Bülten YIL: 14 SAYI: 42 KASIM 2009

Transkript

1 ULUSLARARASI KALİTE GÜVENCESİ GÜVENİNİZLE LABORATUVARLAR GRUBU TAMAMLANAN 3 2 Y I L Bülten YIL: 14 SAYI: 42 KASIM 2009 Kurban bayramınız kutlu olsun... Editörden Dr. Yahya Laleli Sosyal Sorumluluğumuz, Domuz Gribi Pandemisi ve Demokratik Açılım Telekomünikasyon sektörünün sunduğu bugünkü imkanlar, Bayram ve Yeni Yıl da akrabalar, dostlar, arkadaşlar arasındaki tebrik kartı na bağlı tebrikleşmeyi önemli ölçüde azalttıysa da amacımız, doğrudan arayamayacağınız ama hatırınızdan çıkmadığını bildirmek, gönül bağının devamını hissettirmek istediklerimizle aramızdaki yazılı tebrik iletişimi devam ettirmektir. Biz bu dönemlerdeki hislerimizi, sevgimizi, saygımızı bu Kurban Bayramı nda da 42. sayısını yayınladığımız bu bülten aracılığıyla sunmaya çalışıyoruz. Bültenimiz bayram kavramı kapsamında olmasa da Domuz Gribi (İnfluenza A, H1N1 pandemisi) konusunda olacaktır. Bu yeni grip virüsünün yaratacağı global sorunu tahmin ettiğimizden, konuyla ilişkimiz 25 Nisan 2009 tarihinden beri devam etmektedir. Bugüne kadar yayınladığımız 8 broşür ve 1 i tıp doktorlarına olmak üzere 3 sözel sunumla da konu hakkındaki bilgilendirmeye katkıda bulunmaya çalıştık (Bk. WHO nun daha sonra 2009 H1N1 gribi olarak adlandırdığı Domuz gribi ni Pandemi olarak kabul etmesini, tüm ulusal sağlık teşkilatları arasında koordinasyon kurup erken tedbir almalarını sağlamasını ve ayrıca aşı üretimi için seçilen suşdaki isabeti, bugün çok daha iyi takdir ediyoruz. Dahası yeni virüsün bulaşıcılığı mevsimsel gripten yüksektir. Bu nedenle dünya nüfusunun %30 una sesli veya sessiz bulaşması beklenmektedir. Bir hastanın 6 kişiye hastalığı bulaştırması beklenmekle birlikte, her toplumda ve her yaş grubunda bu sayı değişkenlik gösterebilmektedir. Domuz gribinin mortalitesinin mevsimsel grip düzeyinde olduğu ve bunun değişmeyeceği kabul edilse dahi, hastalığın yaygınlığı nedeni ile beklenen ölüm sayısının mevsimsel gribin 2-3 katı olması beklenmektedir ki, bu da yeterli bir tehdittir. Bu nedenle başta devletlerin halk sağlığına yönelik hijyenik tedbirleri ve riskli şahısların aşılanması olmak üzere biz fertlerin de bulaşı azaltmak için korunma ve koruma tedbirlerini uygulaması büyük önem taşımaktadır. Geçmiş tecrübelere dayanarak ikinci bir salgın dalgasının gelmesi ve bu dalganın maalesef mevsimsel griple aynı zamanda olması muhtemeldir. Yeteri kadar aşının ikinci dalga gelmeden hazırlanması, yeni influenza A H1N1 virüsünün bugünkü teknolojiyle çok miktarda ve hızlı üretilmesindeki zorluk nedeniyle pek mümkün olamamaktadır. Bu nedenle kısıtlı virüsten daha çok etki elde edebilmek için virüs adjuvan olarak adlandırılan (bu defa squalen) bir bileşik ile birleştirilerek aşı üretimi yapılmaktadır. Buna rağmen birçok ülkede aşı sıkıntısı çekilmektedir. Güvenlik çalışmaları kısıtlı olmasına rağmen, mevsimsel aşı üretim yöntemleriyle üretilmiş influenza A H1N1 aşısının, devamı 7. sayfada Bu Sayıda Grip İnfluenza Gebelerde ve Yeni Doğum Yapmış Olan Kadınlarda İnfluenza H1N1 Gribi Domuz Gribi Pandemisi Sorular ve Cevaplar İnfluenza Aşısı Laboratuvardan Haberler Basında Sağlık

