YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA İLE İLGİLİ TEFTİŞ POLİTİKALARI VE UYGULAMALAR HAZIRLAYAN SERCAN PEŞAN İş Müfettişi-İnş. Yük. Müh.
YAPI İŞYERLERİNDE YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA HEDEFİNE YÖNELİK RİSK ESASLI TEFTİŞ PROJESİ
YAPI İŞLERİNDE; Üretim şekli ve kullanılan malzemeler çok çeşitlidir. Yapılan çalışmalar sürekli değişim gösterir. Çalışma alanı genellikle geniş ve dağınıktır. Çalışmalar belirli sürelidir. Diğer taraftan günlük çalışma süreleri uzun ve çalışma saatleri düzensizdir. Çalışanlar sık değişir, işçi sirkülasyonu fazladır, eğitimsiz ve vasıfsız işçilerin çok sayıda çalıştığı bir sektördür. Aynı yapı alanında birden fazla ekip çalışır. Asıl işveren-alt işveren ilişkisini genelde yanlış temellere oturtulur. 3
İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ Aşağıdaki tablolarda 2008-2011 yıllarına ait iş kazası verileri bulunmaktadır. İş Kazası Ölüm Yıl Tüm İş Kolları İnşaat Sektörü Oran (%) Tüm İş Kolları İnşaat Sektörü Oran(%) Standardize İş Kazası Oranı(%) 2008 72.963 5.574 7,64 865 297 34,34 88,07 2009 64.316 6.877 10,69 1.147 156 13,32 83,52 2010 62.903 6.437 10,23 1.444 475 32,89 76,95 2011 69.227 7.749 11,2 1.710 570 33,33 81,97 Tablo 1. İnşaat İşkolunda iş kazası verileri (SGK/2008,2009,2010,2011) 4
ILO verilerine göre gelişmekte olan ülkelerde; iş kazaları ve meslek hastalıkları maliyetleri:gsyih nin yüzde 4 ü İş kazalarının ülkeye maliyeti yaklaşık olarak Milli Eğitim Bakanlığına ayrılan bütçeye denk gelmektedir. İş kazaları sonucu ortaya çıkan maddi kayıpların bu kazaları önlemek için yapılacak harcamaların 5 katı civarında olduğu da bilinmektedir.
Yapı İşkolunda Kaza Nedenleri Şekil 1. İnşaat Sektöründe Meydana Gelen Kaza Tiplerinin Oranları 6
YAPI İŞLERİNDE YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA PROJESİ İnşaat işkolunda ölümle sonuçlanan iş kazaları tüm sektörlere göre birinci sırada yer alıyor. Bu kazaların büyük bölümü yüksekten düşme sonucu gerçekleşiyor. Yapı İşyerlerinde Yüksekte Güvenli Çalışma Hedefine Yönelik Risk Esaslı Teftiş Projesi 2009 yılında pilot illerde uygulanmaya başlanmış, 2010, 2011 ve 2012 yıllarında yürütülmeye devam edilmiştir. 7
YAPI İŞYERLERİNDE YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA HEDEFİNE YÖNELİK RİSK ESASLI TEFTİŞ PROJESİ UYGULAMALARI Sempozyum, seminer ve bilgilendirme toplantıları İşçi - işveren tarafları, meslek örgütleri, sivil toplum kuruluşları, yerel idareler ve mülki idari amirleri ile görüşme ve bilgilendirme İşyerlerinde bilgilendirme toplantıları, Basın-Yayın kuruluşlarının bilgilendirilmesi, Kitap ve Broşür dağıtılması,
Bilgilendirme Seminerleri
2012 yılında projeye 11 iş başmüfettişi, 18 iş müfettişi ve 68 iş müfettişi yardımcısı katılmıştır. İnşaat faaliyetlerinin yoğun olduğu İstanbul, Ankara, Antalya, İzmir, Mersin, Bursa, Adana, Gaziantep, Trabzon, Denizli, Kocaeli, Samsun, Balıkesir, Van, Çankırı, Muğla, Sakarya, Afyon, Aydın, Kayseri, Konya, Malatya ve Eskişehir illerinde; Proje kapsamında toplam 349 inşaat işyerinde teftiş gerçekleştirilmiştir.
Proje kapsamında, 2012 yılı içerisinde toplam: 11.402.951 m 2 inşaat alanına sahip işyerleri teftiş edilmiştir. 30.893 işçiye ulaşılmıştır. Bu işyerlerinde tespit edilen mevzuata aykırılıklar için toplam 11.188.433,00 TL İPC uygulanmıştır. İşçilerinin yaşamı için tehlikeli hususlar tespit edilmesi halinde İŞYERLERİ KAPATILMIŞTIR
2012 Yılı Teftişlerde İşyeri Kapatma Gerekçesi Olan Hayati Tehlike Kriterleri Yüksekte çalışma (İskele, yatay ve düşey süreksizlikler, platform kenarları, emniyet kemeri ve yaşam hatları vs.) Enerji dağıtım tesisleri, elektrik işleri Malzeme düşmesi Kazı işleri Kalıp iskeleleri Barınma yerlerinde yangın riskleri
KAPATMA SAYILARI Yıl 2009 72 2010 284 2011 326 2012 336 Kapatılan İnşaat İşyeri Sayısı Tablo 5. 2009, 2010, 2011, 2012 yılları Kapatılan İşyeri Sayısı 13
ULAŞILAN İŞÇİ / İNŞAAT ALANI Yıl Ulaşılan Sayısı İşçi Teftiş Edilen Toplam İnşaat Alanı ( m2 ) 2009 7.500 3.800.000 2010 30.000 10.500.000 2011 21.100 7.500.000 2012 30.893 11.402.951 Tablo 6. 2009, 2010, 2011,2012 yılları Ulaşılan İşçi Sayıları ve Teftiş Edilen İnşaat Alanı 14
İşverenlere, kapatılan işyerlerindeki noksanlıkların giderilmesi amacıyla, üretime yönelik çalışma yapmamak kaydıyla süre verilmiştir. Teftiş Sayısı Noksanı Olmayan İşyeri Sayısı Kapatılan İşyeri Sayısı Açılan İşyeri Sayısı Kapalı Kalma Süresi 349 13 336 333 11 gün Tablo 4. 2012 yılı Kapatılan İşyeri Sayısı
Hakkında kapatma kararı alındığı halde üretime yönelik faaliyet gösterdiği tespit edilen işyerlerinde, Türk Ceza Kanunu nun 176. ve 203. maddeleri uyarınca işverenler hakkında ilgili Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmuştur.
TCK 176 VE 203.MADDELERİ 176.Madde: İnşaat faaliyeti sırasında, insan hayatı veya beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri almayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 203.Madde: Kanun veya yetkili makamların emri uyarınca bir şeyin saklanmasını veya varlığının aynen korunmasını sağlamak için konulan mührü kaldıran veya konuluş amacına aykırı hareket eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 17
2012 Yılı Proje Teftişlerinde Yapı İşyerlerine İlişkin Tespit Edilen Noksan Hususlar Tespit Edilen Noksan Hususlar Noksan Husus Sayısı Çalışma Alanı Düşme Riskleri (Kat Platform Kenarlar, Asansör Boşluğu vb.) 317 İskelenin Uygunluğu (Ana, Ara Korkuluk Merdiven Platform vb.) 184 Uyarı ve İkaz Levhaları 170 Seyyar İletkenler ve Fiş Priz Sistemleri 161 Emniyet Kemeri 152 Baret 134 Merdiven Kenarı Korkuluk 130 Kaçak Akım Rölesi 124
Tespit Edilen Noksan Hususlar Noksan Husus Sayısı Antitetanik Aşı 117 Yapı Alanındaki Giriş Çıkışlarda Malzeme Düşmelerine Karşı Önlem 110 Yangın Söndürme Cihazları 107 Geçit ve Platformlar 101 Koğuş ve Soyunma Yeri 100 El Merdiveni 92 İş Ekipmanı Koruyucu (Operasyon ve Hareketli Aksam Koruyucusu) 92 Yapı Alanı Etrafı 83 Gövde Güvenlik Topraklaması 83 Yaşam Hattı 75 KKD (İş Eldiveni, İş Ayakkabısı) 71
Tespit Edilen Noksan Hususlar Noksan Husus Sayısı Gırgır Vinç 68 Çalışma Alanı Temizlik ve Malzeme İstifi 62 Kazı İşleri (İksa, Şev Açısı, Kazı Etrafı Korkuluk) 55 Aydınlatma 45 Duş ve Lavabolar 40 Seyyar Çalışma Platformu 44 Kaynak Tüplerinin Depolanması 28 Çadır 28 Yapı Alanında Kalıp Çalışması 27 Güvenlik Ağı 17 Çatılarda Çalışma 17 Vinç Emniyet Mandalı 15 Diğer 109
KAPATMAYA GEREKÇE OLAN TESPİT EDİLMİŞ NOKSAN HUSUSLAR Noksan Hususlar Değerler Yüzde Yüksekte Güvenli Çalışma 609 33,5% Elektrik 330 18,2% İş İskelesi Uygunluğu 278 15,3% Emniyet Kemeri ve Yaşam Hatları 227 12,5% Yüksekten Malzeme Düşme Riski 110 6,1% Kazı İşleri 55 3,0% Kalıp İskelesi 46 2,5% Barınma Yerinde Yangın Riski 28 1,5% Toplam 1817 100,0% 21
2013 Yılı Teftişlerde Öncelikli Olarak Bakılan Hususlar Risk Değerlendirmesi İşyeri Hekimi-İş Güvenliği Uzmanı İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Çalışan Temsilcisi Yangın-Parlama-Patlamaya Karşı Alınması Gerekli Tedbirler Barınma Yerleri Yüksekten Düşmeye Karşı Alınması Gerekli Tedbirler
2012 YILINDA TESPİT EDİLEN NOKSAN HUSUSLARIN SINIFLANDIRMASI İSG organizasyonu Sağlık gözetimi Eğitim Belgelendirmeler Yapı alanı asgari sağlık güvenlik şartları Dinlenme barınma yerleri Elektrik-Enerji dağıtım tesisleri İş ekipmanları Kazı İşleri İskeleler KKD Kalıp İşleri Düşme riski içeren çalışmalar, tehlikeli boşluklar
İŞYERİ ORGANİZASYONU Sağlık Güvenlik Planı ve Risk değerlendirmesi Sağlık ve Güvenlik Koordinatörü İş Güvenliği Uzmanı İşyeri Hekimi İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi veya Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi İlk Yardım Kursu Görmüş Eleman 24
Sağlık ve Güvenlik Planı Yapı işyerindeki muhtemel risklerin değerlendirilip üretim süreci boyunca sağlık ve güvenlik ile ilgili alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin hangi işlerin ne zaman, nasıl kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği, aynı yapı sahasında faaliyet gösterecek farklı çalışma ekipleri (farklı işverenler, alt işverenler, kendi adına çalışan kişiler, yapı sahasında herhangi bir zamanda faaliyet gösteren kişi veya ekipler) arasında sağlık ve güvenliğe dair hususların koordinasyonunun sağlanması amacıyla yapı sahasının tamamından sorumlu işveren veya proje sorumlusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan planı
SAĞLIK GÖZETİMİ: İşe Giriş/Periyodik Muayeneler ve Sağlık Raporu Antitetanik Aşı Portör Muayenesi Göğüs Radyografileri Kulak Odyogramları Kan, İdrar Tahlilleri Asbestle Çalışmalarla İlgili Kayıtlar vb. 26
EĞİTİM İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi İşyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek, İş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltmak, Çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, Onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ile bu risklere karşı alınması gerekli tedbirleri öğretmek İş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşturarak uygun davranış kazandırmaktır. Mesleki Eğitim Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki 27 eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.
BELGELENDİRMELER Kaldırma Araçlarının Periyodik Kontrol Belgeleri Elektrik ve Aydınlatma Tesisatının Periyodik Kontrol Belgesi Topraklama tesisatı ve gövde güvenlik topraklamaları kontrol belgesi Kompresörün Periyodik Kontrol Belgesi Hidroforun Periyodik Kontrol Belgesi Basınçlı Kapların Periyodik Kontrol Belgeleri Hava Tankının Periyodik Kontrol Belgesi Yangın Ekipmanının Periyodik Kontrol Belgeleri Kazanların Periyodik Kontrol Belgeleri Havalandırma Tesisatının Periyodik Kontrol Belgesi vs. İskelenin uygunluğu Kalıp iskelesi ve kalıp sisteminin uygunluğu Operatör Belgesi Özlük Dosyası 28
ASGARİ SAĞLIK GÜVENLİK KOŞULLARI Sağlamlık, dayanıklılık Elektrik Acil Çıkış Yollları ve Kapıları Ulaşım Yolları Havalandırma Sıcaklık Aydınlatma Kapı-Geçitler Duş-Tuvaletler
NEVŞEHİR ACIGÖL CAMİİ İNŞAATI-KUBBE BETON KALIBI VE KALIP İSKELESİNİN ÇÖKMESİ-17.12.2011 30
Islak Alan Uygun şekilde askıya alınmamış seyyar kablolar askıya alınmamış seyyar kablolar
32
Dinlenme ve Barınma Yerleri Yanıcı ve kolay tutuşan malzeme kullanılmaması Sağlık şartları ve dış etkilerden korunma Uygun ısıtma sistemi Yeterli sayıda karyola, ranza, yatak, battaniye vb. Yangına karşı yeterli önlem
ESENYURT MARMARA PARK ŞANTİYESİ BARINMA YERLERİNDE YANGIN (11.03.2012)
BARAKA YANGINI (11.04.2012)
KAZI İŞLERİ Sağlam yapıda destek elemanları Uygun açıda şev
Malzeme-ekipmanpersonel düşmesi Su baskını Giriş-çıkışlar Güvenlik mesafeleri KAZI İŞLERİ Hafriyatın uygun şekilde uzaklaştırılması
YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA Yüksekte çalışma: Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma Risk değerlendirmesi yapılıp mümkün olan işler için yüksekte çalışmaktan kaçınma Toplu koruma önlemleri (düşmeyi önleyici platformlar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları, hava yastıkları, güvenli korkuluklar, kapaklar, güvenlik izleme ve uyarı hattı sistemleri bariyer, siper, perdeler vb.) Kişisel Koruyucu Yöntemler Düşmeyi Önleme Planı Çalışma alanına güvenli ulaşım Yüksekte güvenli çalışma ile ilgili eğitim, talimatlar, gözetim, iş ekipmanları ve KKD bakım, kontrolleri Acil durum, kurtarma planları, tatbikatlar vb.
İşin doğası gereği toplu koruma tedbirlerinin Düşme riskini tamamen ortadan kaldıramadığı, Uygulanmasının mümkün olmadığı, Daha büyük tehlike doğurabileceği, Geçici olarak kaldırılmasının gerektiği hallerde, Kişisel Koruyucu Yöntemler kullanılacaktır
Emniyet Kemerleri Uygun tipte emniyet kemeri, Uygun bağlantı (ankraj) noktaları ve yaşam hatları Bağlantı halatları, Lanyardlar Karabinalar, D halkası ve benzeri bağlantı tertibatları, Enerji sönümleyici aparatlar, Yatay ve dikey yaşam hatlarına bağlantıyı sağlayan uygun tipte halat tutucular vb. Yapılan işe göre gerekli diğer donanım Kullanılan tüm ekipman ve aksesuarlar ilgili standartlara uygun olacaktır
EMNİYET KEMERİ KULLANIMI
BAĞLANTI ELEMANLARI Halat Tutucu Şok Emicili Çift Lanyard ve Karabinalı Halat Emniyet Halatları Karabina
Çene Bağlı Baret
GÜVENLİK AĞLARI Uygun tipte (S-T-U-V) güvenlik ağı seçilecek, uygun şekilde, kullanım ve kurulum klavuzunun öngördüğü yöntemlerle uzman gözetiminde kurulacak, kurulu sistemin uygunluğu belgelendirilecektir. Yapıldığı malzemeler, bağlantı ve kurulum şartları, kurulumdan sonra yapılan statik ve dinamik dayanım deneyleri TS EN 1263-1 ve 1263-2 standartları ve ilgili diğer standartlarla uygun olacak,
YAYGIN KULLANIM ALANI KORKULUKLAR Betonarme platformların döşeme kenarları, Asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşlukları döşemelerde süreksizlik meydana getiren boşluklar, gibi Pencere, balkon gibi duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları arasında süreksizlik meydana getiren boşluklar GÜVENLİ KORKULUK ÖZELLİKLERİ: 1 metre yükseklikte ana korkuluk Ara yan koruma elemanları (Ara yan koruma elemanları, ana korkuluk ve topuk levhası arasındaki açıklıklar 47 santimetreden fazla olmayacak) Yeterli dayanım (125 kg ) Topuk levhası (15 cm yükseklikte)
ÇATI İŞLERİ Kenar koruma sistemleri, Çatı merdivenleri, Güvenlik ağları, Çalışma platformları, Korkuluklu iskeleler, Kayarak düşmeyi önleme sistemleri Dikey ve yatay yaşam hatları gibi toplu koruyucu tedbirler alınacaktır. Sağlam olmayan yüzeylere karşı önlem
tevfikpacaci@hotmail.com 27.10.2014 49
tevfikpacaci@hotmail.com 27.10.2014 50
51
İSKELELER
Uygun Cephe İskelesi TS EN 12810-1,TS EN 12810-2,TS EN 12811-1,TS EN 12811-2, TS EN 12811-3 standartlara uygunluk Sağlamlık ve dayanıklılık hesabı yapılacaktır. Uygunluğuna dair belge
Yeterli nitelik ve nicelikte taşıyıcı sistem elemanı, uygun ankraj Çalışma platformları, (uygun-sabit) Ana korkuluk, ara elemanlar Merdiven - ulaşım sistemleri Eteklik
27.10.2014
59
62
27.10.2014
Seyyar iskelelerde: Çalışma platformları eksiksiz olmalı; Yüksekten düşmeyi engelleyici ana/ara korkuluk sistemi bulunmalı; İskele kendi kendine hareket etmemeli.
ASMA İSKELE ve HAREKETLİ PLATFORMLAR
27.10.2014 tevfikpacaci@hotmail.com 66
Platform ASMA İSKELELER Korkuluklar Güvenlik halatı (life line-yaşam hattı) bulunmalıdır. İkincil halat, düşüşü önleme teçhizatları, mekanik durdurma tertibatları, otomatik eğim ve hız algılayıcılar vb. TS-EN 1808
RİZE ASMA İSKELE KAZASI (05.10.2012)
71
74
27.10.2014
27.10.2014
TÜNEL KALIP SİSTEMİNDE GÜVENLİK YAKALAMA AĞLARI (TS EN 1263-1 ve 1263-2) 79
Kalıp İşleri Uzman Gözetimi Kurma, kullanma ve sökme planı Sağlamlık ve dayanıklılık hesapları Yeterlilik kontolleri (özellikler kayar kalıp, tünel kalıp ve masa kalıplardaki bağlantı yerleri, sabitleme elemanları, tijler, hidrolik hortumlar vs) Geçici dayanıksızlara karşı önlem ve iş planı Düşmeye karşı önlem
Yatay Yaşam Hattı Uygun, sağlam, yeterli ankraj Serbest düşüş mesafesi Tam donanımlı emniyet kemeri
82
DÜŞME RİSKİ İÇEREN DİĞER ÇALIŞMALAR - TEHLİKELİ BOŞLUKLAR
Platform Kenarlarındaki Boşluklar
PLATFORM KENARLARI (Kalıp Aşaması) PLATFORM KENARLARI (Demir Montaj Aşaması) 85
ESKİ HALİ YENİ HALİ
ESKİ HALİ YENİ HALİ
ESKİ HALİ YENİ HALİ
91
93
94
95
96
98
99
Tehlikeli Boşluklar
105
106
107
108
27.10.2014
111
112
113
GEÇİTLER
115
116
119
121
122
123
125
27.10.2014
KAZALARIN BİR ÇOĞU BASİT YÖNTEMLERLE ÖNLENEBİLİR KAZALARDIR!!!!
TEŞEKKÜRLER İş Müfettişi Sercan PEŞAN spesan@csgb.gov.tr TEL:0312 296 62 31 27.10.2014