EGE ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİNDE DENTAL VOLUMETRİK TOMOGRAFİNİN KULLANIM ALANLARI

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ AĞIZ DİŞ VE ÇENE RADYOLOJİSİ ANABİLİM DALI EGE ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİNDE DENTAL VOLUMETRİK TOMOGRAFİNİN KULLANIM ALANLARI BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Didem ONUR Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Nesrin DÜNDAR İZMİR-

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ I. GİRİŞ VE AMAÇ... II. GENEL BİLGİLER.... DENTAL VOLUMETRİK TOMOGRAFİNİ AVANTAJLAR.... ENDİKASYONLARI... 8 III. KULLANILAN METOD VE MATERYALLER... IV. SONUÇLAR... 5 V. TARTIŞMA... 8 VI. ÖZET... VII. KAYNAKLAR... VIII. ÖZGEÇMİŞ...

ÖNSÖZ Mezuniyet tezimin tüm aşamalarında beni yönlendiren, her türlü bilgi ve ilgisi ile bana destek olan, danışman hocam Prof. Dr. Sayın Nesrin DÜNDAR a minnet ve teşekkür eder,saygılarımı sunarım. İstatistiksel çalışmamızı yürüten ve bizden yardımını esirgemeyen Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim Bölümündeki hocam Doç.Dr. Mehmet N. ORMAN a teşekür eder,saygılarımı sunarım. Ayrıca eğitim hayatım boyunca bana destek olan sevgili aileme ve başta Mustafa OĞUZ olmak üzere bütün dostlarıma teşekkürü bir borç bilirim. İZMİR- Stj.Diş Hekimi Didem ONUR

I. GİRİŞ VE AMAÇ Günümüzde dental volumetrik tomografi kullanımı diş hekimliğinin her alanında kullanılmaya başlanmıştır.artık boyutlu röntgenler bize detaylı bilgiler vermemekte, tanı ve tedaviler bu yüzden iyi bir şekilde yapılamamaktadır. Bunun gibi problemler nedeniyle dental volumetrik tomografi büyük bir ihtiyaç haline gelmiş ve birçok marka tarafından geliştirilmiş tekniklerle üretilmeye başlanmıştır. boyutlu bu görüntüleme tekniği cerrahi, periodontoloji,ortodonti,oral diagnoz gibi pek çok ana bilim dalının kullandığı bir teknik haline gelmiştir. Bu tezimizde Dental Volumetrik tomografinin ne demek olduğu, diğer görüntüleme tekniklerine göre avantaj ve dezavantajları, markaların özellikleri, DVT nin endikasyonları, kullanım amaçları ve DVT ile ilgili terimler Genel Bilgilerde ayrıntılı bir biçimde anlatılmıştır. Genel bilgilerde Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesinde kullanılan Kodak 9 D Ekstraoral Imaging System de anlatılmıştır. Hazırlanan tezimizdeki amacımız; Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültemize başvuran hastalarımızdan istenen, Mart den Mart e kadar çekilen dental volumetrik tomografi raporlarının aylara göre dağılım,cinsiyet,yaş,bölüm ve isteme nedeni parametrelerinin istatistiksel olarak değerlendirilmesidir.

II. GENEL BİLGİLER Bilgisayarlı tomografi x ışını kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin kesitsel görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis yöntemidir().bt görüntüleri, dairesel bir cihaza yerleştirilen X ışını üreten bir kayak ile onun karşısına konumlandırılan algılayıcının hastanın çevresinde dönerek elde ettiği verilerin bilgisayar algoritmaları kullanarak işlenmesiyle elde edilirler. 967 yılında Godfrey Hounsfield tarafından geliştirilen BT, cihazın parçalarına ve görüntüleme için kullanılan X ışınının fiziksel hareketine göre sınıflanan farklı gelişim evrelerinden geçmiştir. İlk BT'ler çizgisel bir ışık kaynağı (pencil beam) ile tek bir algılayıcıdan oluşmaktaydı.97 yılında satışa sunulan bu cihazların ilginç bir özelliği sadece baş bölgesini görüntülemek amacıyla üretilmiş olmalarıdır. 975 yılında ikinci kuşak BT cihazları ortaya çıktı. Hibrid sistemler adı verilen bu cihazlarda birden fazla algılayıcı kullanılmakta ve X ışınları kaynaktan yelpaze biçiminde ( fan-beam) açılarak yayılmaktaydı. Günümüzde yaygın olarak kullanılan BT cihazlarının ilk örnekleri ise 976 yılında satışa sunuldu. Bu cihazlarda yay biçiminde büyük bir algılayıcı bulunduğundan X ışınları daha geniş bir alanı taramakta ve etkin biçimde toplanabilmekteydi. Daha sonra üretilen BT'lerde yay şeklindeki algılayıcı tam dairesel bir algılayıcı ile değiştirildi. Ancak, X ışını kaynağının açısının değişmesinin radyasyon saçılımını arttırdığı ve cihazın hastanın istemsiz hareketlerine aşırı duyarlı hale geldiği görüldü. Bu sorunun üstesinden gelmek için üretilen yeni BT cihazları oldukça etkilidirler. Ancak

fiziksel olarak çok yer işgal ederler ve oldukça pahalıdırlar. Ayrıca, üç boyutlu görüntüleme oluşturulabilmesi için kesitlerin biraraya getirilerek işlenmesi gerekir. Bunun için özelleşmiş bilgisayar platformları kullanılır (,). BT cihazları, X ışınının yayılım geometrisine göre, fan-beam (yelpaze biçiminde) ve cone beam (konik biçimde) yayılanlar olarak ikiye ayrılırlar. Konvansiyonel Fan-beam kullanan cihazlarda, X ışını kaynağını ve algılayıcıları taşıyan dairesel metal iskelet (gantri) hastanın çevresinde döner. Hastadan geçerek algılayıcıya ulaşan X ışını ile görüntüleme yapılır. Hasta genellikle aksiyal düzlemde arka arkaya alınan kesitlerle taranır, bu kesitler birleştirildiğinde istenilen görüntü ortaya çıkar. Spiral hareket yapan ancak yelpaze biçiminde ışın yayan gelişmiş BT'lerde bir seferde 6 ve/veya 8 kesit elde etmek mümkündür. Bu durum algılayıcı sayısını arttırarak elde edildiğinden sistem daha pahalıdır, ancak daha kısa sürede ve düşük dozda çekim yapılabilir. Cone-beam DVT teknolojisi ise hacimsel tomografi kavramına dayanır. Dentomaksillofasiyal radyolojide son on yıldır sık sık sözü geçse de kuramsal olarak yeni bir teknik değildir. Bu yöntemin etkin kullanımı ilk defa 98 yılında Mayo Kliniği'nde anjiografi amacıyla gerçekleştirilmiştir (). Daha sonradan farklı deneysel modellerde girişimsel anjiografi, dijital subtraksiyon anjiografisi ve radyoterapi yönlen amacıyla kullanıldığı görülür (5).Bu sistemde kullanılan algılayıcılar iki boyutludur. Üç boyutlu konik yayılımlı X ışını bu bölgeye düştüğünde gantrinin tek bir dönüşünde geniş bir alanı tarayabilir. Cone-beam tekniği, alan algılayıcısının ve X ışını kaynağının başı bir tutucuyla sabitlenen hastanın çevresinde eş zamanlı olarak 6o 'lik bir tarama yapmasıyla uygulanır (6). Cihaz bir bilgisayara bağlıdır. X-ışını