2 Grip İnfluenza İnfluenza (grip), esas olarak burun, boğaz, solunum yolları ve akciğerleri etkileyen bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. En değişken virüslerden biridir ve bu değişiklikler küçük, sürekli ve ani olabilir. Grip salgınları kuzey yarımkürede genellikle Kasım- Mart ayları arasında her yıl görülür. Toplumun yaklaşık %5-20 si bu enfeksiyondan her yıl etkilenir. Çoğu insan bir hafta içinde hastalığı atlatsa da, yaşlılar, yenidoğanlar ve çocuklar ile kronik hastalığı olanlarda influenza hayatı tehdit edici bile olabilir. İnfluenza tipleri İnfluenza virüsleri tip A, B ve C olarak sınıflandırılır. Tip A en sık görülendir ve ciddi epidemilerin çoğundan sorumludur. Ördek, tavuk ve domuz gibi birçok hayvanıın yanı sıra insanları da infekte eder. Tip B epidemilere neden olabilir fakat genelde tip A dan daha hafif seyreder. Tip C ise şu ana kadar herhangi bir epidemi ile ilişkili bulunmamıştır. Ayrıca influenza ile nezle de aynı hastalık değildir. Bu iki hastalık bulguları arasındaki farklar tabloda verilmiştir. H1N1 influenza virüsü ise, muhtemelen virüs yapısında ortaya çıkan ani bir değişime bağlı olarak oluşan yeni bir tip A influenza virüsüdür. Bu değişimin genel popülasyon üzerindeki etkisinin ne kadar ciddi olacağı henüz bilinmemektedir ve bu da ölümcül olabileceği konusunda endişelere neden olmaktadır. Bulaşma Enfekte kişilerin öksürük veya aksırıkları ile ortaya çıkan damlacıklar yolu ile kişiden kişiye bulaşır. Grip olan biri tarafından kontamine edilmiş bir yüzeye temasla da enfeksiyon alınabilir. Kalabalık ortamlar ve okullarda enfeksiyon riski yüksektir. Semptomların ortaya çıkmasından bir gün öncesinden, beş gün sonrasına dek hastalar enfeksiyonu yayabilir. Nezle ve Grip (İnfluenza) Karşılaştırması Semptom Nezle Grip Virüsler tarafından oluşturulan solunum yolu enfeksiyonları Evet Evet Ateş Nadir 2-3 gün Baş ağrısı Nadir Sık Genel vücut ağrısı Hafif Olağan, bazen ciddi Halsizlik ve yorgunluk Bazen Olağan, 2-3 hafta kadar sürebilir Burun tıkanıklığı Sık Bazen Aksırma Olağan Bazen Boğaz ağrısı Sık Bazen Öksürük Hafif / orta şiddette Sık Tedavi ve Korunma İnfluenzaya karşı en iyi korunma aşıdır. İnfluenza virüsleri sürekli değiştiğinden, her yıl yeni bir aşı üretilmektedir. Grip aşısı, ölü virüs parçacıklarından üretildiğinden, bu aşı ile hastalığın yayılması mümkün değildir. Aşının yan etkileri, aşı yerinde ağrı, ateş, halsizlik ve kas ağrısıdır. Bu yıl H1N1 pandemisi nedeni ile bu virüse karşı özel bir aşı da üretilmiştir. Bu aşı hakkında daha ayrıntılı bilgiyi 6.sayfada ve web sitemizde bulabilirsiniz. İlk semptomlar ortaya çıktıktan sonra 48 saat içinde antiviral ilaçlar tedavide kullanılabilir. Fakat bu ilaçların aşının yerine geçmeyeceği unutulmamalıdır. İnfluenza tedavisinde antibiyotiklerin ise yeri yoktur Bu konu hakkındaki Grip/Soğuk Algınlığı ve Nezle başlıklı daha kapsamlı yazımıza web sitemizden ulaşabilirsiniz. Kaynak: JAMA, The Journal of American Medical Association, Patient page, 4 Kasım Düzen Laboratuvarlar Grubu

3 Gebelerde ve Yeni Doğum Yapmış Olan Kadınlarda İnfluenza H1N1 Gribi Grip, her yaş ve farklı fizyolojik durumdaki fertleri farklı derecede etkilemektedir. Gebeler, düşük yapanlar ve loğusalık döneminin ilk 2 haftasında olanlarda, influenza A H1N1 gribine bağlı komplikasyon görülme oranı daha yüksektir. Hamilelik döneminde gözlenen bağışıklık dahil kardiyak ve solunum sistemindeki değişiklikler, gebelerin grip dahil her türlü etkenden daha ciddi etkilenmelerine neden olmaktadır. İnfluenza A H1N1 gribine yakalanan ve herhangi bir risk grubunda olmayan hastalar için antiviral tedavi önerilmezken, gebelere, düşük yapanlara veya ikinci haftaya kadar loğusalara tanı ihtimali belirlendiğinde, laboratuvar tanısını beklemeden antiviral tedavi önerilmektedir. Tedavi süresi 5 günden az olmamak üzere hekim