AVIAN INFLUENZA HASTALIĞI Acil Eylem Planı Dr.Fethiye ÇÖVEN Uzm.Veteriner Hekim Bornova VKAE Kanatlı Hastalıkları Teşhis Laboratuvarı AI / ND Ulusal Referans Laboratuvarı Niçin Gereklidir? Salgın hastalıklar bir tehdit kaynağıdır Ulusal sınırları tanımaksızın çok hızlı yayılırlar Bölge/ülkede çok ciddi sosyososyo-ekonomik sonuçlar 1
Acil Durumlardaki Müdahale Araçları Nelerdir? Erken uyarı ve teşhis Acil eylem planları Tek yetkili, komuta zincirine sahip kurumsal bir yapılanma Yasal dayanak Yeterli mali kaynaklar Etkin eğitim Acil Eylem Planları Hastalık şüphesi yada hastalık anında hangi kurumların hangi işleri yapacağının uygulama detayları ile birlikte belirlenmesi 2
AI ACİL EYLEM PLANININ AMACI NAI ilgili yüksek düzeyde hazırlıklılığın sürdürülmesi, Çevresel korumanın sağlanması gerekli ulusal önlemleri tanımlamak, NAI salgını karşısında hazırlanmıştır.. hazırlanmıştır bilinç ve amacıyla uygulanmak için İÇERDİĞİ KONULAR 12345678- Yasal Yetki Mali Hükümler Komuta Zinciri Ulusal Kriz Merkezi Yerel Kriz Merkezleri Uzman Grubu Yeterli Kaynaklar Uygulama Kılavuzu 9- Acil Aşılamalar 10-- Personel Eğitimi 10 11--Kötü Durum Senaryosu 11 12-- Çevresel Konular 12 13- Hastalık Bilinci ve 13Halkla İlişkiler 3
Yasal Yetki Yasal Yetki Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu (HSZK), Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Yönetmeliği (HSZY), Avian Influenza Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği (10.04.2008 tarih ve 26843 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) 4
Yasal Yetki o Hastalık İhbarı, o Salgın Bölgesinde Alınacak Genel Önlemler, -Kordon ve Karantina, -Hareketlerin Kontrolü, -Hayvanların Öldürülmesi ve İmhası, -Temizlik ve Dezenfeksiyon o Tazminat Durumu o Polis,Jandarma ve Diğer Kişilerin Desteği Komuta Zinciri 5
KOMUTA ZİNCİRİ Ulusal Uzman Grup Ulusal Referans Lab. UHKM Yerel Uzman Grup YHKM(81) Tavsiye İdari Bilgi Uygulama Unitesi Ulusal Hastalık Kriz Merkezi (UHKM) 6
UHKM:: Üyeleri UHKM o Başkan Koruma ve Kontrol Genel Müdürü o Başkan Vekili Koruma ve Kontrol Genel Müdür Yardımcısı o Üyeler Hayvan Sağlığı Hiz. Dairesi Başkanı, Hayvan Hareketleri ve Karantina Hiz.Dai.Bşk. Halk Sağlığı Hiz. Dairesi Başkanı, Ulusal Referans Laboratuvar Müdürü, TKB Basın Müşaviri, Ulusal Uzman Grubu Temsilcisi, TKB Bütçe Temsilcisi, TKB Personel Birimi Temsilcisi, İçişleri Bakanlığı Temsilcisi, Gerek görülmesi durumunda diğer kurum temsilcileri (SB, ÇOB, vb.) UHKM:: Sorumlulukları UHKM Hastalığa karşı hazırlığı ve barış zamanı bilinçlendirmeyi sağlama Ortaklarla bağlantı (YHKM, URL, ulusal ve uluslar arası kuruluşlar ve medya) Hazırlık Hazırlık:: bilinçlendirme, eğitim, simülasyon alıştırmaları ve finansal kaynaklar Gözetim ve kontrol yönetimi (SKN SKN,, havalimanları vs. dahil) AI şüphesi veya mihrak durumunda ulusal strateji yönetimi : aynısı ve AI kontrolünün baştan sona yönetimi ve koordinasyonu, koordinasyonu, YHKM lere kaynak sağlamak (insan, mali, tedarikler), tedarikler), Analiz için bilgi ve veri toplamak. Ulusal ve uluslararası ortakları bilgilendirmek, uluslararası hastalık raporları hazırlamak (bildirim -> hastalık yok); yok); Acil durum müdahalesine dahil olan diğer gruplarla bağlantı; bağlantı; 7
Yerel Hastalık Kriz Merkezi (YHKM) YHKM : Üyeleri Başkan - İl Vali Yardımcısı (Tarımdan Sorumlu) Başkan Vekili - Hayvan Sağlığı Şube Müdürü Üyeler - Sağlık İl Müdürü, - Çevre ve Orman İl Müdürü, - Salgının çıktığı yerin Belediye Başkanı /Başkanları, - Belediye Zabıta Temsilcisi (Belediye sınırları içerisinde) - Salgının belediye dışında vuku bulması durumunda İl Daimi Encümen Temsilcisi, - Defterdar/Mal Müdürü (İlçe veya İl Mali Bölüm Temsilcisi) - Jandarma Komutanı ve/veya Emniyet Müdürü, - Ziraat Odası Başkanı, - Yetiştirici Birlikleri Başkanları, Gerek görülmesi durumunda diğer kurum temsilcileri de YHKM ne üye olarak alınabilir. 8
