eğer bu sayfalar önceden hazırlanıp kaydedilmemiģse tarayıcıda sayfa görüntülenemiyor hata mesajı görüntülenecektir. <frame> etiketi ile kullanılabilecek parametreler ve görevleri Tablo 2.1 de gösterilmiģtir. Parametre Görevi NAME Çerçevenin ismini gösterir. RESIZE/NORESIZE Çerçeve boyutunun değiģtirilip değiģtirilemeyeceğini gösterir SCROLLING Çerçevenin içeriğinin ekrana sığmadığı durumlarda, kaydırma çubuğu kullanılıp kullanılmayacağını belirler. Varsayılan değeri auto olmakla birlikte, yes veya no değerleri de verilebilir. MARGINHEIGHT Sayfadaki ilk nesnenin yukardan ne kadar uzak olacağını belirler. MARGINWIDTH Sayfadaki ilk nesnenin soldan ne kadar uzak olacağını belirler. SRC Çerçeve içinde gösterilmesini istediğimiz dosyanın URL adresini belirtmek için kullanılır. Tablo: 2.1: <frame> etiketi parametreleri ve görevleri 17

2.3. <noframe> Bazı tarayıcılar çerçeve özelliğini desteklemeyebilir. Bu tür durumlarda sayfaya <noframe> etiketi kullanarak mesaj yazılması sağlanır ve kullanıcının bu komutla belirlenen mesajla karģılaģması sağlanır. Örnek: 2.4. Ġç Ġçe Çerçeve OluĢturma <frameset> etiketi, aynı pencere içerisinde yatay ve dikey çerçeveleri birlikte kullanmanıza olanak sağlar. Örnek: Yukarıdaki kodu yazıp kaydettiğimiz zaman tarayıcıdaki görüntüsü ġekil 2.1 deki gibi olacaktır. 18

2.5. <iframe> ġekil 2.1: Ġç Ġçe çerçeve oluģturma örneği <iframe> etiketi, hazırlamakta olduğunuz sayfanın herhangi bir yerinde baģka bir sayfa veya doküman görüntülemek istediğiniz zaman kullanılabilen, bir iç çerçeve oluģturmaya yarayan etikettir. Kullanılabilecek Parametre HEIGHT WIDTH NAME FRAMEBORDER SCROLLING Görevi Çerçevenin yüksekliğini belirtmek için kullanılır. Çerçevenin geniģliğini belirtmek için kullanılır. Çerçeveye isim vermek için kullanılır. Çerçevenin kenarlığının olup olmayacağını belirlemek için kullanılır. Çerçevede kaydırma çubuklarının kullanılıp kullanılmayacağını belirlemek için kullanılır. 19

Örnek 1: AĢağıdaki örnekte <iframe> etiketi kullanılarak, önceden hazırlanmıģ olan ornek.html sayfasının içeriğinin geniģliği 200, yüksekliği 100 olarak tanımlanmıģ olan ifreme içerisinde görüntülenmesi sağlanmıģtır. Örnek 2: AĢağıdaki örnekte <iframe> etiketi kullanılarak; geniģliği 400, yüksekliği 152 olarak tanımlanmıģ olan iframe içerisinde www.meb.gov.tr internet sitesinin görüntülenmesi sağlanmıģtır. Yukarıdaki kodlar kaydedilip çalıģtırıldığında tarayıcıdaki görüntü aģağıdaki gibi olacaktır. 20

Örnek: Yukarıdaki kodları kaydedip çalıģtırdığımızda agac.jpg resmi sayfanıza Resim 4.1 de görüldüğü gibi eklenmiģ olacaktır. Resim 4.1: agac.jpg EklemiĢ olduğunuz resme vereceğimiz link sayesinde resmin yeni bir sayfada gerçek boyutlarında çıkmasını veya belirttiğiniz sitenin açılmasını da sağlayabilirsiniz. Örnek 1: <a href="resim.jpg"><img SRC="resim.jpg" width= 100 height= 100 ></a> Örnek 2: <a href= http://www.meb.gov.tr ><IMG SRC="logo.gif" alt="logo"></a> 33