tarafından belirlenir. İnfluenza A H1N1 gribinde kullanılabileceği belirtilen Oseltamivir ve Zanamivir gibi Pregnancy Category C grubundaki antiviral bazı ilaçların gebelikte güvenli kullanılabileceğine yönelik klinik çalışmalar olmamasına rağmen, FDA tarafından kullanılması önerisi bu güne kadar birikmiş ve tahmin edilen fayda zarar ilişkisine dayanmaktadır. Hatta tedaviye ne kadar erken başlanırsa tedavi etkinliği de o kadar yüksek olduğundan, ilaç tedavisinin ilk 48 saat içinde başlaması, grip nedeni mevsimsel grip etkeni olsa dahi önerilmektedir. Tercih edilen ilaç ise, solunum sistemi üzerinde negatif etki yapmayacak olan ve inhalant olarak alınan Zanamivir dir. Hamilelerde tedaviye başlamak için laboratuvar neticesinin beklenmesi önerilmez. Hızlı cevap alınan influenza A testlerinin pozitif vakaları belirlemek için kullanılması önerilse de, pozitifi belirleme oranının %20-70 arasında değişmesi nedeniyle bu test negatif olsa dahi tedavinin başlanması önerilmektedir. Domuz gribi geçirdiği sonradan anlaşılan biriyle yakın temasta bulunmuş hamile veya loğusaların, doktorlarına başvurmaları da gerekmektedir. Gebe ve loğusalarda influenza A H1N1 grip semptomları, genel grup bulgularından farklı değildir. Görülme sıklığına göre bulgular %97 ateş, %94 öksürük, %50 boğaz ağrısı, %47 baş ağrısı, %41 nefes darlığı, %35 adale ağrısı, %18 bulantı-kusma, %12 ishal olarak bildirilmiştir. Bizim birikimimize göre öksürük ve mide barsak şikayetlerinin görülme oranı daha fazladır. Aşılanmamışsa loğusaların aşılanması da önemli bir noktadır. Burada aşılanma hem anne, hem de bebek sağlığı açısından gereklidir. Yeni doğan bebekler her türlü enfeksiyona açık olmakla birlikte, anne aşılanmadığı takdirde özellikle bu yeni tip grip virüsüne karşı çok daha hassastır. Aşılanan annenin kanında ve sütünde oluşacak antikorlar bebeği koruyacak yegane araç olacaktır. Annenin aşılanması doğum veya doğumdan hemen sonra olsa dahi anne emzirmeli, süt vermelidir. Bu veriler geçtiğimiz dönemde ABD ve güney yarım kürede influenza A H1N1 gribi nedeniyle hastaneye yatan hastalardan kazanılan tecrübelere dayanmaktadır. ABD de domuz gribi sorunlarıyla hastaneye yatırılmış ve aşılanmamış 200 vakanın %25 inde anne ve veya bebekte ciddi problemler görülmüştür. Bu nedenle yalnız annenin değil, bu pandemik dönemde yeni doğanla ilişkisi olacak, bebeğe virüs taşıyabilecek herkesin aşılanması veya bebekle temasının önlenmesi önerilmektedir. Aşılanmamış annelerin doğum sonrası enfekte olduğunda, antiviral tedavi alırken bile bebeklerini emzirmeye devam etmesi gerektiği de unutulmamalıdır. Sağlık Bakanlığı nın bizlere açık verileri bu konuda ülkemize ait yorum yapmamıza olanak vermemektedir Düzen Laboratuvarlar Grubu 3

4 Domuz Gribi (İnfluenza A, H1N1) Pandemisi Konusunda Bize Yönlendirilmiş Sorular ve Cevapları kapalı çöp kutularına atmak ve sık sık el yıkamak çevreniz için almanız gereken önlemlerdir. Domuz gribi olduysam ilaç kullanmam şart mı? İlaç kullanılması şart değildir. Bununla birlikte ilaca ihtiyacınızın olup olmadığına doktorunuzun karar vermesi uygun olacaktır. Ateş düşürücü olarak aspirin kullanılmamasına da dikkat edilmelidir. Bu sorular, CDC, WHO ve ACIP gibi kurumların görüşü çerçevesinde cevaplanmıştır. Geçen hafta nezle gibiydim acaba domuz gribi miydi? Grip ve nezle klinik belirtileri itibariyle bir birbirinden farklıdır. Bu ayrıma cevap verecek basit bir test yoktur. Grip yaptığı belirgin ateş, burun-boğaz akıntısı ve halsizlikle nezleden