Bursa İ li Çilek Alanlar ı nda Bulunan Homoptera Türleri *

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, 10 (3) Bursa İ li Çilek Alanlar ı nda Bulunan Homoptera Türleri * O. Bar ış KOVANCI l N. Sema GENÇER' Bahattin KOVANCI l H. Celal AKGÜL 2 Geli ş.tarihi: Özet: Bu çal ışma Bursa ili çilek alanlar ı nda bulunan Homoptera tak ı m ı na ait türleri belirlemek amac ıyla y ı llar ı nda yap ı lm ışt ı r. Çal ışmalar may ı s-a ğustos aylar ı aras ı nda haftada bir, ilkbahar ba şı nda ve sonbaharda 2 haftada bir yap ı lan gözlemlerle yürütülmü ştür. Türlerin saptanmas ı nda gözle kontrol ve atrapla yakalama olmak üzere 2 yöntem kullan ı lm ışt ı r. Sonuç olarak Cercopidae, Cicadellidae, Membracidae, lssidae, Dictyopharidae ve Aphididae familyalar ı na ait s ı ras ıyla 6,3,2,3,1 ve 3 olmak üzere toplam 18 homopter türü belirlenmi ştir. Bu türlerin Bursa ili çilek alanlar ı ndaki yay ı l ışlar ı ve zararl ı l ık durumlar ı da incelenmi ştir. Anahtar Kelimeler: çilek, Homoptera, Bursa, Türkiye Homoptera Species Found in Strawberry Fields in Bursa Abstract: This study was carried out in Bursa during to determine Homopterans in strawberry fields. Observations were made at weekly intervals between May and August but biweekly in early spring and fall. Visual observation and sweep netting method was used for monitoring the species. A total of 18 species of Homoptera were determined including 6, 3, 2, 3, 1 and 3 species belong to the families of Cercopidae, Cicadellidae, Membracidae, Issidae, Dictyopharidae and Aphididae, respectively. Also, the distribution and pest status of these species were studied. Key Words: strawberry, Homoptera, Bursa, Turkey Giriş Çeşitli iklim ve toprak ko şullar ı na adaptasyonu çok iyi olan çilek, ülkemizde Marmara, Karadeniz, Ege ve Akdeniz bölgelerinde ekonomik olarak yeti ştirilmektedir. Türkiye'de 9700 hektar olan çilek üretim alan ı n ı n 4349 hektar ı Bursa ilinde bulunmakta, ancak ton olan Türkiye çilek üretiminin sadece tonu Bursa'dan elde edilmektedir (Anonim 2001). Bununla beraber, 1997 y ı l ı nda yakla şı k ayn ı üretim alan ı ndan 2001 y ı l ı na oranla daha fazla ürün elde edilmi ş ve üretim miktar ı ton olmuştur (Anonim 1997). Ürün miktar ında görülen bu azalman ı n nedenleri aras ı nda zararl ı lar ön plana ç ı kmakta ve son y ı llarda üreticilerden Bursa Tar ı m Il Müdürlü ğ ü, Bitki Koruma Şubesi Müdürlü ğüne yo ğun şikayetler yap ı lmaktad ı r. Bursa ili çilek alanlar ı n ı n çoğ unun orman kenarlar ı veya içinde bulunmas ı da böceklerin bar ı nmas ı n ı kolayla şt ı rmakta ve bula şmalar ı n ı artt ı rmaktad ı r. Dünyada çok say ıda böcek türü çilekte ürün kay ı plar ı na neden oldu ğ undan bu konuda yap ı lan yay ı n say ı s ı oldukça fazlad ı r (Hallemans 1946, Dicker 1952, Ailen 1959, Briggs 1965, Leska 1965, Halkka ve ark. 1976, Taksdal 1977, Simova- TosiC ve SpasiC 