1. MEVCUT DURUM Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de inşaat sektörünün performansı ekonominin genel gidişatıyla paralel bir gelişim göstermektedir. Sektör, ekonomi büyürken ondan daha hızlı bir tempo ile büyümekte ve büyümeye katkı sağlamakta, ancak ekonomi küçülürken de ondan daha hızlı bir tempoyla küçülmektedir. 1999 yılından bu yana inşaat sektörü, GSYH büyüme trendiyle pararlel bir gelişim izlemiştir. Ekonomide meydana gelen dalgalanmalar sebebiyle, sektörde inişli çıkışlı bir büyüme trendi yaşanmıştır. Bu bağlamda inşaat sektörü büyüme hızı, küresel krizin olduğu 2008 ve 2009 yıllarında dibe vurmuş, 2010 ve 2011 yıllarında hızlı bir yükselişe geçmiş, 2012 de yaşanan durgunluğun ardından 2013 de ılımlı bir toparlanma göstermiştir. 2013 yılının başından itibaren hızla gelişme gösteren sektör, yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde daha da güçlenerek Türkiye ortalamasının üzerinde büyüme sergilemiştir. İnşaat sektöründe üretim, 2014 yılının ikinci yarısından itibaren ekonomideki yavaşlama paralelinde önemli ölçüde hız kesmiştir. 2014 yılı birinci çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,8 olan büyüme oranı, ikinci çeyrekte yüzde 3,4 e, üçüncü çeyrekte yüzde 2 ye gerilemiş, sektör son çeyrekte yüzde 2 oranında küçülmüştür. 2014 yılı genelinde ise GSYH de yüzde 2,9 a gerileyen büyüme paralelinde, sektörde de yüzde 2,2 olarak kaydedilmiştir. İnşaat sektörü, istihdam gücü en yüksek sektörlerin başında gelmektedir. Yıllar itibarıyla toplam istihdam üzerindeki payı, artış göstermektedir. Sektörün ihtiyaç duyduğu mühendislik, mimarlık vb. teknik işgücü arzındaki olumlu gelişmeler, sektörün gelişimini olumlu etkilemektedir. İnşaat sektöründe istihdamın toplam istihdam içerisindeki payı, 2013 ve 2014 yıllarında yüzde 6,9 olmuştur. Ocak 2015 te ise bir miktar azalma göstererek yüzde 6,7 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2015 yılı Mart ayında inşaat sektöründe girişimlerin faaliyetlerini kısıtlayan temel faktörler incelendiğinde, talep yetersizliği ve hava şartları faaliyetleri kısıtlayan temel faktörler olarak yüzde 19,2 oranla önemini korumaktadır. Diğer faktörler ise yüzde 15,1 oranla finansman sorunları, yüzde 3,2 oranla işgücü eksikliği ve yüzde 1,3 oranla malzeme ve ekipman eksikliğidir. Sektörde faaliyetleri kısıtlayan faktör olmadığını düşünenlerin oranı ise yüzde 58,2 gibi oldukça yüksek bir paya sahiptir. İnşaat sektörünün istihdam etkisi sadece inşaat faaliyeti sırasında net bir istihdam artışıyla sınırlı olmayıp, inşaat faaliyetleri öncesinden başlayan ve inşaat faaliyeti sonrasında da süren ve tarım, sanayi ve hizmet ana sektörleri ve alt sektörlerinde de etkiler ortaya çıkarmaktadır. Bu kapsamda değerlendirildiğinde, inşaat sektörü yaklaşık 200 civarında sektör/alt sektörü harekete geçiren, etki alanı son derece geniş bir sektördür. TÜİK verilerine göre, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat istihdam endeksi 2014 yılı IV. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 3,3 oranında azalmıştır. Takvim etkilerinden arındırılmış inşaat istihdam endeksi ise, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 13,6 oranında azalırken, 2014 yılında bir önceki yıla göre yüzde 11,4 oranında azalma göstermiştir. İnşaat Sektörü 134 135 Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat çalışılan saat endeksi 2014 yılı IV. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 3,4 oranında azalmıştır. Takvim etkilerinden arındırılmış inşaat çalışılan saat endeksi ise, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 14,3 oranında azalırken, 2014 yılında bir önceki yıla göre yüzde 11,9 oranında azalma göstermiştir.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat brüt ücret-maaş endeksi 2014 yılı IV. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,5 oranında artmıştır. Takvim etkilerinden arındırılmış inşaat brüt ücret-maaş endeksi ise bir önceki yılın aynı çeyreğine göre değişmezken, 2014 yılında bir önceki yıla göre yüzde 2,5 oranında artış göstermiştir. Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinden bahsetmek gerekirse, 2014 yılında yurt dışında 23,8 milyar ABD doları değerinde 285 yeni proje üstlenilmiştir. 2015 yılı Ocak-Mart döneminde ise Türk müteahhitler, 11 ülkede toplam tutarı yaklaşık 2,8 milyar ABD doları olan 23 yeni proje üstlenmişlerdir. Söz konusu dönemde Cezayir, Rusya, Türkmenistan, Suudi Arabistan ve Azerbeycan en çok iş üstlenilen ilk 5 ülke olmuştur. 2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI 1. Sektörde mevcut istihdam imkanları geliştirilecektir. 1.1 Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde Türk işgücü istihdamı teşvik edilecektir. Bir başka gelişme ise MYK tarafından düzenlenen ve 25.05.2015 tarihli ve 29366 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ ile gerçekleşmiştir. Buna göre, 40 meslekte MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunlu hale getirilmiştir. İş bu Tebliğin yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi olmayan kişiler bu mesleklerde çalıştırılamayacaktır. Söz konusu tebliğ ekindeki listede belirtilen 40 meslekten 17 si (ahşap kalıpçı, alçı levha uygulayıcısı, alçı sıva uygulayıcısı, betonarme demircisi, betoncu, duvarcı, endüstriyel boru montajcısı, ısı yalıtımcısı, inşaat boyacısı, iskele kurum elemanı, panel kalıpçı, seramik karo kaplamacısı, ses yalıtımcısı, sıvacı, su yalıtımcısı, tünel kalıpçı, yangın yalıtımcısı) inşaat sektörüne aittir ve tebliğe göre bu mesleklerde söz konusu belgeye sahip olmayan kişiler, bir yıl sonra çalıştırılamayacaktır. Türkiye nin, Onuncu Kalkınma Planı ile uluslararası değer zinciri hiyerarşisinde üst basamaklara çıkması, yüksek gelir grubu ülkeler arasına girmesi ve mutlak yoksulluk sorununu çözmüş bir ülke haline gelmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla birçok sektörde olduğu gibi inşaat sektörüne yönelik olarak da politikalara yer veren Plan, inşaat sektörünün üretim ve hizmet kalitesini uluslararası standartlara ulaştırarak, yenilikçi bir anlayışla arz ve talebin yüksek katma değerli ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması ve sektörde teknik müşavirlik hizmetlerinin etkinleştirilmesini amaçlamaktadır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: SGK, İŞKUR, Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Müteahhitler Birliği d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: * 24.02.2015 --- Türkiye - Macaristan Sosyal Güvenlik Anlaşması imzalandı. * 13-17.04.2015 --- Rusya Sosyal Güvenlik Anlaşması Müzakereleri II. Tur Görüşmeleri. * 16-20.03.2015 --- Kırgızistan Sosyal Güvenlik Anlaşması Müzakereleri I. Tur Görüşmeleri. * 30.03.2015-03.04.2015 --- Fas Sosyal Güvenlik Anlaşması Müzakereleri I. Tur Görüşmeleri. * 27.04.2015-01.05.2015 --- Moldova İdari Anlaşma Formüler Görüşmeleri. Ulusal İstihdam Stratejisi nde ise, inşaat sektörü ayrı olarak ele alınmış ve bu kapsamda Strateji, sektöre ilişkin olarak, ulusal ve uluslararası rekabet gücü ile istihdam kapasitesini her vasıf düzeyinde yükselterek, gelişmelere hızlı uyum sağlayabilen, verimliliği yüksek, iş sağlığı ve güvenliği bilinci gelişmiş ve kayıtlı işgücünün sürdürülebilir istihdamını sağlamayı amaçlamıştır. 1.2 Yurt dışında çalışan işçilerin sosyal güvenlik ve diğer mevzuattan kaynaklanan sorunları giderilecektir. b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Bilindiği üzere yurt dışında çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin sosyal güvenliği, gidilen ülkeyle yapılan sosyal güvenlik sözleşmesi hükümleri çerçevesinde sağlanmaktadır. Ancak ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri ise 5510 sayılı Kanun gereğince 4/a sigortalılık statüsünde sigortalı sayılmakta ve aynı Kanun un 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi gereğince haklarında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmaktadır. Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde, normal isteğe bağlı sigortalılarda aranan Türkiye de yasal olarak ikamet etme ile zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak şartları aranmamaktadır. 136 137
Sosyal Güvenlik Sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde, Türk işverenler tarafından istihdam edilen Türk işçilerinin sosyal güvenlikleri daha önceden 506 sayılı Kanun un 86 ncı maddesi gereğince Topluluk Sigortası kapsamında sağlanmaktaydı. Topluluk sigortası prim oranı yüzde 20 iken, 4958 sayılı Kanun la 01.09.2003 tarihinden itibaren yüzde 30 a çıkarılmış, en son 5198 sayılı Kanun la 01.08.2004 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yüzde 25 e (yüzde 11 i sigortalı hissesi, yüzde 14 ü işveren hissesi) düşürülmüştür. Malullük, yaşlılık ve ölüm, topluluk sigortasıyla birlikte hastalık sigortası primlerini de topluluk sigortası yoluyla ödeyenlerin, malullük, yaşlılık ve ölüm topluluk sigortası prim oranı yüzde 20 (yüzde 9 u sigortalı hissesi, yüzde 11 i işveren hissesi) olarak uygulanmakta, ayrıca yüzde 11 tutarında da hastalık sigortası (yeni tabirle genel sağlık sigortası) primi (yüzde 5 i sigortalı hissesi, yüzde 6 sı işveren hissesi) alınmakta ve toplam prim oranı yüzde 31 i bulmaktaydı. 5510 sayılı Kanun da yer alan düzenlemede ise işverenler sadece yüzde 12,5 genel sağlık sigortası ve yüzde 2 kısa vade sigorta kollları (iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık) için olmak üzere toplamda yüzde 14,5 oranında primi ödemekle yükümlü tutulmuşlardır. Uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) için gerekli yüzde 20 oranındaki primi ise çalışan kişiler isteğe bağlı olarak ödeyebilmektedirler. 506 sayılı Kanun daki uygulamadan farklı olarak uzun vadeli sigorta kollarını tamamen işçi ödemektedir ve işveren payı bulunmamaktadır. Ancak eski uygulamadan farklı olarak yeni uygulamada, kısa vadeli sigorta kolu için işverenler prim ödemekle yükümlü tutulmuşlardır. Diğer yandan yurt dışında çalıştırılmak üzere götürülen işçilerin ödedikleri primlere ilişkin sürelerin değerlendirildiği sigortalılık statüsü konusundaki en büyük sıkıntılar giderilmiştir. Bilindiği üzere, isteğe bağlı sigortalı olanların prim ödedikleri süreler 4/b (bağımsız çalışanlar) sigortalılık statüsünde geçmiş sayılmaktadır. 