ayrılır. Domuz gribi olduğumu nasıl anlarım, bunun için herhangi bir test var mı? Domuz gribinin, seyri ve bulguları bakımından mevsimsel gripten hiçbir farkı yoktur. Fakat bulaştırıcılığı daha fazladır. Şu anda tanı için kullanabilecek testlerden hızlı test adı verilen influenza A-B antijen testi çok kısa zamanda sonuç verir ama ne yazık ki sadece %70 vakada net sonuç alınabilmektedir. Ayrıca bu hızlı testler influenza A veya influenza B olduğunu söyleyebilmekte fakat H1N1 (domuz gribi) ayrımını yapamamaktadır. H1N1 RT-PCR ise asıl tanıda kullanılabilen moleküler bir testtir. Burun akıntım olmasa da influenza A-B antijen testi için örnek verebilir miyim? Akıntı olmadan alınan örneklerde influenza A tespit etmek daha zordur ve sonuç yanlış negatif olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle akıntı varlığında örnek alınması önerilmektedir. Domuz gribi olduysam ne yapmalıyım? Mevsimsel grip veya domuz gribi olduğunuzda yapmanız gereken, başkalarına bulaştırmamak için evde istirahat etmek ve mümkün olduğunca kalabalık içine çıkmamak, sosyal aktivitelerden uzak durmaktır. İstirahat dışında, bol sıvı almak, gıdanıza dikkat etmek, bulunduğunuz odayı sık sık havalandırmak, öksürük-aksırık sırasında kağıt mendil kullanımına dikkat etmek, kullanılan kağıt mendilleri Domuz gribinin tedavisi yok mu? H1N1 virüsü için antiviral ajanlarla tedavi mümkündür. Fakat kullanılan antivirallere karşı daha sonra direnç gelişimi olabileceğinden kullanımına çok dikkat edilmesi gerekmektedir. İlaç ancak komplikasyonların ortaya çıkabileceği düşünülen kişilere, doktor tavsiyesi ile önerilmektedir. Bu ilaçlara karsı dirençli virüslerin gelişmesi kaçınılan ve korkulan bir hadisedir. Bu nedenle bu antiviral ilaçların mutlak gerekmediği takdirde kullanılmaması önerilmektedir. Bu domuz gribi de, daha önce bizi korktukları kuş gribi, çin gribi gibi ilaç firmalarının yarattığı bir korku değil mi? Siz ne dersiniz? Kuş gribi kanatlılardan insana geçerse de, hastalanan insandan insana bulaşabildiği gösterilememiştir. Domuz gribi olarak bilinen ve şu anda influenza A H1N1 olarak adlandırılan gribin kökenindeki virüs 1918 yılında milyonlarca insanın ölümüne neden olan ve İspanyol gribi diye adlandırılan grip etkeni H1N1 ın genetik yapısını temel almaktadır. Kuzey Amerika ve Avrupa-Asya da grip yapan virüslerden gen yapılarının karışmasıyla değişime uğramış ve insandan insana çok kolay bir şekilde geçme özelliği kazanmıştır. İlaç firmalarının virüs üretmesi veya biyolojik silahların üretilmesi senaryoları bu gibi durumlarda her zaman ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte medeni dediğimiz ve yaban hayatının derinliklerine giren bugünkü yaşam şeklimiz, yoğun ve insan yaşamıyla iç içe girmiş hayvan üretimi ve hemen her türlü enfeksiyonun kontrolüne yönelik olarak antibiyotiklerin gereksiz ve aşırı kullanımının bu viral değişimlerden sorumlu olması daha geçerli bir ihtimaldir. Domuz gribinden korunmak için aşı olayım mı? Risk grubundaki herkesin aşı olması tavsiye edilmektedir. 4 Düzen Laboratuvarlar Grubu

