2009 UN İLK ÇEYREĞİNDE BANKA SEKTÖRÜ Neredeyse birlikte gerileme kaydeden faizler ve enflasyon, bankaların mali tablolarına parlak bir ışık saçtı. 2008 in son çeyreğinde küresel krizin etkilerini hızlı bir şekilde yaşamaya başlamamızla birlikte bankacılık sektöründe %15 seviyelerinde olan mevduat faizleri %23 lere kadar yükselme kaydetmişti. Bu gelişme bankaların topladıkları mevduatın vadesinin kısa olmasından dolayı maliyetin artmasına ve daha önce düşük faizle kullandırdıkları kredilerden zarar etmeye başlamalarına neden olmuştu. Diğer taraftan faizlerin yükselmesi bankaların ellerindeki tahvil/bonoların fazilerinin de artması nedeniyle zararın da artmasına sebep olmuştu. Fakat çok parlak geçen 2008 in ilk üç çeyreği sayesinde, ki bu sefer önceki krizlerden farklı olarak sektörün açık pozsiyonu da çok sınırlı olunca, 2008 in son çeyreğindeki olumsuzluk sadece karda azalma olarak gerçekleşmiş ve bankaların 2008 yılını karla kapatmalarına olanak sağlamıştır. Global çapta faizlerin mininum seviyeye çekilme sürecine girilmesi, ki Merkez Bankası bu akıma ancak Aralık ayında katılabilmiştir, bankaların bono/tahvil portföy getirilerinin artmasını sağlamış ve sektörün rahat nefes almasına imkan tanımıştır. 2008 yılının son döneminde bankalar kaynaklarını yatırdıkları alanı değiştirme sürecine girmişlerdir. Yoğun kredi kullandırma faaliyetinden vazgeçip, devleti fonlama eğilimine geçmişlerdir. Alınan yüksek faizli DİBS ler Merkez Bankası nın hızlı bir şekilde faiz indirimine gitmesi ile beklentilerin oldukça üzerinde değerlenmesine olanak sağlamıştır. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 1
Diğer taraftan mevduat faizlerindeki yükselişleri kredi faizlerine yansıtan sektör, Merkez Bankası nın faiz indirimine karşın, bunu mevduat faizlerine yansıtmış ama kredi faizlerindeki indirimi sınırlı bırakmıştır. Bu gelişme ise kredi kullandırmada risk priminin korunması ile karlılıkların artmasına olanak sağlayan diğer bir etmen olmuştur. Karı arttrıran diğer bir etmen ise sabit faizli ve uzun vadeli kullandırılan kredilerin, faizlerin düşmesi ile birlikte karın artmasına imkan tanımasıdır. Özetle yükselen faizler bankaları vururken, düşen faizler ise derin nefes almalarına olanak sağlamıştır. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 2
Mevduat faizleri, mevduatın vadesi kısa olduğundan hızlı gerileme kaydederken, daha uzun vadeli olan bono ve kredi portföylerinin faizleri gecikmeli ve daha yavaş düşünce, bankaların esas faaliyet karlarının göstergesi olan net faiz marjları da yılın ilk çeyreğinde iyi gelmiş olup, bu trend ikinci çeyrekte de devam edecektir. Daha önce de belirtiğimiz gibi 3Ç09 ve 4Ç09 dönemleri bu trendin devam etmesi çok zordur. Çünkü; Merkez Bankasının faiz indiriminde sona yaklaşmış olması, bono portföylerinden elde edilen karın içinde bulunduğumuz dönemdeki gibi olmasını engelleyecektir. Sürekli artan bütçe açıkları ve kamunun borçlanma ihtiyacı faizlerin daha fazla inmesine izin vermemektedir. Reel sektörün ödemelerindeki güçlüklerin etkilerinin görülmeye başlaması, ki bankaların sürekli yükselen takipteki krediler için ayırdıkları karşılıklardaki artışlar da bankalardaki karın artış hızına ciddi baskı yapacaktır. Yurtiçinde