4.2. Ses Araçları Ekleme Html kodları ile hazırlamıģ olduğunuz sayfalara ses araçları ekleyerek sayfanızın daha çarpıcı olmasını sağlayabilirsiniz. Ses dosyalarını sayfanıza üç farklı durumda ekleyebilirsiniz. Sesi arka plân olarak ekleyebilirsiniz. Böylelikle sayfa tarayıcı tarafından yüklendiği anda ses dosyası arka plânda çalıģmaya baģlayacaktır. <bgsound src= muzik.wav loop= infinite > Burada loop özelliğine infinite değeri verilerek, müziğin arka plânda sürekli çalması sağlanmıģ olunur. Sayfayı kapatana kadar ses dosyası çalmaya devam edecektir. loop özelliğine sayısal bir değer vererek de (örneğin loop= 5 ) müziğin kaç kez tekrarlanıp duracağı belirlenir. Ses dosyasına link vererek de ses dosyalarının çalmalarını sağlayabilirsiniz. Buradaki linke tıklandığı zaman bilgisayarda bulunan ses dosyası yürütücü programı çalıģacak ve muzik.mid isimli ses dosyasının çalması sağlanacaktır. Ses dosyasını sayfaya ekleyerek, web sayfasını tarayıcıda çalıģtırdığınız zaman çalmasını sağlayabilirsiniz. Kodunu kaydedip çalıģtırdığımız zaman tarayıcıdaki görüntü aģağıdaki gibi olup Ġstiklal MarĢımızın çalması sağlanmıģ olacaktır. Autostart, sayfanın yüklendiği anda ses dosyasının çalıģıp çalıģmamasını belirler. True değerini aldığı zaman ses dosyası,sayfa yüklendiği anda çalıģacaktır. NOT:.mp3,.wav,.aif,.ra,.mid yaygın olarak kullanılan ses dosyası türlerinin uzantılarından bazılarıdır. 34

4.3. Video ekleme Bir web sayfasında istediğiniz herhangi bir video dosyasını görüntüleme iģlemi, ses dosyası ekleme iģlemi ile aynıdır. Bir görüntü dosyasına link vererek ilgili videonun çalıģmasını sağlayabilirsiniz. Örnek: <P>Cumhuriyet Bayramı kutlamalarını izlemek için <a href="cumhuriyet.avi"> tıklayınız.</a></p> Buradaki kodu kaydedip tarayıcıda çalıģtırdığımızda cumhuriyet.avi dosyası bilgisayarınızda bulunan video oynatıcı programı tarafından görüntülenecektir. Video dosyaları ses dosyalarında olduğu gibi tarayıcının içine eklenerek de kullanılabilir. Örnek: NOT:.mpeg,.avi,.mov,.wmv,.asf yaygın olarak kullanılan video dosyası türlerinin uzantılarından bazılarıdır. 35

T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI BĠLĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠNĠN TEMELLERĠ ĠÇ DONANIM BĠRĠMLERĠ 481BB0091 Ankara, 2011

ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... iii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1... 3 1. ANAKARTLAR... 3 1.1. Statik (Durgun) Elektrik... 3 1.1.1. Statik Elektrik ve OluĢumu... 3 1.1.2. Statik Elektriğin Zararları... 4 1.1.3. Statik Elektriğin Zarar Verebileceği Ortamlarda Alınacak Önlemler... 4 1.2. Anakartlar... 5 1.2.1. Anakartın Yapısı ve ÇalıĢması... 5 1.2.2. Anakartın BileĢenleri... 6 1.2.3. Anakart ÇeĢitleri... 13 1.2.4. Anakart Kullanım Kılavuzu... 14 1.2.5. Anakart Seçimi... 15 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 16 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 17 ÖĞRENME FAALĠYETĠ -2... 20 2. ĠġLEMCĠLER... 20 2.1. ĠĢlemci Yapısı ve ÇalıĢması... 20 2.2. ĠĢlemci ÇeĢitleri... 23 2.3. ĠĢlemci Seçimi... 23 2.4. ĠĢlemci Montajı... 23 2.5. ĠĢlemci Soğutması... 23 2.6. Soğutucu ve Fan Montajı... 25 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 28 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 29 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3... 31 3. BELLEKLER... 31 3.1. Belleğin Yapısı ve ÇalıĢması... 31 3.2.Bellek ÇeĢitleri... 32 3.2.1. RAM(Random Access Memory-Rasgele EriĢimli Bellek )... 32 3.2.2. ROM (read only memory-salt okunabilir bellek)... 36 3.3. Bellek Seçimi... 37 3.4. Bellek Montajı... 38 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 39 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 40 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 4... 42 4. KASALAR... 42 4.1. Bilgisayar Kasaları... 42 4.1.1. Kasa ÇeĢitleri... 43 4.1.2. Güç Kaynakları... 44 4.2. Kasaya Anakart Montajı... 45 4.3. Güç Kablolarının Montajı... 47 4.3.1. Anakart Beslemesi... 47 4.3.2.Güç Bağlantıları... 47 i