5 Kimler risk grubunda yer almaktadır? Hamileler 6 aylıktan küçük çocukların bakımıyla ilgilenen veya onlarla yaşayan kişiler Acil servis dahil hasta ile direk teması olan sağlık çalışanları 6 ay ile 64 yaş arasındaki kişilerden kronik hastalığı ve/veya immün yetmezliği olanlar Ayrıca her bölgede virüsün enfekte ettiği kişi sayısına ve olası sayı artışına göre farklı gruplar da aşılanabilir. Yani aşı için risk grubu tarifi, hastalığın yayılımı, etkilediği kişiler ve diğer bazı öncelikler dikkate alınarak sürekli olarak yenilenmektedir. Örneğin, toplu hizmet üretenler, otobüs şöförleri, garsonlar, öğretmenler, hostesler gibi çok sayıda kişi ile teması olanlar da risk grubuna dahil edilebilir. Herkes aşılansın denirken ilk önce hamileler için başka aşı gelecek dendi, sonra isteyen aşı olsun dendi! Bu da bende aşı hakkında şüphe uyandırdı. Herkes rahatça aşı olabilir mi? Neden gebeye farklı aşı? Başta riski olan herkes aşılanmalı. Bu İnfluenza A H1N1 virüsü, yetişkin ve başka hastalığı olmayanlar için her sene baharlarda karşımıza çıkan mevsimsel gripten daha öldürücü değil ama gebelerde, kronik hastalarda ve çocuklarda daha öldürücü olabiliyor. Ayrıca çok daha kolay yayılıyor, kısa zamanda daha çok insana bulaşabiliyor. Bu nedenle de başta riskliler olmak üzere aşıyı bulan herkesin aşılanması ama aşılansa dahi genel korunma tedbirlerini elden bırakmaması gerekmektedir. Gebelerde kullanılacak aşının immünolojik cevabı arttıran ve adjuvan olarak adlandırılan maddeyi ihtiva etmemesi tercih edilmektedir. Bu nedenle gebelerde adjuvan ihtiva etmeyen aşılar kullanılmaktadır. Mevsimsel grip aşısı domuz gribine karşı koruyucu olabilir mi? Hayır. Çünkü mevsimsel grip aşısı için kullanılan virüsler ile H1N1 için kullanılan virüs aynı değildir. Domuz gribi aşısı mevsimsel grip aşısından farklı mı üretildi? Hayır. H1N1 için üretilen aşı da mevsimsel grip aşısı üretimiyle aynı aşamalardan geçmiş ve onaylanmıştır. Tek fark kullanılan virüs suşudur. Çünkü aşının H1N1 gribine karşı etkili olabilmesi için üretiminde İnfluenza A Kalifornia H1N1 virüsü kullanılması gerekmiştir. Mevsimsel grip aşısı ve domuz gribi aş ısı aynı zamanda yapılabilir mi? İnaktive 2009 H1N1 aşısı herhangi bir aşı ile birlikte aynı zamanda yapılabilir. Mevsimsel grip aşısı ve pnömokok aşısı da bunlara dahildir. Canlı 2009 H1N1 aşısı (burundan sprey tarzında alınan) ise grip dışı inaktive aşılarla aynı zamanda yapılabilir fakat mevsimsel grip aşısı ile aynı zamanda yapılmamalıdır. Aşı 2 doz şeklinde mi yapılıyor? Çocuklarda ve hamilelerde aşıya karşı reaksiyonları azaltmak ve immün cevabı arttırmak için aşının bölünmüş dozlarda yapılması tavsiye edilmektedir. Hamilelere 2 doz, 9 yaş ve altındaki çocuklarda ise 2 x yarım doz önerilmektedir. Bu 2 doz arasında 4 hafta süre olmalıdır. FDA İnfluenza A H1N1 aşısının 10 yaş üstündeki kişiler için tek doz olarak kullanımını onaylamıştır bahar aylarından önce veya son zamanlarda gribal enfeksiyon geçirmişsem domuz gribi için aşı olmalı mıyım? Grip belirtileri birçok farklı virüsün üst solunum yollarında yaptığı belirtilerle benzerdir. Bu nedenle geçirilen enfeksiyonun H1N1 olduğundan emin olmak zordur. H1N1 için en spesifik test H1N1 RT-PCR testidir. Bu test rapid influenza testinden farklıdır. H1N1 RT-PCR testi grip şüphesi olan herkese yapılmadığı için geçirilen enfeksiyonun H1N1 kaynaklı mı, yoksa başka bir virüsün neden olduğu bir enfeksiyon mu olduğunu anlamak mümkün değildir. Bu nedenle, eğer hastalandınız ve 2009 H1N1 enfeksiyonu olup olmadığınızı bilmiyorsanız, doktor tavsiyesine göre hareket etmeli ve doktorunuz öneriyorsa aşılanmalısınız. D aha önce H1N1 virüsü ile enfekte olan şahısların aşılanmasının da herhangi bir zararı yoktur. Mevsimsel grip aşısı yapılan kişilerde influenza A H1N1 virüsünde değişiklikler olduğunu duydum doğru mu? Mevsimsel grip aşısının virüse karşı olumlu veya olumsuz bir etkisi olduğuna dair herhangi bir