kullandırılan krediler artmazken, bankaların sendikasyon kredileri istenildiği şekilde yenilenmeye devam ediyor. Son yenilemelerde LIBOR ve EUROLIBOR + 250 oranının geçerli olduğunu gördük. Maliyetlere baktığımızda yükseliş var ama bu artış LIBOR a ek oran için geçerli olup, LIBOR oranı gerilediğinden dolayı maliyet artışı da dolayısıyla sınırlı kalmaktadır. Olumlu gidişat devam ettiği sürece daha yüksek yenileme oranları ile karşılaşabiliriz. Çünkü şimdi almazlarsa kredilerini büyütmek istediklerinde daha yüksek maliyete katlanmak zorunda kalacaklardır. Diğer taraftan sendikasyon yenilenme oranlarında azalma görme ihtimali de göz ardı edilmemelidir. Çünkü yurtiçinde azalan kredi talebi neticesinde gerileme kaydeden kredi kullanım oranları düşerken, faizlerin gerilemesi de mevduat faizlerinde düşüş ve karlılıkları artırıcı etki yaparken, bu durum Hazine nin fonlanmasını bundan sonrası için çok cazip olmaktan çıkarabilir. Sonuç olarak da zaten likit olan bankalar finansman tarafında daha güçlü olmak için sendikasyonlarını yenilemeyebilirler. Bankaların sağlam mali yapıları, kredi vermedeki talepten de kaynaklanan isteksizliği, bankalar için oldukça avantajlı bir finansman kaynağı olan sendikasyona şimdilik mesafeli bakmalarına neden olmaktadır. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 3
Merkez Bankası politikalarından ve piyasa koşullarındaki iyileşmeden dolayı karlık hızlı arttı. Kar yedeklerindeki ve ödenmiş sermayedeki artış, özkaynak artışını olumlu etkilemiştir. Özkaynakların toplam aktiflere oranı %11 düzeyindedir. Özkaynaklardaki büyüme sayesinde bilançolar daha hızlı büyüme kaydederken, duran aktiflerdeki artışın sınırlı kalması serbest özkaynakların artmasına olanak sağlamıştır. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 4
Kullandırılan kredi miktarı artmazken, bankaların faiz gelirlerini arttırmaları yüksek faiz elde etmelerinden kaynaklanıyor. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 5
Risk yapısının değişmesine rağmen sermaye yeterlilik rasyosu 2009 un ilk çeyreğinde %18,7 ye ulaştı. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 6
Tahsili gecikmiş alacaklardaki artış karşısında, sorunlu kredilerin %88 i için karşılık ayrıldı. Dolayısıyla takipteki alacaklar artarken, bankaların ayırdıkları karşılıkların da artması ile, ki bu parayla kredi verebilicek ya da tahvil alarak kazançlarını artırabilme imkanına kavuşabilecekken, bankalar bundan mahrum kalmış olup, bu da kredi faizi ile mevduat faizi arasındaki farkın göreceli korunmasına neden olmaktadır. Toplam mevduatın bilanço içindeki payı %61 olup, en önemli kaynak olmaya devam etmektedir. Türk Lirası mevduatın payı % 39, yabancı para mevduatın payı % 22 iken, yurt dışından sağlanan kredilerin bilanço içindeki payı ise %13 tür. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 7
Faiz gelirlerinde en önemli iki kalem, menkul değerlerden ve kredilerden alınan faizler olmuştur. Faiz giderlerinin büyük bir kısmı ise mevduata verilen faizlerden kaynaklanmıştır. Kredilerden alınan faizlerin uzun vadeli, mevduata ödenen faizlerin ise kısa vadeli olmasından dolayı, faiz oranlarındaki düşüşlerde kredilerdeki faizlerin değişmemesinden dolayı bankaların faiz gelirleri, faiz giderlerinden daha hızlı bir şekilde artış göstermiştir. Ayrıca, türev işlemlerden elde edilen kar ve kambiyo zararının azalması da kara olumlu katkı sağlamıştır. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 8
GES ve KATILIM BANKALARI Bankalar faizlerdeki iniş ve kredi pazarındaki daralma nedeniyle ellerindeki likitideyle Hazine yi fonlayarak yüksek karlar elde ederken, faiz enstrümanını kullanamayan katılım bankaları, biriken likitidelerini değerlendirmekte oldukça zorlanmaktadır. Ekonomideki durgunluk sonucu reel sektörün kredi talebindeki daralmadan en fazla etkilenenlerden biri de katılım bankaları oldu. Azami 1 yıl vade ile muharaba hizmeti veren sektör bankaları, doğrudan kredi yerine müşteri ile ticaret yaparak kredi veriyorlar. Bu farklık da daralan kredi piyasasında, sektörün alacağı payın azalmasına neden oluyor. Gerçek amacı reel sektörü fonlamak olan bir alanda TKBB verilerine göre kredilerde gerçekleşen %4 büyüme önemli sayılmıyor. Katılım bankalarının topladığı fonlardaki %30 luk kaynak artışına karşılık, sektör sınırlı enstrüman sayısı nedeniyle bu kaynağı muhabir bankalarda değerlendirmek zorunda kalmıştır. Devlet iç borçlanma senetlerinin yatırımcı tabanını genişletmek amacıyla Hazine taraffından çıkarılan ve TPAO, DMO, DHMİ ve KIYEM i içinde barındıran, bu kurumlardan bütçeye aktarılan hasılat paylarına endekslenen Gelire Endeksli Senet (GES), bu noktada katılım bankalarının ellerindeki kaynakları kullanabilecekleri bir enstrüman olarak devreye girmekte ve katılım bankalarının rahat nefes almalarına yardımcı olmaktadır. İlk ihraca vadesinin üç yıl olmasından dolayı çok düşük kalan ilginin, ikinci ihraçla birlikte 1,3 milyarlık büyüklüğe ulaşması ve yaklaşık %90 ının katılım bankaları tarafından satın alınması, bu enstrümanın gerçek alıcılarının kimler olduğunu açık bir şekilde göstermiş oldu. Fakat gelir ortaklığı senetlerinin ikincil piyasasının oluşmamış olması ve %5 BSMV ye tabii bulunmaları, GES in katılım bankaları için uzun süreli bir çözüm yolu olmadığının en büyük göstergesi olmuştur. Likitidenin elde tutulması ile maliyetlerin artması sektörün kardan zarar etmesine neden olurken, GES bu dönemde katılım bankalarının da nemalanmasına olanak sağlayan bir enstrüman olarak karşımıza çıkmıştır. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 9
M. Baki ATILAL Araştırma, Müdür m.baki@turkishyatirim.com + 90 212 315 1071 Diğer raporlarımıza WWW.TURKBORSA.NET adresinden ulaşabilirsiniz. ÇEKİNCE : Bu rapordaki bilgi ve fikirler Turkish Yatırım tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan derlenerek hazırlanmıştır. Turkish Yatırım bu bilgilerin doğruluğu veya bütünlüğü konusunda bir garanti veremez. Raporda yer alan yatırım, bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Bu rapordaki görüşler, tahmin ve prejeksiyonlar raporu hazırlayan analistlerin fikirlerini yansıtmaktadır. Analist/ler görüş ve tahminlerini haber vermeksizin değiştirme hakkına sahiptirler. Bu rapor sadece bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Turkish Yatırım ve personeli bu rapordaki bilgilerin eksikliğinden veya yanlışlığından dolayı hiçbir şart altında sorumlu tutulamaz. LÜTFEN SON SAYFADAKİ ÇEKİNCEYİ OKUYUNUZ. 10