YHKM : Sorumlulukları Hazırlıklı olmayı sağlamak için; Bilinçlendirme ve hazırlığı yerel olarak sağlamak Hastalığın kontrol uygulamalarını yerel olarak düzenlemek ve ulusal simülasyon tatbikatına katılmak Personel ve ekipman erişimi için diğer devlet daireleri ile bağlantıları sağlamak İl/ilçedeki tüm hayvancılık ünitelerini belirlemek. Salgın zamanı zamanı : Kontrol stratejisini UHKM ne danışarak yönetmek ve uygulamak, Kayıt : araştırma verisi toplanması, hareket izni çıkarılması, personel ve ekipman kullanılması, enfekte olan işletmeler ve YHKM deki olayların kaydı. Yerel Makamla bağlantı: bağlantı: karkas imhası ve dezenfektan akışının kontrolü.. kontrolü Ulusal Uzman Grubu 9
Ulusal Uzman Gurubu: Üyeleri URL dan 2 AI Uzmanı, MVKAE den 1 genel virolog veya kanatlı hastalıkları uzmanı, MVKAE den 1 patalog, KKGM den 1 epidemiyolog, KKGM den karkas tasfiyesi konusunda 1 uzman, Ulusal Uzman Gurubu:Sorumlulukları Şüphe Durumunda Durumunda:: Klinik tablo ve epidemiyolojik durumu değerlendirir, Numune alma, teşhis teknikleri ve kontrol önlemleri üzerine tavsiye verir, Alınması gerekli ilave tedbirler konusunda tavsiyelerde bulunur. AI Salgını Durumunda : Epidemiyolojik araştırmaları takip eder ve yönlendirir, Epidemiyolojik verileri düzenli olarak birbirine ekler ve analiz eder -> risk değerlendirmesi yapar, UHKM ne rapor verir, Tarama, numune alma, karkas imhası ve uygulanacak diğer önlemler üzerine tavsiyeler verir ; Ulusal AI durumunu ve hayvan hareketlerinden kaynaklanan riskleri değerlendirir, Durumda sürekli gelişme olduğundan önlemleri yeniden gözden geçirir ve UHKM ne güncel öneriler verir. 10
Yerel Uzman Gurubu: Üyeleri Bölge VKAE den 1 epidemiyoloji uzmanı veya kanatlı hastalıkları uzmanı, TKB İl Müdürlüğü nden 2 veteriner hekim, TKB İl Müdürlüğü nden 1 teknik ve 1 idari personelden teşekkül eder. Yerel Uzman Gurubu: Sorumlulukları Şüpheli vakaların gerçekleştiği sahalara gider ve mihrak araştırması yapar, Numuneler alır ve laboratuvara gönderir, gönderir, Risk değerlendirmesi yapar ve temasta bulunan işletmeleri kategorize eder, eder, Ulusal Uzman Grubundan uzmanlarla irtibata geçer, gerektiğinde onları araştırma için çağırır, İzleme ve epidemiyoloji raporlarını inceler ve değerlendirir, YHKM,, UHKM ve ulusal uzman grubuna bildirir, YHKM YHKM ne şunları tavsiye eder: eder: Koruyucu kesim ve/veya öldürme, öldürme, KB, GB ve diğer kontrol önlemlerinin limitleri. limitleri. 11
Kaynaklar (Personel, Laboratuvar, Ekipman) Personel, Laboratuvar, Ekipman AI Salgını Durumunda; İl dışı personel ve ekipman takviyesinden Personel Genel Müdürlüğü ve/veya KKGM sorumlu olup, gerekli takviye için listeleri hazır bulundurur. URL numune alınması, ambalajlanması ve nakil işlemleri konusunda tecrübeli lab.personeli listesi bulundurur. 12
Uygulama Kılavuzu (Genel Bilgi, Teşhis ve Salgın Yönetimi) AI Salgın Yönetimi 13
Şüpheli hastalık bildirimi Özel Vet İşletme Vet İlk önlemler İl/İlçe Müdürlüğü Yetkililer Eylem Bilgi Şüpheli hayvan ölümlerini bildirmek yasal zorunluluktur. İlk Önlemler Araç, alet-ekipman, yem v.s. işletme dışına çıkartılmaz. Hasta ve sağlıklı kümesler arasında ilişki kesilir, personel ayrılır. Ölenler inceleme için saklanır, kokuşanlar gömülür 14
Bilgi toplama İlçe/İl Müd/ KKGM Çiftlik tarifi Son dönemdeki hareketler Bilgi Gezici dezenfeksiyon birimi RV *Çiftliğin tam olarak tarifi, adresi Dezenfeksiyon malzemeleri VKAE *Son dönemdeki hareketler *Dezenfeksiyon imkanları gibi bilgileri toplar, *Planlama yapar *Üst birimler ve VKAE ile paylaşır *Dezenfeksiyon birimini çağırır. Enfekte Bölgeye Giriş Diğer bölge Enfekte bölge Ölüm görülen yere en son gidilir. 3 En az 3 gün boyunca kanatlı hayvan bulunan yerlere gidilmez. 1. mihrak : 2h 2. mihrak : 1h Önce Sağlıklı işletme yada kümesler kontrol edilir. Az şüpheliden çok şüpheliye doğru ziyaret edilir. İl/İlçe Müd. İkinci vakadan itibaren en geç 1 saat içinde intikal edilmelidir. Araç köy girişinde makul bir uzaklıkta bırakılır. Girişten önce koruyucu kıyafetler giyilir. 15
Kişisel Koruyucu Kıyafetin Giyilmesi Şüpheli çiftlik için uygulamalar 16
Klinik Araştırma Çiftlikte bulunan bütün türler + geçici kordon konulan bölgedeki hayvanlar üzerinde yapılmalı Sağlıklı hayvanlarla başlanmalı -> hasta olanlar ->ölü hayvanlar Numune alma Mutlaka koruyucu kıyafet kullanılmalı AI şüpheli durumlarda sahada otopsi yapılmamalı, tüm karkas laboratuvara gönderilmeli. 5 ölü kanatlı ve kloakal sıvapları+ sıvapları+ 20 kan örneği + 30 sağlıklı kanatlıdan kloakal ve tracheal sıvap+yem ve su örnekleri + bilgilendirici evraklar -> lab. Derhal marazi madde gönderme formuyla laboratuvara gönderilmeli. 17
Mihrak araştırması Mihrak Araştırması Formu Kullanır Kayıt:: Kayıt Hayvan hareketleri: hareketleri: ilk klinik bulguların öncesinde 20 güne kadar,, kadar İnsan hareketleri: hareketleri: çiftliğe girmiş olan tüm insanlar, insanlar, Araç hareketleri: hareketleri: hayvanlarla olan temaslarına bakılmaksızın tüm araçlar, araçlar, Uygulanan aşılamalar, aşılamalar, Her türden bütün kanatlılar ve memeliler, Her tür için: için: klinik bulguların başlaması, başlaması, tanımlama ve ölüm oranını Mümkün olan en kısa zamanda gönderilmeli. gönderilmeli. Şüpheli Çiftlikte Genel Önlemler Çiftçiden aşağıdakilerin günlük kaydını tutması isteyip onları kayda geçirilir: geçirilir: Kanatlı hayvan sayısı / türleri ve bütün memeliler sayılır. Kategorilerine göre ölü / hasta / sağlıklı hayvanlar, yumurtlama, kuluçkadan çıkan civcivler, çıkım ve ölümleri içerecek şekilde liste her gün güncellenir. İşletmede bulunan kümes hayvanları veya diğer kapalı beslenen kuşlar barındıkları binalara alınır ve kapalı şekilde tutulur. Şüpheli hayvanlar mümkünse sağlıklılardan ayrılır. Tavuk kümesinin iç ve dış kısımlarının temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi,, edilmesi Tavuk kümesindeki ölü hayvanların ve atıkların yok edilmesi (gömülmesi) Laboratuvar sonuçları gelene kadar prosedürlerin her gün tekrar edilmesi.. edilmesi Epidemiyolojik bağı olan çiftlikler : resmi kontrol. kontrol. 18
Şüpheli Çiftlikte Hareket Kısıtlamaları Duyarlı hayvanlar Madde Hayvan karkası Araçlar Duyarlı Hayvanlar Diğer hayvanlar ŞÜPHELİ OLAN ÇİFTLİK İnsanlar Hayvansal ürün İnsanlar Araçlar Atıklar RV, risk değerlendirmelerini temel alarak uygulanan önlemler ile kanatlıların ve ürünlerinin varış yerini göz önüne alarak burada belirtilen bazı maddelerin işletme dışına çıkışına gerekli biyogüvenlik önlemleri alınarak izin verebilir. İnsanlar, evcil memeli hayvanlar, araçlar, alet ve malzemelerin işletmeye giriş ve çıkışları şartlara ve RV in iznine bağlıdır. Şüpheli Çiftlikte Dezenfeksiyon Uygun dezenfeksiyon noktaları giriş / çıkış. çıkış. Aşağıdakilerin dezenfeksiyonu: dezenfeksiyonu: Araçlar : dışarıda ve mümkünse içerde. içerde. İçerde ve dışarıdaki ekipman. ekipman. Çıkış öncesi personel. personel. Mümkünse personel iş tulumu giymeli. giymeli. Mümkün olmayan durumda personel eve varır varmaz kıyafetlerini yıkamalı. yıkamalı. Yıkanma suyu su yolları ile karışmamalı.. karışmamalı 19
Kişisel Koruyucu Kıyafetin Çıkarılması Çiftlikten ayrılırken RV / LV: giyinme odasında: odasında: Çizme ve gözlük dezenfekte edilebilir sterilize edilebilir tüm ekipman bir otoklav torbasında toplanıp ağzı bağlanarak 2. bir torbaya yerleştirilir Tek kullanımlık malzemelerin hepsini plastik bir torbaya konup imha edilmek üzere işletmede bırakılır. Kaynak: B. Dufour Şüphe sona erene dek veya enfekte olan çiftlikle temastan 3gün sonraya kadar diğer kanatlı hayvan çiftliklerine ziyaret yasaktır. 20
Negatif sonuç alınması durumunda Ticari işletmelerde, köy kanatlılarında ve kanatlılarda yapılan vaka tanımları da alınarak söz konusu hastalıktan dolayı alanlarda alınan tüm tedbirler gerektiği ortadan kaldırılır kaldırılır.. yabani dikkate şüpheli şekilde Bakanlığa bilgi verilir verilir.. Teyit edilmiş vaka 21
Hastalığın Bildirimi Yabani kanatlılarda tespit edilen NAI hastalığı İl Müdürlükleri tarafından, bireysel vaka olarak değerlendirilir. Hastalığın teyit edildiği bireysel vakalarda hastalık çıkış raporu düzenlenmez. Vaka tanımlamalarına göre işlemlerde bulunulur. Sadece hayvanın bulunduğu yer ve çevresindeki duyarlı hayvanların sayısı ile hastalığın özelliği dikkate alınarak bildirilmesinde fayda görülen diğer bilgiler Bakanlığa yazılı rapor olarak bildirilir. Hastalığın Bildirimi Hastalık bildirimi çerçevesinde gerekli bilgiler; Hastalık çıkışında Hastalık Çıkış Raporu, Mihrak Araştırma Formlarının ilgili bölümleri ve gerekli durumlarda yazılı ek raporla, Hastalık sönünceye kadar rutin olarak her hafta Perşembe akşamına kadar ve ayrıca Bakanlığın gerekli görmesi durumunda diğer günlerde de güncellenerek Mihrak Araştırma Formlarının ilgili bölümleri ve gerekli durumlarda yazılı Ara Raporlarla, Hastalık sönüşünde de Mihrak Araştırma Formlarının tamamı ve Hastalık Çıkış ve Sönüş Raporu ile Bakanlığa elektronik ortamda veya faks ve resmi yazı ile bildirilir. 22
İHBARİ MECBURİ YÜKSEK PATOJENİTELİ AVİAN INFLUENZA (HPNAI) HASTALIĞININ RESMİ TEYİDİNDE ALINACAK ÖNLEMLER Kısıtlı Alanların Oluşturulması Gözetim bölgesi Koruma bölgesi 23
KIA Genel Önlemler Etkili karantina ve hareket kontrolleri = elzemdir elzemdir.. Günlük klinik gözlemleme / Çiftçiler : durumda bir değişiklik olduğunda veterinere söylenmelidir. Otomatik olarak virus yayılmasını engellemek için KIA dan çıkan insanlar 3 gün boyunca kanatlı hayvanlarla temastan kaçınmalıdırlar. Tüm kanatlı pazarları kapatılmalıdır ve kontamine olma ihtimali olan alanlar dezenfekte edilmelidir. BKA dışında ve içinde hiçbir yasa dışı taşıma ya da ticaretin yapılmaması sağlanmalıdır; bunun için polis ve silahlı kuvvetlerden yardım istenir. Yetkili otorite, epidemiyolojik veya başka bir bulgu olduğunda, işletmelere veya risk altındaki alanlarda kümes hayvanları veya kapalı beslenen kuşların koruyucu amaçla kesim veya öldürülmesini kapsayan bir koruyucu eradikasyon programı uygulayabilir. KIA Hareket Kontrolü AI bertaraf edilene dek belli bir seviyeye kadar devam ettirilmelidir. Tüm enfekte mekanlar, hastalık temas mekanları ve şüpheli bölgeler karantina altına alınır. Polis ve silahlı kuvvetlerden yardım istenir. Acil durumda kesim için sağlam hassas kanatlılar resmi denetim altında taşınabilirler. KA içinde kesimevi; kesimevi; kamyonlar her işlemden sonra resmi kontrol altında temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidirler. Yetkililer, kanatlıları, azaltma yoluyla KA dışındaki belirlenmiş kesimevlerine aşağıdaki durumlarda gönderebilirler: gönderebilirler: İşletme kayıtları resmi kontrole tabi tutulmuş ve işletmedeki epidemiyolojik durum AI hastalık / kontaminasyon şüphesi bulunmadığında, RV işletmedeki bütün hassas kanatlıları inceleyip negatif sonuç aldığında İstatistiki parametreler çerçevesinde temsili sayıdaki kanatlının klinik muayeneye tabi tutulmasından sonra -> klinik AI nın bulunmaması Kesimevinin YHKM tarafından belirlenmesi ve GA na mümkün olduğu kadar yakın olması. 24
HPNAI Mihrak Alanı Hastalığın laboratuvar bulguları ile tespit ve teyit edildiği işletmedir. Mihrak Hareketleri Hassas hayvanlar Malzeme Hayvan karkası Araçlar Diğer hayvanlar ENFEKTE OLAN ÇİFTLİK Hassas hayvanlar İnsanlar İnsanlar Araçlar Hayvansal ürün Atıklar Kapalı beslenen kuşlar, evcil memeliler, araçlar, atıklar resmi veteriner hekimin izni olmaksızın işletmeye giremez ve çıkamaz. Bu kısıtlama, insanlar ve yaşam alanından geçiş yapan evcil memeliler için geçerli değildir. 25
HPNAI Mihrak Önlemleri Teyit sonrası tüm kanatlı hayvanlar en kısa zamanda itlaf edilir. YO, AI nın yayılma riskinin değerlendirmesine bağlı olarak; Bazı ticari işletmelerde (iki ayrı üniteye sahip olan) veya Bazı ticari olmayan işletmelerde (sirk, hayvanat bahçesi, hayvan satış dükkanı, milli park, bilimsel amaçla veya soyu tükenmekte olan türlerin korunması için veya resmi kayıtlı nadir olarak bulunan kanatlı ırklarının bulunduğu) istisna uygulayabilir. Bütün karkaslar, yumurtalar ve hayvansal ürünler (yem, gübre, altlık, tüyler, vs.) imha edilir veya uygun işleme tabi tutulur. HPNAI Mihrak Önlemleri Aşağıdakiler izlenir ve imha edilir : kuluçka dönemi sırasında kesilen hayvanların etleri. etleri. kuluçka dönemi sırasında çiftlikten alınmış sofralık yumurtalar (Belli şartlarda, belirli yerlere taşınan yumurtalar için istisna uygulanabilir) kuluçka dönemi sırasında çiftlikten alınmış kuluçkalık yumurtalar Civcivlerin sağlıklı ve satılmış olması durumunda bu hayvanlar resmi kontrol altına alınacaklardır. Çok dikkatli temizlik ve dezenfeksiyon. dezenfeksiyon. Temizlik ve dezenfeksiyon sonrası + resmi izin alınmadan 21 günden önce stoklar yeniden doldurulmamalıdır. 26
HPNAI Koruma Alanı (KA) KA Genel Önlemleri Tüm kanatlı hayvan çiftliklerini belirlenir ve kanatlı hayvanların sayımı yapılır. yapılır. Ticari işletmeleri her 3 günde bir ziyaret edilir : klinik muayene, numune alma işlemleri yapılır. Ziyaretçilerin kaydı tutulmalıdır. Aşağıdakilerin yerine getirilmesini sağlanmalıdır: Çiftliklerdeki tüm kanatlıların kapalı tutulması ve ölenlerin imha edilmesi, Çiftliklerin giriş ve çıkışlarında gerekli dezenfeksiyonun yapılması; yapılması; KA içerisinde kanatlı ve kanatlı ürünlerini taşıyan araçların hareketlerinin kontrol edilmesi;; edilmesi Kanatlı hareketlerinin hava, tren veya otoyol vasıtasıyla bölgeden transit geçişi hariç yasaklanması;; yasaklanması Fuar, pazar veya diğer sergileme faaliyetlerinin yasaklanması; yasaklanması; Aşağıdaki istisnalar dışında kanatlıların ve kuluçka yumurtalarının çiftlik dışına çıkmasının yasaklanması; yasaklanması; 27
KA Müsaade Edilebilen Hareketler Enfekte olmayan KA çiftliklerinden kanatlı hayvanlar kontrol bölgesindeki veya YHKM ce belirlenmiş KA dışındaki kesimevi. kesimevi. KA dan günlük civcivler ve piliçler, GA veya kısıtlı olmayan bölgelere içinde başka herhangi kanatlı hayvan içermeyen boş çiftliklere. Gittiği çiftlikler resmi kontrol altına alınacaktır. Enfekte olmayan KA çiftliklerinden sofralık yumurtaların belli merkezlere taşınmasına, Enfekte olmayan KA çiftliklerinden dezenfeksiyon sonrası YHKM ce belirlenen kuluçkahanelere yumurtalar : 30 dakika formal fumigasyonu % 2.52.5-3 sody sodyum hypochlorite solusyonu solusyonu ile yıkama KA Müsaade Edilebilen Hareketler İçin İzin Alınması KA den kanatlı hayvan veya hayvan ürünlerinin dışarıya çıkmasına izin almak için: için: Çiftlik içinde muayene / RV -> rapor rapor.. Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu raporu gözden geçirir : uygun görülürse harekete izin verilir. verilir. Resmi kontrol altında taşıma. Kullanılan kamyonlar kullanım öncesi ve sonrası dezenfekte edilir. 28
HPNAI Gözetim Alanı (GA) GA Önlemleri Bölge sınırlarına uyarı işaretleri yerleştirilir. BURADA KUŞ GRİBİ VARDIR VARDIR Bütün ticari işletmeler belirlenir ve kanatlı hayvanların sayımı yapılır. Düzenli ziyaretler (10 günden daha fazla ara vermemek kaydıyla) İşletmelerdeki morbidite veya mortalitedeki herhangi bir artış veya işletmenin üretim verilerindeki belirgin bir düşüş hemen yetkili otoriteye bildirilir ve yetkili otorite tarafından teşhis kılavuzuna uygun olarak gereken araştırmalar gerçekleştirir. İşletmelere giren ve çıkan kişiler, Avian influenza nın yayılmasını önlemek amacıyla alınan biyogüvenlik önlemlerine uymak zorundadır. Kanatlı hayvan fuarları, pazarları ve sergileme yerleri yasaklanır. Av amacıyla yetiştirilen kümes hayvanları kapalı tutulur ve sürüye yeni hayvan girişine müsaade edilmez. Önlemlere mihrakın ön temizlik ve dezenfeksiyonu tamamlandıktan sonra en az 30 gün süreyle devam edilir. 29
GA Hareketlerinin Kontrolü İzin alınması durumunda yem, gübre, altlık veya ekipmanın bölge dışına çıkarılmasına müsaade edilir. GA içinde kanatlı hayvanlar ve kuluçkalık yumurtalar = izin alındığında müsaade edilir. edilir. GA den diğer bölgelere kanatlı hayvanlar = YHKM tarafından belirtilmiş özel bir kesimevine direk olarak taşınmaları haricinde yasaktır. Bu durumda da etin üzerine özel bir işaret konulmalıdır. Yumurtalar sadece YHKM tarafından belirtilen kuluçkahanelere gönderilebilirler. Dağıtım öncesi yumurtalar ve paketler dezenfekte edilecektir. Kaynağı ve istikameti KA/GA dışında olduğunda ve hayvanlar KA/GA içinde boşaltılmadığında hava yolu, otoyol, karayolu veya tren yolu ile transit geçişine izin alındığında müsaade edilir. Kanatlılar GA içinde durduğunda şüpheli hale gelirler. İHBARİ MECBURİ DÜŞÜK PATOJENİTELİ AVIAN INFLUENZA (LPNAI) HASTALIĞININ RESMİ TEYİDİNDE ALINACAK ÖNLEMLER 30
LPNAI Kısıtlı Alan Oluşturulması Mihrak işletme etrafında en az 1 kilometre yarıçapında bir kısıtlı alan belirlenir. Bir kuluçkahanede LPNAI tespit edilirse, yetkili otorite risk değerlendirmelerine dayanarak bu kısıtlı alan oluşturulması ve kısıtlı alanda alınacak önlemlerin bazılarını veya hepsini göz ardı edebilir. Ticari olmayan bir işletme, sirk, hayvanat bahçesi, evcil hayvan satış dükkanları, milli park, bilimsel araştırma veya soyu tükenen hayvanları veya resmi olarak kayıtlı nadir kanatlıların korunması amacıyla kapalı tutulan mekanlarda LPNAI salgını tespit edildiğinde bu bölümde belirtilen önlemleri hastalığın kontrolünü tehlikeye atmayacak şekilde azaltabilir. İki veya daha fazla sayıda ayrı üretim biriminin bulunduğu bir işletmede LPNAI salgını olduğunda, yetkili otorite, sağlıklı tavukların bulunduğu üretim birimlerinde hastalığın kontrolünü tehlikeye atmamak şartıyla, mihraklarda alınması gereken önlemlerden biri olan sayının azaltılması ile ilgili önlemlerde istisna yapabilir. LPNAI Kısıtlı Alanda Alınacak Önlemler Bütün ticari işletmeler belirlenir ve hayvan sayımları yapılır. Ticari işletmelerdeki kanatlılarda laboratuvar testlerinin yapılması sağlanır. Kanatlılar, yumurtlamaya hazır kanatlılar, günlük civcivler ve yumurtaların taşınması izne ve yetkili otorite tarafından uygun görülen diğer kontrol önlemlerine tabidir. Bu kısıtlama durmadan ve yükleme yapmadan doğrudan geçişler için geçerli değildir. İşletmelerde ölen hayvanların karkasları imha ettirilir. İşletmelere giren veya çıkan kişiler için gerekli biyogüvenlik önlemlerinin alınması sağlanır. Kümes hayvanları ile kapalı beslenen kuşların fuar, pazar, gösteri ve diğer amaçlarla bir araya toplanması yetkili otoritenin izni olmaksızın yasaktır. 31
KA Müsaade Edilebilen Hareketler Kanatlıların kesim için kesimhaneye direkt nakline, Kanatlıların başka bir boş işletmeye gönderilmesine orada 21 gün resmi kontrol altında alınması şartıyla, Günlük civcivlerin götürüldükleri işletmede 21 gün süre resmi kontrol altına alınması şartıyla, kısıtlı alan dışından gelen günlük civcivlerin belli biyogüvenlik şartıyla doğrudan nakline, Kuluçkalık yumurta, yumurta ve ambalajların dezenfekte edildikten sonra belirlenen kuluçkahaneye direkt nakline, Sofralık yumurtaların tek kullanımlık ambalajlanmalarından sonra paketleme merkezlerine veya yumurta ürünleri üretim merkezine direkt taşınmalarına, Yumurtaların imha amacıyla kısıtlı alan dışına çıkarılmasına, Kullanılmış altlık ve gübrenin işletme dışına taşınması yasaktır. Ancak biyogüvenlik önlemleri alınarak gübre işleme tesisine gönderilmesi amacıyla taşınmasına izin verilir. Evcil memelilerin kanatlı işletmesi bulunan işletmelere giriş çıkışları izne tabidir. LPNAI Mihraklarında Alınacak Önlemler Yapılan risk değerlendirmelerine uygun olarak resmi gözetim altında kanatlıların sayılarında azaltma yapılır. Sayının azaltılması - İtlaf veya - Belli şartlar sağlanarak kesimhanede kesim (laboratuvar sonuçları ve risk değerlendirmeleri LPNAI bulaşma riski çok az olduğunu doğrulamalıdır) Karkaslar ve kuluçkalık yumurtalar imha edilir. RV talimatına göre kontamine materyal için gereği yapılır. Kontamine bina, ekipman, taşıma araçları, altlık, yem ve gübre uygun temizlik ve/veya dezenfeksiyona tabi tutulur. Evcil memeliler işletmeye giriş ve çıkış yapamaz. 32
LPNAI Mihraklarında Alınacak Önlemler Aşağıdakiler izlenir. Kuluçka dönemi sırasında çiftlikten alınmış kuluçkalık yumurtalar. (civcivlerin resmi gözetim altında çıkması sağlanır ve gerekli laboratuvar incelemeleri yapılır) Kuluçka dönemi sırasında çiftlikten alınmış sofralık yumurtalar.. yumurtalar (Tek kullanımlık ambalajlanmışsa ve belli biyogüvenlik önlemleri alınarak; -Yumurta paketleme merkezine, -Yumurta üretim merkezine, -İmha amacıyla taşınmışsa izin verilir) LPNAI Salgınında Önlemlerin Süresi Enfekte işletmenin temizlik ve dezenfeksiyonunun tamamlanmasından sonra en az 21 gün sonra veya Salgının doğrulanmasından sonra en az 42 gün süreyle teşhis kılavuzuna uygun olarak diğer kısıtlı alan içerisinde gerçekleştirilen araştırmalar ve laboratuvar testlerine dayanarak yetkili otorite, LPNAI nın yayılımının önemsiz derecede olduğuna karar verene kadar önlemler sürdürülür. Önlemlerin süresi TKB tarafından gerekli görülmesi durumunda uzatılır. 33
Domuz ve Diğer Türlerde Alınması Gereken Önlemler Hayvanlara laboratuvar testleri uygulanır. Laboratuvar testleri pozitif bulunan hayvanların bir sonraki testleri Avian influenza nın yayılma riskinin çok düşük olduğunu gösterdiğinde, bu hayvanların bir başka işletmeye veya belirli bir kesimhaneye gönderilmesine izin verir verir.. Laboratuvar testleri ciddi sağlık tehlikesi belirlediğinde en kısa zamanda itlaf edilirler edilirler.. Kontak işletmelerde de bu tedbirler alınır alınır.. Bakanlık AI nın diğer türlere bulaşmasını engellemek için ek önlemlerin uygulanmasını isteyebilir isteyebilir.. Diğer önlemler 34
İtlaf (giriş giriş)) Tüm enfekte ve hastalıkla temasta olan mekanlarda uygulanan bir strateji. strateji. diğer kontrol metotları ile birlik içinde en kısa zamanda mevcut mevzuatlara göre yerine getirilir enfektif kanatlılara ( yüksek atıklı) imhada öncelik verilir. Enfekte olan organik maddelerle yabani kanatlıların teması kısıtlanır (gömme / yakma /rendering) Dezenfeksiyon Enfekte olan kanatlılarla ve atıklarıyla temas önemli riskler taşır. taşır. Diğer bulaşma yolları : kontamine olmuş kıyafetler ve ekipmanlar, vahşi yaşam Yayılmayı en aza indirme = kıyafet, ayakkabı, ekipman vb. şeyler kanatlılarla temastan önce ve sonra temizlenip dezenfekte edilmeli, edilmeli, tek kullanımlık koruyucu kıyafet kullanılmalı. İşletme sahibi : ayak banyosu sağlanması + binalardan her giriş çıkışta dezenfeksiyon.. dezenfeksiyon YHKM : çiftlik ve kısıtlanmış bölgedeki giriş / çıkışta dezenfeksiyon. dezenfeksiyon. Kıyafet veya botlarında görünür bir şekilde çamur, hayvan dışkısı, gübre olan hiç kimse canlı hayvancılığın yapıldığı binalara kıyafetlerini ve botlarını temizleyip dezenfekte etmeden giremez. 35
Aşılama Aşılama Çok fazla sayıda virüs alt türleri + suş değişimi vaksinal suşların seçilmesini zorlaştırır. zorlaştırır. Aşılar : klinik semptomların gelişmesini önler hastalığın ortaya çıkmasını + virüs virüs yayılmasını önleyemez. Türkiye de yasaktır. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (KKGM) uygulanıp uygulanmayacağına ve hangi aşı ile aşılama programı yapılacağına karar verir. Türkiye de AI aşı üretimi yoktur. Bakanlıkça koruyucu veya acil aşılama yapılmasına karar verilmesi durumunda aşılama planının nasıl yapılacağı, hangi aşı stoklarından yararlanacağı, aşılı bölgelerden aşısız bölgelere, aşısız bölgelerden aşılı bölgelere hareketlerin nasıl yapılacağı AEP da belirtilmektedir. Aşılama yalnızca resmi veteriner hekimler tarafından yapılır. 36
Personel Eğitimi Personelin Eğitimi Acil Durum Planı çerçevesinde uygulanacak olan farklı grupların eğitiminden ve eğitim programından KKGM sorumludur sorumludur.. Yerel düzeyde uygulanacak eğitim programlarından ise İl Müdürlükleri sorumludur.. sorumludur 37
En Kötü Durum Senaryosu Semptomlar Kontrol edilemeyen yayılma, yayılma, Nüfusun yüksek yoğunlukta olduğu bölgelerde mihraklar,, mihraklar Kısa zaman içinde veya beklenmeyen bölgelerde yeni mihraklar,, mihraklar Başarısız kontrol önlemleri, önlemleri, Son risk değerlendirmesi AI nın hızlı yayılma eğilimini göstermektedir. 38
Önlemlerin güçlendirilmesi Epidemiyolojik araştırmaların ve risk değerlendirmesi tekrarının yoğunlaştırılması, Enfekte bölgelerdeki önlemlerin genişletilmesi ve güçlendirilmesi,, güçlendirilmesi Ölü, canlı hayvan, hayvan ürünleri, yem, insan taşıma araçları ile taşıma şekilleri gibi riskli görülen tüm hususlarla ilgili şartların kontrolü, Hemen itlaf etme / enfekte olan ve ölü hayvanların yok edilmesi ve tazminatların en kısa sürede tamamlanması, Hijyen önlemlerinin iyileştirilmesi (temizlik, dezenfekte etme, hayvan sağlık kontrolü). kontrolü). Önlemlerin güçlendirilmesi RV/UHKM tarafından aşağıdakilerin hareketlerine derhal yasak konulması Bölge içindeki hayvanların hareketleri, Bölgeden gelen ve bölgeye giden tüm hayvan çeşitlerine ve hayvan ürünlerine.. ürünlerine Gerektiğinde TKB tarafından enfekte olmamış bölgelerden personel sağlanılır, İhtiyaç duyulursa önlemlerin uygulanmasında özel veteriner hekimler kullanılabilinir, Teşhis sisteminin ayarlanması: ayarlanması: laboratuvarlar arası işbirliği +/-- Acil durum aşılaması. +/ aşılaması. 39
Çevresel Konular Hayvanlar ve Hayvansal Ürünlerin İmhası Çukura gömme ile ortadan kaldırma; -Enfekte olmuş çiftliğin mümkün olan en yakın yerinde, -Tercihen yerleşim yerlerinden uzakta, -Hayvan uğrağı olmayan, -Akarsulardan uzak, -Yer altı sularını kirletmeyecek yerlerde 2 m. derinliğinde çukur açılmalıdır. Yakma ünitelerinde yakılarak ortadan kaldırma; -Yarım saat 120 0C lik ısıda yakılmalıdır. 40
Mobil Yakma Üniteleri Hastalık Bilinci ve Halkla İlişkiler 41
Hastalık Bilinci ve Halkla İlişkiler Hastalıkla ilgili gizli bilgiler yalnızca seçilmiş sorumlu adreslere bildirilir. Hastalığın seyri konusunda, halkın bilgilendirilmesi ise KKGM bilgilendirmesi doğrultusunda; -Bakan, -Basın Müşavirliği, -UHKM tarafından belirlenmiş bir sözcü Raporlama Hastalık şüphesi, teşhisi ya da teyidi durumunda ve hastalık sönüşü ile ilgili İl Müdürlüğü KKGM ye bilgi verir (Hastalık Çıkış Raporu ve Hastalık Çıkış Sönüş Raporu) KKGM de hastalığın teşhisini takiben OIE, AB ve komşu ülkeler ile ilgili uluslararası kuruluşlara bilgi verir. Bildirimler en kısa sürede yapılır. 42
Kamuoyunun Bilinçlendirilmesi TKB Bültenlerinin tarımla ilgili olan basın ve radyo yayımları, kahvehane, köy ziyaretleri ve TV kanalları yolu ile tanıtımı yapılır yapılır.. Çiftçileri ve sürüleri düzenli olarak ziyaret eden profesyonel personeli hedef alan hastalık bilinci oluşturma kampanyaları ihtiyaç olduğunda yapılır yapılır.. Çiftçiler için düzenli eğitim programları ile çiftçiler için sohbet programları hastalık bilincinin muhafazası için uygulanmalıdır uygulanmalıdır.. Stratejik İletişim Çalışma Grubu tarafından oluşturulan afiş, broşürler ve yayınlar kullanılır kullanılır.. Bu yayınlara ek olarak internet siteleri http http:://tkb //tkb..gov gov..tr tr,, http:://www http //www..kkgm kkgm..gov gov..tr tr,, http:://www http //www..kusgribi kusgribi..gov gov..tr tr,, http:://oie http //oie..int http::// http //..europa europa..eu eu..int kullanılmalıdır kullanılmalıdır.. Gazete Haberleri 43
Kuş Gribi WEB Sayfası 44
Gazeteciler için Bilgi Notu Gazeteciler için Bilgi Notu 45
Kamu için Bilgi Notu 46
TEŞEKKÜRLER 47