1990, Selivanova 1991, Milenkovic 1992,1993, Labanowska 1994, Popov 1995, Easterbrook 1996, Cross ve ark. 2001). Türkiye'de ise çilek zararl ı lar ı üzerindeki çal ışma say ı s ı çok azd ı r (Göksel 1948, Önca ğ ve Cengiz 1978, Enneli ve Öztürk 1989, Erk ı l ı ç ve ark. 1996, Madanlar ve Yoldaş 1996, Kovanc ı ve ark a, b). Yukar ıda belirtilen nedenlerle Bursa ili çilek alanlar ı nda bulunan zararl ılan belirlemek ve bu zararl ı lardan kaynaklanan sorunlara ak ı lc ı çözüm bulmak için gereken temel bilgileri sa ğ lamak amac ıyla TÜBITAK- TARP-1868 no'lu bir proje yürütülmü ştür. Burada bu çal ışman ı n Homoptera türleri ile ilgili bölümü verilmektedir. Materyal ve Yöntem Bu çal ışma Bursa ilinin Osmangazi, Nilüfer, Keles, Kestel, Büyükorhan, inegöl ve Orhaneli ilçeleri çilek alanlar ı nda bulunan homopter türlerini belirlemek amac ıyla y ı llar ında yap ı lm ışt ı r. Sürvey çal ışmalar ı 1998, 1999 ve 2000 y ı llar ı nda, bu ilçelere ait s ı ras ı yla ve toplam olarak 27, 16 ve 16 köy veya beldede ve yine y ıllara göre ve s ı ras ıyla toplam 90, 32 ve 31 bahçede yürütülmü ştür. Bahçelerin büyüklü ğü 1-6 da, genellikle de 2-3 da aras ında değ işmi ştir. Çal ış malar may ı s-a ğustos aylar ı aras ında haftada bir, ilkbahar ba şı nda ve sonbaharda iki haftada bir yap ı lan gözlemlerle sürdürülmü ştür. Türlerin saptanmas ı nda gözle kontrol ve atrapla yakalama olmak üzere 2 yöntem kullan ı lm ışt ı r. Gözle kontrol yönteminde çilek alanlar ı nda kö şegenler yönünde gidilerek çilek bitkisinin tüm topraküstü organlar ı gözle kontrol edilmi ş ve görülen homopter yumurta, nimf ve erginlerinden örnekler *TÜBITAK-TARP/1868 no'lu projenin bir bölümüdür. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Bitki Koruma Bölümü-Bursa 2 İstanbul Tar ı m İ l Müdürlü ğ ü- İstanbul

2 KOVANCI, O. B., N. S. GENÇER, B. KOVANCI ve H. C. AKGÜL, "Bursa ili çilek alanlar ı nda bulunan Homoptera türleri" 319 al ı nm ışt ı r (Baggiolini 1965). Erginler etil asetatl ı öldürme ş işesinde öldürülmü ş ve laboratuvarda Kansu (1994)'nun önerdi ğ i şekilde i ğnelenmiştir. Yumurta ve nimfler plastik kaplar veya naylon torbalar içine al ı nm ış ve nazik olanlar buz kutusu içinde laboratuvara getirilmi ştir. Laboratuvarda nimflere plastik kaplar içinde, saplar ı küçük ş işeler içindeki suya dald ı r ı lm ış çilek yapraklar ı verilmi ş, beslenip beslenmedikleri izlenmi ş ve beslenenlerin ergin olmalar ı sa ğ lanm ışt ı r. Diğer yandan Aphididae familyas ına ait türlerin nimf ve erginleri, içinde %70'lik etil alkol bulunan penisilin ş i şelerine al ı nm ışt ı r. Atrapla yakalama yöntemi de gözle kontrol gibi uygulanm ış ve çilek alanlar ında kö şegenler yönünde gidilerek bitkinin üst bölümünü s ıy ı racak şekilde toplam 100 atrap sallanm ışt ı r. Yakalanan nimf ve erginlere gözle kontrol yönteminde belirtilen i şlemler uygulanm ışt ı r. Preparasyonlar ı yap ılan