4.4. Dâhilî Kabloların Bağlantısı... 49 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 50 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 51 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 5... 53 5. DĠSK SÜRÜCÜLERĠ... 53 5.1. Sabit Diskler... 53 5.1.1. Sabit Disklerin Yapısı ve ÇalıĢması... 54 5.1.2. Sabit Disk ÇeĢitleri... 57 5.1.3. Veri Kabloları... 57 5.1.4. Sabit Disk Seçimi... 59 5.1.5. Sabit Disk Montajı... 59 5.2. Optik Disk Sürücüleri... 61 5.2.1. CD-ROM ve CD-Writer sürücüleri... 61 5.2.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Sürücüleri... 62 5.2.3. Blu-Ray sürücüleri... 62 5.2.4. Optik Okuyucu Montajı... 63 5.3. Kart Okuyucular... 64 5.3.1. Hafıza Kartı ÇeĢitleri... 64 5.3.2. Kart Okuyucu Montajı... 66 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 67 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 68 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6... 71 6. DONANIM KARTLARI... 71 6.1. Ekran Kartı... 71 6.1.1. Ekran Kartının Yapısı ve ÇalıĢması... 72 6.1.2. Ekran Kartı ÇeĢitleri... 73 6.1.3. Ekran Kartı Seçimi... 74 6.1.4. Ekran Kartı Montajı... 75 6.2. Ses Kartı... 75 6.2.1. Ses Kartının Yapısı ve ÇalıĢması... 76 6.2.2. Ses Kartı ÇeĢitleri... 77 6.2.3. Ses Kartı Montajı... 78 6.3. Ethernet Kartı... 78 6.3.1. Ethernet Kartının Yapısı ve ÇalıĢması... 78 6.3.2. Ethernet Kartı ÇeĢitleri... 79 6.3.3. Ethernet Kartı Montajı... 80 6.4. Diğer Donanım Kartları... 80 6.4.1. TV/Capture Kartı... 80 6.4.2. SCSI Kart... 82 6.4.3. Güvenlik Kartı... 82 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 84 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 85 MODÜL DEĞERLENDĠRME... 88 CEVAP ANAHTARLARI... 89 KAYNAKÇA... 92 ii

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 AMAÇ Gerekli laboratuvar ortamı ile gerekli materyaller sağlandığında bilgisayar montajı için doğru anakartı tespit edebileceksiniz. ARAġTIRMA Anakart hakkında araģtırma yapınız. Anakartı mutlaka yakından inceleyerek bilgi sahibi olunuz. Anakart montajı sırasında izlenecek yolları ve dikkat edilmesi gereken hususları araģtırınız. Anakart üreticilerin sitelerini geziniz. Evinizdeki veya okulunuzdaki bir bilgisayarın kasasını açarak anakartı inceleyiniz. Baskı devre yapımı hakkında bilgi sahibi olunuz. Slot, soket kelimelerinin anlamlarını araģtırınız. 1. ANAKARTLAR Anakart, bilgisayar parçalarını ve bu parçalar arasında veri iletimini sağlayan yolları üzerinde barındıran elektronik devrelere verilen isimdir. Anakartlar, çok hassas elektronik devreler olduğu için ani akım yükselmeleri ve gerilim düģmeleri cihaza zarar verebilir. 1.1. Statik (Durgun) Elektrik Statik elektrik, elektronların atomlar arasındaki hareketi ile oluģan elektrik olarak tanımlanabilir. 1.1.1. Statik Elektrik ve OluĢumu Elektronlar atomlar arasında hareket ederken bir enerji üretir, bu enerji statik elektriği oluģturur. Ġki farklı yükle yüklü malzeme birbirine değdiğinde bir elektron transferi oluģur. Bir tarafta negatif yükler birikirken diğer taraf pozitif yükle yüklenir. Birbirine değen ortamlar ayrıldığında ise yüzeyler yüklü kalır. Buna elektrostatik yüklenme denir. Elektrostatik yüklenme her yerde görülebilir. Örneğin, bulutların birbirine değmesi ile yüklenme oluģur. 3

Yolda yürürken üzerimizde ve giysilerimizde elektrostatik yüklenme oluģur. Birbirine temas eden pek çok ortamda statik elektrik oluģumu gözlenir. 1.1.2. Statik Elektriğin Zararları Statik elektrik farklı yüklerle yüklü olan cisimlerin birbirine tekrar temas etmesi sonucu ortaya çıkar. Yüklü iki bulutun birbirine teması yıldırımı meydana getirir. Diğer yüklü cisimlerin birbirine temasında da ark ve küçük çarpılmalar durumu bazen bir cisme dokunduğunuzda ya da baģka biri ile tokalaģtığınızda yaģayabilirsiniz. Bu çarpılmanın nedeni dokunulan cisim ya da kiģinin sizden zıt yükle yüklü olması ve temas ile bu yüklerin boģalmasıdır. Statik elektrik görünüģte zarar vermeyecek bir elektrik türü olarak düģünülse de aslında oldukça büyük zararlara neden olabilir. Yüklenme sonrasında temas ile yük boģalmaları endüstri ve ticari alanlarda ciddi zararlara neden olabilmektedir. Yük boģalması sırasında oluģan ark ve kıvılcımlar yangınlara sebep olabilir. Yine elektronik ve bilgisayar alanında bu yükler cihazların zarar görmesine ve bozulmasına sebep olabilir. Yük boģalması ile cihazları oluģturan parçaların arızalanması ve çalıģmaz hâle gelmesi mümkündür. 1.1.3. Statik Elektriğin Zarar Verebileceği Ortamlarda Alınacak Önlemler Statik elektrik, çeģitli bilgisayar malzemelerine zarar verebilir. Bu zararın önüne geçebilmek için çeģitli yöntemler mevcuttur. Bunlar aģağıda verilmiģtir. 1.1.3.1. Donanım Malzemeleri Ġçin Alınacak Önlemler Donanım birimlerinin statik elektriğe karģı korunması için yüklü olma durumlarında yükü boģaltmayı ortadan kaldıracak Ģekilde muhafaza edilmeleri ya da yüklenmeye neden olmayacak Ģekilde montaj yapılması ve kullanılması gereklidir. Kasaya ve çalıģma alanlarına montajda iletken olmayan montaj vidaları kullanılmalıdır. Parçalar metal olmayan ya da yüklenmelerine engel olacak Ģekilde muhafaza edilmelidir. Bunun için antistatik koruma sağlayan ambalajlar ya da özel kaplama malzemeleri satın alma esnasında donanım birimleri ile verilmektedir. 1.1.3.2. Antistatik ÇalıĢma Ortamı Sağlamak Statik elektrikten korunmak için çalıģma alanında topraklama sağlanmalıdır. Topraklama gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının, uygun iletkenlerle toprak içerisine yerleģtirilmiģ bir iletken cisme (elektrot) bağlanmasıdır. Topraklama sayesinde cihaz üzerindeki kaçak akımlar ve statik elektrik toprağa akacaktır ve böylece elektrik dalgalanmalarından ve statik elektriğin zararlarında korunma sağlanacaktır. ÇalıĢma ortamında çalıģtığımız aletlerin ve kullandığımız malzemelerin yüklenmeye neden olmayacak Ģekilde kullanılması ve muhafaza edilmesi gereklidir. Araç ve gereçler çok defa bizi yüksek gerilimden koruyacak Ģekilde yalıtkan malzeme ile kaplıdır. ÇalıĢma ortamındaki yüklenebilecek cihaz ya da malzemelerin topraklama ile yüklenmesi önlenebilir. 4