6111 sayılı Kanun dan önce yurt dışında çalışan kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödedikleri süreler de 4/b sigortalılık kapsamında değerlendirilmekte olduğundan, dolayısıyla fiili çalışması bulunmayan normal isteğe bağlı sigortalı olanlardan farklı olarak fiili çalışması olan ve bu çalışmaya istinaden isteğe bağlı olarak prim ödeyenlerin aynı kefeye konulmasının yanlış olduğu düşüncesinden hareketle 25.02.2011 tarihli Resmî Gazete de yayımlanan 6111 sayılı Kanun la birlikte 01.10.2008 tarihinden geçerli olmak üzere yurt dışında çalıştırılmak üzere götürülen işçilerin prim ödedikleri süreler, 4/a sigortalılık statüsünde geçmiş sayılmaktadır. Böylece 01.10.2008-25.02.2011 tarihleri arasında isteğe bağlı sigorta statüleri 4/b kapsamında değerlendirilen hizmetler, 4/a statüsüne dönüştürülmüş; bu kapsamdaki sigortalıların, bu sürelere ilişkin bildirilen hizmetleri ile hizmet borçlanmalarındaki sigortalılık statüleri de yeni durumlarına göre değerlendirilmiştir. 2. Sektördeki nitelikli işgücü talebini karşılamaya yönelik önlemler alınacaktır. 2.1 Meslek standartları belirlenerek, sınav ve belgelendirme süreçlerine işlerlik kazandırılacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK - Meslek Standartları Dairesi Başkanlığı, Sınav ve Belgelendirme Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İnşaat sektöründe Mayıs 2015 sonu itibarıyla yürürlükteki ulusal meslek standardı sayısı 56 olup protokoller kapsamında 5 meslek standardı üzerinde çalışmalar halen devam etmektedir. İnşaat sektöründe 25 meslekte sınav ve belgelendirme yapılmaktadır. Bu mesleklerin biri Ocak-Mayıs 2015 döneminde eklenmiştir. Bu sektörde akredite olmuş ve MYK tarafından yetkilendirilen 8 belgelendirme kuruluşu aşağıda sunulmuştur; Belgetürk Uluslararası Belgelendirme ve Gözetim Hizmetleri Limited Şirketi Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası Mesleki Yeterlilik ve Belgelendirme Merkezi İktisadi İşletmesi Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi Sakarya Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Mesleki Sınav Merkezi BAYINDIR MEMUR-SEN Mesleki Yeterlilik ve Belgelendirme Merkezi İktisadi İşletmesi Diğer yandan söz konusu alanda işverenlere yönelik de önemli düzenlemeler yapılmıştır. Şöyle ki, 6111 sayılı Kanun la, 5510 sayılı Kanun un 82 nci maddesine eklenen ibare ile 01.03.2011 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri için prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın üst sınırı, sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 3 katı olarak belirlenmiştir. Bilindiği üzere üst sınır, diğer işverenler için günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır. Diğer yandan 29.05.2013 tarihli 6486 sayılı Kanun la birlikte 5510 sayılı Kanun da yapılan düzenlemeyle birlikte özel sektör işverenlerinin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere 4/a kapsamında sigortalı olarak yurt içinden götürülen sigortalılar için, prime esas kazanç üzerinden ödenecek primin işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutarının Hazinece karşılanacağı hüküm altına alınmış, böylece 01.06.2013 tarihinden bu yana yurt dışında çalıştırdıkları işçilerden dolayı söz konusu işverenler de 5 puanlık prim teşvikinden yararlanır hale gelmişlerdir. DYO Boya Fabrikaları Sanayi ve Ticaret A.Ş. DYO Akademi Bölümü TEBAR Test Belgelendirme, Araştırma ve Geliştirme Ticaret A.Ş. Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Personel Belgelendirme Birimi Belgelendirme kuruluşlarından biri Ocak-Mayıs 2015 tarihinde yetkilendirilmiştir. Ocak-Mayıs 2015 döneminde MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirmeler neticesinde başarılı olan 297 kişiye, MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir. 138 139
