Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği 2012-2013 Derinlik kayaçlarının Yapı Taşı Kullanımı Ve Endüstriyel Kullanım Alanları Emre ŞİŞMAN 20100804056
Derinlik Kayaçlar( Magmatik ) Granite Obsidian Gabbro
Derinlik Kayaçlar( Magmatik ) Magmatik kayaçların yapıları, ince ve kaba kristalli olabileceği gibi amorf yapıda olanları da vardır. Lav şeklinde yeryüzüne çıkmaya çalışan magma yeryüzü kabuğu altında donarsa DERİNLİK kayaçları, yeryüzüne ulaşıp kristalleşirse yüzey kayaçları meydana gelir. Derinlik kayaçların en önemlileri GRANİT tir. Granit çeşitleri
Granit: Genellikle açık renkli olup %60 oranında potasyum feldspat, %30 kuvarts, mika minerallerinden oluşur. Granit sert ve dayanıklıdır. Yoğunlukları 2600~2800 kg/m3 arasındadır. Basınç dayanımları 1600~2400 kg/cm2tür. Kolay yarılabildiğinden merdiven basamağı, moloz taşı, kaba yontu taşı, döşeme kaplamaları kaldırım ve bordür taşı ve mıcır imalinde kullanılır. İyi cila tutar. Yoğunlukları 2600~2800 kg/m3 arasındadır. Basınç dayanımları 1600~2400 kg/cm3 tür. Diyorit: Gri, koyu yeşil ve beyaz renklerde bulunan granit grubu bir taştır. Bünyesinde granitten başka minerallerde vardır. Gabro: Rengi koyu gridir. Mavimsi ve yeşilimsi renkte olabilir. Mineralojik birleşiminde her ne kadar kuvars yoksa da bazı durumlarda bulunabilir. İşlenebilir, cila tutar.
Porfirler: Genellikle kırmızı ve yeşil renkli olurlar. Kaldırım taşı ve mıcır olarak kullanılırlar. Bunlarda kendi aralarında sınıflara ayrılır. Andezit: Porfirlerin yeni zamanda oluşmuş cinsleridir. Volkanik dağlarda bulunur. İyi bir yapı taşıdır. Kesme taş halinde kullanılır. Çok az kuvars içerir. Mineralojik bakımdan andezit riyolit-bazalt arasında yer alır. Bazalt: Renkleri koyu gri ve siyahtır. Çok sert ve ağır taştır. Temellerde, yol, köprü ve rıhtım gibi yerlerde kullanılır. Lavlar : Magmanın yeryüzüne çıktıktan sonra sertleşmesi sonucu oluşan lavlar, sert olup püskürme sonrası kütlelerin soğuması ile volkanik curüflar meydana gelir. Çok gözenekli olanlara volkanik tüf adı verilir. Bazalt lavları sert olduğundan yapı taşı olarak kullanılır. Çimentoda kullanılan TRASS volkanik tüftür.
Bu Tip Kayaçlara Örnek Olarak ;
Granit
Granit, sert, kristal yapılı minerallerden meydana gelen taneli görünüşlü magmatik derinlik kültesidir. Granit; Plüton içindeki taneler çoğunlukla gözle görülebilir büyüklüktedir. Granitin esas mineralleri feldspatın ortoklas cinsi ile az miktarda plajioklas ve kuvarstır. Ayrıca mika, hornblend, piroksen ve ikinci gruba giren turmalin, apatit, zirkon, grena, manyetit gibi mineraller de bulunabilir. Granitlerin renkleri, genellikle açık olmakla birlikte, içindeki feldspatların ve diğer minerallerin cins ve miktarına göre gri, pembe, kırmızımsı olabilir. Granitler, yeryüzünde çok yaygın olarak bulunurlar. Granitler çeşitli yer kabuğu modellerinde görünür. Granitin yeryüzünün temelini teşekkül ettirdiği kabul edilmektedir. Doğada grantiler; dayk, silis ve batolitler halinde bulunabilir. Granitler yollarda parke ve bordür taşı, yapılarda yapı taşı olarak çok eskiden beri bol miktarda kullanılmaktadır. Granitler aşınmaya, basınca, darbeye karşı dayanıklı, güzel renkli ve iyi cila kabul eder. Granitlerin atmosfer tesirlerine ve ayrışmaya karşı direnci yüksektir. Granitler günümüzde daha çok parke ve bordür taşı ve bazı büyük yapılarda kaplama taşı olarak kullanılmaktadır. Granit, yer içinde 400 C civarında bir ısıya sahip olup, soğuması birkaç bin yıl gibi çok uzun bir zamanı kapsar. Bu ısı aynı zamanda jeotermal suların da kaynağıdır. Yer içine süzülen suların, granitlerin çatlakları arasındaki hareketi, hem granitin yüksek ısısı ile su sıcaklığını arttırır hem de çözünebilir haldeki mineraller suyun bünyesine dahil olur. Jeotermal suların oluşumu bu şekilde gerçekleşir
Granit, yapıları dış etkenlerden koruması, yapı içi iklimi muhafaza etmesi, periyodik bakımlara ihtiyaç göstermemesi, ışığı yansıtması ve parlaklığı uzun süre koruyarak ilk günkü görüntüsünü yıllarca kaybetmemesi gibi fiziksel özelliklerin yanı sıra zengin renk ve doku seçenekleriyle, modern mimaride tercih edilen bir yapı malzemesidir. Ayrıca çeşitli kalınlıklarda ve ebatlarda imal edilebilmesi, cephe kaplaması için ankraj deliklerinin delinebilmesi gibi avantajlara sahiptir.