bilgi yoktur. Domuz gribine karsı aşı olmuş kişilerin yine aynı tip (H1N1) virüs nedeniyle grip olması virüsün yapı değiştirdiğine gösterge olabilir ki korkulan ama karşımıza çıkabilecek bir beklentidir. Yaşlılar genelde enfeksiyonlara karşı daha duyarlıyken, 65 yaş üzeri şahısların aşılanması neden önerilmiyor? Gen yapılarında önemli farklılıklar olsa da, 1918 den beri zaman zaman ortaya çıkan grip salgınları nedeniyle 65 yaş ve üzerindekilerin bu enfeksiyona karşı yeteri düzeyde koruyucu antikor taşıdığı kabul edilmektedir. Ayrıca bu yaş grubundaki şahıslarda komplikasyonlara sebep olan aşırı immünolojik cev aplar da beklenmemektedir. Aşılanma gerekliliğinin belirlenmesi için kanımda bağışıklığın göstergesi var mı? Hayır. Henüz influenza A H1N1 gribine karşı antikor varlığını belirlemek için kullanılabilecek bir test yoktur. Aşı çalışmaları yapılırken antikor düzeyleri takip edilerek aşının etkinliği ölçülmüştür. Ama bu antikor testleri rutin olarak kullanılmamaktadır Düzen Laboratuvarlar Grubu 5

6 İnfluenza Aşısı Grip aşılarının içeriği A- Aktif madde Antijen: Vücutta esas bağışıklık reaksiyonuna neden olacak virüs gen ve yapısını oluşturan proteinlerdir. Bunun dışında virüsün üretildiği yumurta allantoin boşluğundan gelen az miktarda yumurta proteinlerini de taşımaktadır. Adjuvan: Aşının bağışıklık yapma gücünü arttıran maddedir. Genelde alüminyum birleşikleri olmak üzere birçok madde kullanılabilirse de grip aşılarında squalen denen bir yağ yapı taşı kullanılmaktadır. İnfluenza (grip) MÖ 412 de Hipokrat tarafından tanımlanmış eski bir hastalıktır. Virüs yapısında basit veya önemli değişikliklere bağlı olarak her sene kışa giriş veya kıştan çıkış dönemlerinde bölgesel salgınlar veya epidemilere neden olarak karşımıza çıkar. Kayıtlara geçen influenza benzeri ilk pandemi 1580 de yaşanmıştır. O zamandan bu yana 31 ayrı olası influenza pandemisi kayda geçmiştir. Bunlardan son üçü 20.yüzyılda görülmüştür. Grip, Birinci Dünya Savaşı ndan önce önemli bir sorun olarak kabul edilmezken, savaşın hemen ardından yılları arasında gelişen ve kaynağı İspanya olmamasına rağmen İspanyol Grip i olarak adlandırılan salgın, yaklaşık 20 milyon kişinin ölümüne neden olmuştur ve 1968 de yaşanan salgınlarda ise yaklaşık 1,5 milyon insan hayatını kaybetmiştir. İnfluenza, en sık gözlenen viral enfeksiyonlara neden olur ve Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl 10 kişiden 1-4 ü bu hastalığa her yıl yakalanmaktadır. Sonbahardan kışa, kıştan yaza geçerken yüksek ateşli solunum yolu enfeksiyonlarının aniden artışı influenza salgınlarını akla getirmelidir. Salgın 2-3 haftada en yüksek düzeye ulaşır ve 5-6 hafta sürer. Her yıl milyonlarca insanı rahatsız eden bu hastalıktan korunmaya çalışmak için bilim adamları çeşitli yollar denemektedir. Bunlardan et etkin olanı ise şüphesiz aşıdır. Gribe karşı aşının kullanılmasına 1945 yılında başlanmıştır. Bugün canlı ve inaktif olmak üzere 2 tip aşı mevcuttur. Mevsimsel gribe karşı genelde kullanılan aşı Trivalan inaktiv, yani üç tip öldürülmüş influenza virüsünü ihtiva eden aşıdır. Bu tip aşılarda inaktif virüsü olduğu gibi veya immün cevabı daha etkin hale getirmek üzere adjuvan olarak adlandırılan bir organik madde ile bağlı olarak kullanılabilir. Her ikisi de paranteral (adale içine verilerek) kullanılır. Diğer aşı tipi ise canlı virüsün zayıflatılmasıdır ve nazal sprey olarak kullanılır. Influenza virüsünün antijenik yapısının sık değişikliğine uğraması nedeniyle her yıl hazırlanan