YEŞİLYURT (ISPARTA-SÜTÇÜLER) OVASININ HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ



Benzer belgeler
ÇİVRİL İLÇESİ (DENİZLİ) VE YAKIN ÇEVRESİNİN HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ

HASAN PARLAR A AİT İZMİR İLİ KEMALPAŞA İLÇESİ YİĞİTLER KÖYÜ 14 PAFTA 24 ADA 13 PARSELDE AÇILACAK SONDAJ KUYUSUNUN HİDROJEOLOJİK ETÜD RAPORU

Yoğun Kirletilmiş Sığ Akifer Sistemlerde Hidrojeolojik Çalışmalar

ULUOVA NIN (ELAZIĞ) HİDROJEOLOJİSİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE İNCELENMESİ *

Temel Kayaçları ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ GİRİŞ ÇALIŞMA ALANININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ

10-11 Şubat 2014 DSİ ETLİK EĞİTİM TESİSLERİ ANKARA

GÖLLER BÖLGESİNDE YERALTISUYU VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Ergene Havzası, Çorlu Çerkezköy arasındaki kesiminin hidrojeokimyası

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

Akdeniz in Pleyistosen Deniz Düzeyi Değişimlerini Karakterize Eden, Çok Dönemli-Çok Kökenli Bir Mağara: Gilindire Mağarası (Aydıncık-İçel)

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

KONYA ĐLĐ JEOTERMAL ENERJĐ POTANSĐYELĐ

KOKAR PINAR KAYNAĞININ (CEYHAN-ADANA) HİDROJEOKİMYASAL DEĞERLENDİRİLMESİ * The Hydrochemıcal Research Of The Kokar Sprıng Source (Ceyhan Adana)*

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

İÇİNDEKİLER 1 AMAÇ KAPSAM ÖNCEKİ ÇALIŞMALARIN TOPLANMASI HİDROJEOLOJİK HARİTALAR

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

YALOVA TERMAL KAYNAKLARININ HİDROJEOKİMYASAL DEĞERLENDİRİLMESİ * Hydrogeochemical Assesments of Yalova Termal Hotwater Springs

AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

Yeraltısuları. nedenleri ile tercih edilmektedir.

HİDROJEOLOJİ. Akifer Özellikleri Kuyulara Yeraltısuyu Akışı. 7.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT

DENİZLİ BELEDİYESİ MÜCAVİR ALANININ HİDROJEOLOJİK VE HİDROKİMYASAL İNCELEMESİ

JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN İŞLETME/REVİZE İŞLETME PROJESİ FORMATI İLÇE (İL). NUMARALI ARAMA RUHSATINA İLİŞKİN İŞLETME PROJESİ

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

ILICAPINAR (POLATLI) SICAK VE MİNERALLİ SU KAYNAĞININ HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇUBUK OVASI KUZEYDOĞUSUNUN (ANKARA) HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ.

K A R A D E N Ý Z. Bafra. Boyabat. Çarþamba. Vezirköprü. Kavak. Osmancýk Merzifon Gümüþhacýköy. Ladik. Suluova. Çalýþma alaný

JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN ARAMA/REVİZE ARAMA PROJE FORMATI İLÇE (İL) ARAMA/REVİZE ARAMA PROJESİ

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

1.GİRİŞ. Şevki İSKENDEROĞLU 1, Bahadır İbrahim KÜTÜK 2, Şerife Pınar GÜVEL 3, Aynur FAYRAP 4,Mehmet İrfan ASLANKURT 5

Stuyfzand Hidrojeokimyasal Modelleme Sistemi: Gümüşhaciköy (Amasya) Akiferi Örneği

Su seviyesi = ha Qin Kum dolu sütun Su seviyesi = h Qout

Batman Katı Atık Depolama Alanının Çevresel Etki Değerlendirmesi

KÖSBUCAĞI (MERSİN-ERDEMLİ) GÖLETİ SU KAÇAKLARININ İNCELENMESİ * The Investıgatıon Of Seepage In Kösbucağı (Mersin-Erdemli) Dam

Kaynak Yeri Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları. Örnek Proje: Yeraltı Suyunda Kaynak Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları

SİVAS İLİNİN JEOTERMAL. Fikret KAÇAROĞLU, Tülay EKEMEN Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, SİVAS

DOĞAL MİNERALLİ SULAR İÇİN ARAMA FAALİYET RAPOR FORMATI İLÇE (İL)... NUMARALI RUHSATA İLİŞKİN... DÖNEM (*) ARAMA FAALİYET RAPORU

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

TUZGÖLÜ HAVZASINDA YERALTI SUYUNUN YOK OLUŞU (EŞMEKAYA-SULTAN HANI ÖRNEĞİ)

KONYA ĐLĐNDEKĐ OBRUKLAR VE TRAVERTEN KONĐLERĐ

BURDUR İLİNİN YERALTI KAYNAKLARI

... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU

16-20 Mart 2015-İstanbul 1/28

ÇOK-ELEKTROTLU ÖZDİRENÇ YÖNTEMİ İLE SU SONDAJ KUYUSU YERİ VE DERİNLİĞİNİN TESPİTİ, ÖRNEK BİR UYGULAMA

TÜRKİYE DE SINIRAŞAN YERALTISUYU REZERVLERİ VE KULLANIMI

Dr. Ayhan KOÇBAY Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı

TEBLİĞ. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünden: İÇME SUYU TEMİN EDİLEN AKİFER VE KAYNAKLARIN KORUMA ALANLARININ BELİRLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ

Harran Ovasında (Şanlıurfa) Sulama Sonrası Oluşan Taban Suyu Ve Tuzluluk Sorunlarının Nedenleri ve Çözüm önerileri

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (CBS) KULLANILARAK ADANA İLİ YERLEŞİM ALANININ HİDROJEOLOJİK ÖZELLİKLERİ VE SU KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

DRENAJ KANALLARINDA MEVSİMSEL KİRLENMENİN BELİRLENMESİ, AŞAĞI SEYHAN ÖRNEĞİ *

DOĞAL MİNERALLİ SULAR İÇİN İŞLETME / REVİZE İŞLETME PROJESİ FORMATI İLÇE (İL). NUMARALI ARAMA RUHSATINA İLİŞKİN İŞLETME PROJESİ

Şekil 6. Kuzeydoğu Doğrultulu SON-B4 Sondaj Kuyusu Litolojisi

Hidrojeokimya, 3/12. Hidrojeokimyasal çalışmalar Yerinde Ölçüm, Örnekleme, Analiz ve Değerlendirme aşamalarından oluşur.

BELEK, PATARA VE KEKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİNDE SU KİRLİLİĞİ İZLEME PROJESİ KESİN RAPOR

HİD 350 HİDROJEOKİMYA ÖZET VE ÖRNEK SORULAR

Burdur Gölü Seviye Değişimlerinin Çok Zamanlı Uydu Görüntüleri İle İzlenmesi

Akifer Özellikleri

Diyarbakır Ovasının Yeraltısu Potansiyeli ve Su Kalitesinin Değerlendirilmesi. Dr. RECEP ÇELİK

Horzumalayaka-ALAŞEHİR (MANİSA) 156 ADA 17 PARSEL DOĞAL MİNERALLİ SU ŞİŞELEME TESİSİ NAZIM İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

ĐMAR PLANINA ESAS JEOLOJĐK-JEOTEKNĐK ETÜT RAPORU

Anamasdağı (Yenişarbademli Kuzeyi / Isparta) Karst Kaynaklarının Hidrojeokimyasal Özellikleri

KILILI (K.MARAŞ) KASABASI İÇMESUYU HİDROLOJİK VE HİDROJEOLOJİK ETÜT RAPORU

MADEN SAHALARI TANITIM BÜLTENİ

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

İÇ SU BALIKLARI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE SU KALİTESİ

DOĞAL MİNERALLİ SULAR İÇİN ARAMA/REVİZE ARAMA PROJE FORMATI İLÇE (İL) ARAMA/REVİZE ARAMA PROJESİ

SEDİMANTER KAYAÇLAR (1) Prof.Dr. Atike NAZİK, Çukurova Üniversitesi J 103 Genel Jeoloji I

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Yazır Gölü (Çavdır/Burdur) Sulak Alan Havzasının Hidrojeoloji ve Hidrojeokimyasal İncelemesi

4. BÖLÜM ANTALYA NIN JEOLOJİSİ VE DEPREMSELLİĞİ

MENDERES GRABENİNDE JEOFİZİK REZİSTİVİTE YÖNTEMİYLE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI

REZERV DEĞĠġĠMĠNDEN FAYDALANILARAK YERALTISUYU REZERVĠNĠN BELĠRLENMESĠ

Kuyu yeri seçimine yönelik bîr hidrojeolojik etüt sistematiğinde jeohidrolojik ve hidrojeolojik ortam kavı anılarının önemi

İNM 106 İnşaat Mühendisleri için Jeoloji


ANTALYA DA MURATPAŞA VE KONYAALTI BÖLGELERİ YEREL ZEMİN DAVRANIŞININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

MEVZİİ İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU

Yeraltı Suyu Akışı. Yeraltı Suyu Boşalımı ve Darcy Kanunu

Gölbaşı (Isparta) Arsenik Mineralizasyonu ve Yakın Çevresindeki Suların Hidrojeokimyasal Özellikleri

GAZİPAŞA (ANTALYA) KIYI OVASININ HİDROJEOLOJİK İNCELEMESİ HYDROGEOLOGICAL INVESTIGATION OF GAZİPAŞA (ANTALYA) COASTAL PLAIN

HİDROJEOLOJİ. Su Kimyasının Önemi

Doç. Dr. Ahmet APAYDIN DSİ 5. Bölge Müdürlüğü Jeotek. Hiz. ve Yeraltısuları Şube Müdürü

TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ JEOFİZİK MÜHENDİSLERİ ODASI

KARADENİZ MÜHENDİSLİK

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

HİDROJEOLOJİ. Su Kimyası. 9.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT

MADEN TETKİK ve ARAMA DERGİSİ

Eşref Atabey Türkiye de illere göre su kaynakları-potansiyeli ve su kalitesi eserinden alınmıştır.

Fethiye Özel Çevre Koruma Alanı Kara Sularının Kalite Değeriendîrimi*

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 7 Sayı: 2 s Mayıs 2005

TORBALI OVASI YÜZEYSEL AKİFERİNDEKİ YERALTI SUYU AKIMININ MATEMATİKSEL MODELLEME İLE TESPİTİ

MİLAS (MUĞLA) HAVZASININ TUZLU KARST KAYNAKLARININ HİDROJEOLOJİK DOLAŞIM MODELİNE BİR YAKLAŞIM

Süleyman Demirel Üniversitesi İçme ve Kullanma Sularının Kalitesinin İzlenmesi

Transkript:

P A M U K K A L E Ü N İ V E R S İ T E S İ M Ü H E N D İ S L İ K F A K Ü L T E S İ P A M U K K A L E U N I V E R S I T Y E N G I N E E R I N G C O L L E G E M Ü H E N D İ S L İ K B İ L İ M L E R İ D E R G İ S İ J O U R N A L O F E N G I N E E R I N G S C I E N C E S YIL CİLT SAYI SAYFA : 2002 : 8 : 3 : 349-356 YEŞİLYURT (ISPARTA-SÜTÇÜLER) OVASININ HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ Suat TAŞDELEN*, Sibel ÖZGÜL** *Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Kınıklı /Denizli **Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Isparta Geliş Tarihi :18.01.2002 ÖZET İnceleme alanı Isparta-Sütçüler ilçesinin yaklaşık 10 km kuzeybatında yer alır ve 60 km 2 lik bir alanı kapsar. İnceleme alanında ilk olarak Yeşilyurt Ovası yüzey drenaj alanının ayrıntılı jeoloji ve hidrojeoloji incelemesi yapılmıştır. Hidrojeoloji çalışmalarının amacı doğrultusunda, uzun süreli gözlem ve analizler yapılmıştır. İnceleme alanı ve yakın çevresinin eş yağış haritası hazırlanmıştır. Ovada bulunan sığ kuyular ve sondaj kuyuları yardımıyla değişik dönemlere ait yeraltı su tablası haritası çizilerek yeraltı suyu akım yönü belirlenmiştir. Su kimyası çalışmalarında, sondaj kuyularından alınan su örneklerinin analizlerinden içme, sulama ve endüstride kullanım özellikleri belirlenmiştir. Bu amaçla suların anyon ve katyon dağılımları iyonlaşma güçleri, iyon etkinlikleri, kalsit-dolomit-sülfat doyma endeksleri ve karbondioksit gazı kısmi basınçları hesaplanarak sonuçlar irdelenmiştir. Ayrıca Wilcox, ABD tuzluluk laboratuvarı, Piper ve Schoeller diyagramları ile kimyasal olarak ve kullanım amaçlarına göre sınıflamaları yapılarak köken benzerlikleri araştırılmıştır. Çalışma süresince elde edilen verilerin ışığı altında Yeşilyurt ovasının yeraltı suyu beslenimi hesaplanarak, emniyetli çekim hesaplanmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler : Yeşilyurt ovası, Yeraltı suyu, Hidrojeoloji A HYDROGEOLOGICAL INVESTIGATION OF THE YEŞİLYURT (ISPARTA-SÜTÇÜLER) PLAIN ABSTRACT Investigation area is almost 10 km in the north-west of Sütçüler country of Isparta and covers 60 km 2 area. Firstly, detailed geological and hydrological investigation of Yeşilyurt Plain surface drainage area has been performed. Long term monitoring and analyses have been done for direction of hydrological investigation. An isohiyetal map was prepared for the investigation area. Water table maps were drawn by means of deep and shallow boreholes in the plain and flow direction was determined (October 2000). Water which was collected at boreholes was chemically analyzed to determine the characteristic of water for domestic use, irrigation and industrial purposes. In order to achieve this, the anion and cation concentrations, ionization abilities ionic activity, calcite dolomite sulphate saturation indexes and the partial pressures of dissolved CO 2 were calculated and the results were interpreted. In addition, water has been classified according to chemical contend and use purpose by means of Wilcox, USA Salinity Laboratory, Piper and Schoeller diagrams and similarities in the origins of waters were investigated. During the study, a groundwater budget of Yeşilyurt Plain was prepared in the light of obtained data and optimum output of groundwater has been calculated. Key Words : Yeşilyurt plain, Groundwater, Hydrogeology 349

1. GİRİŞ İnceleme alanı, Akdeniz Göller Bölgesi nde Isparta ili sınırları içerisinde, Sütçüler İlçesi nin kuzeybatısında yer alan yaklaşık 60 km 2 lik bir alandır (Şekil 1). Ovanın denizden yüksekliği ortalama 600 m civarındadır. İklimi, Akdeniz ve İç Anadolu iklimleri arasında karakteristik bir geçiş teşkil eder. Genel olarak İç Anadolu ikliminin daha fazla etkisi olduğu söylenebilir. İnceleme alanı, Eğirdir Gölü nden Akdeniz e kadar uzanan Boğazova grabeni vasıtasıyla özellikle kış aylarında Akdeniz Bölgesi yağışlarına maruz kalmaktadır. Bu nedenle Yeşilyurt Ovası, kendisi ile yaklaşık aynı enlemlerde bulunan Bucak ve Ağlasun ovalarına göre daha fazla yağış almaktadır. Şekil 1. İnceleme alanı yer bulduru ve jeoloji haritası Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 349-356 350 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 349-356

Bölge oldukça engebeli bir yapıya sahip olup, büyük bir bölümü çam ormanlarıyla kaplıdır. Önemli yükseltiler Kara Tepe (1283 m), Tahtacı Yurdu Tepesi (1040 m), Orta Tepe (1047 m) ve Sülük Tepe (1070 m) dir. 2. JEOLOJİ İnceleme alanında stratigrafik olarak en altta Mesozoyik yaşlı radyolarit, çört, kireçtaşı, kumtaşı ve çamurtaşı ardalanması (Ma) bulunur (Şekil 1). Onun üzerinde tektonik olarak, sürüklenimle geliş yaşı Eosen olan ofiyolitli karmaşık (Tka) yer alır. Onun da üzerinde yine tektonik dokanakla Jura- Kretase yaşlı allokton kireçtaşları (J-Krk) bulunur. Kireçtaşları üzerine uyumsuz olarak gelen Burdigaliyen yaşlı kiltaşı, marn, kireçtaşı, silttaşı, kumtaşı ardalanması (Tf) (filiş), yine uyumsuz olarak ince-orta-kalın katmanlı, karbonat çimentolu, yer yer kumtaşı-kiltaşı ara seviyeli denizel ortam ürünü Neojen yaşlı polijenik çakıltaşları (Tç) tarafından uyumsuz olarak üzerlenir. İçerisinde yer yer kum ve çakıl mercekleri bulunan kil ve silt boyutundaki ince malzemeden oluşan alüvyon (Qal), kendinden önceki tüm birimleri uyumsuz olarak örter (Akay ve ark., 1979; Akbulut, 1980; Waldron, 1984; Yalçınkaya ve ark., 1986). İnceleme alanı Isparta Büklümünün orta kesiminde yer alır ve büklümün etkisi ile bölgede birçok bindirme, ters fay, normal fay ve doğrultu atımlı fay gözlenir. Bölgeye yerleşim yaşı Eosen olan bazik ve ultrabazik kayaçlardan oluşmuş ofiyolitli karmaşık, Mesozoyik yaşlı radyolarit, çört, kumtaşı, kireçtaşı ve çamurtaşlarından oluşan birimin üzerine bindirmiştir. İnceleme alanındaki ikinci tektonik ünite ise Jura- Kretase yaşlı kireçtaşlarından oluşmaktadır. Bu kireçtaşları inceleme alanında genellikle ofiyolitik karmaşık üzerinde görülmekle birlikte bu birimlerin eksik olduğu alanlarda doğrudan Triyas yaşlı kırıntılı ve pelajik çökeller üzerinde tektonik olarak bulunur. Bölgedeki ters fayların en büyüğü ile Mesozoyik yaşlı otokton ve allokton birimler Orta-Üst Miyosen çakıltaşları ile yan yana gelmiş ve onun üzerine itilmiştir. Bölgedeki normal fayların çoğu kuzey-güney doğrultulu olup, inceleme alanının doğu kesimindeki kireçtaşları üzerinde yoğun olarak görülür. İnceleme alanındaki doğrultu atımlı faylar çoğunlukla rijit karbonat birimlerinde gelişmiş olup, yırtılma fayları niteliğindedirler (Gutnic and Poisson 1970; Poisson 1977; Koçyiğit 1981). 3. HİDROLOJİ İnceleme alanına en yakın meteoroloji istasyonları Bucak ve Sütçüler dedir. Bucak ta yıllık ortalama yağış 661 mm, Sütçüler de ise 904.9 mm dir. Bu iki istasyon arasındaki enlem farkı fazla değildir. Her iki istasyonun 1957 ile 1992 yılları arasındaki yıllık yağış değişim grafikleri incelenerek korelasyona tabi tutulmuş ve, Sütçüler (Yağış) = 442 + 0.70 Bucak (Yağış) bağıntısı elde edilmiştir (Beyazıt 1981). Yakın çevrede bulunan meteoroloji istasyonlarının verilerine göre hazırlanan eş yağış haritasına göre (Şekil 2) Yeşilyurt Ovası nda ortalama yıllık yağış miktarı 1009.5 mm dir. Şekil 2. İnceleme alanı ve yakın çevresinin eş yağış haritası Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 349-356 351 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 349-356

Thornthwait yöntemine göre (Castany 1969) yıllık toplam olarak Bucak ta ETp 765.96 mm; ETr 397.2 mm; Sütçüler de ise ETp 720.15 mm, ETr 428.55 mm dir (Şekil 3). olarak karstlaşma olayının gerçekleştiği birim, Jura- Kretase yaşlı kireçtaşları olup, bu birim bölgede oldukça geniş yer kaplamaktadır. Yeşilyurt Ovası nda yeraltı suyu seviye değişimleri incelenerek bu değişimleri etkileyen hidrojeolojik faktörlerin araştırılması amacıyla, 5 adet sondaj kuyusu ile 6 adet keson kuyuda Mayıs-Ekim 2000 dönemlerine ait seviye ölçümleri yapılmış ve su tablası haritaları hazırlanmıştır. Ovada yeraltı suyu akım yönü kuzey kesimlerde güneydoğuya, güney kesimlerde ise doğu-kuzeydoğuya doğrudur (Şekil 4). Şekil 3. Bucak ve Sütçüler D M İ verilerine göre yağış ve ETp nin aylık değişim grafiği 4. HİDROJEOLOJİ Yeşilyurt Ovası nda kaynak boşalımları kireçtaşıalüvyon, kireçtaşı-ofiyolit dokanaklarından ve ofiyolitlerin killeşmiş seviyelerinden olmaktadır. Mevsimlik küçük kaynak ve sızıntılar dışında, debileri 0.3-1.0 lt/sn arasında değişmekte olan 5 adet kaynak, yöre halkı tarafından çeşme haline getirilmiştir. Ovada, yöre halkı tarafından sulama amacıyla açılmış 20 adet sığ kuyu bulunmaktadır. Kuyular 2 ile 3 m derinlikte, 3 ile 6 m çapında keson kuyular halinde açılmıştır. Statik seviyeleri 0.1-2.0 m arasında değişmektedir. Ovada DSİ tarafından 1987 yılında 1 adet araştırma, 1992 yılında ise 4 adet işetme amaçlı olmak üzere toplam 5 adet sondaj kuyusu açılmıştır. Araştırma kuyusu 49 m, diğerleri ise 103-110 m arasında derinliğe sahiptir. Statik seviyeleri 0.20 m ile 6.73 m arasındadır. Bütün kuyuların verimi 15 lt/sn den fazladır. Türkiye nin en önemli ve en geniş karst bölgesini oluşturan Toros karst kuşağının Batı Toroslar kesiminde yer alan inceleme alanındaki karstlaşmaya bağlı olan hidrojeolojik ortamlar, bütünüyle bölgenin tektoniği ile ilişkili olarak sınırlandırılmıştır. Karstik kireçtaşları birkaç evrede tamamlanan tektonizma ile otokton konumlarını kaybetmiş ve kendisinden daha genç geçirimsiz birimlerin karstlaşmaya taban oluşturduğu bir konum kazanmıştır. İnceleme alanında, litolojik Şekil 4. Yeşilyurt Ovası nın su tablası haritası (Ekim 2000) Akiferlerin iletkenlik (T) ve geçirgenlik (K) değerleri Theis alçalım ve yükselim, Jacob yaklaşık ve Chow yöntemleri ile hesaplanmıştır. Bulunan değerler Tablo 1 de sunulmuştur. Sondaj kuyularının tümü alüvyonal özellikteki ova da açılmıştır. Alüvyon, doğal olarak malzemesini çevresindeki dağlardan almış, yağış ve sellenmelerin etkisi ile düzensiz yığışımlar halinde gelişmiştir. Bu nedenle heterojen ve anizotrop bir özellik sunmaktadır. Geçirgenlik ve iletkenlik değerlerinin kuyulara göre farklılıklar göstermesi de bu nedenledir. Ova üzerinde, ofiyolitli karmaşıktan türeyen çoğunlukla alterasyon ürünü killi malzemece en zengin 43 198 no lu sondaj ile, ovanın mevsimlik bataklık niteliğindeki güneydoğu kesiminde açılmış olan 43 198/B no lu sondajda geçirgenlik en düşük değerlere ulaşmaktadır. Akifer özellikteki birimlerin kalınlıklarında ani yerel değişimler olduğu için, geçirgenlik ve akifer kalınlığı parametrelerine bağlı olan iletkenlik değerleri de farklı kuyularda daha düzensiz değişimler sunmaktadır (Tablo 1). Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 349-356 352 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 349-356

Kuyu no ECx10 mmho/cm Yeşilyurt (Isparta-Sütçüler) Ovasının Hidrojeoloji İncelemesi, S. Taşdelen, S. Özgül Tablo 1. Akiferlerin İletkenlik (T) ve Geçirgenlik (K) Değerleri Yöntem İletkenlik T Geçirimlilik K (m 2 /sn) (m/sn) 35 600 no lu sondaj kuyusu Theis 1.29 x 10-3 0.162 x 10-3 Jacob 1.34 x 10-3 0.167 x 10-3 Chow 0.974 x 10-3 0.122 x 10-3 Theis yükselim 176.2 x 10-3 22.0310-3 43 198/B no lu sondaj kuyusu Theis 4.10 x 10-5 10.2 x 10-6 Jacob 2.95 x 10-6 0.737 x 10-6 43 198 no lu sondaj kuyusu Theis 2.04 x 10-5 5.6 x 10-7 Jacob 1.96 x 10-5 5.44 x 10-7 Chow 1.738 x 10-5 4.28 x 10-7 Theis yükselim 447 x 10-5 1240 x 10-7 43 199 no lu sondaj kuyusu Theis 1.39 x 10-4 2.60 x 10-6 Jacob 1.46 x 10-4 2.81 x 10-6 Chow 1.343 x 10-4 2.58 x 10-6 Theis yükselim 196.9 x 10-4 370 x 10-6 5. SU KİMYASI Yeşilyurt Ovası ndaki sondaj kuyularından alınan örneklerin kimyasal analiz sonuçlarına göre bölgedeki yeraltı sularının içme, sulama ve endüstride kullanım amaçlarına göre özelliklerinden söz edilmiştir. Bu amaçla su analizlerinden hareketle anyon ve katyon dağılımları, iyonlaşma gücü, iyon etkinliği, kalsit-dolomit-sülfat doyma endeksleri ve suda çözünmüş olan karbondioksit gazının kısmi basınçları hesaplanarak sonuçlar karşılaştırılmıştır. Ayrıca Wilcox, ABD tuzluluk laboratuarı, Piper ve Schoeller diyagramları ile kimyasal olarak ve kullanım amaçlarına göre sınıflamaları yapılmış, köken benzerlikleri araştırılmıştır. Sondaj kuyularından derlenen örneklerin kimyasal analizleri Isparta DSİ laboratuarında yapılmış olup Tablo 2 de verilmiştir. Anyon ve katyonların Mek/lt cinsinden eşitlikleri arasındaki farklar % 5 ten daha az, yani makul sınırlar içerisindedir. Tablo 2. Sondaj Kuyularından Derlenen Su Örneklerinin Kimyasal Analizi Katyonlar (Mek/lt) ANYONLAR (Mek/lt) Na K Ca Mg CO 3 HCO 3 Cl SO 4 %Na SAR ph Sertlik 43198 686 0.92 0.06 2.66 4.49 0.0 7.35 0.33 0.31 11.3 0.49 7.0 36 43198/B 192 0.20 0.02 0.57 1.41 0.0 2.0 0.2 0.04 9.1 0.2 7.8 9.9 43200 401 0.12 0.01 3.16 1.56 0.0 4.52 0.21 0.15 2.5 0.08 7.4 23 Piper analizine göre suların kimyasal özellikleri (Freeze ve Cherry 1979, Şahinci 1986): Şekil 5 de verilmiştir. /B Şekil 5. Sondaj kuyularından derlenen su örneklerinin Piper diyagramı Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 349-356 353 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 349-356

Suların tümünde alkali toprak elementlerin toplamı, alkali elementlerin toplamından büyüktür (Ca+Mg >Na+K). Diğer taraftan Zayıf asit kökleri olan karbonat ve bikarbonat toplamı, güçlü asit kökleri olan klor ve sülfat toplamından büyüktür (CO 3 = +HCO 3 >Cl +SO4 = ). İnceleme alanındaki yeraltı sularının kimyasal ve termodinamik yasalarına uygun olarak geliştirilen bağıntılardan (Şahinci, 1986) hesaplanan değerleri Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Örneklenen Kuyulara Ait I, Sc, Sd, Ss Değerleri Örnek No I Sc Sd Ss PCO 2 43198 0.01175-0.01175-0.038103-4.83396-1.45129 43198/B 0.00323-0.70654-0.51487-6.206-2.79545 43200 0.0073-0.06875 0.34594-4.98435-2.05331 Bu değerlere göre 43198 43198/B no lu sondaj kuyuları suyunun CaCO 3, dolomit ve sülfat çözündürdüğü; 43200 no lu sondaj kuyusu suyunun ise CaCO 3 bakımından doygun olduğu, dolomit çökelmesinin gözlenebileceği ve sülfat çözündürme özelliğinde olduğu ortaya çıkmıştır. Wilcox diyagramı, suların EC ve % Na değerlerine göre sınıflamasını yapmak için kullanılır (Şekil 6.) Bu sınıflamaya göre inceleme alanındaki sular, Çok iyi-iyi sulama suyu sınıfına girmektedir. Schoeller in İçilebilirlik diyagramı na göre (Şekil 6) 43200 ve 43198/B no lu kuyuların suları Çok iyi kaliteli sular ; 43198 no lu kuyunun suyu ise İyi kaliteli sular sınıfına girmektedir. İnceleme alanındaki yeraltı sularının sulamaya uygun olup olmadıklarının belirlenmesi amacıyla SAR, ABD tuzluluk laboratuvarı,ve Wilcox diyagramlarına göre sınıflaması yapılmıştır (Şahinci, 1986). SAR a göre sular aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: SAR Çok iyi özellikte sulama suları 10 dan az İyi özellikte sulama suları 10 18 Orta özellikte sulama suları 18 26 Fena özellikte sulama suları 26 dan fazla İnceleme alanındaki suların SAR değerleri Tablo 2 de verilmiştir. Buna göre, inceleme alanındaki suların hiçbirinin SAR değerleri 10 dan fazla olmadığı için tümü Çok iyi özellikte sulama suları sınıfına girer. ABD tuzluluk laboratuvarı diyagramında sular SAR ve EC (Elektriksel iletkenlik) değerlerine göre 16 sınıfa ayrılmıştır (Şekil 6). Bu diyagrama göre 43200 ve 43198 no lu sondajların suları C 2 -S 1 sınıfındadır. Yani çoğu topraklarda tuzluluk ve sodyum tehlikesi olmaksızın kullanılabilir. 43198/B no lu sondajın suyu ise C 1 S 1 sınıfındadır. Yani bir miktar sodyum içeriğine karşın sodyum tehlikesi olmaksızın kullanılabilir. Şekil 6. Yeşilyurt ovası sularının Schoeller diyagramında gösterimi Suların endüstride kullanım özellikleri bakımından kaynarken köpürme özellikleri önemli bir kriterdir. Bu özellik kazan ve boruların cidarlarında çökelme ve kabuklanmaya neden olur. Kabuklanma nedeniyle ısı iletkenliği azaldığı için de yakıt masrafı artar. İstenmeyen bir özellik olan kaynarken köpürme özelliği aşağıdaki bağıntıya göre hesaplanır: Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 349-356 354 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 349-356

F = 62rNa + 78rK Bu bağıntıya göre suların kaynarken köpürmesi şöyle sınıflanır: F < 60 Kaynarken köpürmeyen sular 60 < F < 200 Kaynarken köpüren sular F > 200 Kaynarken çok köpüren sular Bu durumda 43200 ve 43198/B no lu kuyuların sular kaynarken köpürmeyen sular ; 43198 no lu kuyunun suyu ise kaynarken köpüren sular sınıfındadır. Şekil. 6. Yeşilyurt Ovası sularının ABD Tuzluluk ve Wilcox diyagramlarında gösterilişi. 6. SONUÇLAR Toros karst kuşağının tipik jeolojik özelliklerine sahip olan inceleme alanı, yoğun tektonizma nedeniyle, otokton ve allokton birimlerden oluşan oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. İnceleme alanı çevresinde bulunan meteoroloji istasyonlarının verilerinden yararlanılarak çizilen eş yağış haritası ile ovaya düşen ortalama yıllık yağış miktarı 1009.5 mm olarak hesaplanmıştır Ovanın yeraltı suyu genel akım yönü batıya doğrudur. Schoeller in İçilebilirlik diyagramı göre 43200 ve 43198/B no lu kuyuların suları Çok iyi kaliteli sular ; 43198 no lu kuyunun suyu ise İyi kaliteli sular sınıfına girer. ABD tuzluluk laboratuvarı diyagramına göre 43200 ve 43198 no lu sondaj kuyularının suları C 2 -S 1 sınıfındadır. 43198/B no lu sondaj kuyusunun suyu ise C1S1 sınıfındadır. Wilcox diyagramına göre inceleme alanındaki sular, Çok iyi-iyi sulama suyu sınıfına girer. 7. KAYNAKLAR Akay, F., Dumont, J. F., Sirel, E., Uysal, Ş. 1979. Batı Toros Platformları. MTA Enstitüsü Temel Araştırmalar Dairesi Projesi, No. 6/04, 0.03 Ankara. Akbulut, A. 1980. Eğirdir Gölü Güneyinde Çandır (Sütçüler-Isparta) Yöresindeki Batı Torosların Jeolojisi. TJK Bülteni C. 23/1, s. 18-24, Ankara. Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 349-356 355 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 349-356

Beyazıt, M. 1981. Hidrolojide İstatistik Yöntemler. İTÜ., Yayın No: 1197, 224 s., İstanbul. Castany, G. 1969. Yeraltı suları Hakkında Pratik Uygulamalar (Çeviri: Karacadağ, K.) DSİ Yayın No: 638, 692 s., Ankara. Freeze, R. A., Cherry, J. A. 1979. Groundwater Prentice-Hall, Inc., 604 pp, New Jersey. Gutnic, M., Poisson, A. 1970. Un dispositif remanquable des chaines Tauriques dans le sud de la courbue d Isparta (Turque), C. R. Akad. Sc. Paris, 270, 672-675. Koçyiğit, A. 1981. Isparta Büklümünde (Batı Toroslar) Toros Karbonat Platformunun Evrimi. TJK Bülteni 24, 15-23, Ankara. Özgül, S. 1996. Yeşilyurt (Isparta-Sütçüler) Ovasının Hidrojeoloji İncelemesi, S. D. Ü. Fen Bil. Ens. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), 93 s, Isparta. Poisson, A. 1977. Recharces Geologies Dans Le Taurides Occidentales (Turque) These Doc. Sci. Üniv., Paris-Sud, Orsay, 795 p. Şahinci, A. 1986. Yeraltı Suları Jeokimyası. Dokuz Eylül Üniversitesi, Müh-Mim Fakültesi Yayını, 394 s., İzmir. Waldron, J. W. F. 1984. Structural History of the Antalya Complex in the Isparta angle, Southwest Turkey, The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean. Blackwell Scientific Pub., pp. 273-286, Oxford, London. Yalçınkaya, S., Afşar, Ö. P., Taner, K. 1986. Batı Torosların Jeoloji Raporu. MTA Genel Müdürlüğü, Ankara. Mühendislik Bilimleri Dergisi 2002 8 (3) 349-356 356 Journal of Engineering Sciences 2002 8 (3) 349-356