Tekirdağ&Ziraat&Fakültesi&Dergisi&

Transkript

1 NamıkKemalÜniversitesi ISSN:1302*7050 TekirdağZiraatFakültesiDergisi Journal(of(Tekirdag(Agricultural(Faculty( ( ( ( ( ( ( An(International(Journal(of(all(Subjects(of(Agriculture( Cilt(/(Volume:(11Sayı(/(Number:(2(((((Yıl(/(Year:(2014

2 ( ( Sahibi/Owner NamıkKemalÜniversitesiZiraatFakültesiAdına OnBehalfofNamıkKemalUniversityAgriculturalFaculty Prof.Dr.AhmetİSTANBULLUOĞLU Dekan/Dean EditörlerKurulu/EditorialBoard Başkan/EditorinChief Prof.Dr.SelçukALBUT ZiraatFakültesiBiyosistemMühendisliğiBölümü DepartmentBiosystemEngineering,AgriculturalFaculty salbut@nku.edu.tr Üyeler/Members Prof.Dr.M.İhsanSOYSAL Zootekni/AnimalScience Doç.Dr.İlkerH.ÇELEN BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Prof.Dr.ServetVARIŞ BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.AslıKORKUT PeyzajMimarlığı/LandscapeArchitecture Prof.Dr.TemelGENÇTAN TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.AydınADİLOĞLU ToprakBilimiveBitkiBesleme/SoilScienceandPlantNutrition Prof.Dr.FatihKONUKCU BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Prof.Dr.SezenARAT TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Doç.Dr.ÖmerAZABAĞAOĞLU TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Doç.Dr.MustafaMİRİK BitkiKoruma/PlantProtection Doç.Dr.ÜmitGEÇGEL GıdaMühendisliği/FoodEngineering Yrd.Doç.Dr.DevrimOSKAY TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Yrd.Doç.Dr.M.RecaiDURGUT BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Yrd.Doç.Dr.HarunHURMA TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics İndeksler/Indexingandabstracting CABItarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/IncludedinCABI DOAJtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin DOAJ EBSCOtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin EBSCO FAOAGRISVeriTabanındaİndekslenmektedir/IndexedbyFAO AGRISDatabase INDEXCOPERNICUStarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/ IncludedinINDEXCOPERNICUS TUBİTAK[ULAKBİMTarım,VeterinerveBiyolojiBilimleriVeri Tabanı(TVBBVT)Tarafındantaranmaktadır/IndexedbyTUBİTAK[ ULAKBİMAgriculture,VeterinaryandBiologicalSciencesDatabase YazışmaAdresi/CorrespondingAddress TekirdağZiraatFakültesiDergisiNKÜZiraatFakültesi59030TEKİRDAĞ E*mail: ziraatdergi@nku.edu.tr Webadresi: Tel: ISSN:

3 DanışmanlarKurulu/AdvisoryBoard BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.KazımABAK ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.Y.SabitAĞAOĞLU AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.JimHANCOCK MichiganStateUniv.USA Prof.Dr.MustafaPEKMEZCİ AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya BitkiKoruma/PlantProtection Prof.Dr.MithatDOĞANLAR MustafaKemalÜniv.ZiraatFak.Hatay Prof.Dr.TimurDÖKEN AdnanMenderesÜniv.ZiraatFak.Aydın Prof.Dr.IvankaLECHAVA AgriculturalUniv.Plovdiv*Bulgaria Dr.EmilPOCSAI PlantProtectionSoilCons.ServiceVelence*Hungary GıdaMühendisliği/FoodEngineering Prof.Dr.YaşarHIŞIL EgeÜniv.MühendislikFak.İzmir Prof.Dr.FevziKELEŞ AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Prof.Dr.AtillaYETİŞEMİYEN AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.ZhelyazkoSIMOV UniversityofFoodTechnologiesBulgaria TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Prof.Dr.HakanTURHAN ÇanakkaleOnsekizMartÜniv.ZiraatFak.Çanakkale Prof.Dr.KhalidMahmoodKHAWAR AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.MehmetKURAN OndokuzMayısÜniv.ZiraatFak.Samsun Doç.Dr.TuğrulGİRAY UniversityofPuertoRico.USA Doç.Dr.KemalKARABAĞ AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya Doç.Dr.MehmetAliKAYIŞ SelçukÜniv.ZiraatFak.Konya TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.EsvetAÇIKGÖZ UludağÜniv.ZiraatFak.Bursa Prof.Dr.ÖzerKOLSARICI AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Dr.NurettinTAHSİN Agric.Univ.PlovdivBulgaria Prof.Dr.MuratÖZGEN AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Doç.Dr.ChristinaYANCHEVA Agric.Univ.PlovdivBulgaria TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Prof.Dr.FarukEMEKSİZ ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.HasanVURAL UludağÜniv.ZiraatFak.Bursa Prof.Dr.GamzeSANER EgeÜniv.ZiraatFak.İzmir Dr.AlbertoPOMBO ElColegiodelaFronteraNorte,Meksika TarımMakineleri/AgriculturalMachinery Prof.Dr.ThefanisGEMTOS AristotleUniv.Greece Prof.Dr.SimonBLACKMORE TheRoyalVet.Agr.Univ.Denmark Prof.Dr.HamdiBİLGEN EgeÜniv.ZiraatFak.İzmir Prof.Dr.AliİhsanACAR AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara TarımsalYapılarveSulama/FarmStructuresandIrrigation Prof.Dr.ÖmerANAPALI AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Prof.Dr.ChristosBABAJIMOPOULOS AristotleUniv.Greece Dr.ArieNADLER MinistryAgr.AROIsrael Toprak/SoilScience Prof.Dr.SaitGEZGİN SelçukÜniv.ZiraatFak.Konya Prof.Dr.SelimKAPUR ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.MetinTURAN AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Doç.Dr.PasgualeSTEDUTO FAOWaterDivisionItaly Zootekni/AnimalScience Prof.Dr.AndreasGEORGOIDUS AristotleUniv.Greece Prof.Dr.IgnacyMISZTAL BreedingandGeneticsUniversityofGeorgiaUSA Prof.Dr.KristaqKUME CenterforAgriculturalTechnologyTransferAlbania Dr.BrianKINGHORN TheIns.ofGeneticsandBioinf.Univ.ofNewEnglandAustralia Prof.Dr.IvanSTANKOV TrakiaUniv.Dept.OfAnimalSci.Bulgaria Prof.Dr.NihatÖZEN AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya Prof.Dr.JozsefRATKY Res.Ins.AnimalBreed.andNut.Hungary Prof.Dr.NaciTÜZEMEN AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum

4 ( ( TekirdagZiraatFakültesiDergisi/JournalofTekirdagAgriculturalFaculty201411(2) İÇİNDEKİLER/CONTENTS H.Çinkılıç,L.Çinkılıç,S.Varış,A.KUBAŞ TrakyaBölgesindeSeraSebzeciliğiveSorunları GreenhouseVegetableGrowinganditsProblemsinThraceRegion... 1*10 M.F.Baran,M.R.Durgut,İ.E.Kayhan, İ.Kurşun,B.Aydın,Y.Bayhan DeterminationofDifferentTillageMethodsInTermsofTechnicallyAndEconomicallyinSecondCropMaizeFor Silage(2 nd Year) II.ÜrünSilajlıkMısırÜretimindeUygulanabilecekFarklıToprakİşlemeYöntemlerininTeknikveEkonomikOlarak Belirlenmesi(2.Yıl)... 11*20 A.Afacan,S.Adiloğlu,A.Hasanghasemi,C.Sağlam DeterminationofAntioxidantActivityofSunflowerGrowinginHayraboluDistrictofTekirdağProvince TekirdağİliHayraboluİlçesindeYetişenAyçiçeğiBitkisininAntioksidanAktivitesiTayini... 21*26 F.Aydoğan,K.Bellitürk,M.T.Sağlam EdirneİlindekiBazıSulamaSuyuKaynaklarınınTuzlulukveAğırMetalİçeriklerininTespiti TheAssesmentOfIrrigationWaterSalinityAndHeavyMetalContentsOfSomeSelectedResourcesInEdirneRegion 27*37 H.E.Şamlı,M.Terzioğlu,A.A.Okur,F.Koç,N.Şenköylü EffectsOfSweetApricotKernelMealOnPerformanceAndIntestinalMicrobiotaInBroilerChickens EtlikPiliçlerdeKayısıKüspesininPerformansaveBağırsakMikrobiyotasiÜzerineEtkileri... 38*43 A.Şahin,M.Kaşıkcı SivasİliYıldızeliİlçesindeHalkElindeYetiştirilenEsmerSığırlarınÇiğSütKompozisyonunuBelirlenmesi DeterminationofMilkCompositionofBrownSwissCowsRaisedinDifferentVillageConditionsYıldızeliDistrictof SivasProvince... 44*50 Y.Doğan,Y.Toğay,N.Toğay MardinKızıltepeKoşullarındaFarklıEkimZamanlarınınMercimek(LensculinarisMedic.)ÇeşitlerindeVerimVe VerimÖğelerineEtkisi EffectOfDifferentSowingTimeOnYieldAndYieldComponentsofLentil(Lens(culinarisMedic.)VarietiesinMardin KızıltepeConditions... E.Torun DeterminingFruitProducers SourceofInformationinKocaeliAndEvaluatingItinTermsOfAgricultural Extension... 51*58 59*70 D.Katar, Y.Arslan,R.Kodaş,İ.Subaşı,H.Mutlu BorUygulamalarınınAspir(CarthamustinctoriusL.)BitkisindeVerimveKaliteUnsurlarıÜzerineEtkilerinin Belirlenmesi DeterminationofEffectofDifferentDosesofBoronontheYieldandYieldComponentsofSafflower(Carthamus( tinctorius(l.)... 71*79 T.Kiper PeyzajMimarlığıÖğrencilerininÇevreTutumlarınınBelirlenmesi DeterminationofEnvironmentalAttitudesofStudentsofLandscapeArchitecture... 80*88 O.Yılmaz,O.Karaca,D.İnce,İ.Cemal,E.Yaralı,M.Varol,S.Sevim BatıAnadoluGöçerKoyunculuğuveIslahPlanlamalarındakiRolü NomadicSheepBreedinginWesternAnatoliaandtheRoleofAnimalBreedingPrograms... 89*97 E.E.Şişman,P.Gültürk TekirdağKentMerkezindeBulunanParklarınMevcutDurumununBelirlenmesiveÖneriBirPeyzajProjesinin Hazırlanması DeterminationofExistingStatusofParksinTekirdagCityCenterandDesignofProposalLandscapeProjectfora SamplePark... 98*109 E.Kahya,S.Arın GörüntüRenkKodAnaliziİleMeyveninYerininTespitiÜzerineBirAraştırma AResearchOnImageColorCodeAnalysisWithFruitLocating *118 B.Çakmak,Z.Gökalp,N.Demir SınıraşanNehirHavzalardaTarımdaSuKullanımınınDeğerlendirilmesi AssessmentOfAgriculturalWaterUseInTrans*BoundaryRiverBasins *129

