Þekil ve 2004 Yýllarýnda Seçilmiþ Ülkeler Ýçin Dýþ Ticaretin GSYÝH ye ABD* Hindistan. Ýngiltere. Ýtalya. Ýspanya. Meksika. Portekiz.

Transkript

1 1. EKONOMÝNÝN ÝTÝCÝ GÜCÜ 1 OLARAK DIÞ TÝCARET Yaþanan ekonomik krizin ardýndan 02 yýlýndaki %, lik yüksek GSYÝH (Gayri Safi Yurt Ýçi Hasýla) büyümesi Liranýn deðer kaybýna baðlý olarak artan Türk ihraç mallarýnýn rekabet gücüne ve Türkiye nin gözde turizm merkezi haline gelmesine, kýsaca mal ve hizmet ihracýna dayalýydý (OECD, 0). Sonraki iki yýlda Türk Lirasýnda görülen deðerlenmeye karþýn reel ücretlerin kriz öncesi düzeyinin altýnda seyretmeye devam etmesi nedeniyle ihracat performansý etkilenmedi: 0 ve 0 yýllarýnda sýrasýyla %1 ve % olarak gerçekleþti. 2 yýl süren yýllýk %0 un üzerindeki yüksek artýþ hýzýndan sonra, ihracat 0 yýlýnda %1 artarak daha ýlýmlý bir çizgiye oturmuþ görünüyor. 1.1 Dýþ Ticaret Bileþenleri 2 Toplam dýþ ticaretinin GSYÝH ya oranýna bakýldýðýnda 0 yýlý verilerine göre % ile Türkiye yi benzer büyüklükteki ekonomiler arasýnda dýþa oldukça açýk olarak niteleyebiliriz (Þekil 1.1). Þekil ve 0 Yýllarýnda Seçilmiþ Ülkeler Ýçin Dýþ Ticaretin GSYÝH ye Oraný Toplam Dýþ Ticaretin GSYÝH'ye Oraný (%) Belçika Slovak Cum** Ýrlanda Çek Cum** Macaristan Hollanda Avusturya Ýsveç Kore Danimarka Ýsviçre* Polonya** Kanada* Norveç Almanya Avro Bölgesi Finlandiya Portekiz Çin Türkiye Meksika Ýspanya Ýngiltere Fransa Ýtalya Yunanistan Hindistan ABD* Japonya* Kaynak: OECD (*) 1-0 (**) Sumru Öz (TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu) 2 0 yýlý dünya mal ihracatý ve ithalatý sýralamasý Tablo Ek1.1 de verilmektedir.

2 Þekil 1.1 den çýkarýlabilecek bir baþka sonuç, 1-0 yýllarý arasýnda toplam dýþ ticaretinin GSYÝH ya oraný en çok artan ülke olan Çin in ardýndan Türkiye nin ikinci olmasý. Daha sonra sýrasýyla Meksika, Hindistan, Ýspanya, Almanya, Polonya ve Ýrlanda geliyor Þekil 1.2a Ýhracatýn Ekonomik Faaliyete Göre Daðýlýmý, 0 (%) Diðerleri %2 Motorlu Kara Taþýtý ve Römorklar %1 Metal Eþya % Metalik Olmayan Mineral Ürünler % Kimyasal Madde ve Ürünler % Radyo, Televizyon, Haberleþme Teçhizatý ve Cihazlarý % Giyim eþyasý %1 Tekstil ürünleri %12 Ana Metal Endüstrisi % Gýda Ürünleri ve Ýçecek % Baþka Yerde Sýnýflandýrýlmamýþ Makine ve Teçhizat % Kaynak: TÜÝK Þekil 1.2b Ýhracatýn Ekonomik Faaliyete Göre Daðýlýmý, 1 (%) Metal Eþya %2 Metalik Olmayan Mineral Ürünler % Kimyasal Madde ve Ürünler % Kaynak: TÜÝK Diðerleri %2 Radyo, Televizyon, Haberleþme Teçhizatý ve Cihazlarý %1 Gýda Ürünleri ve Ýçecek % Motorlu Kara Taþýtý ve Römorklar % Baþka Yerde Sýnýflandýrýlmamýþ Makine ve Teçhizat % Giyim Eþyasý %21 Tekstil Ürünleri %1 Ana Metal Endüstrisi % Motorlu kara taþýtlarý, giyim eþyasý, tekstil, ana metal endüstrisi ve gýda Türkiye nin baþlýca ihraç ürünlerini oluþturuyor. 0 yýlýnda Türkiye nin ihracatýnýn sektörel daðýlýmý Þekil 1.2a da, ayný sektörlerin 1 yýlýna ait ihracat paylarý ise Þekil 1.2b de veriliyor. Ýhracatýn ekonomik faaliyetlere göre daðýlýmýnda 1 ve 0 yýllarý arasýnda görülen en büyük fark, toplam ihracat içindeki payýný % ten %1 de çýkaran Motorlu Kara Taþýtý ve Römorklar alanýnda görülüyor. Daha sonra, sýrasýyla, payý %21 den %1 e inen Giyim Eþyasý ve %1 den % e çýkan Radyo, Televizyon, Haberleþme Teçhizatý ve Cihazlarý geliyor. Türkiye nin ihracat kalemlerini detaylý olarak görmek için Tablo Ek.1 e, ithalat kalemleri içinse Tablo Ek.1 e bakabilirsiniz.

3 Þekil 1.a Ýthalatýn Ekonomik Faaliyete Göre Daðýlýmý, 0 (%) Týbbi Aletler, Hassas Optik Aletler ve Saat %2 Atýk ve Hurdalar % Tekstil Üürnleri % Diðer Elektrikli Makine ve Cihazlar % Diðerleri %1 Kimyasal Madde ve Ürünler %1 Ham Petrol ve Doðalgaz %12 Ana Metal Sanayi %12 Radyo, Televizyon, Haberleþme Teçhizatý ve Cihazlarý % Kok Kömürü, Rafine Edilmiþ Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakýtlar % Kaynak: TÜÝK Motorlu Kara Taþýtý ve Römorklar % Baþka Yerde Sýnýflandýrýlmamýþ Makine ve Teçhizat & Þekil 1.b Ýthalatýn Ekonomik Faaliyete Göre Daðýlýmý, 1 (%) Diðerleri %2 Kimyasal Madde ve Ürünler %1 Týbbi Aletler, Hassas Optik Aletler ve Saat %2 Atýk ve Hurdalar % Ham Petrol ve Doðalgaz % Ana Metal Sanayi %1 Tekstil Ürünleri % Diðer Elektrikli Makine ve Cihazlar % Radyo Televizyon Haberleþme Teçhizatý ve Cihazlarý % Kok Kömürü, Rafine Edilmiþ Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakýtlar % Motorlu Kara Taþýtý ve Römorklar % Baþka Yerde Sýnýflandýrýlmamýþ Makine ve Teçhizat % 1 Kaynak: TÜÝK Türkiye nin ithalat yapýsýnda en önemli yeri ara mallar ve enerji oluþturuyor. 0 yýlýnda kimyasal madde ve ürünler %1 ile ilk sýrada yer alýrken, bunu %12 le ham petrol ve doðalgaz ile ayný paya sahip ana metal endüstrisi izliyor. Daha sonra % payla motorlu kara taþýtlarý ve baþka yerde sýnýflandýrýlmamýþ makine ve teçhizat geliyor. Bu beþ sektör toplam ithalatýn %0 ýný oluþturuyor (Þekil1.a). Ýthalatýn ekonomik faaliyetlere göre daðýlýmýnda 1 ve 0 yýllarý arasýnda çok büyük bir fark gözlenmiyor.