2.2 İnşaat sektöründe işgücü piyasası ihtiyaç analizleri doğrultusunda ortaya çıkan ihtiyaçlar ve talepler doğrultusunda nitelikli işgücüne yönelik mesleki eğitim kursları düzenlenecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, MYK 2.4 Mesleki ve teknik eğitimde piyasa aktörleri ile eğitim kurumlarının etkin işbirliği sağlanacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, ÇSGB, İŞKUR d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İŞKUR tarafından, çalışanlara yönelik mesleki eğitim talebi işverenlerden geldiğinde, bu değerlendirilip işbirliği kapsamında kurs düzenlenebilmektedir. Çalışanlara yönelik düzenlenen mesleki eğitim kursları için herhangi bir ödeme yapılmamakta, sadece kurs için gerekli olan eğitici gideri yükleniciye ödenebilmektedir. Kurs sonunda, kurs bitirme belgesi veya sertifika verilmektedir. İnşaat sektöründe bulunan işletmelerde çalışanlara yönelik sertifika kazandırma amaçlı mesleki eğitim kursları, İŞKUR tarafından yapılmaktadır. 2015 Haziran sonu itibarıyla 4 tane mesleki eğitim kursu düzenlenmiş olup, 139 kişi bu kurslara katılmıştır. d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İİMEK Kararları doğrultusunda valiliklerce okul bünyesinde inşaat teknoljisi ile harita-tapu-kadastro alanları ve dallarının açılması/ kapatılması teklifleri, Genel Müdürlüğümüzce değerlendirilmiştir ve 30.04.2015 tarihine kadar Makam Onayı verileri aşağıdaki şekildedir: 1- İnşaat Teknoljisi alanı; a) 5 farklı okulda Anadolu meslek ve Anadolu teknik programlarında 8 alan açılmıştır. b) 5 okulda alan Anadolu meslek ve Anadolu teknik programlarında 5 alan kapatılmıştır. 2.3 İşverenlerin çalışanlara yönelik eğitim faaliyetleri devlet tarafından desteklenecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Hayatboyu Öğrenme Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, İŞKUR d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı, 1343 yaygın eğitim kurumunda Mayıs 2015 itibarıyla 2295 çeşit farklı seviye ve sürede genel/mesleki kurs programı bulunmaktadır. c) 12 farklı okulda Anadolu meslek ve Anadolu teknik programlarında 20 dal açılmıştır. d) 5 farklı okulda Anadolu meslek ve Anadolu teknik programlarında 10 dal kapatılmıştır. 2-Harita-Tapu-Kadastro alanı; a) 10 farklı okulda Anadolu meslek ve Anadolu teknik programlarında 12 alan açılmıştır. b) 2 okulda alan Anadolu meslek ve Anadolu teknik programlarında 2 alan kapatılmıştır. c) 3 farklı okulda Anadolu meslek ve Anadolu teknik programlarında 4 dal açılmıştır. Bu kurslar içinde, inşaat teknolojisi alanında Ocak-Mart 2015 tarihleri arasında 1244 adet kurs programı açılmış olup, bu kurslara katılarak belge almaya hak kazanan kursiyer sayısı 34.584 tür. 140 141
3. Sektörde iş sağlığı ve güvenliği bilinci yerleştirilecektir. 3.1 İş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyan ve düşük iş kazası ve meslek hastalığı sayılarına sahip işverenlerin, iş kazası ve meslek hastalığı primi kademeli olarak azaltılmak suretiyle devlet tarafından karşılanacaktır. 4. Sektörde kayıt dışı istihdam engellenecektir. 4.1 Teşvik ve eğitim desteklerinde sigortalı işçi sayısını esas alan teşvik sistemleri devreye sokulacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ÇSGB b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, SGK, İŞKUR d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İşyerlerinde 3 yıl boyunca ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmemesi halinde, yüzde 2 olarak uygulanan işsizlik sigortası işveren prim payının bir sonraki takvim yılından başlayarak üç yıl süre ile yüzde 1 olarak uygulanmasını hüküm altına alan 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 23.04.2015 tarihinde Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 5510 sayılı Kanun da dört, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu nda üç, 4857 sayılı İş Kanunu nda bir, 5746 Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun da bir ve 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu nda bir olmak üzere toplamda 10 farklı sigorta primi teşvik, destek ve indirimine ilişkin iş ve işlemler Kurumumuzca yürütülmekte, sigorta primi teşvikinin finansmanı ise Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Ekonomi Bakanlığı ile İŞKUR tarafından sağlanmaktadır. Bu itibarla, Kurumumuzca sigorta primi teşviklerine ilişkin iş ve işlemler yürütülmekle birlikte, yalnızca inşaat sektörüne yönelik sigorta primi teşviki uygulanması talebinin finansmanının, sağlayacak olan Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ile İŞKUR tarafından değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca, tek bir sektöre yönelik uygulanacak olan teşviğin, diğer sektörlerden gelecek talebi de arttıracağı öngörülmektedir. 3.2 Sektöre yönelik iş sağlığı ve güvenliği danışmanlık ve rehberlik hizmetleri geliştirilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kurum ve Kuruluşlar 4.2 Sektöre yönelik teftişlerin, rehberlik rolü ön plana çıkarılarak kayıtlı istihdam konusunda farkındalık artırılacaktır. d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Türkiye de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi (İSGİP) kapsamında, inşaat sektörüne yönelik oluşturulan sektör bazlı iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından ulusal standart/kriter olarak yayımlanması çalışmaları sürdürülmektedir. b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Türkiye Müteahhitler Birliği Ayrıca İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen Güvenli İskele, İskelede Güvenlik Projesi kapsamında Bursa, Eskişehir, Kayseri, Konya, Trabzon, Samsun, Muğla, Ankara ve Denizli olmak üzere 9 ilde 1 günlük eğitim seminerleri düzenlenmiştir. d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Bilindiği üzere kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı ekonominin istihdam alanındaki yansıması olan kayıt dışı istihdamla mücadele, ülkemizin hakkında öncelikli politikalar belirlediği ve uyguladığı alanlar olarak öne çıkmaktadır. Bu alanlarda yürütülen faaliyetler ise sadece denetim alanı ile sınırlı kalmamakta; - Bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri, - Kurum/kuruluşlarla veri paylaşımı ve - Denetim mekanizmasının etkinliğinin arttırılması, şeklinde üç temel başlık üzerinden yürütülmektedir. 142 143
Özellikle kayıt dışı istihdamın yoğun olarak bulunduğu tarım ve inşaat sektörü için, söz konusu faaliyetlerin etkili şekilde yapılması planlanmaktadır. Ocak-Mayıs 2015 tarihleri arasında SGK tarafından inşaat sektörüne yönelik yapılan faaliyetler: - 02.03.2015 tarihinde inşaat ve tarım sektörü ile profesyonel meslek gruplarında ücret yönünden eksik bildirim nedeniyle ortaya çıkan kayıt dışılık konularında, TİSK, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), ILO, sanayi odaları, inşaat sektör temsilcileri ile Kurumumuz tesmsilcileri ve akademisyenlerin katılımıyla Ankara Limak Otel de bir toplantı yapıldı. Toplantıda kayıt dışılığın en yaygın olduğu tarım sektörü çalışma grubundan, tarım sektöründe kayıt dışılığın boyutu, kayıt dışılığın nedenleri ve kayıt dışı istihdamı önlemeye yönelik tedbirler; inşaat sektörü çalışma grubundan, inşaat sektöründe kayıt dışılığın boyutu, kayıt dışılığın nedenleri ve kayıt dışı istihdamı önlemeye yönelik tedbirler; eksik bildirim çalışma gurubundan ise kayıtlı olup da gelirini eksik bildiren beyaz yakalılar (ücretli çalışan doktorlar, avukatlar) için eksik bildirimin boyutu, nedenleri ve eksik bildirimi önlemeye yönelik tedbirler boyutunda sunumlar yapıldı ve çalışma ekipleri kuruldu. Sürdürülebilir kalkınmanın temel amacının gerçekleştirilmesi amacıyla 06.07.2013 tarihinde 28699 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Onuncu Kalkınma Planı çerçevesinde belirli hedeflere tahsis edilen öncelikli dönüşüm programları belirlenmiştir. Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planında (2015-2017); Kayıt dışı istihdamın azaltılması hedefi doğrultusunda Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planında yer alan ve SGK nun sorumluluğunda bulunan, 3 üncü bileşende yer alan Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve İlgili Mevzuatın Gözden Geçirilmesi kapsamında; 18 inci eylem olan; İnşaat sektöründe kayıt dışı çalışanların sosyal güvenlik sistemine alınmasına yönelik gerekli hukukî, idarî ve teknik altyapının oluşturulması sağlanacaktır. (3.18), 48 inci eylem olan; Prime esas kazançların meslek koduyla uyumlu olarak bildirilmesini sağlayacak yasal altyapı oluşturularak, öngörülen meslek gruplarına yönelik prime esas kazanca karine teşkil edecek ücret skalaları belirlenecek ve rehberlik ve denetim süreçleri başlatılacaktır. (3.48). - 04-05.03.2015 tarihleri arasında Bursa da 2 günlük sektörel rehberler hazırlanması çalıştayı gerçekleştirildi. Çalıştaya inşaat sektör temsilcileri, kurum mensupları ile akademisyenler katıldı. Çalıştayda inşaat sektörüne yönelik rehber hazırlanması üzerinde çalışmalar anlatıldı, hazırlanma sürecindeki yol haritası ve gerekli içerikler konusu tartışıldı. Buna göre Ulusal İstihdam Stratejisi İnşaat Sektörü Eylem Planı nın 4.3 maddesinin açıklamalarında önerilen hususlar; İnşaat sektöründe faaliyette bulunan tüm mesleklere, mesleki yeterlilik belgesi zorunluluğu getirilmesi ile birlikte aylık prim ve hizmet belgesinde meslek kodlarının zorunlu hale getirilmesi altyapısının tamamlanması ile mümkün olacaktır. - 08-10.05.2015 tarihleri arasında Kapadokya, Perissia Hotel de Akademik Danışma Kurulu nun ikinci çalıştayı gerçekleştirildi. Çalıştayın ilk oturumu, Prof. Dr. Serdar Sayan ın proje bileşenlerine ilişkin tamamlanmış ve planlanan faaliyetler konusundaki sunumu ile başladı. SGK Sigorta Primleri Genel Müdürü Ahmet Açıkgöz ün Kurul dan beklentilerini dile getirdiği çalıştayda, ayrıca İnşaat Sektörü Çalışma Grubu Takım Lideri Prof. Dr. Cem Başlevent İnşaat Sektöründe Kayıt Dışılık, Prof. Dr. Hakan Ercan Mavi ve Beyaz Yakalı Profesyonellerde Eksik Bildirim Sorunu ve Tarım Sektörü Çalışma Grubu Takım Lideri Prof. Dr. Haluk Levent Tarım Sektöründe Kayıt Dışılık başlıklarında sunumlarını gerçekleştirdiler. 4.3 Asgari İşçilik Tespit Sistemi nde yapılacak değişiklik ile nitelikli işgücü talebini karşılamaya yönelik önlemler etkinleştirilecektir. b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, İŞKUR, Sosyal Taraflar d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Bilindiği üzere, 25.05.2015 tarih ve 29366 sayılı Resmî Gazete nin 2015/1 Sıra Nolu Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ ekinde, mesleki yeterlilik belgesi zorunluluğu getirilen meslekler listesi yayınlanmış olmakla birlikte, söz konusu liste inşaat işlerindeki tüm meslekleri kapsamamaktadır. 144 145