Bunun için yer döģemeleri çalıģma masası ya da alanı antistatik malzemeden seçilebilir. ÇalıĢma esnasında giyilen kıyafetler antistatik ürünler olabilir. 1.1.3.3. KiĢisel Antistatik Önlemler Statik elektrik sürekli hareket hâlinde olduğumuz için biz insanların da yüklenmesine neden olur ve gün boyu pek çok yerde bu yüklenme ve yük boģalmaları ile karģılaģabiliriz. Donanım birimleri ile temas ya da kullanma öncesinde vücuttaki statik yükün boģaltılması önemlidir. Aksi takdirde bu yük çalıģtığımız parçalar üzerinden boģalma yapabilir ve bu parçalara zarar verebilir. Bu yükü boģaltmak için çalıģma öncesi toprağa temas eden zeminlere dokunarak yükü atabiliriz. Bunun için kalorifer petekleri, su boruları, çeģme ya da duvar uygun bir alan teģkil edebilir. Yine çalıģma esnasında yüklenme durumuna karģı statik elektrik oluģumunu engelleyen antistatik eldiven kullanılabilir. 1.1.3.4. Manyetik Ortama KarĢı Önlemler Günlük hayatımızda pek çok yerde (elektrik Ģebekeleri, aydınlatma, haberleģme ağları, evimizdeki kablolar ve elektrikli aletler vb.) manyetik alanlar oluģmakta ve bizi etkilemektedir. Bu alanlar insan sağlığı ile ilgili olumsuz etkilere neden olmaktadır. Bu alanların etkilerinden korunmak için manyetik alan oluģan yerlerden mümkün oldukça uzak çalıģmak ve durmak gerekir. Yakın olduğumuz zamanlarda ise süreyi mümkün olduğu kadar kısa tutmak iyi olabilir. Bilgisayar baģında çok çalıģmak, televizyon ve elektronik aletlere yakın durmak, ev içi ve Ģehir elektrik Ģebekelerine çok yakın durmak bizim manyetik alandan etkilenmemize neden olacaktır. 1.2. Anakartlar Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların iletiģimini sağlayan elektronik devredir. 1.2.1. Anakartın Yapısı ve ÇalıĢması Anakartlar özel alaģımlı bir blok üzerine yerleģtirilmiģ ve üzerinde RAM yuvaları geniģleme kartı slotları, devreler ve yongalar bulunan ve bütün bu donanım birimlerinin mikroiģlemci ile iletiģimini sağlayan elektronik devredir. Anakart, üzerindeki yonga setleri sayesinde sistem çalıģmasını organize eder. Bir nevi tüm birimlerin bir arada ve uyumlu çalıģmasını sağlayan bir köprü vazifesi görür. Resim 1.1: Anakartın üstten görünüģü 5

Anakart bütün donanımları veya bağlantı noktalarını üzerinde bulundurur. Üzerinde mikroiģlemci soketi, RAM slotu, geniģleme yuvaları (ISA, PCI, AGP ve PCI-e), BIOS, donanım kartları (dâhilî), veri yolları ve bağlantı noktalarını bulundurur. Anakart, bilgisayara hangi sistem bileģenlerinin eklenebileceğini ve hızlarının ne olacağını belirleyen temel unsurdur. Anakartlarda dikkat edilmesi gereken hususların baģında, kullanılmak istenen CPU (iģlemci) ile uyumlu bir yonga seti kullanan bir anakart sahibi olmanız gerekliliği gelir. En son iģlemci, anakart ve diğer donanım bilgilerine çeģitli bilgisayar dergilerinden faydalanarak ve internette araģtırma yaparak ulaģılabilir. 1.2.2. Anakartın BileĢenleri Anakartlar büyük elektronik devreler olduğu için tek tek elemanları ele almak yerine bölgesel olarak anlatmak yerinde olacaktır. AĢağıda i7 çekirdek yapısına sahip bir iģlemci için üretilmiģ bir anakart modeli görülmektedir. 1.2.2.1. Yonga Seti (Chipset) Resim 1.2: Anakart bileģenleri Anakart üzerinde yer alan bir dizi iģlem denetçileridir. Bu denetçiler anakartın üzerindeki bilgi akıģ trafiğini denetler. Bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileģenden biridir. Bir yonga seti North Bridge (kuzey köprüsü) ve South Bridge (güney köprüsü) denen iki yongadan oluģur. Esasen bir anakart üzerinde birden fazla yonga mevcuttur. Ancak kuzey ve güney köprüleri yönetici yongalardır. Tipik bir kuzey köprüsü yongası temel olarak iģlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur ve bunların kontrolüyle bunlar arasındaki veri aktarımını sağlar. Ancak kuzey köprüsü ve güney köprüsü özellikleri üreticiye ve yonga setine göre farklılık gösterebilir ve bu genellemenin dıģına çıkabilir. Kuzey köprüsü yongası 6

fonksiyonlarından dolayı iģlemciye, bellek ve AGP slotlarına yakın olmalıdır (Sinyalin geçtiği fiziksel yollar ne kadar kısa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasız olur.) ve bu yüzden de anakartın üst kısmına yerleģtirilir. Zaten adındaki kuzey kelimesi de buradan gelmektedir. AGP Veriyolu Kuzey Köprüsü Hafıza Veriyolu FSP CPU PCI-ex Veriyolu Güney Köprüsü PCI Veriyolu SATA - ATA Veriyolu Resim 1.3: Kuzey ve güney köprüsü Güney köprüsü yongası ise giriģ-çıkıģ birimlerinden, güç yönetiminden, PCI veriyolundan ve USB ile anakarta entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur. Adındaki south kelimesinin de yine anakarttaki pozisyonundan geldiği kolayca tahmin edilebilir. Üreticilerin yonga setlerini iki parça hâlinde tasarlamaları anakart tasarımında esneklik sağlar. Örneğin USB 2.0 desteği olmayan bir yonga setine bu desteği eklemek için bütün yonga setini baģtan tasarlamak yerine sadece güney köprüsü yongasında değiģiklik yapmak çok daha kolaydır. Ayrıca değiģik özelliklerdeki güney köprüsü yongaları kullanılarak değiģik kullanıcı gruplarına hitap etmek mümkün olur ve böylece kullanmayacağınız özellikler için boģuna para vermek zorunda kalmamıģ olursunuz. Chipset çeģitleri: Günümüzde birçok yonga seti üreten firma mevcuttur. ÇalıĢma ve kullanım amaçlarına göre birçok çeģitlilikte yonga seti üretimi yapılmaktadır. Firmaların ürettikleri bu yonga setleri anakartların performansını ve maliyetini etkileyen önemli unsurlardandır. Anakartların kullanım alanı ve kalitelerine göre kullanılacak olan yonga setlerinin uygun özelliklerde ve kalitede olması beklenir. 7

1.2.2.2. Veri Yolları (BUS) Anakart üzerindeki bileģenlerin birbiriyle veri alıģveriģini sağlayan yollardır. DıĢarıdan bağlanan donanımlarda ise veri yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi alıģveriģi sağlamaktadır. Bant GeniĢliği: ĠletiĢim kanalının kapasitesini belirler. Birim zamanda aktarılabilecek veri miktarıdır. Bant geniģliği ne kadar büyükse belli bir sürede aktarılabilecek veri miktarı da o kadar büyük olur. ISA (Industry Standart Architecture) Eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant geniģliği çok düģük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır. 1981 de üretilen kiģisel bilgisayarlarda kullanılmıģtır, bir standardı tanımlar. Veriyolu önceleri 8 bit, daha sonra 16 bit e çıkarıldı. Adres yolu 24 bittir. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz) dir. Tak ve çalıģtır özelliği yoktur. Tak-çalıĢtır (Plug and play): Genellikle bilgisayarlarda, sisteme bağlı olan bir donanımın herhangi bir ayarlamaya ihtiyaç olmaksızın donanımın sürücüsünün otomatik olarak sisteme yüklenmesi anlamında kullanılan terimdir. Genellikle bilgisayarların USB portunu kullanan cihazlar için kullanılır. PCI (Peripheral Component Interconnect) Resim 1.4: ISA Slotu Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 yılında geliģtirilmiģtir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalıģır. 32 bit 33 MHz hızında çalıģan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn. (mega bayt / saniye)dir. PCI veriyolu tak-çalıģtır desteklidir. PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı fazladır. Onboard (tümleģik) teknolojisinin geliģtirilmesiyle PCI slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıģtır. AGP (Accelerated graphics port HızlandırılmıĢ grafik portu) 533 MHz veriyolu hızına çıkabilen AGP veriyolu sadece ekran kartlarının takılacağı yuva olarak anakartlarda bulunur. AGP kanalı 32 bit geniģliğindedir ve 66 MHz hızında çalıģır. Yani toplam bant geniģliği 266 MB/sn.dir. Ayrıca özel bir sinyalleģme metoduyla aynı saat hızında 2, 4 ve 8 katı daha hızlı veri akıģının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akıģ hızı 533 MB/sn. olmaktadır. Bilgisayarda çalıģılan programlar veya oyunlar geliģtikçe ihtiyaç duyulan bant geniģliği de artmaktadır. 8