aşıların virüs içeriği, bir önceki yıl gribe neden olan virüsleri kapsayacak şekilde değiştirilir. B- Koruyucu madde Civalı bir bileşik olan thimerosal aşının başka mikroorganizmalarla kontamine olmasını, bulaşmasını engelleyen koruyucu bir madde olarak 50 yılı aşkın bir süredir kullanılmaktadır. Grip aşılarının tek kullanımlık olanlarında değil çoklu kullanımlarında mevcuttur. Kullanılan civa deniz ürünlerinde gözlenen etilciva yapısındadır. Çok yüksek oranda metilciva insanlar için toksiktir. Ancak, son yıllarda yapılan birçok bilimsel çalışma aşı içerisindeki thimerosalin ciddi nörolojik semptomlara veya hastalıklara neden olmadığını göstermiştir. Buna rağmen aşı üreticileri thimerosal kullanımını en aza indirmeye çalışmaktadır. Aşının koruyuculuğu karşılaşılan virüsle aşının içerdiği antijenik yapının uyumluluğuna bağlıdır. Etki düzeyi (antikor oluşturma yüzdesi) şahsın immünolojik yapısı ve yaşına göre değişmektedir, 65 yaş altındaki sağlıklı erişkinlerde grip aşısının %70-90 etkin olduğu bildirilmiştir. Yaşlılarda ise bu oran %30-40 düzeylerine düşebilir. Çocuklarda elde edilen veriler ise az ve çelişkilidir. Bu çalışmalara göre aşının çocuklardaki etkinliği %22-91 arasında değişmektedir. Aşılanma için en uygun zaman Eylül- Ekim aylarıdır. Bununla birlikte Aralık ayına kadar aşılama yapılabilir. Etkinin ortaya çıkması genellikle 2-3 haftayı bulmaktadır ve etki süresi 6-12 aydır. Ateşli bir hastalık geçirmekte olan veya enfeksiyonu olan bir kişi hastalık sırasında aşılanmamalı, iyileştikten sonra aşılanmalıdır. Daha önce hiç grip aşısı yaptırmamış olan 8 yaşından küçük çocuklarda, aradan en az 4 hafta geçtikten sonra ikinci doz aşılama yapılmalıdır. Grip aşısı, diğer aşılarla (pnömokok, MMR, Hemofilus influenza B ve OPV) birlikte yapılabilir, ancak farklı bölgelerden kas içine uygulanmalıdır. Canlı virüs aşıları ise (nasal sprey) sadece sağlıklı, hamile olmayan 2-49 yaş arasındaki 6 Düzen Laboratuvarlar Grubu

7 Mevsi mselgr i pi çi n öncel i kl iaşıol masıger ekenl er

8 Laboratuvardan Haberler XIX. Düzen Klinik Biyokimya Günleri Yapıldı Dokuz yıldır aralıksız olarak düzenlediğimiz Düzen Klinik Biyokimya Günleri nin XIX.uncusu bu yıl Ekim 2009 tarihlerinde Ankara Hilton Oteli nde yapıldı. Tüm Türkiye den 140 ın üzerinde laboratuvar uzmanının katıldığı toplantıda hem klinik laboratuvarcılık alanındaki son gelişmeler ve güncel konular hakkında bilimsel sunumlar yapıldı, hem de ülkemizdeki laboratuvarcılık sektörünün sorunları Sağlık Bakanlığı yetkililerinin de katılımı ile tartışıldı. Toplantının en ilgi çeken kısımları ise İnfluenza A H1N1 ve PSA konusunda yapılan tartışmalardı. PSA referans aralığı konusundaki uygulamalar tartışıldı ve PSA sonuçlarının değerlendirilmesi konusunda katılımcılara tavsiyelerde bulunuldu. Her zaman olduğu gibi toplantıda yapılan sunumlara web sitemizden ulaşabilirsiniz. Özel laboratuvarcılık sektörü için artık gelenekselleşen ve ayrı bir yeri olan Düzen Klinik Biyokimya Günleri nin XX.incisi Ekim 2010 tarihlerinde yine Ankara da yapılacak. Toplantı programı ise önümüzdeki aylar içinde web sitemizde yayınlanacak. Önemli Günler Artık her hastalık kendisine bir gün belirliyor ve tüm dünyada belirlenen bu günde hastalıkla ilgili bilinç arttırılmaya çalışılıyor. Bu kapsamda Meme Kanseri Haftası, Dünya Diyabet Günü ve Dünya AIDS Günü için biz de çeşitli aktivitelerle toplum bilinçlendirmesine katkıda bulunmaya çalıştık. Meme Kanseri haftasında mamografi tetkiklerini %50 indirimle