5 TrakyaBölgesindeSeraSebzeciliğiveSorunları Çinkılıç)ve)ark.,))2014)11)(2)) H.Çinkılıç 1 L.Çinkılıç 1 S.Varış 2 A.KUBAŞ 3 1 N.K.Ü.ÇorluMeslekYüksekokulu,SeracılıkProgramı 2 N.K.Ü.TekirdağZiraatFakültesi,BahçeBitkileriBölümü 3 N.K.Ü.TekirdağZiraatFakültesi,TarımEkonomisiBölümü Bu araştırma, Trakya bölgesinde sera sebzeciliğinin durumunu ortaya koymak ve sorunlarını belirlemek amacıyla Edirne,TekirdağveKırklareliil,ilçeveköylerindeyapılmıştır.TrakyabölgesindeenfazlaseraalanınınTekirdağ da, enfazlaüreticisayısınınedirne debulunduğu,seralarınçoğunluğundayetiştirilensebzetürlerininhıyarvesalataq marulolduğubelirlenmiştir.buikisebzeiçinbölgedekiüretimdönemleri,yetiştirilençeşitlerveeldeedilenverimler tespit edilmiştir.ayrıca yetiştirilen sebzelerin pazarlama kanalları ile pazarlama ve yetiştiricilikle ilgili sorunlar da ortayaçıkartılmıştır. Anahtarkelimeler:Hıyar,salataQmarul,seraalanı,üretimdönemi,pazarlama GreenhouseVegetableGrowinganditsProblemsinThraceRegion Thisresearchwasmadetodeterminetheconditionsofgreenhousevegetablegrowinganddetermineitsproblems inthedistrictsandvillagesofedirne,tekirdagandkırklareliprovinces.itwasseenthatthemostgreenhousearea wereintekirdağandnumberofgrowersinedirneandthemostgrownvegetableswerecucumberandlettuce.the growing periods, cultivars and yields of the two vegetables were determined. In addition their marketing ways, marketingandgrowingproblemswereexplained. Keywords:Cucumber,lettuceandcoslettuce,greenhousearea,productionperiod,marketing Giriş Ülkemizde seracılık faaliyetleri ilk kez 1940 lı yıllarda güney illerimizdeki bazı tarımsal kuruluşlarda araştırma amaçlı seraların inşa edilmesi ile başlamıştır. Seracılıkta 1940Q1960 yılları arasında gelişim hızı oldukça yavaş olmuştur. Bu dönemde Antalya ve İzmir illeri dolaylarında az sayıda ticari amaçlı sera kurulabilmiştir. Türkiye de seracılığın asıl büyük aşaması 1970 yılından sonra görülmektedir. Bu gelişmenin en büyük nedeni saydam polietilenin seralarda örtü malzemesi olarak kullanılmasına başlanmasıolmuştur(emekliveark.2008). Örtüaltı tarımı, bitkilerin mevsimleri dışında yetiştirilmesini olanaklı kılan bir yetiştiricilik şekli olup (Tüzel ve ark., 2010), seralarda ve alçak plastik tüneller altındaki üretimi kapsamaktadır (Tüzel ve ark., 2005). Ülkemizde toplam örtüaltı alanı2012yılıitibarıile61776haolup,bualanın ,7 ha ı(%26,4)alçakplastiktünel, 9 509,5 ha ı (%15.4) yüksek tünel, ha ı (%45.1) plastik sera ve ha ı (%13.1) cam sera alanlarındanoluşmaktadır(tuik,2012). Türkiye deki seraların % 96 sında sebze, %3 ünde kesme çiçek ve iç mekan bitkileri ve % 1 inde meyve türleri yetiştirilmektedir (Tüzel ve ark., 2010). Trakya nıntoplamalanı haolup;bunun yaklaşık ha alanı (%53) günümüzde tarımsal amaçlı kullanılmaktadır. Edirne, Tekirdağ vekırklareliillerindei,ii,iii.sınıfarazilerintoplamı hektardır. Dördüncü sınıf arazilerle birliktetarımtopraklarınıntoplamalanı hektara ulaşmaktadır (Cangir ve ark, 1996). Trakya nın Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli yi içine alan toplam tarım alanı ise ha dır. Trakya datahıllarınvediğerbitkiselürünlerinalanı ,5 ha (%95,8), sebze bahçesi alanı ha (%2.1), meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı ha (%1.9) ve süs bitkileri alanı ha (%0.03) dır (TUİK, 2012; Gaytancıoğluveark,2001) Trakya da ilk sera Manisa ilinde seralarda işçi olarak çalışmış bir kişi tarafından 1992 yılında Kırklareli ili Demirköy ilçesi iğne ada köyünde kurulmuş, fakat 1994 e kadar fazla gelişme gösterememiştir. Bölgede sera alanı 1997 yılında m 2 alanla, en büyük artışı göstermiştir. Bunun nedenleri, Trakya Üniversitesi ne bağlı Çorlu, Şarköy, Hayrabolu ve Havsa Meslek Yüksekokullarında Seracılık programlarının 1

6 açılması, ilçe kaymakamlıklarına bağlı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının teşvik amacı ile arazi varlığı az olan dar gelirli çiftçilere sera kurmaları için maddi destek sağlaması ve bölgedekitekirdağziraatfakültesibahçebitkileri BölümüileGıda,TarımveHayvancılıkBakanlığına bağlı il ve ilçe tarım müdürlüklerinin seracılık konusundaüreticilereteknikbilgivermeleridir. Buçalışma,Trakyabölgesindeki(Edirne,Tekirdağ vekırklareli)serasebzeciliğinindurumunuortaya çıkarmak ve sorunları belirlemek amacıyla yapılmıştır. MateryalveYöntem Bu çalışma, 2002 yılında araştırma projesi olarak yapılmış, 2013 yılında güncellenerek yeniden düzenlenmiştir.trakyabölgesindebulunanedirne, Tekirdağ ve Kırklareli olmak üzere üç ilde uygulanmıştır. Araştırmanın ana materyalini, bu illerdeseracılıkyapanüreticilerdenanketyoluile elde edilen veriler oluşturmuştur. Anket bilgileri, seracılık yapan üreticilerle yüz yüze görüşmeler yapılaraksağlanmıştır. AraştırmadaTrakyaBölgesi ninedirne,tekirdağve Kırklareli illerinde bulunan 25 ilçe ve 721 köyden oluşan geniş bir bölge olup il, ilçe ve köylerde bulunan toplam 187 adet sera işletmesinin tamamıyla görüşülebilmesi için, çalışmada tam sayım yöntemi kullanılmış ve bu üreticilerin tümüyle anket yapılmıştır. Üreticilere işletmeleri ile ilgili toplam 32 adet soru yöneltilmiş, elde edilen veriler bilgisayar ortamında değerlendirilmiştir. AraştırmaBulgularıveTartışma SeralarınBulunduğuİllereGöreDağılımı Trakya'da üretime devam edilen toplam sera alanının % 61,9 u Tekirdağ il ve ilçelerinde, % Çizelge1.Trakya daseralarınilleregöredağılımveoranları 2 Çinkılıç))ve)ark.,))2014)11)(2)) 28.9'u Edirne il ve ilçelerinde % 9.2'si Kırklareli il ve ilçelerinde bulunmaktadır. Edirne il ve ilçelerinde86üretici65740m 2 alanda,tekirdağil ve ilçelerinde 58 üretici m2 alanda Kırklareli il ve ilçelerinde 27 üretici m 2 alanda seracılık yapmaktadır (Çizelge 1). Ayrıca çeşitli nedenlerden dolayı 17 üretici (üretim yapılmayan sera alanları, Edirne il ve ilçelerinde 11560m 2,Tekirdağilveilçelerinde3880m 2 ve Kırklareli il ve ilçelerinde 1616 m 2 'dir ) seracılık yapmaktanvazgeçmiştir. Çizelge 1 de Trakya bölgesinde bulunan Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illerinde seracılık yapan üretici sayıları ve sera alanları verilmiştir. Buna göre bölgede en fazla üretici sayısı (%50,3) Edirne de bulunmakta olup, bunu Tekirdağ (%33,9) ve Kırklareli (%15,8) izlemektedir. En çok seraalanınınisetekirdağ da(%61,9)olduğu;bunu Edirne nin(%28,9)izlediğigörülmektedir. SeralardaYetiştirilenSebzeTürleri Bölgedeki seralarda ısıtma yapılmadığından, kış aylarında serin iklim sebzesi olan kıvırcık baş salata veya marul yetiştiriciliği yapılmakta; ilkbahar ve yaz aylarında ise çoğunlukla hıyar yetiştirilmekte ise de bazı üreticiler, çeşitlilik sağlamak amacıyla sera alanlarının küçük bir bölümünde domates, fasulye ve biber yetiştirmektedir. Tohum ekiminden itibaren 2 ay gibi kısa bir sürede hasada başlanması, verimin domatesegöredahayüksekolmasıveaçıkalanda yetiştiriciliğe göre hasat döneminin uzun olması, yaklaşık bir ay kadar erkencilik sağlanması, kalite ve verimin yüksek olması nedenleriyle seraların %72.2 sindehıyaryetiştirilmektedir(çizelge2). Çizelge 2 de görüldüğü gibi üreticilerin %72,2 si seralarda hıyar ve kıvırcık salata, %12 si hıyar ve marulyetiştirmekte,diğerüreticileriseyinebaşta hıyar olmak üzere domates, fasulye, biber yetiştiriciliğiyapmaktadırlar. Table1.ThedistributionandratiosofgreenhousesaccordingtoprovincesinThrace Üreticisayısı Seraalanı(m 2 )/ Oran(%) İl/Province /Numberof Greenhousearea /Rate growers (m 2 ) Oran(%)/ Rate Edirne Tekirdağ Kırklareli Toplam

7 Çizelge2.Seralardayetiştirilensebzetürlerinindağılımveoranları Çinkılıç)ve)ark.,))2014)11)(2)) Table2.Thedistrubutionandratiosofvegetablesspeciesgrowningreenhouses Sebzetürleri/Vegetablesspecies Üreticisayısı/ Oran(%)/ Numberofgrowers Rate Hıyar+Kıvırcıksalata/Cucumber +Crisphead Hıyar+Marul/Cucumber+Coslettuce Hıyar+Fasulye/Cucumber+Bean Hıyar+Kıvırcıksalata+Marul/ Cucumber+Crisphead+Coslettuce Hıyar+Kıvırcıksalata+Domates/ Cucumber+Crisphead+Tomato Hıyar+Kıvırcıksalata+Fasulye/ Cucumber+Crisphead+Bean Hıyar+Marul+Domates/ Cucumber+Coslettuce+Tomato Hıyar+Marul+Fasulye/ Cucumber+Coslettuce+Bean Hıyar+Kıvırcıksalata+Marul+Domates/ Cucumber+Crisphead+Coslettuce+Tomato Hıyar+Kıvırcıksalata+Domates+Biber/ Cucumber+Crisphead+Tomato+Pepper Domates/Tomato Toplam/Total Açıkta yetiştirilen tarla domatesinin, serada yetiştirilen domateslerden 15Q20 gün sonra piyasayaçıkması,seradayetiştirilendomateslerin büyük market ve sebze hallerine pazarlanamaması, semt pazarlarında tarla ürünü ileaynıfiyatlardasatılmasınedenleriyle,üreticiler seralardadomatesüretiminikarlıbulmamaktave sıcak mevsimlerde seralarda yaygın olarak hıyar yetiştirilmektedir. Sadece bir üreticinin serasında üretimdönemiboyuncatopraksızkültürdesalkım domatesyetiştirilmektedir. BölgedeHıyarYetiştiriciliği Ülkemiz seralarında erken sonbahar, sonbahar, geç sonbahar, tek ürün, erken ilkbahar, ilkbahar, geç ilkbahar ve yaz olmak üzere 8 ayrı periyotta hıyar üretimi yapılmaktadır (Aybak ve Kaygısız, 2004). Trakya bölgesinde ise geç ilkbahar ve sonbahar olmak üzere iki dönemde hıyar yetiştirilmektedir. Bölgede hıyar fideleri çoğunlukla (üreticilerin % 92.2 ) torf doldurulmuş 45 lik viyollerde yetiştirilmekte; ve ikinci gerçek yaprak oluştuğundaserayadikmekteisedebazıüreticiler (6.6 sı) 3:1 oranında torfqperlit karışımı doldurulmuş, siyah plastik torbalarda fide yetiştirmektedirler. Üretim'Planı've'Çeşitler' Trakya bölgesi gibi soğuk bölgelerde, ısıtılmayan seralardayapılanhıyaryetiştiriciliğindeekonomik olarak gelir getirecek ürünler geç ilkbahar ve sonbaharürünleridir.geçilkbaharürünüiçinmart ayının ilk yarısı, sonbahar ürünü için ise temmuz ayının ilk yarısı tohum ekim zamanıdır. Bölgede hıyar yetiştiriciliği, sıcak bölgelerde üretim döneminin havaların ısınmasıyla birlikte sona ermesi, soğuk bölgelerin bu dönemde üretime başlamaları nedeniyle ayrı bir avantaja sahip olmaktadır.bölgedehıyaryetiştiriciliğiiçinüretim planıveönerilençeşitlerçizelge3'deverilmiştir. Hıyar, diğer sera sebzelerine göre daha kısa sürede hasada gelip, daha fazla ürün veren bir sebzetürüolduğuiçin;uygunyetiştirmedönemi, çevre şartları ve ortamı sağlandığında, diğer sera sebzelerine kıyasla daha yüksek gelir getirmektedir. Ayrıca Trakya da özellikle AğustosQ Eylül aylarında hıyar fiyatlarında önemli bir artış görüldüğünden, sonbahar ürünü olarak seralarda yetiştirilen hıyarlar yüksek bir fiyatla alıcı bulabilmektedir. 3