PCI-X Server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant geniģliği sağlayıp Gigabit Ethernet gibi server platformlarında, iletiģim kartlarına gerekli bant geniģliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıģtırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir. PCI express (PCI-e) Resim 1.5: A-Slotların görünümü B-Bağlantı noktaları PCI-e, güç tüketimini özellikle AGP limitlerini geniģleten, sistem belleğini daha efektif kullanarak ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veriyoludur. PCI Express in, PCI-e 1.1 ve PCI-e 2.0 olmak üzere 2 spesifikasyonu vardır. PCI-e 1.1'de hat baģına hız 250 MB/s olarak verilirken, PCI-e 2.0 bunu 500 MB/s düzeyine çıkartır. Böylece ekran kartları için kullanılan PCI-e x16 bağlantılarında PCI-e 1.1 te toplam 4000 MB/s, PCI-e 2.0 ise 8000 MB/s verir. Resim 1.6: Veriyolları hız grafiği 9

Normalde PCI-e 1.1 için aktarım hızı hat baģına "2.5 Giga-Transfers/second" denir. Bu değer saniyede aktarılan bit sayısıdır. Normal koģullar altında kaç MB aktarıldığını görmek için bit sayısını sekize bölmeliydik ancak PCI-e 8b/10b adı verilen bir kodlamayı kullanır. Yani PCI-e'nin fiziksel iletim katmanında her bayt, teknik nedenlerle 10 bitlik gruplar hâlinde iletilir. 8b/10b kodlamasından kaynaklanan % 20'lik farkı hesaba kattığımızda, iletilebilecek en yüksek ham veri miktarını hat baģına 250 MB/s olarak buluruz. PCI-e 2.0 için de hat baģına 500 MB/s sayısını elde ederiz. PCI-e'nin diğer yenilikleri arasında dinamik bağlantı hızı yönetimi, bağlantı bant geniģliği notifikasyonu gibi özelliklerin yanında, güç sınırı tanımlama olanağı da bulunuyor. Bu sonuncusu ile daha yüksek güç ihtiyacı olan kartlar için kart yuvasının güç limiti düzenlenebiliyor. PCI-e 2.0, PCI-e 1.1 ile geriye doğru uyumlu olacak Ģekilde tasarlanıyor; yani PCI-e 2.0 destekli bir yonga üzerine kurulu anakart satın aldığınızda, eski PCI-e 1.1 ekran kartınız yeni anakartınızda çalıģmaya devam edecek. Geriye uyumluluğu biraz daha açalım. PCI-e 1.1 ekran kartıyla PCI-e 2.0 yuvalı anakart: ÇalıĢacak, ancak bir tanesi PCI-e 1.1 olduğu için ara bağlantı PCI-e 1.1 hızında olacak. PCI-e 2.0 ekran kartıyla PCI-e 1.1 yuvalı anakart: Yeni alacağınız PCI-e 2.0 ekran kartı, eski anakartınızla çalıģacak ancak aynı Ģekilde bir tanesi PCI-e 1.1 olduğundan ara bağlantı yine PCI-e 1.1 hızında olacak. PCI-e 2.0 ekran kartıyla PCI-e 2.0 yuvalı anakart: Ancak bu durumda PCI-e 2.0 hızlarında çalıģmak mümkün olacak. 1.2.2.3. Portlar ve Konnektörler Anakart ile dıģ birimlerin iletiģim kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara hard disk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır. Bazı portlarda kasa yüzeyinde anakarta monteli Ģekilde bulunur. Bu portlara kasa dıģından ulaģılır ve mikrofon gibi kasa dıģında bulunması gereken cihazlar bağlanır. Resim 1.7: Anakart üzerindeki portlar 1. PS/2 portu: YeĢil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar da vardır. Bunlardan yeģiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden 10