kaynağı incelenecek hasta etrafında 6 derecelik bir dönüş hareketi gerçekleştirirken oyuk ya da ''gantry'' boyunca dizilmiş dedektörler tarafından x-ışını demetinin vücudu geçen kısmı saptanarak elde edilen veriler bir bilgisayar tarafından işlenir. Sonuçta dokuların birbiri ardısıra kesitsel görüntüleri oluşturulur. Bilgisayarlı tomografi cihazlarında kolimasyon ile radyasyon demeti istenilen boyut ya da kesit kalınlıklarında sınırlanır(). Bu dönüş sırasında belirli açılarla elde edilen kesitsel görüntüleri karmaşık algoritmalar kullanan bilgisayar yazılımlarıyla işlendiğinde ortaya üç boyutlu hacimsel veri setleri çıkar. Bu veriler aksiyal, sagital ya da koronal kesitlerden rekonstruksiyon yapmak için kullanılabilirler(6). Oluşturulan görüntüler bilgisayar ekranından izlenebilir. Ayrıca görüntüler filme aktarılabileceği gibi gerektiğinde tekrar bilgisayar ekranına getirmek üzere optik diskte depolanabilir ().. DENTAL VOLUMETRİK TOMOGRAFİNİ AVANTAJLARI Diş hekimleri arasında periapikal,okluzal, sefalometrik ve panoramik radyografi gibi iki boyutlu görüntüleme imkanı sunan yöntemlerin kullanımı artmıştır. Ancak, günümümüzün modern dişhekimliği uygulamaları açısından bakıldığında derinlik ve hacim kavramlarının yer almadığı iki boyutlu görüntüleme yöntemlerinin yetersiz kaldığı açıktır(7).konik ışın demeti kullanılarak alınan üç boyutlu dental tomografi görüntüleri özellikle implant uygulamaları gibi birçok girişimlerin hızlıca tanı ve tedavi planlanmasında büyük avantajlar sunmaktadır(8). Radyasyon dozunun azaltılması; konvansiyonel BT'lerle karşılaştırıldığında Dental volumetrik tomografilerin en önemli avantajlarından biridir. Farklı çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre, BT'lere göre aynı

görüntüleri elde etmek için % 98 e varan oranda daha az radyasyon uygulanmaktadır (9). DVT'de ortalama 6.9-5. microsievert (μsv) dozunda radyasyon kullanılırken konvansiyonel fan beam BT'lerde mandibula için ortalama,-, μsv; maxilla için ortalama,-, μsv dozunda ışın verilir (9,,). Bu dozlar yaklaşık olarak bir seri apikal film çekiminde (- μsv) ya da -5 panoramik radyografi çekiminde (.9- μsv) hastanın aldığı radyasyon dozuna eşittir (9,-).Yani; medikal BT cihazlarında çene yüz bölgesinden görüntü alımında yaklaşık 5 kvp- ma lık radyasyon dozu uygulanır, DVT cihazlarında ise görüntüler yaklaşık 8 kvp-5 ma kullanılarak elde edilir (8). Özet olarak;dvt ler cone beam teknolojisi ile birleştiğinde ilgili bölgede çok küçük alanlara odaklanmış bir tarama yapabilirler. Bu sayede hastanın aldığı radyasyonun dozu ve saçılımı sınırlanır ve çevre dokuların gereksiz yere radyasyon alması engellenir. Kesin değerlere sahip bir ölçüm gerekiyorsa DVT görüntüsü alımında üzerinde ölçüm referansı alınabilecek bir materyalin buluduğu (top veya çubuk formunda) şablonların kullanımı önerilmektedir.(8) DVT Görüntülerinde magnifikasyon bulunmamaktadır. Panoramik üzerinde yapılan ölçümlerdeki sapmalar :,mm-7,5mm; Periapikal üzerinde yapılan ölçümlerdeki sapmalar :,5mm-5,5mm ve DVT üzerinde yapılan ölçümlerdeki sapmalar :,mm-,5mm (8) DVT görüntülemesi sonucunda elde edilen hacimsel veri setleri voxel adı verilen kubik şekilli üç boyutlu yapılar halinde saklanır.bt görüntülerinin tek elementlerine voxel denir ve Her bir voxel farklı bir değerde X ışını 5

emilimine sahiptir. Bu voxellerin boyutları görüntünün çözünürlüğünü belirler. BT'lerde voxeller dikdörtgen şeklindedir ve genellikle aksiyal kesitlerden elde edilirler. Bu yüzden voxellerin boyutları eş değildir. DVT'de ise voxeller üç boyutuda (uzunluğu, genişliği, derinliği) eşit görüntü verirler. Bu durum detayı ve görüntü kalitesini arttıran bir etkendir (). Panoramik filmler, kemik yoğunluğu hakkında bizlere bir bilgi veremez. Periapikal filmler ise ilgili bölgeyi panoramik filmlere göre daha ayrıntılı gösterdiği için kesin olmamakla beraber, bize bir fikir verebilir. Bilgisayarlı tomografi ise kemiğin yoğunluğunu sayısal kesinlikte, bizlere sunar (8). Her bir vokselin Hounsfield birimlerine göre bir değeri vardır, bu değer o noktadaki yoğunluğu tarif eder. Hounsfield birimleri - den (hava), + (mine) arasındadır. Kemik yoğunlu değerinin 85 den yüksek olması,örneğin implant için uygun bir kemiğe sahip olduğumuzu gösterir (8). DVT cihazları, tek bir dönüşle ham verileri elde ettiği için yüksek teknoloji ürünü yüksek doz uygulayan spiral BT'lerle hızları benzerdir (-7 sn). Bu sayede hastanın cihazda kalış süresi azalır ve hasta memnuniyeti artar. Ayrıca klostrofobi gibi rahatsızlıklarda kontrollü çekim yapılabilmesini sağlar.hızlı tarama en önemli avantajlarındandır (). Tıp radyolojisinde kullanılan cihazlarla elde edilen verilerle doğrudan çalışmak güçtür. Bu cihazlar özel tasarlanmış platform bilgisayarlar gerektirirler. Elde edilen verilerin hekim tarafından incelenmesini sağlamak için özel yazılımlar kullanılarak yeniden oluşturulması gerekir. Bu durum, ileri düzeyde bilgisayar kullanımı bilgisini gerektirir. Bu işlemler zaman aldığından görüntünün elde edilmesi daha geç olur. DVT lerde ise üzerinde yazılım yüklü olan tek bir kişisel bilgisayar görüntüleri incelemek için yeterlidir. Bu 6

yazılımların kullanıcı ara birimleri oldukça kolaydır ve hekime hızlı bir şekilde değerlendirme yapma olanağı sunarlar (). DVT'den elde edilen veri setleri kullanılarak bilgisayar ekranında detaylı ve hızlı bir şekilde üç boyutlu, reklendirilebilen görüntüler yaratılabilir. Görüntüler bilgisayar ortamında her yöne rahatlıkla döndürülebildiğinden patolojilerin izlenmesi kolaylaşır.magnifikasyon nerdeyse olmadığı için, görüntüler üzerinde implant yönlendiriciler, yapay greft hacimlerinin hesaplanması, otojen kemik greftlerinin boyutlarının belirlenmesi gibi operasyon öncesi hazırlık yöntemleri uygulanabilir. Bu teknikler operasyonun başarısını arttırır ve süresini kısaltırlar (). Özet olarak; cone beam,volumetrik,tomografi panaromik ve üç boyutlu görüntü terimlerinin hepsini düşüncek olursak ;Cone beam ışının yayılımı ile ilgili bir terimdir. Volumetrik ise, voxellerden oluşan hacimsel verinin ifadesidir. Tomografi ideal olarak 6º hasta etrafında dönmeli ve her bir derecede bir görüntü elde edebilmelidir.panoramik görüntüleme, alt ve üst çeneyi tek bir düzlem üzerinde iki boyutlu görüntüleme tekniğidir, bu teknikte cihazlar hastanın çevresinde 6º dönmezler. Üç boyutlu görüntü ise elde edilen verilerden oluşturulan bir rekonstruksiyondur, bilgisayar yazılımları ile yapılır. Eğer incelenen bölgenin üç boyutlu görüntüsünün tasarlanması amaçlanıyorsa, yukarıda bahsedilen görüntü elde etme teknikleri kullanıldığında elde edilecek üç boyutlu görüntüler ile gerçek boyutlar arasında farklılıklar olması kaçınılmazdır. Panoramik radyografi için üretilmiş cihazlardan elde edilen veriler ile üç boyutlu görüntüler oluşturulabilir. Ancak, bu verilerin tek bir düzlemden elde edilmesi ve dönüş açısının 6º olmaması ulaşılmak istenen gerçek üç boyutlu görüntüyü vermemekte, açısal olarak 7

eksik kalan kısımlar için olasılık algoritmaları kullanılmaktadır. Diğer yandan, 6º dönebilen tomografi cihazlarında da veriler voxel olarak elde edilmezler. Bu nedenle hem panoramik hem de tıp tomografi cihazlarının elde ettiği üç boyutlu görüntüler DVT lerin elde ettiklerine göre daha fazla olasılık hesabı içerirler. Gerçeğe en yakın üç boyutlu rekonstruksiyonu; cone-beam teknolojisi kullanan volumetrik veri işleyen tomografik kesit elde edebilen cihazlar verebilir Dentomaksillofasiyal bölgedeki ileri görüntüleme gereksinimlerini karşılamak için özel olarak üretilen DVT cihazları, iki ve üç boyutlu görüntüleri istenilen yönlerde etkili biçimde yaratabilmektedirler ().. ENDİKASYONLARI. Dentomaksillofasiyal cerrahi uygulamaları öncesi tedavi planlaması. İmplant yerleşimi için cerrahi şablon hazırlığı. Nazal kavite, insiziv kanal, maksiler sinüs ve mandibuler kanal gibi anatomik yapıların incelenmesi. Kemik kalitesinin ve yoğunluğunun incelenmesi 5. Çene kemiği konturlarının incelenmesi 6. Temporomandibular eklemin incelenmesi 7. Kanal tedavilerinde periapikal bölgenin ve kanal dolgularının incelenmesi 8. Gömük dişlerin kemik içerisindeki pozisyonlarının boyutlu analizi 9. Kist ve tümör gibi patolojik oluşumların incelenmesi. Kök kırıklarının incelenmesi. Periodontal ve periapikal kemik defektlerinin incelenmesi. Kemik grefti uygulamalarının planlanması ve takibi yer almaktadır (8). 8

Radyolojide üç boyutlu görüntülemenin amacı, tek bir nesneden ya da farklı nesnelerden oluşan karmaşık bir sistem hakkında bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRI), pozitron-emisyon tomografisi (PET), tek foton-emisyon tomografisi (SPECT) gibi yöntemler kullanılarak elde edilen verilerin bilgisayar yardımı ile işlenerek nitel ve nicel değerlendirme yapılabilmesini sağlamaktır. İncelenen bölgeler yapısal olarak sert (kemikler), esnek (kaslar), sabit (kafatası) ya da hareketli (kalp ve eklemler) olabilir (7). Dentomaksillofasiyal radyoloji bilimi ve dişhekimliği mesleği açısından bakıldığında belirgin bir ihtiyaç olmasına karşılık üç boyutlu görüntüleme uzun süre yaygınlaşamamıştır. Talep edilen yüksek ücretleri, çevrede görüntüleme cihazlarının bulunmamasını, görüntü kalitesinin yetersizliğini ve kullanılan radyasyon dozlarının yüksek olmasını bunun nedenleri arasında sayabiliriz. Bu sorunlara çözüm üretmek amacıyla 997 yılında ilk örneği (Newtom QR DVT 9, Quantitative radiology,italya) satışa sunulan cone-beam dijital volumetrik tomografi (DVT) (konik huzme ışınlı hacimsel tomografi) cihazları, hekimlere görüntüleme alanında yeni olanaklar sunmaktadır. Bu yöntemle geleneksel BT'lere göre çok daha az radyasyon dozu uygulanarak aksiyal, sagital ve koronal planlarda daha hızlı üç boyutlu görüntüleme yapılabilir (7-9). Günümüzde kullanılan DVT cihazlarından bazıları Kodak 9 D,CB Mercuray (Hitachi Medical Corporation,Japonya), D Accuitomo (J Morita Mfg Corporation,Japonya),I- CAD(Imaging Sciences Internatıonal,ABD) dir. İlk sistem olan Newtom DVT den bahsedelim. Newtom DVT (Dental Volumetrik Tomografi ).8 ila 5.6 saniye süren ve hastanın başı çevresinde 6 derecenin her bir derecesinden kesit 9

alarak 6 adet kesitten üç boyutlu bir fantom yaratır. (saniyede görüntü) Digital fantom Volumetrik olup tüm detayları taşımaktadır. Bu temel veri gelişmiş yazılımlar ve özel personel tarafından işlenerek kesitler oluşturulur.sagital ve koronal kesitlerde,5 mm, açısal kesitlerde.5 mm detayla incelemesi yapılarak birebir ölçümlendirilir sonrasında raporlar hazırlanır. Bu verilerden yola çıkılarak hastanın bir'e bir modelleri imal edilmektedir. Ayrıca planlanmış implant çalışmasının hastaya uyumlu Implant klavuzu yapılabilmekte. Bu sayede dişhekimliği kliniği pratiğinde, cerrahi, implantoloji, periodontoloji ve ortodonti alanında ihtiyaç duyulan tüm ölçümler birebir gerçekleştirilebilmektedir.hasta stabilazasyonu için hasta yatağı kullanan tek ve ilk NewTom DVT'dir. Yapılan bilimsel çalışmalarda NewTom hastaya en az doz veren Dental Volumetrik Tomografi cihazı olarak ilan edilmiştir ( ALARA ) (). Konvensiyonel CT bu güne kadar tanı ve tedavi için gerekli dentomaxillofacial görüntülemede kullanılmıştır. Günümüze kadar bu amaç için sedece yüksek maliyetli ve yükzek doz veren cihazlarla yapılmıştır. Yatırım maliyetlerinden dolayı cihazların kurulması ve çalıştırılması, tek bir amaç için değil tüm vucut için kullanılmasını zorunlu kılmıştır. Bu merkezlerde ki maxillofacial görüntüleme vücud için kullanılan sistemlere yazılım ilavesi yapılarak elde edilmişitir. Bu yüzden daha düşük dozlarla çalışan, nispeten daha küçük ebatlarda, ve bakım maliyetleri düşük NewTom DVT cihazına çok fazla talep gelmiştir.gerçekte helezonik ışın CT tüpünün etrafını sarmaktadır, ve ışının büyük bir kısmı kullanılmamaktadır. Işının tek bir dönüşü ile aynı büyüklükteki hacmi analiz etmek için pek çok kez çekim yapmak gerektirmektedir. NewTom DVT görüntülerini etkileyen tipik dairesel