yaparken, diyabet ve AIDS günleri için hazırladığımız broşür ve posterlerle hastalarımıza hatırlatma ve uyarılarda bulunduk. Dünya Diyabet Günü 14 Kasım Basında Sağlık Cep Telefonları ve Elektromanyetik Radyasyon Cep telefonlarımızı haberleşme ve bilgi taşıma araçları olarak kullanırken maruz kaldığımız radyo ve elektromanyetik radyasyon hücrelerimizde iyonizasyona sebep olmasa da yarattığı manyetik alan nedeniyle kullanılma süresi ve elektromanyetik dalganın frekansına göre doku içine de geniş ve derin yayılma göstermektedir. Dokuya geçen bu radyasyonun meydana getirdiği elektromanyetik alan da DNA hasarı oluşmaktadır. Elektromanyetik radyasyonun beyindeki etkisi 5 yaşındaki çocuk 10 yaşındaki çocuk yetişkin Özellikle ABD ve Avustralya da artan ve çocukluk çağında sık görülen beyin tümörlerinden çevremizdeki elektromanyetik alan sorumlu tutulmaktadır. Epidemiyolojistler önümüzdeki 10 yılda beyin tümörü görülme sıklığının çok artmasını beklemektedir. Sağlığımıza zararı olan bu iki dalganın etkilerini en aza indirgemek için geçerliliği belirlenmiş tedbirler vardır. Bunların en önemlileri: Çocuklar cep telefonu kullanmamalıdır. Non-iyonizan olsa da bu radyasyona çocuklar daha hassastır, hiçbir şekilde ve nedenle cep telefonu kullanmamalı, kullanmaya özendirilmemelidir. Cep telefonu kullanma süresi kısıtlanmalı ve mümkün olduğu kadar sabit telefon tercih edilmelidir. Kullanılacaksa da en azından vücuttan uzak tutulmalı ve mümkün olduğu kadar kulaklık kullanılmalıdır. Gerekmediği zamanlar cep telefonu ve ve telsiz hatları kapatılmalı, haberleşmenin zor olduğu bölgelerde cep telefonu kullanılmamalıdır. Diğer kablosuz hatlar: Aynı şekilde non-iyonize elektromanyetik radyasyona sebep olmaktadır. Kablosuz telefonlar, telsiz sistemler ve wireless modemlerin mümkün olduğu kadar kullanımları kısıtlanmalı, kablolu hatlar tercih edilmelidir. Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü Bu yılki Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü biyolojideki önemli sorulardan biri olan kromozomların hücre bölünmeleri sırasında nasıl tam olarak kopyalandığını ve yıkıma uğramadığını aydınlatan üç bilim insanı, Elizabeth Blackburn, Carol W. Greider, Jack W. Szostak arasında paylaşıldı. Bu üç araştırıcı, sorunun yanıtının kromozomların uç bölümlerinde yer alan telemorlerde ve telomerlerin oluşumunu sağlayan telomeraz enzimlerinde olduğunu ortaya koydular. Hücre yaşlanması ve kanser oluşumunda da rol oynayan telomerazların bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklar arasında konjenital aplastik anemi, cildin ve akciğerlerin bazı özel hastalıkları sayılabilir. Nobel araştırıcılarının çalışmaları telomerazların potansiyel tedavi hedefleri olarak kullanılmasına da ışık tutacak gibi görünüyor. Bu konudaki daha ayrıntılı yazımıza web sayfamızdan ulaşabilirsiniz. duzenank@duzen.com.tr ÜCRETSİZ DANIŞMA HATTI BÜTÜN ŞUBELERİMİZE ULAŞABİLECEĞİNİZ TELEFON NUMARASI 444 D LAB Hazırlayanlar Dr. Murat Öktem Dr. Tutku Tanyel Dr. Özlem Aker Grafik Tasarım İnova Ankara Tunus Caddesi No: Tel: Faks: Atatürk Bulvarı No: 237/ Tel: Faks: Mithatpaşa Cad. No: 16/ Tel: Faks: İstanbul Avrupa Yakası 2. Taşocağı Cad. No: 8 Mecidiyeköy Tel: Faks: Anadolu Yakası Bağdat Caddesi Gündüz Apt. B Blok No: 160/7 Selamiçeşme Kadıköy Tel: Faks: Adana Atatürk Bulvarı No: 34/ Tel: Faks: Mersin İnönü Cad. Şevket Bey Apt. No: 160/B Çamlıbel (Orduevi kavşağı) Tel: Faks: Bursa Muradiye Mahallesi Hamzabey Caddesi No: 108 Villa Biçen Osmangazi Tel: /115 Faks: