T.C. KASTAMONU İDARE MAHKEMESİ

Transkript

1 ESAS NO : 2010/599 KARAR NO : 2011/916 DAVACILAR : T.C. KASTAMONU İDARE MAHKEMESİ 1- EPÇELLER KÖYÜNÜ TEMSİLEN MUHTAR ASIM GÜRLEYEN 2- PİRİ KÖYÜNÜ TEMSİLEN MUHTAR RAHMİ ÇELİK 3- NECATİ ERAT 4- SELVER ÖZCAN 5- DOĞAN ÖZBAY 6- HAYRET ÖZTÜRK 7- NADİDE ÖZTÜRK 8- AYŞE ÇELEN 9- CEMAL YILDIRIM 10-SALİM ÜNLÜ 11-EMİN TÜRKAY ÖZTÜRK 12-GÖKAY ÖZTÜRK 13- MAZHAR ÖZCAN VEKİLİ : AV. YAKUP ŞEKİP OKUMUŞOĞLU Orta Sokak No.5/302 Ereğli/ZONGULDAK DAVALILAR : 1- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ANKARA 2- Kastamonu Valiliği KASTAMONU MÜDAHİL : HES Enerji Üretimi Sanayi Ticaret A.Ş. (Davalı) VEKİLLERİ D:12 Kozyatağı : Av. Kılıç Kağan KILIÇLI Av. İlker KIRGIL Atatürk Cad. No: 59 Dılkum Sitesi 7. Blok K:1 Kadıköy/İSTANBUL DAVANIN ÖZETİ : Davacılar tarafından Kastamonu İli, Çatalzeytin ilçesi sınırları içerisinde, HES Enerji Üretimi Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından yapımı planlanan Yunuslar Regülatörü ve HES ile Yardımcı Tesisler Proje Tanıtım Projesi hakkında Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün gün ve 1675 sayılı yazısı ile bildirilen ÇED (Çevresel Etki Değerlendirme) gerekli değildir kararının; Açılacak şevlerin duyarlık analizlerinin, mevcut heyelanların, sel tehdidinin, yer altı jeolojik yapı incelemesinin jeofizik veya sondaj ile belirlenmesinin yapılmadığı, PTD da veri güvenliğinin sağlanmadığı, proje alanının doğal sit alanı olma özelliğinin incelenmediği, proje alanında jeolojik sondaj çalışması yapılmadığı, havza planlamasının yapılmadığı, koruma altındaki türlere dair açıklamaların yetersiz olduğu, bilimsel araştırmaya dayalı herhangi bir çalışma yapılmadığı, can suyu (ekolojik ihtiyaç debisi) yetersiz olduğu, su miktarının ekosistem ihtiyacı dikkate alınarak saptanmadığı, su miktarı konusunda bilimsel bir çalışma olmadığı gibi, koruma altındaki türlere uyarlı bir su

2 miktarı belirlenmesinin yapılmadığı, Elektrik iletim hatlarının, HES projelerinin ayrılmaz bir parçası olduğu, aynı ÇED raporu içerisinde değerlendirilmemiş olmasının büyük eksiklik olduğu, kesilecek ağaçlar hakkında bilgi verilmediği, malzeme ocağına dair bilginin bulunmadığı, proje alanında yeni yolların açılması gerekli olup, yol projelerinin bulunmadığı, yapı ve yol inşaat çalışmalarının yapılacağı zeminlerin özelliklerinin deneysel olarak belirlenmesi gerekirken belirlenmediği, enerji nakil hatları güzergahlarının, inşaatlarda kullanılacak malzemenin, beton agregası ve dolgu malzemesinin nerden temin edileceğinin PTD da belirlemediği gibi hafriyatlardan çıkacak malzemeden kullanılacağının bildirilmesinin ise varsayım olduğu, faaliyetin yürütüleceği alanın doğal nitelikli ormanları, geniş çayırları, meraları ve akarsuyun kaynak bölgelerini kapsadığı, yörenin doğal dokusunun bozulmamış olduğu, bölgenin ekolojik değerinin yüksek olduğu, yörenin sit alanı veya doğal park özellikleri taşıyor olması hususları üzerinde durulmadığı, proje alanının çok geniş olduğu, bu nedenle oluşacak çevresel etkilerin yaygın olacağı değerlendirilmesinin yapılmadığı, havza planlaması olmadan ÇED gerekli değildir kararı verilemeyeceği, yörede yaban hayatın varlığı nedeni ile yaban hayatı sayılarına ve yaban hayatın su ihtiyacının ne şekilde karşılanacağına dair her hangi bir çalışma yapılmadığı, hukuka aykırı olduğu iddiaları ile iptali istenilmektedir. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI SAVUNMASININ ÖZETİ: ÇED raporundaki konuların incelenmesinin yetersiz olduğu iddiasının yersiz olduğu, faaliyetle ilgili hazırlanan Proje Tanıtım Dosyasında enerji iletim hattı ile ilgili olarak Yunuslar Regülatörü ve HES Projesinde üretilecek enerji 154/33 kv Abana Havza Trafo Kontrol Merkezine bağlanmak suretiyle enterkonekte sisteme aktarılacağı. Santral ile Trafo merkezi arasında kurulacak olan enerji iletim hattının tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmesi durumunda yönetmelikte belirtilen gerekli izinlerin alınacağını taahhüt edildiği, dolayısı ile Elektrik iletim hattı inşa edilmesi planlandığında ÇED Yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirme yapılacağı, Proje tanıtım dosyası incelendiğinde, alanın jeolojik özellikleri ile ilgili ayrıntılı bilgilerin bulunduğu, bunun yanı sıra, faaliyet sırasında oluşacak atık üretim miktarları belirtildiği, faaliyet süresince toplam m3 hafriyat oluşmasının beklendiği, proje kapsamında yapılacak hafriyat oluşmasının beklendiği, proje kapsamında yapılacak hafriyat işlemlerinin hepsinin aynı anda yapılmayacağı, hafriyat içerisindeki agrega özelliği taşımayan malzemenin kanal kenarlarında, yolların yapımında ve dolgularda kullanılacağı için herhangi bir yere taşınıp depolanmasının söz konusu olmayacağı, ayrıca hidroelektrik santrali projelerinde su kaybının bulunmadığı, regülatör yapısı ile tutulan iletim kanalı ve cebri boru vasıtası ile santrale ulaşan ve enerjisinden yararlanılan su, miktar olarak azalmadan kuyruk suyu ile dere yatağına bırakılacağı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce, doğal hayatın devamlılığı için ekosistem bütünlüğünü bozmayacak ölçüde su verilmesi için mansaba sürekli olarak bırakılacak çevresel akış miktarının, faaliyet özellikleri, regülatör ile santral arasındaki mesafe ve faaliyetin gerçekleştirileceği akarsuyun ekolojik açıdan önemi gibi hususlar göz önüne alınarak, tarımsal sulama, içme ve kullanma suyu miktarları ve diğer kullanım hakları hariç olmak üzere gönderilen akım veri serisinin, aylık ortalama akım verileri kullanılarak, akımın yağışlı dönemi olarak nitelenen Aralık, Ocak, Şubat, Mart, Nisan aylarındaki 5 aylık dönemde can suyu miktarının en az 0,40m3/s; akımın kurak dönemi karakterize ettiği Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım aylarındaki 7 aylık dönemde ise can suyu miktarının en az 0,10 m3/s. Olmasının uygun görüldüğü, proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisinin tamamıyla kapalı alan içerisinde işletileceği. Tozmayı önlemek için toz indirgeme sisteminin ve toz tutma verimi %99 olan torbalı toz tutucu filtre sisteminin kurulacağı, dere yatağındaki marjinal tarım alanları ile ilgili olarak, 4342 sayılı Mera Kanunu, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu

3 hükümlerine uyulması şartıyla Yunuslar HES Projesinin işletilmesinde sakınca olmadığı, proje alanında milli park, tabiat anıtları ve tabiat koruma alanları, yaban hayatı koruma alanı ve yaban Hayatı yerleştirme alanı, kültür varlıkları, tabiat varlıkları sit ve koruma alanı olarak tanımlanan alanlar ile tespiti ve tescili yapılan alanlar, özel çevre koruma alanı, su ürünleri istihsal ve üreme sahaları, hassas kirlenme bölgeleri, mera alanı, tescili sulak alan, kültürel miras ve doğal miras statüsü ile koruma altına alınan kültürel, tarihi ve doğal alanların bulunmadığı ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır. KASTAMONU VALİLİĞİNİN SAVUNMASININ ÖZETİ: Savunma dilekçesi verilmemiştir. MÜDAHİL (Dava yanında) SAVUNMASININ ÖZETİ : Usul yönünden, davanın dava açma süresinde açılmadığı, davacıların davayı açmalarında ehliyetlerinin bulunmadığı, esas yönünden, Yunuslar Regülatörü ve HES Projesi Regülatörü tipinde olup depolamasız olarak gerçekleştirileceğinden çevreye etki edeceği iddialarının gerçeği yansıtmadığı, söz konusu yerde her hangi bir doğal sit kararının bulunmadığı ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır. TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Kastamonu İdare Mahkemesi nce, bakılan davada dosyanın tekemmül ettiği görüldüğünden yürütmenin durdurulması hakkında karar verilmeksizin işin esası hakkında gereği görüşüldü. Davaya müdahil olarak katılan tarafın, davanın dava açma süresinde açılmadığı, davacıların davayı açmalarında ehliyetlerinin bulunmadığı yönündeki iddiaları, yerinde görülmeyerek işin esasına geçildi. Dava, davacılar tarafından Kastamonu İli, Çatalzeytin İlçesi sınırları içerisinde, HES Enerji Üretimi Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından yapımı planlanan Yunuslar Regülatörü ve HES Yardımcı Tesisler Proje Tanıtım Projesi hakkında Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün gün ve 1675 sayılı yazısı ile bildirilen ÇED (Çevresel Etki Değerlendirme) gerekli değildir kararının iptali istenilmektedir sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 17. Maddesinde, herkesin, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu, 56. Maddesinde ise; herkesin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu, çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemenin Devletin ve vatandaşların ödevi olduğu belirtilmiştir sayılı Çevre Kanunu nun 1. maddesinde; Kanunun amacı bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak olduğu, 2. Maddesinde; çevresel etki değerlendirmesi; gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin

4 belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmansının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları ifade ettiği, 3 maddesinde; çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğin önlenmesine ilişkin genel ilkelere yer verilmiş ve arazi kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan yetkili kuruluşlar karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesinin gözetilmesi, yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynakları üzerindeki etkisi sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilmesi ve çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkının esas tutularak, Bakanlık ve yerel yönetimler; meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların çevre hakkını kullanacakları katılım ortamını yaratmakla yükümlüdürler ilkelerinin bu genel ilkeler arasında kabul edildiği, 9. Maddesinin (a) bendinde; çevrenin korunması amacıyla, doğal çevreyi oluşturan biyolojik çeşitlilik ile bu çeşitliliği barındıran ekosistemin korunması esas olduğu, biyolojik çeşitliliği koruma ve kullanım esaslarının, yerel yönetimlerin, üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve ilgili diğer kuruluşların görüşleri alınarak belirleneceği, 10. maddesinde ise; gerçekleştirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlü olduğu, Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilmeyeceği; proje için yatırıma başlanamayacağı ve ihale edilemeyeceği, Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tabi plan ve programlar ve konuya ilişkin usul ve esasların Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Çevre Kanunu nun yukarıda aktarılan maddelerinde de görüleceği üzere; bütün vatandaşların orak varlığı olan çevrenin korunması, iyileştirilmesi; kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en uygun şekilde kullanılması ve korunması; su toprak ve hava kirlenmesinin önlenmesi; ülkenin bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak, bugünkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık ve yaşam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak düzenlemeleri ve alınacak önlemleri, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu olarak belirli hukuki ve teknik esaslara göre düzenlemesi amaçlanarak, çevre planlamasını yapılması hedeflenmiştir. Çevre sorunlarıyla ilgili olarak Türkiye nin tarafı olduğu Avrupa nın Yaban Hayatı ve Doğal Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi nin 2. Maddesinde; akit tarafların, ekonomik ve rekreasyonel gereksinimleri ve yerel olarak risk altında bulunan alt türler, varyeteler, veya formların isteklerini dikkate alırken, yabani flora ve faunanın, özellikle ekolojik, bilimsel ve kültürel gereksinimlerini de karşılayacak düzeyde, populasyonlarının devamı veya bu düzeye ulaştırılması için gerekli önlemleri alacağı, 3. Maddesinin 1. Fıkrasında; her akit tarafın, yabani flora ve fauna ile doğal yaşama ortamlarının, bilhassa nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin, özellikle endemik olanlarının ve tehlikeye düşmüş yaşama ortamlarının, bu Sözleşme hükümlerine uygun olarak muhafazası amacıyla ulusal politikalarını geliştireceği, 2. Fıkrasında; planlama ve kalkınma politikalarını saptarken ve kirlenme ile mücadele önlemleri alırken, yabani flora ve faunanın muhafazasına özen göstermeyi taahhüt ettiği, 4. Maddesinin 1. Fıkrasında; her akit tarafın, yabani flora ve fauna türlerinin yaşama ortamlarının, özellikle yok olma tehlikesi altında bulunan doğal yaşama ortamlarının muhafazasını güvence altına almak üzere, uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacağı, 2. Fıkrasında; akit tarafların, planlama ve kalkınma politikalarını saptarken, önceki paragraf uyarınca korunan sahaların muhafaza gereksinimlerine, bu gibi yerlerin her türlü tahribattan uzak veya tahribatın mümkün olan en alt düzeyde tutulmasına özen gösterecekleri belirtilmiştir.

5 Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 2. Maddesinin (a) bendinde; bu Yönetmeliğin, Çevresel Etki Değerlendirme kapsamına giren projelerin işletme öncesi, işletme sırası ve işletme sonrası dönemde izlenmesi ve denetlenmesini kapsadığı, 4. Maddesinin (c) Bendinde, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED); gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar olarak tanımlamış, 6. Maddesinde; bu Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek ve tüzel kişilerin Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeler için Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu, Seçme Eleme Kriterlerine tabi projeler için proje tanıtım dosyası hazırlamak, ilgili makamlara sunmak ve projelerini verilen karara göre gerçekleştirmekle yükümlü oldukları belirtilmiş, 7. Maddesinde; bu Yönetmeliğin; EK-I listesinde yer alan projelere, Seçme Eleme kriterlerine tabi olup, Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir kararı verilen projelere ve bu Yönetmelik kapsamında ya da kapsamı dışında bulunan projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesi halinde, kapasite artışı toplamı bu Yönetmeliğin EK-I inde belirtilen eşik değer veya üzerindeki projelere Çevresel Etki Değerlendirilmesi Raporunun hazırlanmasının zorunlu olduğu, 14. maddesinde; Komisyonun nihai ettiği Çevresel Etki Değerlendirilmesi Raporu halkın görüş ve önerilerini almak üzere İl Çevre ve Orman Müdürlüğünde ve Bakanlıkta on iş günü görüşe açılacağı, Bakanlıkça projeyle ilgili karar alma sürecinde bu görüşler de dikkate alınarak üç iş gününde komisyon üyesi sayısı kadar çoğaltılması isteneceği, çoğaltılan Nihai Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunun beş iş günü içerisinde Bakanlığa sunulacağı, Bakanlık, Komisyonun rapor hakkındaki çalışmalarını dikkate alarak beş iş günü içinde proje için Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu ya da Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumsuz karar vereceği, bu kararın proje sahibine ve ilgili kurum ve kuruluşlara yazılı olarak bildirileceği, Valiliğin, alınan kararın içeriğini, karara esas gerekçelerini ve halkın görüş ve önerilerinin nihai Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporuna yansıtıldığını uygun araçlarla halka duyuracağı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu kararı verilen proje için yedi yıl içinde yatırıma başlanmaması durumunda Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu kararının geçersiz sayılacağı, 15. Maddesinin (a) bendinde; bu Yönetmeliğin EK-II listesinde yer alan projelerin seçme eleme kriterlerine tabi olduğu, 16. Maddesinde; proje sahibinin, proje için Çevresel Etki Değerlendirilmesi uygulamasının gerekli olup olmadığının araştırılması amacıyla bir dilekçe ekinde Ek-IV e göre hazırlayacağı üç adet Proje tanıtım dosyası ile hazırladığı proje tanıtım dosyasında ve eklerinde yer alan bilgi belgelerin doğru olduğunu belirtir taahhüt yazısını ve imza sirkülerini Bakanlığa sunacağı, Bakanlığın, proje için hazırlanan proje tanıtım dosyasını EK-IV de yer alan kriterler çerçevesinde beş iş günü içinde inceleyeceği, dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerde eksikliklerin bulunması halinde bunların tamamlanmasının proje sahibinden isteneceği, Bakanlığın gerekli gördüğü hallerde proje alanını yerinde inceleyebileceği ve inceletebileceği, 17. Maddesinde ise; Bakanlığın 15 inci maddenin (a) ve (b) bendinde yer alan projeleri, EK- IV de deki kriterler çerçevesinde inceleyip, değerlendireceği, Bakanlığın, bu aşamada gerekli görülmesi halinde proje sahibinden projesi ile ilgi geniş kapsamlı bilgi vermesini, araç gereç sağlanmasını, yeterliği kabul edilebilir kuruluşlarca analiz, deney ve ölçümler yapmasını ve yaptırmasını isteyebileceği, Bakanlığın on beş iş günü içinde inceleme ve değerlendirmelerini tamamlayarak proje hakkında proje hakkında Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararını beş iş günü içinde verip, kararı Valiliğe ve proje sahibine bildireceği, Valiliğin bu kararı taşra teşkilatlarına ve halka duyuracağı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararı verilen proje için 5 yıl

6 içinde yatırıma başlanmaması durumunda Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararının geçersiz sayılacağı hükme bağlanmıştır. Anılan Yönetmeliğin seçme ve eleme kriteri uygulanacak projelerin yer aldığı Ek-II sayılı listenin 28. Maddesinde; Kurulu gücü 0,5MW ve üzeri olan nehir tipi santrallere yer verilmiştir. Yukarıda ilgili hükümleri aktarılan gerek ulusal mevzuat ve gerekse uluslar arası sözleşme hükümleriyle, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin ve doğal kaynakların sürdürülebilir çevre ve kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasının esas olduğu, gerçekleştirilmesi planlanan ekonomik faaliyetlerin de çevreye olabilecek olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi gerektiği gibi, yapılacak faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisinin sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilmesi gerektiği açık olup, anılan alanların korunarak bu günkü ve gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için, söz konusu kaynaklar üzerinde yapılacak düzenlemelerin, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu olarak belirli esaslara göre düzenlenmesi amaçlanmıştır. Dosyanın incelenmesinden; davacılar tarafından, Kastamonu İli, Çatalzeytin İlçesi sınırları içerisinde, HES Enerji Üretimi Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından yapımı planlanan Yunuslar Regülatörü ve HES Yardımcı Tesisler Proje Tanıtım Projesi hakkında Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün gün ve 1675 sayılı yazısı ile bildirilen ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) gerekli değildir kararının iptali istenilmektedir. Uyuşmazlığın niteliği gereği, genel hukuki bilginin yanında teknik bilgiyi de gerektirmesi nedeniyle, yapılması planlanan 22,05 GWH gücünde Çatalzeytin Yunuslar Regülatörü ve Hes Projesi ne ilişkin olarak, önemli çevresel etkilerinin olup olmadığı, ÇED yönetmeliği nin 17. Maddesi gereğince Çevresel etki değerlendirmesi raporu hazırlanmasına gerek bulunup bulunmadığı hususlarının tespiti amacıyla mahkememizin tarihli ara kararı ile mahalinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmasına karar verildiği, bu karar uyarınca mahkememizce bilirkişi olarak tayin olunan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimleri ve Bitki Beslenme Bölümü öğretim üyesi, Prof. Dr. Ayten Karaca, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üye Doç. Dr. Mehmet Lütfi Süzen, Hacettepe Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Selim Latif Sanin ve tarafların katılımı ile günü yapılan mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi sonrası, bilirkişiler tarafından hazırlanarak mahkememize sunulan bilirkişi raporunda özetle; Yunuslar HES projesi deniz seviyesinden 242 metre yükseklikten basınçlı boru içine alınacak dere suyunun dere yatağı boyunca 11,8 kilometre taşıdıktan sonra, deniz seviyesinden 33 metre yükseklikte inşa edilecek iki adet türbini kullanarak elektrik enerjisi elde etmekte kullanılmasını sağlayacak bir tesisten oluştuğu, söz konusu yerde hazırlanan proje PTD sinde belirtilen akarsu debisinin 5,9m3/s den fazla olması gereken su debisini sağlamasının mümkün olmadığı, ayrıca Yunus HES inşaatı sırasında m3 hafriyat oluşacağının belirtildiği, bu sonuca ulaşmada kullanılan hesaplama yöntemleri PTD de yer almadığı için söz konusu miktarın doğruluğunu (az veya çok) belirlemenin mümkün olmadığı, ÇED gerekli değildir kararı verilirken hafriyat miktarının ne kadar dikkate alındığının bilinmediği, projede dere yatağı boyunca büyük miktarda kum, çakıl ve zemin malzemesinden oluşacak bir dizi işlem planlaması ve potansiyel olarak dere yatağına zarar verebilecek bu uygulamaların büyüklüklerinin bilinmeden izin verilmesinin doğru olmadığı, dere yataklarının koruması gereken doğal yapılardan olduğu, Yunuslar HES Projesi için yapılması planlanan kum-çakıl işletmesi Akçay Deresinin su kalitesini bozacağı, HES

7 projelerinde pasa alanı olmamasının bir eksiklik olduğu, projenin çevreye zarar vermeden yönetilemeyeceği, dere yatağında olmayan, yamaç hareketleri açısından duyarlı bir bölgede pasa alanı oluşturulması gerektiği, PTD sında proje alanında yaşamlarını sürdüren canlılar ve bitki örtüsü hakkında bir değerlendirmenin olduğu, ancak bu değerlendirmelerde çok hassas olmamakla birlikte proje alanında yaşayan ve projeden etkilenebilecek (zarar görebilir ve az tehdit altında) canlı türlerinin olduğunun belirtildiği, bu nedenle faaliyet sahibinin ekoloji konusunda ne kadar yetkin olduğu belirtilmediğinden, çalışanlara yapılacak bilgilendirmenin ve çalışanlara yapılacak uyarıların da etkinliği değerlendirilemediği, bu canlı türlerini korumanın nasıl yapılacağının acık olarak belirtilmesi ve uygulanacak yöntemlerin denetimi mümkün takip panlarının hazırlanmasının gerekli olduğu, yolların durumu ve yapılacak işlemler PTD sında yer almadığı, PTD incelendiğinde, başka amaçla verilen topografik harita proje yakınında heyelan bölgesi olduğu görüldüğü, bu nedenle heyelan konusu ve projenin etkileşimi önemli bir şekilde dikkate alınmasının gerektiği, hidroelektrik santralleri için hazırlanan projeler sadece santral ile ilgili yapıları içermekte olduğundan, iletim hatları için ayrıca değerlendirmenin yapılamadığı, proje alanındaki tarımsal alan belirleme çalışmalarının çok yüzeysel yapıldığı, dere boyunca var olan tarım alanlarının büyüklükleri, tarımsal faaliyetlerin türleri ve su ihtiyaçlarını nasıl karşıladıkları, Akçay deresinin bu uygulamalarda ne kadar önemli olduğu PTD sında yer almadığı belirtilerek Yunuslar HES projesinin; su hesapları açık olmadığı ve bir tutarsızlık görüldüğü, su miktarları hatalı olduğu, dikkate alınmamış su kullanımları dosyada beyan edildiği (içme suyu ve yeraltı suyu), proje bölgesinde çalışmadan etkilenecek canlı türlerinin olduğu, projenin dere yatağında planlandığı, hafriyat bölgesine ihtiyaç olduğu ve projede kapsanmadığı, kırma-eleme tesisinin yapılması öngörülen yaklaşımın dere yatağına çok zarar vereceği, bölgenin heyelan potansiyeli taşıdığı, proje, mansap (derenin alt bölgeleri) için su kalitesinde değişim ve kirlilik potansiyeli oluşturduğu, yerleşim yerleri ile proje bölgesinin iç içe olması aynı yol hattını kullanılacağı, tarımsal alanlar için çevresel etkiler ve büyüklükleri belirlenmediği, iletim hatlarının planlama dışı tutulduğu, havza planlamasının yapılmadığı ve Akçay deresi havzasında gelecek yıllardakı beklentilerin belirlenmediği için ÇED sürecine tabi olması gerektiği, bu sorunlara net, uygulanabilir ve izlenebilir çözümler üretilmesi için ÇED çalışmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir. Bilirkişi raporu, karara esas alınacak nitelik ve yeterlilikte görüldüğünden, bilirkişi raporuna yapılan itirazlar yerinde görülmemiştir. Dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler ile teknik bilirkişi raporlarının birlikte değerlendirilmesinden; Yunuslar Regülatörü ve HES projesine ait proje alanında, su hesaplarının açık olmadığı, proje bölgesindeki çalışmalardan etkilenecek canlı türlerinin olduğu, projenin hafriyat bölgesine ihtiyaç olduğu ancak projede belirtilmediği, kırma-eleme tesisinin yapılması öngörülen yaklaşımın dere yatağına çok zarar vereceği, bölgenin heyelan potansiyeli taşıdığı, proje, mansap (derenin alt bölgeleri) için su kalitesinde değişim ve kirlilik potansiyelini oluşturacağı, tarımsal alanlar için çevresel etkiler ve büyüklüklerinin belinlenmediği, iletim hatlarının planlama dışı tutulduğu, havza planlamasının yapılmadığı ve Akçay deresi havzasında gecelecek yıllardaki beklentilerin belirlenmediği gibi hususlar dikkate alındığında çevreye ilişkin doğal dengesinin bozulmasına yol açacağı sonucuna varılmıştır. Bu durumda, yukarıda belirtilen sorunların en aza indirgenmesi ve sürdürülebilir takip ve dengenin kurulması amacıyla, Çatalzeytin İlçesi sınırları içerisinde, Akçay Deresi üzerinde HES Enerji Üretimi Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından yapımı planlanan Yunuslar Regülatörü ve HES projesinin çevresel etki değerlendirme kapsamında yürütülmesi gerektiği kanaatiyle söz

8 konusu proje Çevresel Etki Değerlendirmesinin gerekli olmadığı yönündeki Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün gün ve 1675 sayılı yazısı ile ÇED (Çevresel Etki Değerlendirme) gerekli değildir kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, dava konusu işlemin iptaline, aşağıda dökümü yapılan yargılama gideri ile 550,00 TL vekalet ücretinin davalı idareler tarafından davacıya verilmesine, davalı idare yanında davaya katılan müdahil tarafından yapılan yargılama giderlerinin müdahil üzerine bırakılmasına, yürütmeyi durdurma hakkında bir karar verilmediğinden 28,15-TL yürütmeyi durdurma harcı ile artan posta ve bilirkişi giderinin isteği halinde davacıya iadesine, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde Danıştay a temyiz yolu açık olmak üzere 13/12/2011 tarihinde karar verildi. Başkan Üye Üye AHMET DEMİR BEKİR DURAN HAYRİ BAHÇEKAPILI YARGILAMA GİDERLERİ: Başvuru Harcı : 17,15 TL Karar Harcı : 17,15 TL Vekalet Harcı : 16,50 TL Keşif Harcı : 129,20 TL Posta Gideri : 140,40 TL Bilirkişi Ücreti : 4.870,00 TL TOPLAM : 5.190,40 TL MÜDAHİL YARGILAMA GİDERLERİ:

9 Başvuru Harcı : 17,15 TL Vekalet Harcı : 2,75 TL Posta Gideri : 66,00 TL TOPLAM : 85,90 TL