8 Çizelge3.Hıyaryetiştiriciliğindeüretimplanıveönerilençeşitler Çinkılıç))ve)ark.,))2014)11)(2)) Table3.Culturalprogrammeandrecommendedcultivarsforcucumbercultivation Tohumekim Dikim ÖnerilenpartenokarpF Hasattarihi/ 1 Üretimdönemi/ tarihi/ tarihi/ çeşitleri/recommendedseedlessf Harvestingd 1 Productionperiod Dateof Planting cultivars ate sowing date Geçİlkbahar ürünü/latespring product 1Q15Mart (45 likviyol) 15Nisan 20MayısQ 30Temmuz Kağan,Efes,Hana,Sılor,Ceren BosphorusMelita,Maraton,Rava Sonbaharürünü/ Autumnproduct 1Q15Temmuz (45 likviyol) 5Ağustos 5EylülQ 25Ekim Nobel,Efes,Hana,Sılor,Kahya, Santana,Qamar,Alara,Patara ' Seralarda'Yetiştirilen'Hıyar'Çeşitleri' Bölgede, Akdeniz ve Ege bölgesindeki sera üreticileri tarafından fazla tercih edilmeyen hıyar çeşitleri, sera üreticileri tarafından kullanılmaktadır. Bu da, üreticilerin belirli tohum çeşitlerinindışındayeniçeşitleribenimsememesi, üreticilerin seracılıkla ilgili yeterli araştırma yapmaması ve kurum ve kuruluşların son gelişmelerle ilgili üreticilere bilgi sağlayamaması nedeniyle sürekli olarak aynı çeşitlerin yetiştirilmesine yol açmaktadır. Ayrıca seralarda yetiştirilen hıyar çeşitlerinde meyve rengi, şekli, tüketici ve pazarlamacıların tercihi de etkili olmaktadır. Bölgede yaygın olarak Nunhems firmasının Silor F 1 çeşidi kullanılmakla beraber, son dönemlerde Silora göre % 45Q50 oranında dahaucuzolduğundanbiarfirmasınınmaratonf 1 çeşidinikullananüreticisayısıartmaktadır.silorf 1 ve Maraton F 1 çeşitlerinin meyveleri küçükken hasat edilerek pazar, market ve manavlarda Çengelköyhıyarıolarakdasatılmaktadır. Çizelge4.Trakya'daseralardayetiştirilenhıyarçeşitleri 4 Bölgedekiseralarda%40.1ileençoktercihedilen Silor F 1 çeşidi olmuş, bunu sırasıyla %20.6 ile Maraton F 1 ve %19.5 ile de Melita F 1 çeşitleri izlemiştir(çizelge4). Verim' Ülkemizde, plastik seralarda ilkbahar yetiştirme döneminde 11Q20 ton/da, sonbahar yetiştirme döneminde ise 8Q10 ton/da verim alınmaktadır (AybakveKaygısız,2004). Üreticilerleyapılananketçalışmalarındaseralarda elde edilen hıyar verimi; üreticinin bilgisine, yetiştirme süresine, hasat edilen meyve büyüklüğüne,hastalıkvezararlılarınyoğunluğuna, taban ve üst gübreleme uygulanmasına, ekilen tohum çeşidine ve bakım işlemlerine göre değişmekle birlikte, bölgede bir dekar sera alanından en az 4 ton, en fazla ise 27 ton hıyar alındığıgörülmektedir(çizelge5). Table4.CucumbercultivarsgrowningreenhousesinThraceregion Yetiştirenüreticisayısı/ Oran(%)/ Çeşitler/Varieties Numberofgrowers Rate SilorFı MaratonFı MelitaFı HokiFı İlkeFı SerayFı SağraFı EfesFı Diğerleri Toplam

9 Çizelge5.Seralardahıyaryetiştiriciliğindedekardaneldeedilenverim(ton/da) Table5.Yieldobtainedfromcucumbercultivationastonnes/1000m 2 Dekardaneldeedilen Üreticisayısı/ verim(ton)/yieldobtainedas tonnes/1000m 2 Numberofgrowers Çinkılıç)ve)ark.,))2014)11)(2)) Oran(%) Rate Toplam Çizelge5 detrakya daseralardahıyarüretiminde dekaraeldeedilenverimmiktarlarıgörülmektedir. Buna göre üreticilerin %22,2 si bir dekardan 16 ton,%0,7 si4tonve%0.7 side27tonverimelde etmektedirler. Bölgede'Kıvırcık'Salata<Marul'Yetiştiriciliği' Salatalar ya tohumların toprağa direkt ekilmesi veya önce fide elde edilmesi, sonra fidelerin dikilmesişeklindeyetiştirilir(günay,1992). Trakya yöresinde kıvırcık baş salata ve marul yetiştiriciliğinde tohumlar eylülqekim aylarında serpme olarak yastıklara, tavalara veya çok gözlü tepsilere (viyol) her göze 2Q3 tohum ekerek yapılmakta, seraya dikim tohum ekiminden 1Q1.5 ay sonra olmaktadır. İdeal şartlarda kıvırcık baş salata çeşitleri 75 günde, marullar ise 90Q105 günde hasada gelmelerine rağmen soğuk serada bu sırasıyla 105 ve 135 günü bulmaktadır. Kış aylarında serada kıvırcık baş salata ve marul yetiştiriciliği işçilik, ilaç, gübre ve tohum giderleri fazla olmadığından, açıkta yetiştirilen sebzelere göredahakarlıolduğubelirtilmektedir. Üretim'Planı've'Çeşitler' Bölgedeısıtmayapılmayansoğukseralarda,biryıl içinde iki defa kıvırcık baş salata ve iki defa da hıyarürünüalmakmümkündür.bunedenlekışve bahar aylarında düşük sıcaklıklara dayanıklı olan marul ve kıvırcık baş salata çeşitleri yetiştirilebilmekte ve yaz aylarında da hıyar yetiştiriciliği yapılarak bir yılda toplam 4 ürün alınabilmektedir.bölgedeyapılanseracılıktangelir sağlanabilmesi için Çizelge 6 da görüldüğü gibi salata ve marul ekim dönemleri ve hasada ilişkin verilenplanlamayauygunekimyapılmalıdır(varış vealtıntaş,1999). 5

10 Çinkılıç))ve)ark.,))2014)11)(2)) Çizelge6.Kıvırcıkbaşsalatavemarulyetiştiriciliğindeüretimplanıveönerilençeşitler Table6.Productioncalendarandrecommendedcultivarsforcrispheadandcoslettucecultivation Tohumekim Serayadikim Hasattarih/ Üretimdönemi/ Önerilençeşitler/ tarih/sowig tarih/ Harvesting Productionperiod Recommendedcultivars date Plantingdate date BirinciürünKıvırcık başsalata/thefirst cropcrisphead lettuce İkinciürünKıvırcık başsalata/second cropcrisphead lettuce 1Q15Eylül (viyol) 1Q5Kasım (viyol) 1Q15Ekim 5Q15Aralık 1Q15Aralık 20Q30Mart Tarsus,Bahia,Krıstıa, Şemikler,Calona,Salinas Coolguard,Salinas,Calona, Chianti Marul/Coslettuce 15Eylül(viyol) 15Ekim Ocak Yedikule,LobjoitsGreen Seralarda'Yetiştirilen'Kıvırcık'Baş'Salata''ve' Marul'Çeşitleri' Batavian tipi: Yağlıbaş salatalar ile kıvırcık baş salatalar arasında bir geçiş çeşidi olup, yaprak kenarlarıfırfırlı,yaprakayasıkabarcıklıtiplerdir.) Icebergtipi:Sertvegevrekyapıdalahanatipibaş oluştururlar. Başlar muntazam, birbiri üzerine gelenyapraklardanoluşur.azdışyapraklıdır. Marul:Uzunyapraklarınbirbiriüzeriniörtmesiile başoluştururlar.esasyenenkısmıaçıksarıqbeyaz renkte, gevrek ve yeme kalitesi üstün iç yapraklardır(aybak,2002) Çizelge 7 de görüldüğü gibi bölgede salataqmarul yetiştiriciliğinde, üreticilerin % si yerli çeşitleri (batavian tipi), % 15.6 sı da Calona (iceberg tipi) çeşidini kullanmaktadır. Marul çeşitleriiseçokazyetiştirilmektedir. Çizelge7.Seralardayetiştirilenkıvırcıkbaşsalata[batavianveiceberg(atomsalata)]vemarulçeşitleri Table7.Batavian,icebergandcoslettucecultivarsgrowningreenhouses Çeşitler/Cultivars Üretici Oran(%)/ sayısı/numberof Rate growers Yerli(Batavian) Arapsaçı(Batavian) Kristia(Batavian Tarsus(Batavian) Şemikler(Batavian) Krizet(Batavian) Bahia(Batavian) Calona(Iceberg) Salinas(Iceberg) Chianti(Iceberg) Krıstin(Iceberg) Tasna(Iceberg) Yedikule(Marul) A.G.S(Marul) Toplam/Total

11 Çinkılıç)ve)ark.,))2014)11)(2)) Çizelge8.Kıvırcıkbaşsalatavemarulyetiştiriciliğindedekardaneldeedilenverim(adet/da) Table8.Yieldobtainedfrom1000m 2 incrispheadandcoslettucecultivation(number/1000m 2 ) Dekaraverim(adet)/ Yieldper1000m 2 (number) Üreticisayısı/ Numberofgrowers Oran(%) Rate Toplam/Total Verim' SalataQmarullarıntipveçeşitözelliğine,yetiştirme mevsimine, kültürüne, bakım şartlarına, iklim Bölgedeki seralarda soğuk dönemlerde iki kez kıvırcık baş salata yetiştirilmekte olup, bir dekar sera alanından en az 2500, en fazla adet ürün alınmaktadır. Dekardaki bitki sayısına yetiştirilen salataların tipi ve çeşidi, sıcaklık, hastalık ve dikim aralığı etki etmektedir (Çizelge 8). Çizelge 8 de üreticilerin %24.5 nin bir dekardan 10000adet,%0.7 sininise2500adetbitkihasat ettiğigörülmektedir. YetiştirilenÜrünlerinPazarlamaKanalları Trakya'da42üretici1000m 2 veüzeriseraalanına sahipalandaüretimyaparken,128üretici(toplam üreticilerin % 75,2 si) 1000 m 2 'den daha küçük alanda üretim yapmaktadır. Küçük sera işletmelerinden sağlanan az miktardaki ürünün uzak semt pazarlarına, sebze hallerine veya manavlara nakliyeleri ekonomik olmadığından; üreticiler yetiştirdikleri ürünleri kendi köy ve kasabalarında perakende olarak satmaktadırlar (Çizelge9). Çizelge 9 da üreticilerin %58.9 nun yetiştirdikleri ürünleri perakende olarak, diğerlerinin ise manavlara, semt pazarlarına ve sebze hallerine pazarladığıgörülmektedir. Sadece Keşan ilçesindeki sera üreticileri Keşan sebze haline ürünlerini vermekte, diğer üreticiler koşullarına göre dekardan serada bitki hasatedilebilir(aybak,2002). perakende olarak kendileri satmakta veya pazarcılara, manavlara ve büyük marketlere ürünlerinipazarlamaktadırlar. Malkara ve Çorlu ilçesindeki üreticiler, İstanbul sebze haline bir kaç kez ürünlerini pazarlama imkanı bulduklarını belirtmişler; fakat nakliye masraflarının yüksek oluşu, sebze halindeki vergi kesintileri, ürün bedelinin geç ödenmesi ve alacaklarının tahsilatını yapamadıklarından dolayı İstanbul sebze haline pazarlamaktan vazgeçtikleriniaçıklamışlardır. YetiştiricilikvePazarlamadaKarşılaşılan Sorunlar Bölgedeki üreticilerin, hangi gübreyi hangi dönemlerde ve ne miktarlarda kullanacaklarını; hastalık ve zararlılara karşı hangi ilaçları, ne miktarda ve ne sıklıkta uygulayacaklarını bilmedikleri; ve bitkilerde oluşan hastalıkları tanımadan yanlış ilaçları kullandıkları yapılan çalışmada gözlemlenmiştir. Çizelge 11 de görüldüğü gibi bölgedeki seracıların % 33.5'i bilgi eksikliğini en önemli sorun olarak görmektedir. Seracılıkta karşılaşılan sorunlardan dolayı 17 üretici 1999Q2000Q2001 yılında m 2 alanda yetiştiriciliği bırakarak seralarını satışa çıkarmışlardır. 7

12 Çizelge9.Seralardayetiştirilensebzelerinpazarlamayöntemleri Çinkılıç))ve)ark.,))2014)11)(2)) Table9.Marketingmethodsofvegetablesgrowningreenhouses Pazarlamayöntemleri/Marketingmethods Üreticisayısı/Numberof Oran(%) growers Rate Perakende/Retail Manavlara/Greengrocers Pazarcılara/Forsellers Çevredekisebzehaline/Localvegetablewholesale market Perakende+Manavlara/Retail+Greengrocers Perakende+Pazarcılara/Retail+Forsellers Pazarcılara+Manavlara/Forsellers+Greengrocers Manav+Çevredekisebzehaline /Greengrocers+Localvegetablewholesalemarket Çevredekisebzehaline+Pazarcılara/Local vegetablewholesalemarket+forsellers Pazarcılara+Perakende+Manavlara/For sellers+retail+greengrocers Toplam/Total Çizelge10.Seracılıktakarşılaşılanönemlisorunlar Table10.Seriousproblemsencounteredingreenhouses Sorunlar/Problems Üreticisayısı/Number Oran(%) ofgrowers Rate Yetiştiricilikleilgilibilgieksikliği/Lackof kkowledgeaboutgrowing Doğalkoşullar(rüzgar,kar,sıcaklık)/Natural conditions(wind,snow,temperature) Pazarlama/Marketing İşçibulunamaması/Lackofemployment Seramalzemelerininçevredeolmayışı/Thelack ofgreenhouseequipmentslocaly Girdifiyatlarınınsürekliartması/The continuousriseininputprices Diğerleri/Others Toplam/total Pazarlamada'Karşılaşılan'Sorunlar' Trakya'da sıcak aylarda (NisanQEkim) bölgede bulunan seralarda genelde hıyar yetiştiriciliği yapılmaktadır. Mayıs ayının 15'inde hıyar hasadı başladığından ilk ürünler yüksek fiyattan satılmakta, bundan sonraki günlerde açıkta yapılan yetiştiricilikle birlikte üretimin artmasıyla üreticilerarasındakirekabet,fiyatlarındüşmesine nedenolmaktadır. Üreticilerin birlik oluşturmaması, tüketim merkezlerine(şehirveilçe)uzakolmalarıvesera ürünlerinin belirli bir taban fiyatının olmaması nedenleriyle sera ürünlerinin pazarlanması zorlaşmaktadır. Üretim giderlerinin sürekli artmasına rağmen, ürünün gerçek değerinin piyasadaoluşmaması,küçükalanlardaeldeedilen ürün miktarının az olması, il ve ilçe pazarlarına nakliye giderlerinin fazla olması ve toptan ürün pazarlamasının (kooperatifleşme) olmaması üreticileri olumsuz etkilemektedir. 8

13 Çizelge11.SeralardayetiştirilenSebzelerinPazarlamasındaKarşılaşılanSorunlar Çinkılıç)ve)ark.,))2014)11)(2)) Table11.Marketingproblemsofvegetablesgrowningreenhouses Sorunlar/Problems Üretici Oran(%) sayısı/numberof Ratio growers Ürününgerçekdeğerininpiyasadaoluşmaması/Lackof valuationofrealproductpricesinthemarket Fiyatistikrarsızlığı/Priceinstability Uzakpazarlaranakliyemasrafı/Transportioncoststodistant markets Pazarbulunamaması/Theabsenceofmarket Ürünlerintoptansatışimkanınınolmayışı/Theabsenceofthe possibilityofwholesalemarketing Diğerleri/Others Toplam/Total Çizelge 11 de görüldüğü gibi 170 üreticiden 67 sinde pazarlama sorun olurken, 103 üreticide sorundeğildir.sorunolmadığınıbelirtenüreticiler, kendileripazarcılıkyaptığından,küçükişletmelere sahipolduklarından,yakınçevredebaşkaseracılık yapan olmadığın için, ürünlerini yakın çevrede satma imkanı bulduklarından pazarlamanın problem olmadığını belirtmişlerdir. Büyük işletmelerde (2 000 m 2 ve üzeri ) ve seracılığın yoğun yapıldığı Malkara, Saray ve Uzunköprü ilçelerinde pazarlama sorunu üreticileri olumsuz etkilemektedir. SonuçveÖneriler Trakya bölgesinde sera sebzeciliği, seracılığın yoğun olarak yapıldığı bölgeler olan Akdeniz ve Ege bölgesi ile karşılaştırıldığında oldukça yeni olup,bölgede1990yıllarındanitibarengelişmeye başlamıştır. Bölgede en fazla sera alanı Tekirdağ da, üretici sayısı ise Edirne de bulunmakta olup, genellikle seralarda kış aylarında salataqmarul, geç ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde ise hıyar yetiştirilmektedir. Ekonomik açıdan en karlı ürünler hıyar ve salataqmaruldur. Hıyar yetiştiriciliğindebirdekardaneldeedilenverim4q 27 ton/da, salataqmarulda ise 7500Q10000 adet/da dır. Yetiştirilen ürünlerin büyük bir kısmı perakende olarakpazarlanmaktadır.pazarlamayısorunolarak gören üreticilerin çoğunluğu, ürünlerinin gerçek değerininpiyasadaoluşmadığınıbelirtmektedirler. Ayrıca üreticiler yetiştiricilikle ilgili bilgi eksikliğini seracılıktaenönemlisorunolarakgörmektedir. Bölgede sera sebzeciliğinin gelişimi ve sorunların çözümü için; öncelikle sera üreticilerinin en önemli sorun olarak gördüğü bilgi eksikliği bölgedeki ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından giderilmelidir. Sera alanlarının ve üretici sayısının artması için ise teşvikler arttırılmalı veya düşük faizli krediler verilmeli, bölgenin iklim koşullarına uygun seralar yapılmalı, ürünlerin gerçek değerinde ve kolay pazarlanması için birlikler (kooperatifler)oluşturulmalıdır. Kaynaklar Aybak,Ç,H.,2002.SeracılıkRaporu,HasatDergisi,sayı: 6s:29Q31. Aybak, H. Ç. ve H. Kaygısız, Hıyar Yetiştiriciliği, HasadYayıncılıkLtd.Şti.,İstanbul,177s. Aybak, H.Ç., SalataQMarul Yetiştiriciliği, Hasad YayıncılıkLtd.Şti.,İstanbul,96s. Cangir, C., O. Yüksel ve D. Boyraz, Trakya da Amaç Dışı Arazi Kullanılmasının Boyutları ve Arazi KullanımPlanlaması,Trakya dasanayileşmeveçevre Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, TMMOB, Makina MühendisleriOdası,ISBN:975Q395Q167Q1,Edirne. Çinkılıç, H., S. Varış, L. Çinkılıç ve A. Kubaş, Trakya daseracılık,hasaddergisi,242,s:34q37 Emekli, Y.S., D. Büyüktaş, K. Büyüktaş, Antalya Yöresinde Seracılığın Mevcut Durumu ve Yapısal Sorunları,BatıAkdenizTarımsalAraştırmaEnstitüsü, DerimDergisi,25(1):26Q39. Türkiye İstatistik Kurumu, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Niteliklerine Göre Örtüaltı TarımAlanları,Ankara. Türkiye İstatistik Kurumu, Gıda, Tarım ve HayvancılıkBakanlığı,ÜlkemizTarımAlanları,Ankara. 9

14 Gaytancığlu, O. ve M. Deveci, Trakya da Tarla Sebzeciliğinin Genel Durumu ve Ekonomik Sorunları Üzerine Bir Araştırma, T.Ü. Araştırma Fonu (TÜAF), ProjeNo:226,Tekirdağ, Günay,A.,1992.Serler,A.Ü.ZiraatFakültesiBağQBahçe Kürsüsü,Ankara,92s. Tüzel,Y.,A.Gül,H.Y.Daşgan,M.Özgür,N.Özçelik,H.F. Boyacı, A. Ersoy, Örtüaltı Yetiştiricilinde Çinkılıç))ve)ark.,))2014)11)(2)) Gelişmeler, Türkiye Ziraat Mühendisliği Odası VI. TeknikKongresi,CiltI:609Q626. Tüzel, Y., A. Gül, H.Y. Daşgan, G.B. Öztekin, S. Engindeniz, H.F. Boyacı, A. Ersoy, A. Tepe, A. Uğur, Örtüaltı Yetiştiriciliğinin Gelişimi, VII. Türkiye Ziraat Mühendisliği Odası Teknik Kongresi, Bildiri Kitabı:559Q578. Varış,S.VeS.Altıntaş,1999.SoğukSeradaSalataMarul Tarımı T.Ü. Ziraat Fakültesi, Tekirdağ 10