6 derece dönüş diagnostik değerini artırmaktadır. NewTom DVT'deki çözünürlük her yönde neredeyse aynıdır, helezonik ışınlı CT'de ise sistem çözünürlüğünde bir kayıp vardır. Bu nedenle NewTom DVT kemik görüntülemede daha makul sonuçlar vermektedir. Daha yüksek gürültü seviyesi (yumuşak dokuda) tolere edilebilir ve bu yüzden düşük kontraslı çözünürlük için daha düşük bir doz kullanılır. Geleneksel CT'in bir özelliğide her bir görüntü diliminde doz profillerinin üstüste gelmemesidir. NewTom DVT ile kıyaslandığında CT lerde ila mm koordinat hatası, NewTom DVT'de ise. mm koordinat hatası tespit bulunmakta (5). Şekil. NewTom DVT ve görüntü kesitleri Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesinde bir yıldır kullanılmakta olan dental volumetrik tomografi ise Kodak 9 ekstraoral imaging systemdir. Kodak 9 D sistemden biraz bahsedelim: 9 sistemi mevcut ekipmanla yükseltilmiş ve yeni diş görüntüleme hizmetleri eklenerek akıllı bir şekilde planlanmıştır. Yüksek kaliteli dijital panaromik görüntüleme ve isteğe bağlı

tek seferlik sefalometrik ve konik ışınlı BT (CBCT)sistemleri birleştirilir.bu sitemin ekonomikliği,görüntü güvenilirliği, radyasyon dozu azlığı ve sade tasarımı gibi özellikleri avantajlı kılmaktadır.düşük radyasyon dozu ve Ultrayüksek çözünürlüğü ile ince kemik, radiküler yapılar gibi anatomik yapıları görmede üstünlük sağlar. DICOM uygunluk PACS, RIS ve baskı sistemleri ile kolay entegrasyon sağlıyor.her yöntemde özel sensörlerin kırılma riskini azaltarak,zamandan tasarruf teknolojisine ulaşılmıştır bu cihazda.modern kullanıcı ara yüzü, ayarlanmış program sistemleri ve yüz yüze konumlandırma gibi özelikleri ile cihazın kullanımı basit ve hızlıdır.hastalar ile göz teması sağlandığı için anksiyeteli hastalarda kolaylık sağlar.sistemin değişken odak çukuru her hastanın anatomisine uyum sağlar.tekerlekli sandalye kulanan hastalarda bile cihaz uyumlandırılır. Kodak 9 D.76 mikron etkileyici bir kesit kalınlığı ile endüstrideki en yüksek çözünürlükteki cihazdır. Fiber optik plaka teknolojisi ile birlikte hassas dijital dedektörler ile sinyal-gürültü oranı ve görüntü kalitesini optimize edilmiştir.ilave bir faydası ise sisteme eklenebilen D ses dikiş programı olmasıdır.d ses dikiş programı;hastanın anatomisine daha geniş bir bakış açısı kazandırır ve daha iyi bir görsellik sağlar. Bu özellik implant planlanmalarında,travma ve patoloji gibi klinik vaka türlerini değerlendirmede üç odaklı genişletilmiş alan görüntülerini birleştirerek olağanüstü bir fayda sağlar. Kodak 9 D sistemi, diğer CBCT sistemlerine göre radyasyon dozu düşürülmüş ve ALARA ilkesine sıkı sıkıya bağlı kalmıştır.kodak 9 D sistemi sadece hastalar için rahatlık değil,doktorlar içinde kolay anlaşılması ve kullanımı vardır.sezgisel ve kolay öğrenilen görüntüleme yazılımı az eğitim gerektirir ve yoğun uygulama sırasında sorunsuz entegrasyon sağlar

ve hızlı bir sistem oluşuyla iş yoğunluğunu hafifletir. dakikadan daha az bir sürede yani en kısa sürede görüntü oluşturur.görüntülerin tanısal verim ve etkinliğini maksimize etmek için görüntü verilerini analiz etmek için çeşitli seçenekler sunar (6). Teknik özellikler: Tek Cilt: 5 cm x.75 cm Dikişli Hacimleri ('e kadar): 9 cm x 7 cm x.75 cm CBCT Çözünürlük Seçenekleri: 76, veya mikrometre Yer: Kullanıcı tanımlı (mandibula, maksilla, TME) 5 bit / V - 6 Hz.5 mm eq. Al dan küçük 6-9 kv(max) -5 Ma(max) khz(max) (7) Şekil. Kodak 9 D Ekstraoral Imaging System

III. KULLANILAN MATERYALLER VE METOD Tezimize Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Oral Diagnoz ve Radyoloji, Ağız,Diş ve Çene Cerrahisi, Periodontoloji, Ortodonti, Protetik Diş tedavisi, Pedodonti, Diş hastalıkları ve Tedavisi, Endodonti kliniklerine başvuran hastalardan çekilen 689 adet Dental Volumetrik Tomografi raporları dahil edilmiştir. Tüm hastalarda üniversitemiz hastanesinde kullanılan KODAK 9 D Ekstraoral Imaging System cihazı kullanılarak DVT görüntüleri ve raporları elde edilmiştir. Bu elimizdeki raporların hepsi word excel 7 programında öncelikle ay(zaman), yaş, cinsiyet, anabilim dalı ve isteme nedeni parametrelerine göre düzenlendi. Anabilim dalı parametresini; cerrahi, periodontoloji, oral diagnoz, ortodonti, protez,pedodonti, tedavi ve endodonti oluşturmaktadır. Ay (zaman) parametresini Mart,Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart oluşturmaktadır. İsteme nedeni parametrelerini; implant, gömük diş,ortodontik anamoli değerlen, kist veya tümor incelemeleri, radix değerlen, lezyon değerlen, fraktür, travma, post operatif kontroller, osteonekroz değerlen,sinüs değerlen, radyoopak oluşum değerlen, persiste süt dişi değerlendirmeleri ve tez çalışmları oluşturmaktadır. Bu parametreler SPSS 9, bilgisayar programı kullanılarak istatistik tabloları oluşturuldu.tablolar anabilim dalı-cinsiyet; neden-cinsiyet; anabilim dalı-neden; tarih-anabilim dalı;tarih-neden;tarih-cinsiyet halinde aşağıda oluşturulmuş, anlamlı ve anlamsız sonuçları yorumlanmıştır.

IV. SONUÇLAR Aşağıda anabilim dalı-cinsiyet tablosuna göre istatistiksel veriler incelenmiştir: (Tablo-) E Cinsiyet K AD cerrahi 5 8,% 5,% 6 5,7%,7% 7 6 endodonti 5,% 7,5% 8,9% 5,7% 5 6,5% oral diagnoz 7,% 5,6% 6 67,9% 9,% 5 7,7% ortodonti 7 9,6%,6% 6,% 8,6% 8 6,% pedodonti 66,7%,7%,%,%,% Periodontoloji,% 7,9% 58,6% 8,9% 58 8,% protez 8,%,6% 5 5,7%,9% 9,% tedavi,5%,% 5,% 8 55,7% 689 Tablo de volumetrik raporların %6 sı cerrahiden istenmiş, %6 sı ortodonti, %7 endodonti, %8 oral diagnoz, %8 periodontoloji ve % protezden istemiştir. Pedodonti ve tedavi bölümlerinden istenen raporlar az olduğu için anlamsız olarak sonucumuzu kabul ediyoruz. Bu sonuçlara göre,cerrahi bölümünden istenen raporlar diğer bölümlere göre anlamlı olarak yüksektir ve genel olarak cerrahi ana bilim dalında dental volumetrik rapor kullanımı çok yaygındır. Cerrahi bölümüne başvuran hastaların %5 si 5

kadın, %8 i erkeklerdir.endodonti bölümüne başvuran hastaların %5 i erkek, %9 u kadındır.oral Diagnoz bölümüne başvuran hastaların % si erkek, %68 i kadındır.ortodonti bölümüne başvuran hastaların % ı erkek, %6 ı kadındır.periodontoloji bölümüne başvuran hastaların % i erkek, %59 u kadındır.protez bölümüne başvuran hastaların %8 i erkek, %5 si kadındır.sonuç olarak;anabilim dallarına başvuran hastaları erkek-kadın olarak ayırdığımızda % erkek, %56 si kadındır.ara çok büyük bir fark yoktur bu yüzden p değerimiz,7 ve anlamsızdır. Tablo-a da anabilim dalı-neden istatiksel verileri incelenmiştir: Neden alt çene dir mesi dis anatomisi dir mesi dudak damak yarıgı dir mesi fraktür şüphesi AD cerrahi,9% 5,% 6 5 6 endodonti,% 6,% oral diagnoz,9% 6,7% 5,7% ortodonti pedodonti periodontoloji protez,% 6,7% tedavi 5 6,7% 6,9%,%,% 5,6% 6

Tablo a da; en anlamlı neden fraktür şüphesi (%5)nedeniyle cerrahi anabilim dalından rapor istenmiş olmasıdır. Bütün tablolardaki oranlar kıyaslandığında,diğer nedenlerle anabilim dallarından istenen raporlar anlamsız kalmaktadır. Tablo-b; AD cerrahi endodonti oral diagnoz ortodonti pedodonti periodontoloji protez tedavi gömük dis 65,5% 8,% 7,5%,9% 9,9%,%,7%,% 6,9%,5% 8,8% greft operasyon u öncesi,5%,% implant 9 9,% 5,7%,%,% 7,%,9% 56 96,6%,% 7,%,7% 5,6% 8 6, %, % Neden internal rezorpsiyon,%,% Tablo b de; cerrahi anabilim dalından gömük diş (%) değerlen, implant değerlen (%9) ve kist değerlen (%) anlamlı bulunmuştur. Oral diagnoz bölümünden kist değerlen nedeniyle rapor istenmeside % oranında anlamlıdır diğer nedenlerle kist 6,% 7,6%,%,9%,6%,5%,% 5 7,% 7

kıyaslandığında. Periodontoloji ana bilim dalından %97 oranında implant değerlen nedeniyle rapor istenmesi anlamlı bulunmuştur. Protez bölümünden %7 oranında implant değerlen nedeniyle rapor isteme anlamlı bulunmuştur. Bu oranlar o anabilim dalı içindeki diğer isteme nedenleriyle kıyaslandığında ortaya çıkan yüzdelerdir. İmplant değerlen nedeniyle diğer bölümler kıyaslandığında %5 cerrahi, % periodontoloji ve % protez bölümünden raporlar istenmiştir. Kist değerlen nedeniyle %7 cerrahi, % oral diagnoz bölümünden raporlar istenmiştir. Tablo-c; Neden kök gelişimi lezyon lezyon kontrolü maksilektomi AD cerrahi,% endodonti 6,7% 95,5% 8,9% oral diagnoz,9%,5% ortodonti,5% 5 pedodonti,% 5 periodontoloji protez tedavi,%,%,6%,% 8

Tablo c de;endodonti bölümünden lezyon değerlen nedeniyle rapor isteme anlamlı bulunmuştur. Bu sonuca göre endodonti bölümünden sadece lezyon değerlen nedeniyle rapor isteme anlamlıdır ve oranı %96 dır. Diğer nedenler ve istenen ana bilim dalları değerlendirmeye alınmayacak sayılarda ve anlamsız sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Tablo-d; Neden nevraljiform agrı ort.tedavinin dirilmesi ortodontik anomali osteomyelit AD cerrahi,%,6% 66,7% endodonti oral diagnoz,9%,% ortodonti,5% 85 6,7% pedodonti periodontoloji protez tedavi,%,% 85,%,% Tablo d ye göre;ortodonti bölümünden %7 oranında ortodontik anomali nedeniyle rapor istenmesi anlamlı bulunmuştur. Diğer nedenler ve anabilim dalları kıyaslandığında % ve daha az oranlar oluştuğu için anlamsızdır. 9

Tablo-e; Neden Osteo nekroz Parastezi Persiste süt dişi Post op. kontrol radix AD cerrahi endodonti oral diagnoz ortodonti pedodonti periodontoloji protez tedavi,%,5%,%,6%,%,%,%,5%,6%,% Tablo e de; anabilim dalları ve isteme nedenleri arasındaki yüzde değerler % değerinde ve daha az değerlerde olduğu için anlamsız bulunmuştur. Belki %oranında osteonekroz değerlen ve % post op.kontrol nedeniyle cerrahi bölümünden rapor istenmesi anlamlı bulunabilir.

Tablo -f; Neden radyolusens radyoopak kitle rme öncesi rme sonrası AD cerrahi endodonti oral diagnoz ortodonti pedodonti periodontoloji protez tedavi 8 5,7% 6,% 8,9% 5,7% 8,% 7 5,% 7,8%,%,% 6,% 5,5% 7,8% 7 6 9,8% 6 5,% Tablo f de; cerrahi bölümünden %6 oranında radyolusens değerlen ve %5 oranında radyoopak kitle değerlen nedenleri anlamlıdır. Ortodonti bölümünden % oranında Rme değerlen nedeniyle rapor istenmesi anlamlı bir sonuçtur. Diğer nedenler nedeniyle anabilim dallarından istenen raporlar yine anlamsızdır.

Tablo -g; Neden rpe kontrol Sinüs tez çalısması tme travma şüphesi AD cerrahi,% 8,%,% 6,7%,% 9,% endodonti oral diagnoz,8%,5%,8%,%,9% 6,7% ortodonti,6% 9 5,9% pedodonti periodontoloji,7% 6,% protez,% 5 tedavi,% 6,% 9,% 6,9% 5,% Tablo -g ye göre;ortodonti bölümünden %6 oranında tez çalışması nedeniyle rapor istenmesi anlamlı sonuçtur. Cerrahi bölümünden % oranında sinüs değerlen ve % oranında travma şüphesi nedeniyle rapor istenmeside anlamlı bulunabilir.

Tablo-h; Neden tuber fraktürü tümor üst çene AD cerrahi,%,%,% 5,% 7 6 endodonti 6,%,% 5 6,5% oral diagnoz 5,7%,5% 5 7,7% ortodonti 5,5% 8,5% 8 6,% pedodonti 66,7% 7,7%,% periodontoloji 58 8,% protez,%,8% 9,% tedavi,%,%,6% 6,8% 689 Tablo h ye baktığımızda; sonuçlar anlamlı bulunmamıştır. Belki ortodonti bölümünden %6 oranında üst çene değerlen nedeniyle rapor istenmesi anlamlı bulunabilir. Genel olarak yukardaki tabloları bütün olarak incelediğimizde; sonuçlarımız anlamsız çıkmaktadır çünkü rapor isteme nedenlerimiz çok fazladır. Her anabilim dalından bir çok farklı nedenlerle raporlar istenmektedir, bu yüzden % olan birçok neden-ad sonucu vardır tablolarda. İsteme nedeni 689 rapor içinde dan az ise anlamsız kabul ediyoruz ve değerlendirmeye alınmıyor. Bu tablolarımızı inceledğimizde çoğu bölüme ait anlamsız nedenler yer almaktadır. P değerimiz olarak anlamsız sonuç vermektedir.

Aşağıda Tablo- te Aylara göre dağılım-cinsiyet parametleri incelenmiştir : E Cinsiyet K Tarih MAR 7,9%,6% 8 6,%,7% 9,% APR,8% 6,6% 9 59,% 7,6% 9 7,% MAY 6 9,% 8,5% 6,6%,% 66 9,6% JUN 5,%,8% 8 5,9% 7,% 6 8,9% JUL 5,6%,9% 67,% 8,% 6 6,7% AUG 5 6,9%,9% 7 5,%,%,6% SEP 9,9% 57,%,% OCT 5,6% 6,6% 8 7,%,7% 8 5,5% NOV,9% 7,% 65,%,7% 6 9,% DEC 55,7%,% 7,% 7 6 8,9% JAN 5 5,6%,8% 9 6,%,% 8,% FEB 7,% 8 56 7,% 5 7,% MAR 7,%,8% 56 6,9%,6% 89,9% 5,% 8 55,7% 689 Tablo incelendiğinde; Mart, Nisan, Mayıs, Temmuz, Ağustos, Eylül, Kasım, Şubat ve Mart de kadınlardan erkeklere oranlara daha fazla rapor istenmiştir. Haziran, Ekim, Aralık ve Ocak de erkeklerden kadınlara oranla daha

fazla rapor istenmiştir. Bir yıl içinde aylara göre cinsiyet tablosunda dalgalı bir seyir vardır kesin bir azalma yada artmadan bahsedilememektedir.p=, değerindedir ve sonucumuz anlamsızdır. Aşağıdaki Tablo- te Aylara göre dağılım-anabilim dalı incelenmiştir: Tarih MAR AD cerrahi endodonti oral diagnoz ortodonti pedodonti 8 6,% 5,7% 6,7%,%,% 5,7% 6,9%,% APR 8 57,% 8,8% 7,% 5,6% 5,% 9,% 7,%,8% MAY 7,9% 8,5% 6,7%,%,5% 5,7%,% JUN 5,5%,% 6 9,8%,% 6 9,8%,% 9,8%,9% JUL 5,% 7,6%,%,% 8,7% 7,5% 8 7,%,% AUG,8%,% 6 8,8%,% 7,9%,8% SEP 7,6%,% 9,5%,8% 7,%,8% OCT 57,9% 6,9% 7,9% 6,7% 7,9% 5,7% 7,9%,6% NOV 5 9,7% 7,9%,8% 6,7% 5 7,9% 9,% 8 8,6% 9,9% DEC 5,8% 9,8%,9% 6,7% 6,6% 7,5%,% 7,% JAN 8,6% 7,6%,%,%,%,9% 6 5,8% 5,%,%,% FEB 6 7,%,% 6 5,7% 9 8,%,% MAR 9,8%,%,%,% 8 9 5,% 5,8%,6%,%,% 7 6 5 6,5% 5 7,7% 8 6, %, %,% 5

Tarih MAR APR MAY JUN JUL AUG SEP OCT NOV DEC JAN FEB MAR AD periodontoloji protez tedavi,%,% 6,% 6,9% 6 9,8%,% 6,% 9,% 5,% 9,5%,% 5,% 8,6% 9,% 5,5%,9% 5,% 7 8,%,%,7%,% 7,% 58 8,%,5%,%,% 6,9% 6,5%,% 6,% 6,9% 5,% 6,9%,8%,% 5 8,% 7,%,6%,% 6,9% 6 6,7%,7% 9,%,%,% 9,% 9 7,% 66 9,6% 6 8,9% 6 6,7%,6% 8 5,5% 6 9,% 6 8,9% 8,% 5 7,% 89,9% 689 Tablo e göre;raporların %ü Mart de,%7si Nisan de, %u Mayıs de, %9u Haziran de,%7si Temmuz de, %5 Ağustos de, %ü Eylül de, %6sı Ekim de,%9u Kasım de, %9u Aralık de, %si Ocak de, %7si Şubat de, %ü Mart de istenmiştir. Raporlar yıl içinde en çok (%6) cerrahi bölümünden istenmiştir. 6

Ardından ortodonti (%6), periodontoloji (%8), oral diagnoz (%8), endodonti (%7), protez (%) bölümlerinden rapor istenmiştir. Pedodonti ve tedavi bölümlerinden en az rapor istenmiştir ve anlamsızdır. Ocak hariç, Mart den Mart ye kadar olan aylarda hep cerrahi bölümünden en çok rapor istenmiştir. Ocak de ortodonti bölümünden en çok rapor istenmiştir. Genel olarak yukardaki tabloya bakıldığında; ikinci olarak en çok istenen bölüm ortodontidir. Anlamlı olabilcek diğer rapor isteyen bölümler periodontoloji, endodonti ve oral diagnoz olabilir. Aşağıdaki Tablo-5 te aylara göre dağılım-neden parametreleri incelenmiştir: Neden alt çene değerlen dis anatomisi değerlen dudak damak yarığı değerlen fraktür şüphesi gömük diş değerlen Tarih MAR,% 6,7% 7,% APR 6,7% 5 6,% 9 8,%,% MAY,5% 5,5% 6,%,9% JUN,6% 5 8,% 6 9,8% 7,% JUL,% 8 8,7%,9% AUG 5 5,6% 9,%,7% SEP,8%,%,7% OCT,6%,6%,8% NOV 5 7,9% 6,% 7

DEC,6% 6,7%,9% 7,5% 8,6% JAN 5 6 6,% FEB,% 8,9% MAR,%,%,% 8,6% 6 6,9%,%,% 5,6% 8,8% Tarih MAR greft operasyonu öncesi İmplant,%,7% Neden internal rezorpsiyon kist 9 7,6% kök gelisimi APR,% 5,6% 5,% 9,8% MAY 7 5,8% 9,% JUN 5,6% 8,% 8,% 5,7% JUL 9,%,6% 8,7% 7,8% AUG,% 9 8,% 5 9,% 5,9% SEP 7,%,9%,8% OCT,6% 6,7% 5,%,9% NOV 8 8,6%,6% 5 7,9% 9,8%,6% 5 DEC 9,7% 6,7% 6,6% 7,8% JAN 9,6%,6%,%,9%,% 5 8

FEB 5,6% 5 9,8% MAR 9,6% 6,%,% 5,9%,% 8 6, %, %,% 5 7,%,% Tarih MAR lezyon,%,6% lezyon kontrolü,% 5 Neden maksilekto mi nevraljiform agrı ort.tedavi dirilmesi APR MAY JUN 8,% 8,% 8,% 6,%,% 9,%,5% 5,6% 5 JUL AUG,%,5%,% SEP OCT NOV 5,% 9,%,% 9,%,6% DEC,6% 5,6% JAN FEB MAR,%,6%,%,%,% 9

Neden ortodontik anomali osteomyelit osteonekroz parastezi persiste süt disi Tarih MAR APR 8,%,7% MAY,%,5% JUN 9,8%,6%,6% JUL,%,%,%,%,%,% 5 AUG,5%,7%,%,%,%,% 5 SEP,%,5% OCT 5,%,%,6%,6% 5 NOV 7,5%,9%,6% 5 DEC 9,8%,6%,% JAN,9%,8% FEB 6 7,% MAR 5 5,6% 5,9%,%,%,% 85,%,%,5%,6%,%

Neden post op. kontrol radix radyolusens radyoopak kitle rme öncesi Tarih MAR,% 6,9% APR 6,%,7%,% 8,% MAY 7,6% 5,5%,% JUN,9%,6%,6%,6%,% JUL,% 7,%,%,% AUG SEP 9,5% 7,% OCT,6%,6%,5% 6,7% NOV,6%,% 7,% 6,% 6,7% DEC,9%,7% 6,6% 6,7% JAN,6%,%,6%,%,% 7 8,% FEB 7,% 6,5% MAR,5%,%,%,5%,5%,% 8,%,5% 7

rme sonrası rpe kontrol Neden sinüs tme tez çalısması Tarih MAR APR,%,5% MAY,5% JUN,6% 6,% JUL 6,5%,% AUG,% 6,% 6,% 6,9% SEP,8%,% OCT NOV 6,%,8% DEC 5 8,%,%,9%,%,9% 5 JAN 6,% 6,%,%,%,% 6,%,8%,8%,% 6,7% FEB 8,%,5% 7,% MAR,% 7,8%,% 66,7%,%,5% 5 5,6% 7,%,%,% 6 5,%,%, % 6,% 9,% 6,9%

Neden travma süphesi tuber fraktürü tümor üst çene Tarih MAR,% 6,7%,%,%,8% 9,% APR 6,% 9 7,% MAY,5% 6,7%,5%,8% 66 9,6% JUN 6 9,8%,6%,8% 6 8,9% JUL,% 6,7% 6,5%,5% 6 6,7% AUG,6% SEP,%,5% OCT 8 5,5% NOV,%,%,6% 5 6,% 5,% 6 9,% DEC,% 5,6%,8% 6 8,9% JAN,% 6,7% 5 6 9,% 8,% FEB 6,5% 5 7,% MAR,% 5,5% 5,% 89,9% 5,%,%,6% 6,8% 689

Genel olarak yukardaki tablolar bir bütün olarak incelendiğinde;bir çok nedenimiz olduğu için aylara göre rapor isteme nedenleri arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Örneğin; implant değerlen en çok istenen neden olmaktadır ve en çok Mart de isteme nedeni fazla bulunmuştur. Haziran, Kasım, Ocak aylarında da implant nedeniyle rapor isteme oranıda fazladır. Ama bize anlamlı bir sonuç oluşturmamaktadır çünkü her ay isteme nedeni arasında yer almaktadır. Buradan çıkarabilecek en anlamlı sonuç bizim için; en çok isteme nedenimiz implant değerlendir (%6). Diğer en çok isteme nedenlerimiz ise; (%) ortodontik anomali, (%) gömük diş değerlen ve (%7) kist değerlerlendirmedir. Az oranda isteme nedenleri arasında; Rme değerlen (%5), tez çalışması (%), radyolusens değerlendirme (%), üst çene değerlen (%), radyoopak değerlendirme (%), fraktür şüphesi (%) ve lezyon değerlen (%) yer almaktadır. Tme değerlen, post op kontrol, Dudak damak yarığı değerlen, radix değerlen, tümor değerlen, köklerin değerlen, travma şüphesi, alt çene değerlen, greft öncesi değerlendirme gibi toplam tane rapor isteme nedenimiz vardır ve bu yüzden bu oranlar azaldığı için anlamsız kabul edilmektedir.

Tablo-6 da neden-cinsiyet parametrelerinin istatistik verileri bulunmaktadır: Neden alt çene değerlen diş anatomisi değerlen dudak damak yarığı değerlen fraktür şüphesi gömük diş değerlen greft operasyonu öncesi değerlendirme implant değerlen internal rezorpsiyon değerlen kist değerlen kök gelişimi değerlen lezyon değerlen lezyon kontrolü maksilektomi değerlen nevraljiform ağrı değerlen ort.tedavinin değerlendirilmesi ortodontik anomali osteomyelit değerlen Cinsiyet E,%,7%,7% 6 6 5,% 9,5%,5% 77,8% 5,% 6,7%,5% 5,% 8 6,%,6% 75,% 8,8%,8% K 66,7%,% 9 6,% 9 6,5%,8%,% 57,% 6,8%,% 9 7,%,9% 5,% 6,6%,6% 5,%,%,% 5 6,%,5%,8% 6,9%,%,% 5,6% 8,8%,% 8 6,%,% 5 7,%,%,%,6%,%,%,% 85,%,% 5

Neden osteonekroz parastezi persiste süt dişi Post op.kontrol radix radyolusens radyoopak kitle rme öncesi dirme rme sonrası dirme rpe kontrol sinüs tez çalısması tme travma süphesi tuber fraktürü tümor üst çene E 7 7,% 5,7% 5,%,9%,9% 8,%,6%,9% 7 7,% 5,6%,%,% Cinsiyet K,8% 6,5%,%,5%,% 6,7%,% 7,%,6%,% 5,% 8,5%,% 5,% 5,5%,% 7 7,8% 5,% 6 57,%,% 6 66,7%,% 57,% 9 5,8%,9% 66,7%,5% 6 7,5%,6% 9 65,5%,9% 5 8,%,% 6,7% 75,8% 6 6,5%,% 8 55,7%,5%,6%,%,5%,% 8,%,5% 7 6 5,%,% 6,% 9,% 6,9% 5,%,%,6% 6,8% 689 6

Tablo 6 incelendiğinde; nedenimiz cinsiyete göre incelendiğinde yine anlamsız bir sonuç karşımıza çıkmaktadır. Bunun nedeni nedenlerimizin çok fazla oluşu ve kişilerin bu yüzden çok az oranlarda gruplanmasıdır. Yukarıdaki tabloda; en populer neden olan implant değerlennin, kadınlarda (%57) isteme nedeni erkeklere (%) göre daha fazladır. Aynı şekilde; ortodontik anomali nedeniyle rapor istenmesi oranı erkeklere (%9) göre kadınlarda (%6) daha fazladır. Bu sonuçlara dayanarak; kadınlar erkeklere göre estetiğe daha çok önem vermektedir diye bir yorum yapabiliriz. Farklı olarak, kist değerlen nedeni cinsiyet ilişkisine bakıldığında erkeklerden (%6) kadınlara (%7) göre daha fazla rapor istenmiştir. Bir başka neden olan gömük diş değerlen cinsiyet ilişkisine bakıldığında, kadınlarda (%6) erkeklere (%9) göre daha fazla rapor istenmiştir. Bu sonuca göre de, kadınlar diş sağlığına erkeklere göre daha fazla dikkat etmektedir, yorumunu yapabiliriz. Tablo 7de; yas Cinsiyet N Mean Std. Deviation P E K 5 8 7,7 5,58 9,9 9,79,6 Yukardaki tablo bize cinsiyetler arasındaki ortalama yaş aralığını vermektedir. Rapor istenen 5 tane erkeğin ortalama yaş aralığı 7dir. Rapor istenen 8 tane kadının ortalama yaş aralığı ise 5dir. P değerimiz,6 dır ve sonuç anlamsızdır. 7

V. TARTIŞMA Dijital Dental volumetrik tomografiler (DVT) diş hekimliği için nispeten yeni bir teknolojidir ve görüntüleme yönteminde gerçek bir ilerlemedir. DVTler; maxilla ve mandibulanın,dişlerin ve köklerinin, çene ekleminin, komşu anatomik yapıların,ayrıca bu bölgelerdeki patolojilerin boyutlu ve gerçek boyutlarına oranla incelememize olanak sağlayan gelişmiş bir radyolojik tekniktir. Hasta çok az miktarda radyasyona maruz kalacak şekilde istenilen bölge tomografik olarak boyutlu olarak görülebilir. Diş ve çene hastalıklarında, dental implant uygulamalarında ve çene-yüz bölgesi travmalarında sıklıkla kullanılır. Diş ve çene patolojilerinde ayrıntılı teşhis imkanı sağlar. Dental Volümetrik Tomografi nin en önemi kullanım yeri günümüzde çok yaygınlaşan dental implant uygulamalarıdır. Yukarıda Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesine başvuran hastalarda incelemiş olduğumuz istatistik tablolarda da anlamlı olan en sık nedenimiz implant değerlendir. Diğer rapor isteme nedenlerimiz arasında anlamlı bulunanlar; ortodontik anomali, gömük diş değerlen,kist değerlendir.okula başvuran erkek kadın arasında çok büyük bir fark yoktur kısmen birbirine yakın olup,kadınlar daha fazladır. Kadınlar erkeklere göre kısmende olsa ağız sağlığına daha çok önem vermektedir. Aylara göre dağılım ve rapor isteme nedenimiz arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır, çünkü her ay aynı nedenle okula başvuran kişi mutlaka olmaktadır ve Mart den Mart ye kadar olan 8

zaman içerisinde anlamlı bir fark yoktur. Okulumuzda en sık cerrahi anabilim dalından rapor istenmektedir. Diğer anlamlı bulunan rapor istenen anabilim dalı ise ortodontidir. Aylara göre dağılım ve cinsiyet arasındaki istatistik ilşkisi de anlamsız bulunmuştur. İncelenen aylar içinde başvuran hastaların erkek yada kadın oluşu bir fark yaratmamaktadır, başvuran hastaların kadın ve erkek oranları birbirine yakındır. Genel olarak tarih-cinsiyet tablosunda en az rapor istenen aylar; Mart ve Eylül dir.en çok rapor istenen ay ise; Mart dir. Raporların sayısı, Mart den Mayıs e kadar artmış,mayıs den Eylül e kadar azalmış ve Eylül den Ocak ye kadar artmış, Şubat de azalıp Mart de artmış olup; dalgalı bir seyir izlemiştir. Anabilim dalı ve cinsiyet arasında da anlamlı bir ilişki yoktur. Başvurulan anabilim dalları içinde kadınlar, erkeklere oranla az da olsa daha fazla oranda çıkmaktadır.dental volumetrik tomografi;ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesinde kullanılan yeni bir radyolojik teknik olduğu için, verilerimiz ilk kullanımından bu yana yılı kapsamaktadır. Bu nedenle istatistiksel olarak bazı parametrelerde anlamlı sonuçlar elde edilememiştir. DVT nin daha uzun kullanım periyoduna ait sonuçlara ulaşıldığında, özellikle isteme nedenlerine ait kriterlerde netleşeceği ve düzenleneceği için, belki bundan - yıl sonra yapılacak çalışmalarda daha anlamlı sonuçlar elde edilebilecektir. Sonuç olarak; dental volümetrik tomografilerin, kaliteli ve detaylı görüntü, daha az radyasyon ve daha ekonomik olma gibi olumlu özellikleriyle, yakın zamanda kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır.daha çok estetiğin ön planda olduğu tedavilerin ve çeşitli kist,tümor incelemelerinin de yapılmasında çok büyük payı olan yeni D görüntüleme yöntemi olan DVT nin zamanla önemi artacaktır. 9

VI. ÖZET Hassas bir radyolojik inceleme; dişlerde, çene kemiklerinde ve bunları çevreleyen dokularda oluşabilecek hastalıkların değerlendirilmesinde tanıya önemli ölçüde katkıda bulunur. Buna bağlı olarak, dişhekimleri arasında periapikal, okluzal, sefalometrik ve panoramik radyografi gibi iki boyutlu görüntüleme imkanı sunan yöntemlerin kullanımı artmıştır. Ancak, günümüzün modern dişhekimliği uygulamaları açısından bakıldığında derinlik ve hacim kavramlarının yer almadığı iki boyutlu görüntüleme yöntemlerinin yetersiz kaldığı açıktır. Bu kavramlar, temporomandibuler eklem (TME) bozukluklarının, gömük dişlerin hassas anatomik oluşumlarla ilişkilerinin, çene kemiklerinde gelişen lezyonların ve implantoloji uygulamaları gibi durumların teşhisinde, tedavisinde ve takibinde vazgeçilmez unsurlardır. Bu durumlarda üç boyutlu görüntüleme tekniklerine başvurulması gerekir. Bu gereksinim; radyasyon dozununda diğer görüntüleme tekniklerine göre minumum olan dental volumetrik tomografiyi ortaya çıkarmıştır. Tezimizde dental volumetrik tomografinin tanımı, avantajları, endikasyonları, Newtom D ve Kodak D sistemlerinin özellikleri ve Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesindeki Dental Volumetrik tomografinin hangi alanlarda, hangi nedenlerle, hangi yaş grubunda,hangi aylarda kullanımını gösteren istatistiksel bir çalışmamız, açıklamalı tablolar halinde incelenmiştir.

VII. KAYNAKLAR. Yakındoğu Üniversitesi, Yakındoğu Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim dalı hasta bilgilendirilmiş onam formu www.ydu.edu.tr/docs. Sukovic P., Cone Beam Computed Tomography in Dentomaxillofacial Imaging, AADMRT Newsletter, http://www.aadmrt.com/currents/sukovic_winter print.htm. Kau CH, Richmond S, Palamo JM, Hans MG.Three-dimensional cone beam computerized tomography in orthodontics. J Orthod. 5,,S: 9-8.. Robb, R.A., Dynamic Spatial Reconstructor:An X-ray Video Fluoroscopic CT scanner for dynamic volume imaging of moving organs. IEEE Trans Med.Im,98,, S: -. 5. Wiesent, K., et al., Enhanced D reconstruction algorithm for c-arm systems suitable for interventional procedures. IEEE Trans Med.Im,, 9, S: 9-. 6. Sukovic P. Cone Beam Computed Tomography in Craniofacial imaging. Orthod Craniofac Res.,6, 8-79. 7. Udupa JK.Three-dimensional visulization and analysis methodologies: a current perspective. Radiographics. 999, 9, S: 78-86. 8. D.mar Görüntüleme Merkezi, D Dental Volumetrik Tomografi Bilgilendirme Klavuzu, http://www.dmar.com.tr/list/list.asp?ktgr_id=9&t=- Boyutlu-Dental-Tomografi 9. Scarfe WC, Farman AG, Sukovic P. Clinical applications of cone beam computed tomography in dental practice. J Can Dent Assoc. 6,7, 75-8.

. Ludlow JB, Davies-Ludlow LE, Brooks SL. Dosimetry of two extraoral direct digital imaging devices: Newtom cone beam CT and Orthophos Plus DS Panaromic unit. Dentomaxillofac Radiol,, S: -9.. Mah JK, Danforth RA, Bumann A, Hatcher D. Radiation absorbed in maxillofacial imaging with a new dental computed tomography device. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod, 96, S: -58.. White SC. 99 assessment of radiation risk from dental radiography. Dentomaxillofac Radiol 99,, S: 6-8.. Gibbs SJ. Effective dose equivalent and effective dose: comparison for common projections in oral and maxillofacial radiology. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod, 9, S: 5-58.. Prof. Dr. Şükrü Şirin, İstanbul Üni. Diş Hekimliği Fakültesi Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim Dalı; www.dentiss.com/uc-boyutlu-dijital-volumetrik- Tomografide-Temel-Kavramlar-y57.html 5. Marmulla R, Wortche R, Muhling J, Hassfeld S.Geometric accuracy of the NewTom 9 Cone Beam CT. Dentomaxillofac Radiol. 5,, S: 8-. 6. Kodak 9 D Ektraoral Imaging System Guide, www.my9d.com

VIII. ÖZGEÇMİŞ 988 yılında Mersin in Anamur ilçesinde dünyaya geldim. 99 de Anamur İlköğretim Okulu nda eğitime başladım, 996 yılında Özel Anamur İlköğretim Okulu na geçtim. İlkokul ve ortaokul hayatımı Özel Anamur İlköğretim Okulu nda tamamladım. yılında başladığım lise hayatını Anamur Anadolu Lisesinde tamamladım. 7 yılında Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi ni kazandım.