Eski çağlarda üretimi ve işlenmesi çok zor şartlarda gerçekleştirilen granit, günümüzde gelişmiş metotlarla üretilmekte ve yüksek teknoloji ile işlenerek yapı sektörünün dış cephe kaplamasından zemin döşemelerine, merdivenlerden mutfak ve banyo tezgahlarında, asansör sövelerinden şöminelere kadar çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Günümüzün en dayanıklı ve estetik yapı malzemesi olan granit, zengin renk ve doku çeşitliliğine sahiptir. Kolay temizlenebilir oluşuyla da iç ve dış mekanlarda kullanılabilecek en işlevsel ve hijyenik malzemedir. Ülkemizde 90'lı yılların başında, yaygın olarak kullanıma giren granit, tüm bu avantajları nedeniyle, özellikle büyük proje uygulamalarında kullanılmaktadır.
İç Mekân Duvar kaplama Yer döşemesi Merdiven basamak ve rıhtları, korkuluk, tırabzan Denizlik, kapı eşiği, süpürgelik Asansör ve kapı söveleri Banyo ve mutfak tezgâhları Masa ve sehpalar Banko, şömine Dekoratif eşyalar Kolon kaplama
Dış Mekân Dış Cephe Yer döşeme kaplama taşları Merdiven basamakları Masa, sehpa, banko Kaldırım taşları ve bordürleri Havuz ve çeşme Sütun küpeşte ve kemerler Yüzme havuzu kaplamaları Anıt ve heykeller Bahçe düzenlemesi için işlenmiş taşlar
Granit, piyasada kırma taş (mıcır) ve blok taş olmak üzere iki şekilde tüketilmektedir. Kırma taş olarak başlıca yol yapımında,beton harcı içinkum şeklinde, tren yolu balastı olarak, kuyu çakıllamalarında filtrasyon tabakalarının hazırlanmasında, dalga kıranlarda ve baraj dolu savaklarında kullanılmaktadır. Blok taş olarak çıkartılan granitler ise anıt, abide ve mezartaşlarını yapımında, binalarda temel blukları, sütun ve basamak taşları olrak, yollarda kaldırım taşı ve döşeme taşı olarak değerlendirilmektedir. Kırma taş üretiminde granitin çok belirgin özelliklerinin olması aranmaz ve işletmeciliği daha basittir. Blok taş üretilecek granitlerde ise kayacın yapısal özellikleri çok önemlidir. Yarık, çatlak ve faylanmalara bağlı süreksizlik düzlemlerinin blok üretimini etkilemeyecek kadar geniş aralıklı olması veya bunların ikincil minerallerle yeterli sağlamlıkta doldurulmuş olması gerekir. Birçok granit kütlesinde ilksel soğuma veya yüzey aşınmasına bağlı olarak azalan litostatik basınca karşı ortaya çıkan rahatlama kuvvetlerinin etkisi ile topoğrafik yüzeye paralel çatlak veya yapraklanma sistemleri gelişmektedir. Ayrıca granitlerde yanal genişleme özelliği fazla olduğundan, işletme sırasında oluşan boşluklara doğru kayaç genişlemektedir. Buna bağlı olarak yeni çatlaklar gelişmekte, sondaj maktapları sıkışmakta veya açılan sondaj delikleri kapanmaktadır. Blok taş üretiminde bu özelliklerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Kırma taşta aranan en önemli özellikler dayanıklılık( parçalanma, kırılma ve kimyasal etkilere karşı direnç ), sertlik( aşınmaya karşı direnç ) ve sağlamlıktır ( donma çözünmeye karşı direnç ). Dayanıklılık ve sertlik kırma taşın kalitesini yükseltmesine karşın, işletme masraflarını olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca, kırma taş üretimi girdilerinin en önemlilerinden biri nakliye oldukları için kırma taş ocaklarının tüketim alanlarına yakın olması gerekmektedir.
Blok taş olarak işletilen granitlerin fazla iri kristalli olmaması ve kristal boyunun monoton dağılımlı olması, mineral kümeleri, yan kayaç parçaları, aplit veya pegmatiti damarları gibi doku bozukluklarının bulunmaması, minerallerinin her tarafta yaklaşık eşit oranlarda dağılmış olması istenir. Gnayslar da ise bantlı yapılar ve bu bantların kıvrımlı yapıları desen oluşturduğundan aranan bir özelliktir.
Taş ocağı işletme yöntemleri bulunduğu yere göre farklılıklar gösterir. Granitin bulunduğu alan tepe şeklinde ise yandan girerek basamak oluşturmak gerekir. Eğer topoğrafya düz ise,işletme derine doğru inilerek yürütülür. Bu derinlik bazı işletmelerde 100 m yi geçmektedir.
İşletmeye başlamadan önce, granitin üzerinde bulunan toprak örtü yüzey aliterasyonundan etkilenmiş kısım kaldırılmalıdır. Ayrıca rahatlama genleşmesinden doğacak zorlukların önlenmesi için 1-1.5 m genişliğinde kanallar açılır. Blok çıkarma işlemi için çatlak sistemlerinden faydalanılabilir. Bu çatlaklar yeterli değil ise blok genişliğindeki hatlar boyunca açılan sondaj deliklerinde hafif patlatmalar yapılarak bloklar ana kütleden kopartılır. Diğer bir metotta blok kenarlarının tel testerelerle kesilmesidir. Bu metot diğerlerine göre daha pahalı fakat daha verimlidir.
Doğal Taşlar Ders Sunumları DOĞAL TAŞLARIN ÇEŞİTLİ SEKTÖRLERDE KULLANIM ALANLARI Prof. Dr. Yaşar KİBİCİ http://www.en.wikipedia.org/wiki/granite http://www.eylamermer.com http://www.teknolojikarastirmalar.com/eegitim/yapi_malzemesi/icerik/dog altaslar.htm
Dinleyip vakit ayırdıgınız için teşekkür ederim