Öğretim İlke Ve Yöntemleri

Transkript

1 Öğretim İlke Ve Yöntemleri Dr. Ali Gurbetoğlu Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1

2 5. Öğretim İlkeleri Verimli Öğretimin Unsurları Öğrenme ve Öğretimde Genel İlkeler Bireyler Arası Farklılıklar Öğrenci Niteliklerine Göre Öğrenme İlkeleri Öğrenci Tipleri Öğrenme Stilleri Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler Öğrenme Sürecinin Özellikleri Öğrenme Yasaları Öğretim İlkeleri Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 İnsanlar Okuduklarının % 10 unu Duyduklarının % 20 sini Gördüklerinin % 30 unu Hem Görüp Hem Duyduklarının % 50 sini Görüp İşittikleri ve Söylediklerinin % 80 ini Görüp, İşitip, Dokunup Söylediklerinin % 90 ını hatırlamaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 Değerlendirme Sentez Analiz Uygulama Kavrama Bilgi Başkalarına Öğretme % 90 Yaparak Öğrenme % 75 Grup Tartışması % 50 Gösteri % 30 Ses ve Görüntü % 20 Okuma % 10 Ders % Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 Verimli Bir Öğretim İçin Temel Unsurlar Verimli bir öğretim için beş temel unsur çok önemlidir. Bunlar: Yetenek Öğretimin Kalitesi Öğretimden Yararlanma Yeteneği Kararlılık (Sebat) Fırsat (imkanları kullanma becerisi) Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

9 Öğrenme ve Öğretimde Genel İlkeler Öğrenme; bireyin olgunlaşma düzeyine göre, çevresiyle olan etkileşimi sonucunda yeni davranışlar kazanma ya da eski davranışlarını değiştirme sürecidir. Öğretim faaliyetlerinde öğretici, öğretmen veya usta; öğrenme adayı ise, öğrenci, çırak veya kalfa olabilir. Başlıca öğrenme ve öğretim ilkeleri: Öğrenci, kendisi için anlamlı olan konuyu daha iyi öğrenir. Öğrenme, öğrencinin çevresi ile etkileşimi sonucunda olur. Öğrenci, konuyu daha önce etkili olarak öğrendiği konularla ilişkisini kurmak suretiyle öğrenir. Öğrenci, amaca ne oranda ulaştığını bildiği takdirde öğrenme daha hızlı olur. Öğretimin ilk safhalarında etkili olma, öğretimin etkinliğini artırır. Öğrenci, hemen ulaşabileceği amacı bildiği takdirde öğrenme daha etkili olur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 9

10 Bireyler Arası Farklılıklar Her öğrenci farklıdır!.. Sınıftaki bütün öğrenciler eşit değildir, Zekaları farklıdır, İlgileri farklıdır, Öğrenme stilleri farklıdır, Öğrenme hızları farklıdır, Ön bilgileri farklıdır, Motivasyonları farklıdır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10

11 Bireysel Farklılıklar Öğrenci Niteliklerine Göre Öğrenme İlkeleri Öğrenciler birbirlerinden bazı açılardan farklılaşırlar. Bu farklılıklar eğitimi etkiler. Bireysel farklılıklar kısaca yandaki şema ile özetlenebilir. Ana-baba tutumları Öğrenme Stilleri Çevresel Etkiler Zeka Diğer Farklılıklar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

12 Öğrenci Tipleri Bir sınıfı oluşturan öğrencilerin davranışları, duyguları, düşünceleri, tutum ve ilgileri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Buna göre sınıf ortamlarında beş tip öğrenci bulunduğu varsayılmaktadır: 1. Başarılı Öğrenciler: Okulu, dersleri seven, çalışkan, başarılı ve sevilen öğrencilerdir. 2. Sosyal Öğrenciler: Sosyal ilişkilere derslerden daha çok önem veren, dışa dönük, kişi yönelimli öğrencilerdir. 3. Bağımlı Öğrenciler: Genelde düşük başarılı, sıklıkla yetersizlik mesajları veren, ek açıklama ve destek isteyen öğrencilerdir. 4. Yabancılaşmış Öğrenciler: Okulu ve dersleri gözden çıkarmış görünen, isyankar, öfkeli tavırlar gösteren öğrencilerdir. 5. Gölge Öğrenciler: Kendilerini ortaya koymaktan kaçınan, gözlerden uzak durmaya çalışan, sessiz öğrencilerdir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

13 Öğrenme Stilleri Her öğrenci yeni bir bilgiyi öğrenmeye hazırlanırken, öğrenirken ve hatırlarken kendilerine özgü yollar kullanır ki, buna öğrenme stili denir. Öğrenme stilleri doğuştan var olan karakteristik özelliklerdendir Bu stiller hayatın her anında öğrenme talep ve şekillerini etkiler. Bazı insanlar görerek, bazıları duyarak, bazıları da aktif olarak daha iyi öğrenirler. Her insan, biri ağırlıklı olmak üzere çoğunlukla her üç öğrenme stiline de sahiptir. Öğrenme stillerinden biri diğerlerinden iyi veya kötü değildir. Herkes hayatı boyunca tüm stilleri kullanmakla birlikte içlerinden bir tanesini daha fazla tercih etmektedir. Bu duruma bağlı olarak bilinen başlıca üç temel öğrenme stili vardır. Bunlar; Görsel öğrenme, İşitsel öğrenme, Kinestetik öğrenmedir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

14 Görsel Öğrenciler: Genellikle düzenli ve titizdirler, karışıklık ve dağınıklıktan rahatsız olurlar. Dağınık ortamlarda çalışamazlar, masaları, çantaları, dolapları her zaman düzenlidir. Açıklamaları yazmaktan hoşlanırlar ve ders sunumlarını görüyorlarsa daha dikkatli olurlar. Dersi tam anlamak için, öğretmenin vücut dilini ve yüz ifadelerini görmeye ihtiyaç duyarlar Mükemmelci olurlar, kurallara uymak ve disiplinli olmak en büyük özellikleridir Plansızlık onları huzursuz eder, yakın ve uzak geleceğe dönük planlar yaparlar. Öğrendiklerini genellikle görüntü olarak belleğe aktarırlar ve görüntülü olarak hatırlarlar Sözlü yönergeleri takip etmekte zorlanır, yönergeleri yazılı metin olarak görmek isterler Harita, poster, şema, grafik gibi görsel araçlar yardımıyla daha kolay öğrenirler ve bu araçlarla öğrendiklerini daha kolay hatırlarlar Düz anlatım farklı araçlarla desteklenmezse bundan yeterince yararlanamazlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18

15 Öğretmenin yapması gerekenler: Çalışabilecekleri derli toplu bir yere ihtiyaç duyarlar Grafikleri, çizelgeleri, gösterileri ve görsel yardımları kullanmalı, Öğrencilerin okuma ve not alma için ajandalar kullanmasını sağlamalı, Öğrencilerin dikkatini toplamak için zaman zaman sorular sormalı, Sunulacak konuyla ilgili grafik, figür ve resimler göstermeli, Yazılı bilgiler metinle ilgili görsellerle desteklenmeli, Çizelgeler ve tablolar üzerinden konuyu açıklamalı işlemeli. Öğrenmeleri gereken materyalleri kendilerinin planlamasına imkan verilmeli Karmaşık konular çizimler ve grafiklerle anlatılmalı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 19

16 İşitsel Öğrenciler: Görsel öğrenenlere göre daha konuşkandırlar, derste kendi kendilerine de olsa konuşurlar Sözel sunumlar, radyo-teypler dinleyerek ve tartışmalar yaparak daha iyi öğrenirler. Sesli düşünür, öğrenirken konuşarak veya sesli okuyarak öğrenirler Kulaklarının duymadığını anlamakta zorlandıkları için sessiz okumakta zorluk çekerler, Konuşmayı severler, sınıfta mümkün olduğunca çok konuşmak isterler ve bu imkanı bulamazlarsa sürekli yanındakileri de konuştururlar Sınıf içerisinde farklı sesten çok rahatsız olurlar, derse yoğunlaşabilmek için hiçbir sesin olmamasını isterler. En iyi işiterek öğrenirler ancak öğretmen dersi anlattığı sırada konuşuyor olma ihtimalleri yüksektir. Konuşma ve dinleme becerileri çok iyidir ancak okuma ve yazma becerilerinde zorlanırlar. Konuşmaları, jest ve mimikleri taklit edebilirler, yabancı dil öğrenmeye yatkındırlar. Sese karşı duyarlı olmalarına rağmen TV veya müzik çalarları yüksek sesle dinleyebilirler Şarkıları baştan sona sadece dinleyerek öğrenebilirler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 20

17 Öğretmenin yapması gerekenler: Ders için sessiz bir ortam oluşturulmalı, bir önceki konu özetlenerek yeni konuya kısa bir giriş yapılmalı, ders kısa bir özetle bitirilmeli, Kısa soru cevaplarla dikkatleri toplu tutulmalı, Beyin fırtınası, küçük grup çalışması gibi işitsel etkinliklere yer verilmeli, Yeni konularla eskileri arasında bağ kurarak konunun yeni durumlarda nasıl kullanacağı belirtilmeli, Öğretmen - öğrenci iletişimi güçlendirilmeli, öğrencilerin soru sorması teşvik edilmeli, Problem çözerken sesli düşünmelerine izin verilmeli, - verilen ve isteneni kavramaları için buna ihtiyacı vardır. Öğrenmeyi kolaylaştırmak için çalışma grupları oluşturulmalı ya da bir çalışma arkadaşı edinmesi sağlanmalıdır. Not: Bu tür öğrencilerin konuşma istekleri karşılanmalıdır aksi taktirde sürekli kendi kendilerine veya arkadaşlarıyla konuşur, dersi hiç dinlemezler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

18 Kinestetik (Dokunsak) Öğrenciler: Bebekliklerinden itibaren sürekli hareket ister, dokunma, uygulama ve hareket etme yoluyla öğrenirler, eğer dışsal uyarıcılar yoksa dikkatlerini kaybederler. Düşme, itme, çekme, çarpışma son derece doğal davranışlarıdır, uzun süre oturmakta zorlanabilir ve dikkatleri dağılabilir, Temiz kıyafetlerle evden çıkarlar, gömlekleri sökülmüş, pantolon ve etekleri yırtılmış, düğmeleri kopmuş, toz-toprak içinde geri dönerler. Plan ve programdan fazla hoşlanmaz, tertipli olmak için çaba göstermez, eşyalarının karışık olmasından hiç rahatsız olmazlar. Okurlarken önce materyali gözden geçirirler ve sonra ayrıntılara odaklanır, dinlerken not almak isteyebilirler. Genellikle renkli kalemler kullanırlar ve resimler, çizelgeler çizerek ya da karalama yaparak not alırlar. Parmak kaldırmadan, öğretmenin kendisini görmesini beklemeden derhal harekete geçerler Görsel - işitsel mesajlar ve güzel sözler yeterli değildir, ancak yaparak algılayabilirler. Daha çok ellerini kullanarak öğrenirler, el şakası yapar, konuşurken el ve kollarını sıklıkla kullanırlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

19 Öğretmenin yapması gerekenler: Çalışırken kendi istedikleri yerde ve şekilde çalışmalarına izin verilmelidir Derste öğrencilerin hareket edebileceği etkinlikler seçilmeli, çalışırken hareket etmeleri kısıtlanmamalı, ellerini kullanabileceği çalışmalar yapılmalı, Derse yoğunlaşabilmeleri için ön sıralarda oturtulmaları sağlanmalı, konuşacakları zaman ayağa kalkma ve tüm vücudunu kullanarak anlatma özgürlüğü tanınmalı, Karmaşık konular görselleştirilmeli, yazarak çalışmaları sağlanmalı, Konu ile ilgili müze, tarihi yerler gibi mekânlar ziyaret edilmeli, Çeşitli bahanelerle hareket için izin isterler. O nedenle hareket gerektiren eylemlerde bu tip öğrencilere görev ve sorumluluklar verilmelidir. Önerilen eylemler birlikte yapılmalı, (kalemi açmada çöp kutusuna birlikte gitmek gibi.) Not: Kinestetik öğrencilerin zorluğu görsel ve işitsel mesajları tam olarak algılama sıkıntısıdır. O nedenle öğretmenin çöp kutusunu göstererek (görsel mesaj), "lütfen çöpünüzü bu kutuya atın" (işitsel mesaj) demesi bu tip öğrenciler tarafından algılanamayabilir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

20 Öğrenciler bilgiyi almak için bu üç öğrenme stilini de çeşitli yoğunlukta kullanırlar. Yine de öğrenme stillerinden bir ya da daha fazlası baskın olabilir. Öğrenci bir konuda bir öğrenme stilini diğer bir konuda bunların birleşimini tercih edebilir. Genel olarak yeni bilgi öğrencilere; okul öncesinden 3. sınıfa kadar kinestetik, 4. ve 8. sınıfa kadar görsel, 9. sınıf ve meslek hayatına kadar işitsel yollarla öğretilebilir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

21 Görsel Stil Gözlem yapmayı sever. Okumaktan hoşlanır Müziği sever Yüzleri çok iyi hatırlar Sakin bir kişilik sergiler Ayrıntılara dikkat eder Karalamayı sever Kuralcıdır. Tertip ve düzen ister Programlıdır İşitsel Stil Konuşmaktan hoşlanır. Dikkati kolay dağılır Bir şeyin kendisine okunmasından ya da anlatılmasından hoşlanır Dinlemekten hoşlanır Deneyleyerek öğrenmeyi ister Bir sıra içinde, adım adım öğrenir Kinestetik Dokunsak Stil insanlara dokunmaktan hoşlanır Bilgiyi grafikler ve resimler yoluyla görerek öğrenmeyi ister Problemleri fiziksel olarak çalışarak çözmek ister Duygularını fiziksel hareketlerle ifade eder Nesnelerle oynamayı sever Çalışırken, fiziksel nesnelere dokunmayı veya vücudunu hareket ettirmeyi ister Okumaya öncelik vermez Konuşurken vücut dilini kullanılır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 25

22 Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler 3. Öğrenme ve Metotların Etkisi: 1. Fizyolojik Faktörler: Etkili bir öğrenmenin olabilmesi için bireyin, çevresine karşı uyanık olması gerekir. Bu da her şeyden önce açlık, susuzluk, uyku, oksijen ihtiyacı vb. fizyolojik ihtiyaçlarının giderilmesiyle sağlanır. 2. Psikolojik ve Sosyal Faktörler: İnsanı öğrenme davranışına yönelten; üstün olmak, yenilik aramak vb. güdülerdir. Beceri öğretiminde etkili olan ve en çok kullanılan metotlar, anlatım(takrir), gösteri(demontrasyon), soru-cevap ve deney gözlem metotlarıdır. Öğrenmede tekrara yer verilmeli, bireysel farklılıklar göz önüne alınmalıdır. Öğrenme olduktan sonra kuvvetlendirmek için uygulama yapılmalıdır. Öğretimde Kişilerin eğitim seviyeleri, zihinsel yetenekleri, bilgi-becerileri ve önceki deneyimleri dikkate alınmalıdır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 30

23 4. Duyu Organlarının Etkisi: Duyu organlarımızdan öğrenmede en fazla etkili olanı gözdür. Bundan sonra kulak gelir. Zihnimizde oluşan kavramların büyük kısmı bu iki organ tarafından kazanılmıştır. 5. Yaş ve Bedensel Bozukluklar: Beceriye dayanan konuların öğrenimi daha çok gençlikte olabilir. Bedensel ya da fizyolojik bozukluklar da öğrenmeyi etkiler. Öğrenme için bunların da giderilmesi gerekir. Örneğin; bademcik, eklem rahatsızlıkları, kulak iltihaplanmaları vb. gibi. 6. Dikkat ve İlgi: Bilincimizin belirli bir konu üzerinde yoğunlaşmasıdır. Dikkati bu doğrultuda etkileyen güdülenmeye de ilgi denilmektedir. 7. Dış Etkenler: Öğrenmeyi, kişinin dışındaki fiziksel etkiler de etkiler. Örneğin; sıcak-soğuk, havanın kirli ya da temiz oluşu, az ve çok ışık, gürültü vb. gibi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 31

24 Öğrenme Yasaları Belirli kuramlara bağlı olarak öğrenmenin hangi etmen ve koşullar altında gerçekleştiğini belirten genellemelerdir başında Edward L. Thorndike öğrenme sürecine ilişkin genel olarak uygulanabilir birkaç "Öğrenme Kanunu" öne sürdü. Bunlar özünde ona atfedilse de yıllar içinde düzeltilmiş ve takviye edilmişlerdir. Bu konuda ilk üç temel kanun şunlardır: Hazırbulunuşluk Yasası, Pratik Yapma Yasası ve Etki Yasası. Yapılan deneysel çalışmalarla üç yasa daha eklenmiştir. Öncelik Yasası, Yoğunluk Yasası ve Yenilik Yasası Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 32

25 Hazırbulunuşluk Yasası: Fiziksel ve zihinsel olarak uyaranları almaya hazır olanlar daha iyi öğrenir. Bireyler öğrenmeye hazır olduğunda iyi öğrenirler ve öğrenme için hiçbir neden görmüyorlarsa iyi öğrenmezler. Güçlü amaçları, net bir hedefi ve öğrenme için sağlam nedenleri varsa, genellikle motivasyon eksikliği yaşayanlardan daha iyi öğrenirler. Sorumsuz tutulan ya da ağır sorumluluklar yüklenen veya çözüm bekleyen kişisel sorunlarla meşgul onla öğrenciler öğrenmeye az ilgi duyarlar. Pratik Yapma Yasası: Sık tekrarlanan işler kolay hatırlanır Her uygulama yapıldığında öğrenme devam eder. Tekrarlar; hatırlama, inceleme, yeniden ifade etme, uygulama faaliyetleri gibi birçok aktiviteyi içerir. Temeli doğru olmayan pratiğin kalıcı olmayacağı unutulmamalıdır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 33

26 Etki Yasası: Bu yasa öğrencinin duygusal tepkilerini içerir. Öğrenmeye memnuniyet, hoşluk, ya da ödül duygusu eşlik eder Öğrenme sonucunda ödül bulunursa çok daha etkili öğrenme olur. Hoş ya da tatmin edici bir duygu eşlik ettiği zaman öğrenme güçlenir Tatsız bir deneyim ile ilişkili olduğunda da zayıflar. Eğitimde hayal kırıklığı, öfke ya da tatsız bir deneyim mutsuzluk vericidir. Öğretmen negatif motivasyon kullanma konusunda dikkatli olmalıdır. Genellikle problemin imkansız olmadığına, anlaşılır ve çözülebilir olduğuna vurgu yapmak daha iyidir. Öncelik Yasası: Konuların öncelik sırası öğrenmede belirleyici etkiye sahiptir Bir konu ilk kez öğretiliyorsa bunu öğretmek daha zordur. O konuya temel teşkil edecek önceliklerin öğrencilerce tam olarak kavranmış olduğundan emin olmalı Öğrenci için ilk öğrenme deneyimi olumlu ve işlevsel olarak eğitimle ilişkili olmalı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 34

27 Yoğunluk Yasası: Uyaranın (deneyim) gerçek olup olmadığı önemlidir. Eylemin sıklıkla tekrarı daha güçlü öğrenme sağlar. Canlı, dramatik ya da heyecan verici bir öğrenme deneyimi, rutin veya sıkıcı deneyimlerden daha öğreticidir. Temsili şeylerden çok gerçek bir şey daha iyi öğrenilir. Gösteriler, skeç ve modellemeler, öğrencileri öğrenme deneyimlerine yoğunlaştırır. Yenilik Yasası: Yeni bir şeyler öğrenmek her zaman heyecan vericidir. Yeni bilgi ilgi ve dikkati çekmede, tekrarlanan bilgiye göre daha caziptir. Bir süre önce öğrenmiş şeyler zor hatırlanırken en son öğrenilen şeyler daha iyi hatırlanır. Bir ders özetlenirken veya dersten bir sonuç çıkarırken önemli hususlara yeniden vurgu yapmaya dikkat etmelidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 35

28 Öğretim İlkeleri Eğitim ve öğretimin amacı; bilgileri, bir tahtaya çivi çakarcasına çocuğun kafasına yerleştirip ezberletmek değildir. Günümüzde bu kavramların esas amacı çocuklara öğrenmeyi öğretmek olmuştur. Mesela "bir çiçeğin kaç yaprağı olduğunu" ezberletmek yerine, o çiçeği öğrencinin ilgi alanına dahil ederek öğrencinin onu "merak" ederek araştırmasını sağlamak gerekir. Nesneleri tanıyıp öğrenmede çocuğu zorlamadan, onda merak uyandırmak, onun istek ve arzusuyla kendi becerilerini de işin içine dahil ederek öğrenmesine imkan verir. Böylece, öğrenci bilgiyi öğrenirken onu tam olarak kavrayabilir, öğrendiği bilgi ile ilgili bir anı, yaşantı sahibi olarak bilginin kalıcı olması sağlanır. Çünkü öğrenmelere eşlik eden anılar, öğrenilenleri unutulmaz kılmaktadır. Bundan dolayı öğretmen bilgiyi, yaşatarak öğretmeli, öğrenci de öğrenirken keyif alarak öğrenmelidir. Eğitim sistemi de yaparak, yaşayarak öğrenmeye imkan veren bir sisteme kavuşturulmalıdır. Öğrenci de edindiği bu keyifli öğrenmeleri ve edindiği öğrenme becerilerini, öğrenmeyi arzu ettiği her alanda uygulayabilmelidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 39

29 Başlıca Öğretim İlkeleri 1. Çocuğa görelik ilkesi Ders programının hazırlanmasında veya dersin işlenmesinde öğrencinin fizyolojik ve psikolojik özelliklerinin, bireysel farklılıklarının esas alınmasıdır. 2. Bilinenden bilinmeyene ilkesi Ders kitabı hazırlarken ve sınıfta ders anlatırken, öğrencinin o zamana kadarki bilgi ve tecrübelerinden hareket ederek, yeni bilgi ve tecrübelerin bunlar üzerine kazandırılması çok daha kolay olur. 3. Somuttan soyuta ilkesi Öğrenci mümkünse ders konusu olan eşya ve nesnelerle doğrudan karşı karşıya getirilmeli; bu mümkün olmadığı zaman o nesne veya olayın modeli, fotoğrafı veya başka bir simgesi gösterilmelidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 40

30 4. Yakından uzağa ilkesi Öğrenciye öğretilecek bilgilerin düzenlenmesinde, örneklerin verilmesinde, hem doğal hem de sosyal olarak onun en yakın çevresinden hareket etmelidir. 5. Ekonomi ilkesi Her türlü eğitim-öğretim faaliyeti en az zaman, en az emek ve enerji sarf edilerek, en yüksek verim elde edilecek şekilde düzenlenmelidir. 6. Açıklık ilkesi Öğrenci, derste işlenen konuları somut olarak görebilmeli; veya en azından resmini, grafiği vs. algılayabilmelidir. Öğretmen sadece sözel olarak ders işliyorsa, öğrencinin anlayacağı kelime ve cümle yapıları ile açık bir ders işlemeli Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 41

31 7. Aktivite İlkesi Bazı ders konularını "yaparak-yaşayarak" öğrenilmesini ifade eder. Öğrencinin derste aktif olmasının hem daha iyi öğrenme sağlayacağı hem de sorumluluk, girişimcilik, bağımsızlık vs. gibi bazı özellikleri daha iyi geliştireceği savunulur. 8. Hayata yakınlık ilkesi Okul ve öğretim ortamı hayattan kopuk, yapay bir ortam olmamalı; gerçeklikten uzak olmayan, öğrencinin hayatla bağlantısını koparmayan bir yaşantı sunmalıdır. 9. Bütünlük İlkesi Çocuğun bir bütün olarak değerlendirilmesini ister. Çocuk bedensel ve ruhsal kuvvetler (düşünce, duygu, irade gibi) bakımından bir bütün olarak ele alınmalıdır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 42

32 10. Aktüalite(Güncellik): Konuların aktüel konularla ilişkili olarak sunulması; virüs konusu işlenirken domuz gribine dikkat çekilmesi gibi 11. Basitten Karmaşıklığa (Kolaydan Zora): Dört işlem öğretirken toplama, çıkarma, çarpma ve bölme sırasının kullanılması. 12. Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük): Ödev veya uygulama konularının öğretmen tarafından belirlenip öğrencilerin seçimine bırakılması Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 43

33 Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri 1. Genellik ve eşitlik 2. Ferdin ve toplumun ihtiyaçları 2. Yöneltme 4. Eğitim hakkı 5. Fırsat ve imkân eşitliği 6. Süreklilik 7. Atatürk İlkeleri ve Milliyetçiliği 8. Demokrasi eğitimi 9. Lâiklik 10. Bilimsellik 11. Plânlılık 12. Karma eğitim 13. Okul aile işbirliği 14. Her yerde eğitim Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 55

34 1973 tarih ve 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kananu'nunda Belirlenen Milli Eğitimin Temel İlkeleri Şunlardır: 1. Genellik ve eşitlik: Türkiye'de eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayrımı gözetmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. 2. Ferdin ve toplumun ihtiyaçları: Millî eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve kabiliyetleri ile Türk toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenlenir. 3. Yöneltme: Fertler, eğitimleri süresince, ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda çeşitli programlara veya okullara yöneltilerek yetiştirilirler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 56

35 4. Eğitim hakkı: İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır. İlköğretim sonrası eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar. 5. Fırsat ve imkân eşitliği: Eğitimde kadın erkek herkese fırsat ve imkân eşitliği sağlanır. Maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır. 6. Süreklilik: Fertlerin genel ve meslekî eğitimlerinin hayat boyunca devam etmesi esastır. Gençlerin eğitilmesi yanında, hayata ve iş alanlarına olumlu bir şekilde uymalarına yardımcı olmak üzere, yetişkinlerin de sürekli eğitimini sağlamak için gerekli tedbirleri almak, bir eğitim görevidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 57

36 7. Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği: Eğitim sitemimizin her derece ve türü ile ilgili ders programlarının hazırlanıp uygulanmasında ve her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılâp ve ilkeleri ve Anayasa'da ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliği temel olarak alınır. 8. Demokrasi eğitimi: Güçlü ve istikrarlı, hür ve demokratik bir toplum düzeninin gerçekleşmesi ve devamı için, yurttaşların sahip olmaları gereken demokrasi bilincinin, yurt yönetimine ait bilgi, anlayış ve davranışlarla sorumluluk duygusunun ve manevî değerlere saygının, her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp geliştirilmesine çalışılır 9. Laiklik: Türk millî eğitiminde lâiklik esastır. Din kültürü ve ahlâk öğretimi ilkokul ve ortaokullar ile lise ve dengi okullarda okutulan zorunlu dersler arasında yer alır. 10. Bilimsellik:Her derece ve türdeki ders programları ve eğitim metotlarıyla ders araç ve gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 58

37 11. Plânlılık: Millî eğitimin gelişmesi iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınma hedeflerine uygun olarak eğitim-insan gücü-istihdam ilişkileri dikkate alınmak suretiyle, sanayileşme ve tarımda modernleşmede gerekli teknolojik gelişmeyi sağlayacak meslekî ve teknik eğitime ağırlık verecek biçimde plânlanır ve gerçekleştirilir. 12. Karma eğitim: Okullarda kız ve erkek karma eğitim yapılması esastır. Ancak eğitimin türüne, imkân ve zorunluluklara göre bazı okullar yalnızca kız veya yalnızca erkek öğrencilere ayrılabilir. 13. Okul ile ailenin işbirliği: Eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile arasında işbirliği sağlanır. 14. Her yerde eğitim: Millî Eğitimin amaçları yalnız resmî ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı zamanda evde, çevrede, işyerlerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 59

38 Milli Eğitim Bakanlığı; 21. yüzyılın bilgi toplumunun temel özellikleri, küreselleşme, Avrupa Birliğine uyum çalışmaları, davranış bilimlerinde ve pedagojide meydana gelen son gelişmeler ışığında öğretim programlarını yeniden yapılandırdı. Buna göre öğretim programlarıyla bireylere kazandırılmak istenen başlıca özellikler yeniden belirlemiştir (MEB, 2005) Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 60

39 Buna Göre: 1. Her çocuğun öğrenebileceği, birey olarak kendine özgü olduğu ve öğrenmenin bireyin gelecekteki hayatına ışık tutacağı anlayışı, 2. Bilgi, kavram, değer ve becerilerin gelişmesi yoluyla "öğrenmeyi öğrenmenin" gerçekleşmesinin ön plana çıkarılması, 3. Öğrencinin; düşünmeye, soru sormaya ve görüş alışverişi yapmaya özendirilmesi, 4. Milli kimlik merkeze alınarak, evrensel değerlerin benimsenmesinin sağlanması, 5. Öğrencilerin; örf ve adetlerimiz çerçevesinde ruhsal, ahlaki, sosyal ve kültürel yönlerden gelişmesinin sağlanması, 6. Öğrencilerin, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren demokratik bireyler olarak yetişmeleri, 7. Toplumsal sorunlara karşı duyarlılığın ön plana çıkarılması, 8. Öğrencinin, öğrenme sürecinde deneyimlerini kullanmasına ve çevreyle etkileşim kurmasına fırsat verilmesi, 9. Öğrenme-öğretme yöntem ve tekniklerinde çeşitliliklere yer verilmesi anlayışı ve ilkeleri esas alınmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 61

40 Türkiye'de Öğretim Yılı'ndan itibaren örgün eğitimde (özellikle okul öncesi ve ilköğretim) yeniden yapılanma çalışmalarına geçilmiştir. Bu süreçte eğitim programlarına ve öğretme-öğrenme uygulamalarına yön veren ilkeler şunlardır; 1. İlerlemeci eğitim felsefesi, yapılandırmacı öğrenme kuramı, öğrenen (etkinlik) merkezli program tasarımları, sarmal ve modüler programlama desenleri temele alınmıştır. 2. "Her öğrenci öğrenebilir" ilkesinden hareketle öğrenci merkezli ve öğretmeyi değil; öğrenmeyi esas alan bir anlayış görülür. Öğrenci kendi öğrenmesinden sorumludur. 3. Öğrencinin üst düzey zihinsel becerilerini (problem çözme, eleştirel düşünme, karar verme, yorum yapma), geliştirme esas alınır. 4. Öğrenci, somut yaşantıları üzerinden öznel bilgisini oluşturur. Bilgi, keşfedilir ve derinliğine öğrenilir. 5. Öğretmen ve öğrenci birlikte öğrenir (araştırıcıdırlar) Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 62

41 6. İşbirlikli öğrenme, çoklu zeka, proje temelli öğrenme, problem çözme, gösterip yaptırma, tartışma, beyin fırtınası, altı şapka gibi yaklaşım, yöntem ve tekniklere yer verir. 7. Öğrencinin çok yönlü gelişimini (kişilik, duygusal, sosyal, bilişsel) sağlamak ve bilişsel, duygusal, psikomotor öğrenmeleri sağlamak öngörülür. 8. Bilginin ezberlenmesinden çok, öğrencinin bilgiyi elde etme, keşfetme, yorumlama, paylaşma becerileri geliştirilir. 9. Yaparak yaşayarak, hayata dönüklük, öğrenciye görelik, transfer ilkelerine dayanır. 10. Teknolojinin etkin kullanımını gerektirir. 11. Değerlendirme, sürecin bir parçasıdır. Değerlendirmeler ürün ve süreç birlikte değerlendirilerek yapılır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 63

42 Yenilenen öğretim programları öğrencilere aşağıdaki alanlarda yeterlikler kazandırmayı hedeflemektedir; Türkçeyi güzel kullanma becerisi, Bilimsel araştırma becerisi, Yaratıcı ve eleştirel düşünme becerisi, Problem çözme becerisi, İletişim becerisi, Girişimcilik becerisi, Bilgi teknolojilerini kullanma becerisi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 64

43 Duyduklarımı unuturum, Gördüklerimi anlarım, Yaptıklarımı öğrenirim. Çin Atasözü Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 65