4 Ana Metal Sanayi ithalatý % dan %12 ye, Motorlu Kara Taþýtý ve Römorklarýn toplam ithalat içindeki payý ise % den % e çýkarken Baþka Yerde Sýnýflandýrýlmamýþ Makine ve Teçhizatýn payý %1 den % e düþüyor. Ham Petrol ve Doðalgaz ithalatýnýn toplam ithalat içindeki payý ise % dan %12 ye çýkmýþ durumda. -0 yýllarýný kapsayan dört yýllýk dönemde yýllýk ithalat artýþ hýzý sýrasýyla %2, %, %1 ve % oldu. -0 döneminde görülen yüksek ithalat artýþ hýzý bir ölçüde 00 yýlýna göre %1 (OECD, 0) deðerlenen reel efektif döviz kurundan kaynaklandý. Geniþ ekonomik gruplarýn sýnýflamasýna (BEC) göre ithalata bakýldýðýnda, Türkiye nin ithalat yapýsýnýn aðýrlýklý olarak ara mallar ve hammaddelerden oluþtuðu ve 1-0 yýllarý arasýný kapsayan dönemde bu yapýda önemli bir deðiþim yaþanmadýðý görülüyor (Þekil1.). Þekil 1. Geniþ Ekonomik Gruplarýn Sýnýflamasýna (BEC) Göre Ýthalat Yatýrým (Sermaye) Mallarý Tüketim Mallarý Hammadde (Ara Mallar) Diðerleri 0% Geniþ ekonomik gruplarýn sýnýflamasýna (BEC) göre ithalat (%) 0% 0% 0% % 0% Kaynak: TÜÝK

5 Tüketim mallarý ithalatýnýn toplam ithalat içindeki payýnda önemli bir artýþ olmamasý yüksek ithalat artýþ hýzýnýn tek baþýna Türk Lirasýndaki deðerlenme nedeniyle artan tüketim mallarý ithalatýndan kaynaklanmadýðýný; nelerden kaynaklandýðýný anlamak ise toplam ithalatýn % ini oluþturan hammadde (aramalý) kaleminin alt gruplarýný incelemek gerektiðini gösteriyor. Þekil 1. Geniþ Ekonomik Gruplarýn Sýnýflamasýna (BEC) Göre Aramalý Ýthalat Geniþ Ekonomik Gruplarýn Sýnýflamasýna (BEC) Göre Aramalý Ýthalatýnýn Alt Gruplarý (milyar ABD Dolarý) Sanayi için iþlem görmüþ hammaddeler Yatýrým mallarýnýn aksam ve parçalarý Taþýmacýlýk araçlarýnýn aksam ve parçalarý Esasý yiyecek ve içecek olan iþlenmiþ hammaddeler Ýþlem görmüþ diðer yakýt ve yaðlar 0 Ýþlem görmemiþ hammadde, gýda, yakýt ve yaðlar Kaynak: TÜÝK Þekil 1. hammadde (aramalý) kalemi ithalatýnýn asýl olarak sanayi için iþlem görmüþ hammaddeler ve iþlem görmemiþ hammaddelerden oluþtuðunu gösteriyor. Ýþlem görmemiþ hammadde sýnýfýna giren ham petrol ithalatýnýn 00-0 dönemi deðerleri Tablo 1.1 de veriliyor. Buna göre ham petrol ithalatýnda miktar olarak bir deðiþiklik gözlenmezken dolar cinsinden iki katýna çýkmasý -0 döneminde görülen yüksek ithalat artýþ hýzýnýn yalnýzca Türk Lirasýndaki deðerlenmeye baðlanamayacaðýný, ham petrol maliyetindeki artýþtan da etkilendiðini düþündürüyor. Gerçekten de güçlü talep ve üretim kapasitesindeki azalma nedeniyle 0 yýlýndan itibaren dünya petrol fiyatlarý sert bir çýkýþ gösterdi. Bu fiyat artýþý ham petrolle sýnýrlý kalmadý, bunun dýþýnda kalan hammaddelere de yansýdý (World Bank, 0). Buna karþýn, tepe noktasýna eriþtiði 0 yýlýnýn Aðustos ayýndan itibaren düþmeye baþlayan petrol fiyatlarýnýn, önümüzdeki dönemde Türkiye nin ithalatýn içindeki payýnýn düþme eðiliminde olacaðýný öngörebiliriz. Petrol dýþý hammadde fiyatlarý 0 yýlýnda ve 0 nýn ilk dört ayýnda sýrasýyla %2 ve %2 arttý (World Bank. 0).

6 Tablo 1.1 Türkiye nin Yakýt Ýthalatý Yýllar Ham Petrol (Bin Ton) Ham Petrol (Milyar Dolar) Toplam Mineral Yakýt ve Yaðlar (Milyar Dolar) ,21, 2 12,, ,0, ,, 0 2 1,0 1, 0 2 0, 21, Kaynak: TÜÝK Sonuç olarak, 0-0 döneminde iþlem görmemiþ hammadde ithalatýnda görülen 1 milyar dolar tutarýnda artýþ, yüksek ithalat artýþ hýzýnýn tek baþýna Türk Lirasýndaki deðerlenmeden kaynaklanmadýðýný bu dönemde yaþanan ham petrol baþta olmak üzere tüm ham madde fiyatlarýndaki sert çýkýþtan da etkilendiðini gösteriyor. Daha detaylý bir analizi mümkün kýlmak için Tablo 1.2 de -Basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna göre en çok ithal edilen ürünün 0 yýlýna ait ithalat deðerinin, dünya toplam ithalatý içindeki sýrasýnýn ve payýnýn yanýnda 00-0 döneminde dünya toplam ithalatýndaki payýnýn ve ithalat deðerinin yýllýk ortalama büyümesi veriliyor. Bu sonuncusunu ürün bazýnda kýyaslamaya imkan tanýmak için son sütun yine 00-0 döneminde dünya ithalatýnýn yýllýk ortalama büyümesine ayrýldý yýllarý arasýnda dünya da payý deðiþmeyen tek ürün HAM PETROL, payý en çok artan % ile ALTIN, ALTIN KAPLAMA, GÜMÜÞ VE DÖKÜNTÜ VE ARTIKLARI, en çok azalan ise %12 ile TELEKOMÜNÝKASYON CÝHAZLARI. Tablo 1.2, ithalatýn tüketim, yatýrým ve ara mallarý arasýnda daðýlýmýný veren Þekil 1. ü destekliyor: 0 yýlýnda en çok ithal edilen ürün arasýnda tüketim malý olarak yalnýzca her tür taþýt aracý ve ilaçlar; yatýrým malý olarak ise TEKSTÝL VE DERÝ MAKÝNALARI öne çýkýyor. Diðer kalemler HAM PETROL baþta olmak üzere iþlem görmüþ ya da görmemiþ hammaddelerden (ara mallar) oluþuyor. Bu ürünün ithalatý toplam ithalatýn % ünü oluþturuyor.

7 Tablo Basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna Göre En Çok Ýthal Edilen Ürün Ürün 0 (milyon dolar) Dünya'da Sýrasý (0) Dünya'da Payý (0) Dünya'da Payýnýn Büyümesi (00-0) Yýllýk Ortalama Büyüme (00-0) Dünya Ortalama Büyümesi (00-0) - Ham Petrol Ýnsan Taþýyan Motorlu Kara Taþýtlarý Altýn, Altýn Kaplama, Gümüþ ve Döküntü ve Artýklarý Motorlu Kara Taþýtlarý için Aksam ve Parçalar Demir-Çelik Döküntü ve Hurdalarý Akaryakýt Demir, Çelik Yassý Hadde Mamülleri Baþka Yerde Belirtilmemiþ Ýlaçlar Kývýlcým Ateþlemeli,Sýkýþtýrma Ateþlemeli Motor ve Aksamlarý Telekomunikasyon Cihazlarý Eþya Taþýmaya Mahsus ve Özel Amaçlý Motorlu Taþýtlar Transistor, Mikro Devre vb. Elektronik Parçalar Tekstil ve DeriÝ Makinalarý Baþka Yerde Belirtilmemiþ Plastikler (Ýlk Þekillerde) Baþka Yerde Belirtilmemiþ Elektrikli Makina, Cihaz ve Alet Tekstil Ýplikleri Kaðýt ve Kartonlar

8 Ürün 0 (milyon dolar) Dünya'da Sýrasý (0) Dünya'da Payý (0) Dünya'da Payýnýn Büyümesi (00-0) Yýllýk Ortalama Büyüme (00-0) Dünya Ortalama Büyümesi (00-0) 2- Deðiþik Sanayi Kollarýnda Kullanýlan Makine ve Cihazlar Kömür Bilgi Ýþlem Makinalarý Hava ve Uzay Taþýtlarý Doðalgaz Pamuklu Dokumalar Bakýr Aluminyum Pamuk Gaz Pompalarý, Santrifüjler Elektrik Anahtarlarý, Röle ve Baský Devreler Vitaminler, Hormonlar, Antibiyotikler, Týbbi Eþya Ölçme ve Kontrol Cihazlarý Organik/Ýnorganik Bileþikler Diðer Kimyasal Ürünler Isýtýcý ve Soðutucu Cihazlar Boyayýcý Maddeler, Macunlar Çözücüler, Ýncelticiler Kimyasal Gübreler Toplam (Tüm Ürünler) Kaynak: COMTRADE, REF Hesaplamalarý

9 1.2 Dýþ Ticaret Ýliþkileri ve AB Türkiye nin mal ihracatýnda en önemli yeri sýrasýyla AB-1, Yakýn ve Orta Doðu, AB dýþýndaki Avrupa ile Kuzey Amerika ülkeleri alýyor. Bu dört ülke grubunun toplam payý 0 yýlý ihracatýnýn %2 sini buluyor. Þekil 1. Türkiye nin ihracatýnda ülke gruplarýnýn payýný 1 ve 0 yýllarý için karþýlaþtýrmalý olarak veriyor. Buna göre Yakýn ve Orta Doðu ülkelerinin ile AB ye 0 yýlýnda katýlan on ülkenin ihracat içindeki payý artarken Yakýn ve Orta Doðu dýþýnda kalan Asya ülkeleri ile AB ye üye olmayan ülkelerin payý azalýyor. Türkiye nin 1 Ocak1 tarihinde Gümrük Birliðine dahil olduðu göz önüne alýnýnca, ihracatýnýn neredeyse yarýsýnýn yöneldiði AB-1 ülkelerinin payýnda 1-0 arasýnda hafif de olsa bir azalmanýn gözlenmesi, geleneksel bir diðer pazar olan Yakýn ve Orta Doðu nun konumunu korumasý hatta payýný artýrmasý, bu durumun Türkiye ihracatýnýn yönünü fazla etkilemediði sonucuna götürüyor. Þekil 1. Ülke Gruplarýna Göre Ýhracat, Ýhracatta Ülke Gruplarýnýn Payý (%) AB-1.. Yakýn ve Orta Doðu Diðer Avrupa (AB Hariç) Kuzey Amerika Diðer Asya Türkiye Serbest Bölgeleri Kuzey Afrika AB- Diðer Ülke ve Bölgeler Kaynak: TÜÝK

10 Türkiye nin mal ithal ettiði ülke gruplarý mal ihraç ettiklerine göre önemli bir deðiþiklik göstermiyor. Yalnýzca Kuzey Amerika nýn sýrasýný Yakýn ve Orta Doðu dýþýndaki Asya ülkeleri alýyor. Þekil 1. Ülke Gruplarýna Göre Ýthalat, AB Diðer Avrupa (AB Hariç) Diðer Asya Yakýn ve Orta Doðu Kuzey Amerika...0. Diðer Ülke ve Bölgeler Kuzey Afrika AB Kaynak: TÜÝK Türkiye nin ithalatýnda ülke gruplarýnýn payýný 1 ve 0 yýllarý için karþýlaþtýrmalý olarak incelediðimizde ihracat paylarýnda gözlemlenen duraðanlýðýn aksine büyük deðiþiklikler söz konusu (Þekil 1.). Örneðin ithalat içinde AB dýþýndaki Avrupa ülkelerinin payý 0 yýlýnda 1 ya kýyasla neredeyse iki katýna çýkarken, AB-1 in payý Gümrük Birliði ne raðmen % ten % a inmiþ. Bir baþka önemli farklýlaþma da Yakýn ve Orta Doðu hariç Asya ülkelerinin ithalat içindeki payýnýn %, dan %1, ya týrmanmasý. Þekil 1. Türkiye nin 0 yýlýnda en çok ticaret yaptýðý ülkeyle olan dýþ ticaret dengesini veriyor. Buna göre en çok dýþ ticaret açýðý verilen ülkeler sýrasýyla Rusya, Çin, Almanya, Güney Kore, Avusturya ve Japonya olurken, yalnýzca Irak, Ýngiltere ve Hollanda ya yapýlan ihracat ithalatý aþýyor. 12 Bunda Çin den yapýlan ithalatýn 1 yýlýnda 0 milyon dolarken, 0 yýlýnda, milyar dolara çýkmasýnýn etkisi büyük. Rusya dan yapýlan ithalat 1 da 2 milyar dolardan 0 yýlýnda 1 milyar dolara çýktý. Bunun içinde toplamda 1, ten milyar dolara çýkan doðalgaz ithalatýnýn payý büyük (TÜÝK, 0).

11 Þekil 1. Dýþ Ticaret Dengeleri, 0 (milyar ABD Dolarý) Ýhracat Ýthalat Net Ýhracat 1 Ýhracat, Ýthalat ve Net Ýhracat (milyar ABD Dolarý) Almanya Rusya-Fed Ýtalya Ýngiltere ABD Fransa Çin Ýspanya Avusturya Hollanda Ýran Romanya Güney Kore Belçika Ukrayna Japonya Irak Suudi Arabistan Cezayir Bulgaristan Kaynak: TÜÝK Sonuç olarak, 0 te payý 1 yýlýna göre oransal olarak azalmakla birlikte, Türkiye nin en önemli dýþ ticaret ortaðýnýn AB nin ilk 1 üyesi olduðunu söyleyebiliriz. Bunun yanýnda, özellikle enerji hariç ithalat göz önüne alýndýðýnda, Türkiye nin dýþ ticaret ortaklarýndaki en önemli deðiþme, AB ülkelerinden Uzak Doðu Asya ülkelerine kayma eðiliminde olmasý. Dýþ ticaret iliþkilerinin bir baþka boyutu da AB üyelik müzakereleri sürecinde Türkiye dýþ ticaretinde görülmesi beklenen deðiþiklikleri benzer bir süreci yaþamýþ ülkelerle kýyaslamalý olarak ele alýnca ortaya çýkýyor. Mevcut eðilimler korunursa, yani AB müzakere süreci kesintiye uðramaz ve siyasi istikrar tehlikeye girmezse, hýzlý ekonomik büyümenin ve beraberinde getirdiði cari açýðýn Türkiye gündemindeki yerini kaybetmeyeceði söylenebilir. Þekil 1. ve Þekil 1. da da görülebileceði gibi, AB üyelik sürecindeki bütün ülkeler için geçerli olan yüksek cari açýk kaçýnýlmaz gibi görünse de, kontrol altýnda tutulup ülke sanayisine zarar verecek boyutlara ulaþmasý önlenmelidir. Bunun için, Ýhracatta Rekabet Performansý adlý bir sonraki bölümde inceleyeceðimiz, dünyada talebin arttýðý ürün gruplarý içinde Türkiye nin rekabet gücüne sahip olduðu ürünlerin saptanýp, bunlarýn üretim kapasitesinin artýrýlmasý gerekmektedir. 1

12 Þekil 1. 1 Öncesi AB Üyelik Sürecinde Olan Ülkelerde Cari Açýk Cari Açýðýn GSYÝH ya Oraný (%) Yunanistan (1-) Ýspanya (1-1) Portekiz (1-1) Avusturya (1-1) Finlandiya (12-1) Ýsveç (-1) Þekil 1. 1 Sonrasý AB Üyelik Sürecinde Olan Ülkelerde Cari Açýk Cari Açýðýn GSYÝH ya Oraný (%) Bulgaristan (00-...) Çek Cum. (1-0) Macaristan (1-0) Polonya (1-0) Romanya (00-...) Slovak Cum. (00-0) Türkiye (0-...) Kaynaklar: WDI Online 1

13 1. Ýhracatta Rekabet Performansý Uluslararasý ticarete katýlým, özelde þirketlerin büyümesinde, genelde de ülkelerin refah düzeyinin yükselmesinde önemli bir unsurdur. Bir ülkenin dýþ ticaretini artýrabilmesi içinse hangi ürünlerde karþýlaþtýrmalý üstünlüðü olduðunun bilinmesi önem kazanmaktadýr. Bu amaçla ihracat yapýsý, yurtdýþý talep dinamikleri ve baþlýca ihraç ürünleri açýsýndan bir ülkenin ihracat performansý farklý yollar kullanýlarak incelenebilir. Bu yollardan biri Birleþmiþ Milletler Ticaret Bölümünün hazýrladýðý Ticaret Performans Endeksi dir. Bu endeks ülkelerin ve baþlýca sektörlerinin ihracat performansýný ve rekabet gücünü farklý boyutlarýyla gözlemeyi ve deðerlendirmeyi mümkün kýlmaktadýr. Bu çalýþma 1 ülke ve 1 farklý sektör için temel performans özelliklerini, pazar payý kayýp ve kazançlarýný ve bunlarýn ardýndaki etmenleri kapsamaktadýr. Tablo 1., bu çalýþmanýn ihracatta rekabet gücü ile ilgili bölümünü -Türkiye nin 1-0 döneminde ihracat deðeri 1 milyar dolarýn üzerinde olan sektörleri arasýnda en yüksek ihracat artýþ hýzýna sahip dokuz sektör için pazar payý deðiþimlerini ardýndaki etmenlerle birlikte- vermektedir. Ticaret Performans Endeksi, pazar payýndaki bu deðiþimin arkasýndaki faktörün (1) rekabet gücü mü; (2) en dinamik hedef pazara yakýn olmak mý; () sektörün en dinamik ürününde baþtan uzmanlaþmýþ olmak mý; () dýþ talepteki deðiþmelere uyum yeteneði mi olduðunu belirlemektedir Bu dört faktörün toplam etkisi pazar payýndaki yýllýk deðiþimi yüzde olarak vermektedir. Tablo 1. Türkiye nin Ticaret Performans Endeksi 1-0 arasý pazar payýndaki yýllýk deðiþim (%) Rekabet etkisi Coðrafi uzmanlaþma Üründe uzmanlaþma -0,1 Uyum etkisi Taþýt Araçlarý 21,0 1,1 1, 0,,,2 1,1,2 1,02 Çeþitli Ýmlalat 1,, 2,2, 0, IT ve Elektronik Elektronik 1,1,0,2, 1,0 Mekanik Eþya 1,2,1,0,2-1,1 Temel Ýmalat,,02 2, 2, -0,02 Giyim Tekstil Kimya,21,,, 1, 2, 1, 2,,1 1, 1,0-2, 0,1 0,1-0,2 Kaynak: UN Statistics Division Tablo 1., Türkiye nin dünya toplam ihracatý içindeki payýnda 1-0 yýllarý arasýnda görülen geliþmenin büyük bir bölümünün rekabet etkisi ile açýklanabileceðini gösteriyor. Rekabet etkisi, hedef pazarlarýn ithalatý içinde ihracatçý ülkenin payýnda belli bir dönemde meydana gelen yýllýk ortalama yüzde deðiþim ile dýþ ticaret ortaðýnýn dünya toplam ithalatý içindeki payý çarpýlarak elde ediliyor. Bir baþka deyiþle, rekabet gücündeki deðiþime baðlý olarak pazar payýnda görülen deðiþim, bir ülkenin en önemli dýþ pazarlarýndaki konumunda sergilediði deðiþimin aðýrlýklý toplamý alýnarak bulunuyor. Ticaret Performans Endeksi nin tamamýna adresinden ulaþabilirsiniz. 1

14 Ticaret Performans Endeksi göre, Türkiye nin dünya toplam talebinde aðýrlýðý olan hedef pazarlarda, 1-0 döneminde, temelde rekabet gücündeki artýþa dayanan baþarýlý bir ihracat performansý yakaladýðý söylenebilir. Fakat bu endeks, yalnýzca sektörlerin pazar payýndaki deðiþim dikkate alýnarak hesaplandýðý için sektörlerin, dünya toplam ihracatý içindeki payýný göz ardý ediyor Bir ülkenin ihracat performansýný ölçmenin bir baþka yolu olan Göreli Ýhracat Avantajý Endeksi nin, belli bir yýlda, belli bir sektörün, dünya toplam ihracatý içindeki payýna göre hesaplanan statik bir endeks olduðu göz önüne alýndýðýnda, Birleþmiþ Milletler Ticaret Bölümünün hazýrladýðý Ticaret Performans Endeksi ni tamamladýðý söylenebilir. Belli bir sektörün ihracatýnýn ülkenin ihracatý içindeki payýnýn, o sektörün dünyadaki toplam ihracatýnýn dünya toplam ihracatýndaki payýna oranýný veren bu endeksin deðeri 1'den büyük ise rekabetçi avantajýn, 1'den küçük ise rekabetçi dezavantajýn göstergesidir. Buna göre Türkiye nin ihracatta rekabet avantajýna sahip olduðu sektörler beton-kireç, giyim, tekstil, demir-çelik, tütün, cam, gýda ve motorlu araçlar olarak sýralanabilir (REF, Ýhracatta Rekabet Kýyaslamasý).Türkiye nin rekabet gücüne sahip olduðu sektörler, ülkenin katma deðeri yüksek teknoloji yoðun alanlarda rekabet gücü olmadýðýný gösteriyor. Þekil 1. Sektöre göre Göreli Ýhracat Avantajý-Göreli Ýthalat Nüfuz Endeksleri, 0 Göreli Ýhracat Göreli Ýthalat Avantajý Endeksi Nüfuz Endeksi Gýda Ýçecek Tütün Ham Madde Kaynak: REF, Ýhracatta Rekabet Kýyaslamasý Madeni Yaðlar Hayvansal Yaðlar Kimyasal Maddeler Eczacýlýk Ürünleri Deri Tekstil Giyim Beton ve Kireç Cam Demir ve Çelik Diðer Mamül Maddeler Makine Büro Araçlarý Elektrikli Cihazlar Elektrikli Makineler Motorlu Araçlar Diðer Araçlar Diðerleri 1

15 Göreli Ýthalat Nüfuz Endeksi ise belli bir sektörde yapýlan ithalatýn ülke ithalatý içindeki payýnýn, o sektörün dünyadaki toplam ithalatýnýn dünya toplam ithalatýndaki payýna oranýdýr. Eðer endeks deðeri 1'den büyük ise rekabetçi dezavantajýn, 1'den küçük ise rekabetçi avantajýn göstergesidir. Türkiye, tekstil, hammadde, demir-çelik, makine, kimyasal maddeler, hayvansal yaðlar, deri, eczacýlýk ürünleri, motorlu araçlar ve diðer araçlar sektörlerinde rekabetçi dezavantaja sahip görünüyor. Ýhracatta rekabet performansýný incelemenin üçüncü yolu, pazarýn kendi dinamikleriyle kýyaslandýðýnda bir ülkenin pazar payýndaki deðiþimi grafik üzerine aktarmaktýr. Bu grafik aþaðýdaki sorulara ýþýk tutabilir (ITC, 0): Bir ülkenin baþlýca ihraç ürünleri nelerdir ve ihracat portföyü ne ölçüde belli ürünlerde yoðunlaþmýþtýr? Bir ülke hangi ürünlerde daha iyi bir performans göstermiþ ve dýþ pazarlarda pazar payýný artýrmýþ ya da baþarýsýz olup pazar payý azalmýþtýr? Ülkenin baþlýca ihraç ürünlerine karþý dünya talebi artmakta mý, azalmakta mýdýr? Þekil 1.12 ve Þekil 1.1 ürün ihracatý için Birleþmiþ Milletler Ýstatistik Bölümünün derlediði COMTRADE, hizmet ihracatý için ise Dünya Ticaret Örgütünün veri tabanýný kullanarak 00-0 yýllarý arasýnda Türkiye nin ihracat performansýný sýrasýyla yapýsal ve dinamik bakýþ açýsýndan vermektedir. Yapýsal Ýhracat Performansý, 2 basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna (SITC) göre Türkiye nin 0 yýlýnda en çok ihracat yaptýðý ürün ve 2 hizmet grubunda 00-0 yýllarý arasýnda dünyadaki ortalama pazar payýný (yatay eksen), yine ayný dönemde, ayný ürün gruplarý için dünya talebindeki yýllýk ortalama büyüme (düþey eksen) ile kýyaslamalý olarak vermektedir. Ayrýca ilgili mal grubunun ihracat deðeri balonun büyüklüðü ile orantýlý olarak görülebilir. Þekil 1.12 de, 00-0 yýllarý arasýnda dünya talebindeki (ithalat hacmi) yýllýk ortalama büyüme hýzýnýn % olduðu görülüyor. Yatay referans olarak kullanýlan bu çizgi, düþey referans çizgisi olan Türkiye nin 0 yýlý ihracatýnýn dünya toplam ihracatýndaki payý (%0,2) ile birlikte tabloyu dört parçaya bölüyor. Farklý özellikler gösteren bu dört bölgeyi isimlendirmek gerekirse: Turizm ve Taþýmacýlýk Referans olarak verilen kýrmýzý balon 1 milyar dolara karþýlýk gelmektedir. 1

16 Dünya ticaret hacminde yýllýk ortalama büyüme (%) 00-0 Þekil Basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna Göre Yapýsal Ýhracat Performansý Yýldýzý Yükselen Ürünler Petrol ve ürünleri Özel makineler 2 Tekstil 0-2 Yýldýzý Sönen Ürünler Geleneksel Ürünler Türkiye nin Dünya daki pazar payý (%) 00-0 Kaynak: COMTRADE, REF Hesaplamalarý Demir dýþý metaller Güç makineleri Elektrik makineleri Yýldýzý Parlayan Ürünler Elktronik ve haberleþme Çeþitli cihazlarý imalat Metal olmayan eþya Diðer taþýt araçlarý Demir ve çelik Uçucu yaðlar, kozmetik ve temizlik ürünleri Mobilya ve yatak malzemeleri Kara taþýtlarý Elektrikli Prefabrik yapý ve sýhhi olmayan makineler Taþýmacýlýk tesisat Metal eþya Kauçuk eþya Turizm Meyve ve sebzeler = 1 milyar dolar Dünya da büyüme (Tüm mallar) Yýldýzý Parlayan Ürünler(sað üst bölüm) pazar payý dünya ortalamasýnýn üstünde artan ürünler arasýnda incelenen ülkenin toplam pazar payýyla kýyaslandýðýnda daha yüksek bir pay aldýðý ve uzmanlaþtýðý ürünlerden oluþur. Bir baþka deyiþle bu bölümde yer alan ürün gruplarýnýn ihracatçýlarý son yýllarda dünya çapýnda rekabet güçlerini kanýtlamýþlar. Dolayýsýyla bu ürünlerin dýþ ticaretini geliþtirme çabalarý diðer ürünlere göre daha az riskli. Bu tür destekler ülkenin pazar payýný artýrma yönünde olmalý. Yükselen Ürünler(sol üst bölüm) dünya çapýnda pazar payý ortalamanýn üstünde büyüyen ürünlerde incelenen ülkenin göreli az bir pazar payýna sahip olduðu ürünlerdir. Bunun nedeni ülkenin bu ürünlerde henüz yeni ihracata baþlamasý ya da ilgili ürün gruplarý içerisinde niþlerde uzmanlaþmýþ olmasýdýr. Sorunun uluslararasý talep yetersizliði olmadýðý bu ürünlerin ihracatýný artýrmak için ülke, pazar payýný artýracak stratejiler geliþtirmeli, diðer bir deyiþle arzla ilgili sorunlarý incelemek ve yatay çeþitlendirme fýrsatlarýný araþtýrmak gibi özel bir çaba göstermeli. 1

17 Yýldýzý Sönen Ürünler(sol alt bölüm) ihracatta baþarý þansý düþme eðiliminde olan ürünleri kapsýyor, çünkü bu ürün gruplarýnýn dünya toplam ithalatýndaki payý durgun seyretmekle hatta azalmakla kalmýyor, incelen ülkenin pazar payý da düþük. Dolayýsýyla bu ürünlerin ihracatýný artýrmak için hem arz hem de talep tarafýndaki sorunlarý göz önüne alan stratejiler geliþtirmek gerekiyor. Geleneksel Ürünler(sað alt bölüm) incelenen ülkenin tüm mallar için dünya ihracatýndaki payýyla karþýlaþtýrýldýðýnda yüksek pazar payýna sahip olduðu, yani uzmanlaþtýðý ürünler, fakat bu ürünlere olan talep azalýyor ya da en azýndan dünya toplam talep artýþýnýn altýnda kalýyor. Bu tür ürünlerin ihracatýný artýrma çabalarý, gerilemekte olan bu ürün gruplarýnýn içerisinde en baþarýlý olan ürünleri tanýmlayýp, bunlarda daha da uzmanlaþmayý saðlayacak niþ pazarlama stratejilerine odaklanmalý. Bunlardan baþka Yapýsal Ýhracat Performansý grafiði, bir ülkenin ihracatta uzmanlaþma düzeyini hakkýnda genel bir fikir de verir: Bir ya da birkaç göreli büyük dairenin varlýðý ihracatýn bazý ürünlerde yoðunlaþtýðýný göstermektedir. Þekil 1.12 de verilen Yapýsal Ýhracat Performansý grafiðine baktýðýmýzda ihracat deðeri milyar dolardan fazla olan beþ dairenin varlýðýyla karþýlaþýyoruz: Turizm, giyim eþyalarý, kara taþýtlarý, tekstil ve demirçelik. Türkiye nin mal ve hizmet ihracatýnýn bu alanlarda yoðunlaþtýðýný söyleyebiliriz. Þekil 1.12, Türkiye nin yýldýzý parlayan ihraç ürünlerinin kara taþýtlarý, demir-çelik, meyvesebze, metal ve kauçuk eþya, prefabrik yapý ve sýhhi tesisat malzemeleri ile uçucu yaðlar, kozmetik ve temizlik ürünleri olduðunu gösteriyor. Fakat bunlar arasýnda ilk üç ürün grubu dýþýnda ihracat deðeri oldukça düþük. Elektrikli olmayan makineler, petrol ürünleri ile mobilya ve yatak malzemeleri ise Türkiye nin yýldýzý yükselmekte olan ürün gruplarýný oluþturuyor. Tekstil ve Giyim eþyalarýnýn Türkiye nin Geleneksel Ürünleri olduðu Þekil 1.12 de de görülebiliyor. Dinamik Ýhracat Performansý grafiði büyük ölçüde Yapýsal Ýhracat Performansý grafiðine benzer: Ýlgili ürün grubunun ihracat deðeri balonun büyüklüðü ile orantýlý olarak verilir ve düþey eksen bu ürün gruplarý için dünya ticaret hacmindeki (toplam ithalat deðeri) yýllýk ortalama büyümeyi gösterir. Temel farklýlýk yatay eksenin incelenen ülkenin en çok ihracat yaptýðý mal ve hizmet gruplarýnda dünyadaki ortalama pazar payýný deðil de yine ayný dönem için bu gruplarda o ülkenin pazar payýndaki yýllýk ortalama büyümeyi vermesidir. Bu grafiðin dinamik olarak adlandýrýlmasý en son geliþmeleri yansýtmasýndan kaynaklanýyor. Yapýsal Ýhracat Performansýgrafiðiyse tam tersine zaman içinde daha az deðiþim gösteren pazar paylarýný temel alýr. Bu açýdan iki grafiðin birbirini tamamladýðýný söyleyebiliriz. 1

18 Þekil Basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna Göre Dinamik Ýhracat Performansý Dünya ticaret hacminde yýllýk ortalama büyüme (%) Baþarýsýz Ürünler Taþýmacýlýk Uçucu yað,kozmetik ve temzilik ürünleri Meyve ve sebzeler Demir dýþý metaller Giyim eþyalarý Diðer taþýt araçlarý Kauçuk eþya Turizm Demir ve çelik Elektrikli olmayan makineler Çeþitli imalat Metal dýþý eþya Mobilya ve yatak malzemeleri Baþarýlý Ürünler =1 milyar dolar Prefabrik yapý ve sýhhi tesisat Metal eþya Petrol ve ürünleri Özel makineler Elektrik makineleri Kara taþýtlarý Dünya da büyüme (tüm mallar) Elektronik ve haberleþme cihazlarý Güç makineleri Tekstil 2 Gerileyen Güçlüklere Raðmen Ürünler Baþarýlý Ürünler Türkiye nin pazar payýnda yýllýk ortalama büyüme (%) 00-0 Kaynak: COMTRADE, REF Hesaplamalarý Þekil 1.1, 2 basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna (SITC) göre Türkiye nin 0 yýlýnda en çok ihracat yaptýðý ürün ve iki hizmet grubunda 00-0 dönemi ortalama pazar payý artýþýný (yatay eksen), yine ayný dönemde, ayný ürün gruplarý için dünya ticaret hacmindeki yýllýk ortalama büyüme (düþey eksen) ile kýyaslamalý olarak vermektedir. Þekil 1.12 de olduðu gibi 00-0 yýllarý arasýnda dünya toplam ithalat hacmindeki yýllýk ortalama büyüme hýzý olan % yatay referans çizgisi olarak kullanýlýyor. Düþey referans çizgisi olarak ise sabit pazar payý çizgisi olan y-ekseni alýnýyor. Bu iki referans çizgisi tabloyu farklý özellikler gösteren dört parçaya bölüyor:

19 Baþarýlý Ürünler(sað üst bölüm) incelenen ülkenin çok baþarýlý bir performans sergilediði ihraç ürünlerini gösteriyor, öyle ki tüm dünyada pazar payý dünya ortalamasýnýn üstünde artan bu ürünlerde o ülke incelenen dönemde pazar payýný artýrmayý baþarmýþ. Bir baþka deyiþle sað üst bölümdeki ürün gruplarýnýn ihracatçýlarý söz konusu dönemde dünya çapýnda rekabet güçlerini kanýtlamýþlar. Dolayýsýyla bu ürünlerin dýþ ticaretini geliþtirme çabalarý diðer ürünlere göre daha az riskli. Bu tür destekler arz kapasitesini artýrma yönünde olmalý. Baþarýsýz Ürünler(sol üst bölüm) incelenen ülkenin baþarýlý olamadýðý ihraç ürünlerini gösteriyor, öyle ki tüm dünyada pazar payý dünya ortalamasýnýn üstünde artan, yani talebin arttýðý bu ürünlerde, o ülkenin incelenen dönemde ihracatý ya azalmýþ ya da artýþ hýzý dünya ticaretinin artýþ hýzýnýn gerisinde kalmýþ. Bir baþka deyiþle sol üst bölümdeki ürün gruplarýnýn ihracatçýlarý söz konusu dönemde dünya çapýnda pazar paylarýný kaybetmekteler. Bu bölümdeki ürünler için sorun uluslararasý talep yetersizliði deðil fakat arzla ilgili etmenler. Dolayýsýyla bu ürünlerin ihracatýný artýrmak arzla ilgili sorunlarý tanýmlamak ve gidermek gibi özel bir çabayý gerektiriyor. Türkiye için taþýmacýlýk böyle bir hizmet ürünü. Gerileyen Ürünler(sol alt bölüm) ihracatta baþarý þansý düþme eðiliminde olan ürünleri kapsýyor. Bu bölümdeki ürün gruplarýnýn dünya toplam ithalatýndaki payý durgun seyretmekle hatta azalmakla kalmýyor, incelen ülkenin pazar payý da azalýyor. Dolayýsýyla bu ürünlerin ihracatýný artýrmak diðer ürünlere göre çok daha zor, çünkü ihracatýn önündeki engelleri aþmak hem arz hem de talep tarafýný kapsayan bütüncül bir yaklaþým gerektiriyor. Türkiye nin temel ihraç ürünleri arasýnda bu kategoriye giren ürün yok. Güçlüklere Raðmen Baþarýlý Ürünler(sað alt bölüm) pazar paylarý dünya ortalamasýnýn altýnda artmasýna, yani pazar paylarý küçülmesine raðmen incelenen ülkenin baþarýlý olduðu ihraç ürünlerini gösteriyor. Bir baþka deyiþle sað alt bölümdeki ürün gruplarýnýn ihracatçýlarý söz konusu dönemde dünya çapýnda azalan talebe karþýn pazar paylarýný artýrmayý baþarmýþlar. Bu tür ürünlerin ihracatýný daha da artýrabilmek için ihracatçýlarý niþ pazarlama stratejileri kullanarak baþarýlý ticaret performanslarýný pazardaki toplam gerilemeden soyutlamalýlar. 21

20 Þekil 1.1 e göre Türkiye nin ihracatta baþarýsýz kategorisine giren tek sektörü Taþýmacýlýk: 00-0 döneminde Türkiye nin dünya ihracatý içindeki payý yýllýk ortalama % azalmýþ. Uluslararasý talebin güçlü olduðu bu hizmet grubunun ihracatýný artýrmak için hem ihracatçýlarýn söz konusu dönemde dünya çapýnda rekabet güçlerini neden kaybettiklerini belirlemek, hem de arzla ilgili sorunlarý tanýmlamak ve gidermek gibi özel bir çaba gerekiyor. Diðer hizmet grubu olan turizm sektörüne baktýðýmýzda, 00-0 yýllarý arasýnda talebin dünya ortalama talebi ile eþit oranda artmakla beraber Türkiye nin payýnýn ayný dönemde %12 arttýðýný ve 0 yýlýnda ihracat deðeri en yüksek sektör haline geldiðini görüyoruz. Þekil 1.1 ten çýkarýlabilecek bir baþka sonuç da Türkiye nin 0 yýlý mal ihracatýnda en yüksek paya sahip yirmi ürün grubundan hiçbirinin Baþarýsýz veya Gerileyen Ürünler bölümünde yer almamasý; bir baþka deyiþle 00-0 arasýnda bu yirmi ürün grubunda Türkiye nin ihracatý dünya ithalatýndan daha hýzlý artarak dünya pazarlarýndaki payýný yükseltmiþ. Bu da 00-0 döneminde Türkiye nin mal ihracatýnda baþarýlý olduðunun bir kanýtý. Ýdeal durum olan büyüyen bir pazarda pazar payýnýn artmasý, diðer bir deyiþle Baþarýlý Ürünler kategorisinde on ürün grubu var; sekiz ürün grubu Güçlüklere Raðmen Baþarýlý Ürünler bölümünde yer alýrken elektronik ve haberleþme cihazlarý ile özel makineler.de 00-0 döneminde talebin dünyadaki ortalama talep büyümesi olan % le ayný oranda arttýðý ürün gruplarý arasýnda yer alýyor. Pazar paylarý dünya ortalamasýnýn üstünde artan Baþarýlý Ürünlerin ihracatýný artýrmak yatay referans çizgisi olan dünya ortalama talep büyümesinin (%) üzerinde bir talep artýþý yaþadýklarý için, referans çizgisinin altýndaki ürünlere kýyasla daha kolay. Bunlara, kendilerine olan talebin dünya ortalama talep büyümesi ile eþit olarak arttýðý elektronik ve haberleþme cihazlarý ile özel makineleri de ekleyebiliriz. Bu ürün gruplarýnýn ihracatçýlarýnýn 00-0 döneminde dünya çapýnda rekabet güçlerini kanýtladýklarýný ve diðer üreticilere örnek olabilecek bir baþarýya imza attýklarýný göz önüne alýnýnca, bu ürünlerin dýþsatýmlarýný geliþtirme çabalarý talebin görece daha az arttýðý ürünlere göre hem daha az riskli hem de yalnýzca arz tarafýný kapsýyor. Dolayýsýyla bu çalýþmanýn bir sonraki aþamasý bu ürün gruplarýnýn alt gruplarýný incelemek olacak. Kara taþýtlarý; Demir ve çelik; Meyve ve sebzeler; Metal eþya; Elektrikli olmayan makineler; Petrol ve ürünleri; Kauçuk eþya; Prefabrik yapý ve sýhhi tesisat; Mobilya ve yatak malzemeleri; Uçucu yaðlar, kozmetik ve temizlik ürünleri 22

21 Tablo 1. -Basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna Göre En Çok Ýhraç Edilen Ürün Ürün 0 (milyon dolar) Dünya'da Sýrasý (0) Dünya'da Payý (0) Dünya'da Payýnýn Büyümesi (00-0) Yýllýk Ortalama Büyüme (00-0 Dünya Ortalama Büyümesi (00-0) - Giyim Eþyalarý (baþka yerde belirtilmemiþ),0, Ýnsan Taþýyan Motorlu Kara Taþýtlarý, 1 0,0 - Demir/Çelik Çubuk vs.,, Televizyon Alýcýsý 2,0, Kadýn Giyim Eþyasý (Dokuma) 2,, Ticari Araç 2,22 2, Meyva/Yemiþ, (Taze/Kurutulmuþ) 1,2,1 1 - Tekstil Mamulleri 1,, Erkek Giyim Eþyasý (Dokuma) 1,0, Dayanýklý Ev Eþyasý 1, 2, Külçe,Ýlk Þekillerde Alaþýmsýz Demir/Çelik 1,, 1 - Kadýn Giyim Eþyasý (Örme) 1,2,0 - Taþýt Aracý Parça / Aksesuar 1, , Akaryakýt 1,0 0, Tekstil Ýplikleri 1,00 1 2,1 - Sentetik-Suni Elyaftan Mensucat, Mücevherci-Kuyumcu Eþyasý, 1 2 2

22 Ürün 0 (milyon dolar) Dünya'da Sýrasý (0) Dünya'da Payý (0) Dünya'da Payýnýn Büyümesi (00-0) Yýllýk Ortalama Büyüme (00-0 Dünya Ortalama Büyümesi (00-0) 1 - Alçý Çimento vb. Ýnþaat Malzemeleri 1, Pamuklu Dokumalar 1, Dökme Demir, Demir-Çelik Borular 1 2, Giyim Aksesuarlarý, Motor Aksamý 0, Gemiler ve Suda Yüzen Taþýt 1 2, Mobilyalar 0 0 0, 22 - ve Daha Fazla Kiþi Taþýyan Motorlu Taþýtlar 02 2, 22 - Ýzole Edilmiþ Tel, Kablo, Optik Kablo, vb. 2 1,0 0 - Ýþlem Görmüþ Meyvalar, Meyva Müstahzarlarý, 21 - Adi Metallareden Diðer Mamuller 2 0, Dýþ ve Ýç Lastikler 1 1,1 1 - Plastikten Mamul Eþyalar 2 0, Yer Kaplamalarý, Halýlar 1, Seramikten Sýhhi Tesisat, Demir Çelikten Sabit Techizat, Hava Taþýtlarý,Uzay Taþýtlarý 1 1 0, Sebzeler, Kuru Baklagil,vb. 1 1, Kurutulmuþ Sebzeler, Sebze Unlarý ve Müstahzarlarý,2 1 Toplam (Tüm Ürünler) 2,0 0, 1 2 Kaynak: COMTRADE, REF Hesaplamalarý 2

23 Tablo 1., -basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna göre Türkiye nin en çok ihraç 12 ettiði ürünün 0 yýlýna ait ihracat deðerinin, dünya toplam ihracatý içindeki sýrasýnýn vepayýnýn yanýnda 00-0 döneminde dünya toplam ihracatýndaki payý ile ihracat deðerinin yýllýk ortalama büyümesini de veriyor. Bu sonuncusunu ürün bazýnda kýyaslamaya imkan tanýmak için son sütun yine 00-0 döneminde dünya ihracatýnýn yýllýk ortalama büyümesine ayrýldý. Tablo 1. te kalýn yazýlan ürünlere karþý olan talep, dünya toplam talebinin yýllýk ortalama büyümesi olan % den daha fazla artýyor. Türkiye nin en çok ihraç ettiði ürün arasýnda talep sorunun olmadýðý, yalnýzca arz kapasitesini artýrarak ihracatýn daha da artýrýlabileceði ürünler ve talebin yýllýk artýþ hýzý: SERAMÝKTEN SIHHÝ TESÝSAT, DEMÝR ÇELÝKTEN SABÝT TECHÝZAT, %1 TELEVÝZYON ALICISI, %1 GEMÝLER VE SUDA YÜZEN TAÞITLAR, %1 DEMÝR/ÇELÝK ÇUBUK VS., %1 KÜLÇE (ÝLK ÞEKÝLLERDE) VE ALAÞIMSIZ DEMÝR/ÇELÝK,%1 DÖKME DEMÝR, DEMÝR-ÇELÝK BORULAR, %1 TEKSTÝL EÞYALARI, % DAYANIKLI EV EÞYASI, % AKARYAKIT, % MOBÝLYALAR, % ÝNSAN TAÞIYAN MOTORLU KARA TAÞITLARI, % MEYVA/YEMÝÞ (TAZE/KURUTULMUÞ), % VE DAHA FAZLA KÝÞÝ TAÞIYAN MOTORLU TAÞITLAR, % ÝÞLEM GÖRMÜÞ MEYVALAR VE MEYVA MÜSTAHZARLARI, % TAÞIT ARACI PARÇA VE AKSESUARLARI, % MOTOR AKSAMI, % DIÞ VE ÝÇ LASTÝKLER, % PLASTÝKTEN MAMUL EÞYALAR, % SEBZELER, KURU BAKLAGÝL,VB., % KURUTULMUÞ SEBZELER, SEBZE UNLARI VE MÜSTAHZARLARI, % olarak sýralanýyor. Bunlar arasýnda GEMÝLER VE SUDA YÜZEN TAÞITLAR ürün grubuna yönelik talep artýþ hýzý ait olduðu bir üst grup olan DÝÐER TAÞIT ARAÇLARI na olan % lik talep artýþ hýzýnýn çok üzerinde (Þekil 1.1). Türkiye bu alanda 00-0 yýllarý arasýnda ihracatýný yýllýk ortalama % artýrarak dünyadaki pazar payýný %2,22 ye çýkarmýþ durumda. Bunlarýn sonucunda Þekil 1.1 te Baþarýlý Ürünler kategorisine giren GEMÝLER VE SUDA YÜZEN TAÞITLAR ürün grubunun üreticileri dünya çapýnda rekabet güçlerini kanýtlamýþlar. 12 Bu ürünün ihraç deðeri toplam ihracatýn %1 ini oluþturuyor. 2

24 Dünya talep artýþ hýzýnýn yüksekliðini de göz önüne alýnca, arz kapasitesini artýrarak bu ürünlerin ihracatýný daha da büyütmek mümkün. Benzer durum, 2-Basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna göre dinamik ihracat performansýný veren Þekil 1.1 te Güçlüklere Raðmen Baþarýlý Ürünler kategorisinde yer alan TEKSTÝL grubunun alt gruplarýndan 1 TEKSTÝL MAMULLERÝ için de geçerli. Þekil 1.1 -Basamaklý Standart Ticaret Sýnýflandýrmasýna Göre Dinamik Ýhracat Performansý Dünya ticaret hacminde yýllýk ortalama büyüme (%) Baþarýsýz Ürünler Televizyon alýcýsý Gemiler ve suda yüzen taþýtlar Demir/çelik çubuk vs. Dökme demir, demir/çelik Tekstil mamülleri borular Dayanýklý ev eþyasý Meyva/yemiþ, Taþýt aracý, parça Mobilya taze/kurutulmuþ aksesuar Akaryakýt Örme kadýn giyim eþyasý Kadýn giyim eþyasý dokuma Diðer giyim eþyalarý Tekstil iplikleri Gerileyen Ürünler Kuyumcu Motor aksamý eþyasý Alçý çimento vb. inþaat malzemeleri Giyim aksesuarlarý Pamuklu dokumalar Erkek giyim eþyasý dokuma Sentetik-Suni elyaftan mensucat Külçe, ilk þekillerde alaþýmsýz demir/çelik Baþarýlý Ürünler Ýnsan taþýyan motorlu kara taþýtlarý =1milyar Dolar Dünya da büyüme (tüm mallar) Ticari araç % Güçlüklere Raðmen Baþarýlý Ürünler Türkiye nin pazar payýnda yýllýk ortalama büyüme (%) 00-0 Kaynak: COMTRADE, REF Hesaplamalarý TEKSTÝL MAMULLERÝ dýþýndaki diðer tekstil ürünleri ve genelde tüm giyim eþyalarý Þekil 1.1 te Güçlüklere Raðmen Baþarýlý Ürünler kategorisinde yer alýyor. Bir baþka deyiþle bu ürünlere karþý olan talep, dünya ortalamasýnýn altýnda artýyor ve dolayýsýyla arz kapasitesini artýrarak ihracatý büyütmek mümkün görünmüyor. 1 Yatak takýmý, havlu, masa takýmý gibi ev tekstil ürünleri. 2