örnekler, te şhis edilmek üzere yurtiçindeki ilgili taksonomistlere gönderilmi ştir. Bulgular ve Tartışma Bursa ili çilek alanlar ı nda y ı llar ı nda saptanan Homoptera tak ı m ı, Cercopidae familyas ına ait türler Çizelge 1'de, di ğer familyalara ait türler ise Çizelge 2'de gösterilmi ştir. Çizelgelerin incelenmesinden de anla şı laca ğı gibi Bursa ili çilek alanlar ında Cercopidae, Cicadellidae, Issidae, Dictyopharidae, Membracidae ve Çizelge 1. Bursa ili çilek alanlar ı nda y ı llar ı nda saptanan Cercopidae (Homoptera) familyas ı na ait türler Türler Bulundu ğ u yer ilçe Belde veya Köy Philaenus spumarius (L.) Soğ ukp ı nar, Kirazl ı Nilüfer Yolçat ı 6 98 inegöl Elmaçay ı r ı 12 Aphrophora Soğ ukp ı nar 30 alni (Fallen) Keles Küçükdeliler, Al ı ç, 14 Epçeler 59 Lepyronia Osmangazi Bağ l ı 1 coleoptrata Keles Epçeler 3 (L.) 66 inegöl Küçükyenice 2 Cercopis Osmangazi Ba ğ l ı 3 vulnerata Keles Epçeler,Seferi ışı kl 3 Rossi ar Kestel 6 Cercopis Osmangazi Ba ğ l ı 2 fasciata Keles Epçeler,Seferi ışı kl 2 Kirscbaum ar Kestel 9 Cercopis Osmangazi Ba ğ l ı 1 intermedia Keles Epçeler 1 Kirschbaum Toplanan birey say ı s ı (Adet) 35 Aphididae familyalar ına ait s ı ras ıyla 6, 3, 3, 1, 2 ve 3 olmak üzere toplam 18 homopter türü belirlenmi ştir. Cercopidae familyas ı na ait türler içerisinde çileklerde ekonomik önemde zarar yapabilecek tür Tükürük böce ğ i, Philaenus spumarius (L.)'dir (Çizelge 1). Ancak, nimfler çilek bitkisinin köke yak ın bölümlerinde sap ve yapraklarda beslendikleri için zararlar ı gözden kaçmaktad ır. Tükürük böceği erginleri üzerinde Kestel ilçesine ait Alaçam ve 'de birer bahçede yap ılan gözlemlerde 1999 y ı l ı nda ergin popülasyonunun s ıras ıyla 4 ve 9 birey / 100 atrap, 2000 y ı l ı nda da yine ayn ı bahçelerde ve s ıras ıyla 4 ve 19 adet/100 atrap ile haziran ay ı sonunda en yüksek düzeye ula şt ığı saptanm ışt ı r. Bu türün nimfleri Bursa ili çilek alanlar ında nisan haziran, erginleri ise haziran a ğustos aylar ı aras ı nda görülmü ştür. Ancak, inegörde P. spumarius erginlerine kas ı m ay ı na kadar rastlanm ışt ı r. Halkka ve ark. (1976), P.spumarius'un Finlandiya'da 150'den fazla konukçusu bulundu ğunu, Lodos (1986), bu türün özellikle nimflerinin son derece polifag oldu ğunu ve konukçular ı aras ı nda yonca, t ı rf ıl, krizantem, bu ğdaygiller, baz ı baklagiller, kavak, sö ğüt, ç ı nar, Prunus, Rosa, Ribes, Rubus, Alnus, Betula cinslerine ba ğ l ı türler ile ba ğ ve birçok sebzenin yer ald ığı n ı kaydetmektedir. Funt ve ark. (1997), Amerika Birle şik Devletlerinde, Tükürük böce ğinin çilek bitkisini sokup bitki özsuyu ile beslendi ğini ve ürün kayb ına neden oldu ğunu, Cross ve ark. (2001), Kuzey ve Orta Avrupa'da çilekte ekonomik önemde zarar yapan böcekler aras ı nda P.spumarius'un da bulundu ğ unu belirtmektedirler. Tükürük böce ğ i d ışı nda Aphrophora ak ı! (Fall.) Osmangazi ve Kestel ilçelerinde oldukça fazla say ıda yakalanm ış (Çizelge 1) ve Ba ğ l ı (Osmangazi) ve (Kestel)'de bulunan birer bahçede 1999 y ı l ı temmuz ay ı içinde s ıras ıyla 6 ve 9 ergin/100 atrap düzeyine ula şm ışt ır. Di ğer yandan, Bursa ili çilek alanlar ı nda Lepyronia coleoptrata erginleri haziran eylül aylar ında gözlenmi ş ve ergin popülasyonu 'deki bir bahçede 22 Haziran 1999'da 15 birey /100 atrap düzeyine ç ı km ışt ı r. Taksdal (1977), A.alni'nin Norveç'te çilek bitkisi ile beslendi ğini, nimflerinin P.spumarius gibi bir köpük tabakas ı ile örtündüklerini, beslenme yolu ile olan zarar ın çok önemli olmad ığı n ı, ancak tükürük kitlesinin çiçekleri ve meyve taslaklar ı n ı bulaşt ı rd ı klar ı n ı ve bu salg ı n ın yoğun olmas ı durumunda hasatta zarar verebileceklerini kaydetmektedir. Cercopis türlerinin ekonomik önemi yoktur. Çilek alanlar ı nda da dü şük say ı da bulunmuşlard ı r (Çizelge 1). Öte yandan Yurtsever (2001), P.spumarius, A.alni, L.coleoptrata ve Cercopis vulnerata Rossi'n ı n Türkiye'de bulundu ğunu bildirmektedir. Bursa çilek alanlar ında saptanan cicadellid türleri Cicadella viridis L., ldiocerus distinguendus K ı rschbaum ve Anophlotettix sahtiyancii Dlabola'dir (Çizelge 2). Bu türler bitkileri sokup emmek suretiyle beslenirlerse de bu zararlar ı önemli de ğildir. C.viridis'in esas zarar ı yumurta b ırakmak amac ıyla meyve ve orman a ğaçlar ı ve ağaçç ı klar ın içine açt ığı yar ıklardan kaynaklanmaktad ı r (Lodos 1986). I. distinguendus, Bursa ili çilek alanlar ı nda may ı s a ğustos aylar ı aras ında yakalanm ış ve 'de bulunan bir bahçede 26 May ıs 1999'da ve Bağ l ı'da bulunan bir bahçede 29 May ıs 1999'da s ıras ıyla

3 320 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, Cilt 10, Say ı 3 Çizelge 2. Bursa ili çilek alanlar ı nda y ı llar ı nda saptanan Cicadellidae, Membracidae, Issidae, Dictyopharidae ve Aphididae familyalar ı na ait türler Familya-Tür Bulunduğ u yer Toplanan Ilçe Belde veya birey köy say ı s ı (Adet) CICADELLIDAE Cicadella viridis L. Idiocerus distinguendus Kirschbaum Anaplotettix sahtiyancii Dlabola MEMBRACIDAE Ceresa bubalus F. Centrotus comutus L. ISSIDAE Mycterodus balikesiricus Dlabola Osamangazi Bağ l ı 1 14 Orhaneli Göynükbelen 11 Soğ ukp ı nar, Kirazl ı 24 Nilüfer Yolçat ı 9 56 Bağ l ı Osmangazi 4 Kestel 1 Inegöl Küçükyenice 1 Osmangazi Bağ l ı 3 Kestel Alaçam 1 Soğ ukp ı nar 53 Keles Al ı ç, Epçeler Orhaneli Göynükbelen 4 Agalmatium Osmangazi Kirazl ı 29 bilobum Fieb. 84 Orhaneli Göynükbelen 5 Agalmatium Osmangazi Ba ğ l ı, Kirazl ı 8 flavescens Oliv. Keles Küçükdeliler 2 31 DICTYOPHARIDAE Dictyophora Osmangazi So ğ ukp ı nar 53 europaea L. Keles Epçeler, 36 Küçükdeliler 11 Orhaneli Göynükbelen 5 APHIDIDAE Chaetosiphon Osmangazi Bağ l ı 93 (Pentatrichopus) Keles P ı narc ı k 10 fragaefolii (Cock.) Kestel 36 Orhaneli Göynükbelen 45 Aphis forbesi Kestel 56 Weed Aulocorthum Kestel Alaçam 7 solani (Kalt.) 21 ve 6 birey / 100 atrap düzeyine ula şmışt ı r. I. distinguendus'un çilek ile beslendi ğini gösteren bir bulgu elde edilememi ş ve literatüre de rastlanmam ışt ı r. Ribault (1952), bu türün kavak, sö ğüt gibi Salicaceae türleri ile beslendi ğini kaydetmektedir. Bu da bu türün çilek alanlar ında ar ızi olarak bulundu ğunu göstermektedir. Diğer yandan A.sahtiyanciiye sadece Ba ğ l ı'da dü şük say ıda rastlanm ışt ır (Çizelge 2). Lodos ve Kalkandelen (1986), bu türün Türkiye'deki yay ı l ışı n ı vermekte ve bu arada inegöl (Bursa)'de de bulundu ğunu kaydetmekte ancak konukçular ı hakk ı nda bilgi vermemektedir. Bursa ili çilek alanlar ı nda Membracidae familyas ı na ait 2 tür, Ceresa bubalus F. ve Centrotus comutus L. bulunmu ştur (Çizelge 2). C.bubalus ülkemize Edirne'den 1963 y ı l ı nda girmi ş çok tehlikeli bir türdür. Polifag olan bu türün erginlerinin ve nimflerinin beslenmek amac ıyla yapt ı klar ı zarar önemsizdir. Ancak meyve ve orman a ğaçlar ı n ın bir veya iki y ı ll ık dallar ı na, di şilerin yumurta koymak için ovipozitörleri vas ıtas ıyla açt ı klar ı yaralar dallar ın ve fidanlar ın kurumalar ına neden olur (Lodos 1986). Çal ışma s ı ras ında Bursa ilinde sadece birkaç adet bulunmas ı da şimdilik ağaçlar için bile bir tehlikenin bulunmad ığı n ı göstermektedir. C. comutus zarar ı da C.bubalus'a benzer. Çilek için tehlike arzetmeyen bu türden sadece birkaç örne ğe rastlanm ış olmas ı, ağaç türleri için de önemsiz oldu ğunu i şaret etmektedir (Çizelge 2). Issidae familyas ına ait Mycterodus balikesiricus Dlabola'un popülasyonu Osmangazi ve Kestel ilçeleri çilek alanlar ı nda oldukça yüksek bulunmu ştur. Nitekim, bu türün popülasyonunun Kestel ilçesine ait Alaçam köyündeki bir bahçede 5 May ıs 1999'da 15 birey /100 atrap ve Osmangazi ilçesine ait So ğ ukp ı nar köyündeki bir bahçede de 16 May ıs 1999 tarihinde 9 birey /100 atrap düzeyine ç ı kt ığı belirlenmi ştir. M. balikesiricus bireyleri Bursa ili çilek alanlar ında nisan ay ı sonu ile eylül ay ı başı aras ında yakalanm ışt ı r. M. balikesiricus'un çilek ile beslendi ğini gösteren bir bulgu elde edilememi ştir. Literatürde bu türün ülkemizde Bat ı Anadolu'da yayg ı n oldu ğu kaydedilmektedir (Dlabola 1979). Agalmatium türleri de Osmangazi ilçesine ait Kirazl ı'da bulunan bir bahçede 2000 y ı l ı Temmuz ortas ında 37 birey / 100 atrap, Alaçam (Kestel ilçesi)'da bulunan 2 bahçede de yine 2000 y ı l ı Temmuz ortas ında s ı ras ıyla 137 birey /100 atrap ile 350 birey /100 atrap düzeyine ula şm ışlard ır. Ancak zararlar ı önemli bulunmamışt ı r. Nitekim, Lodos (1986), Issidae familyas ı na ait türlerin yurdumuz için ekonomik önemlerinin olmad ığı n ı bildirmektedir. Yaprakbitleri bir yandan bitkileri sokup özsuyu emmek suretiyle zararl ı olurken di ğer yandan da salg ı lad ı klar ı bal ı ms ı madde üzerinde sekonder funguslar ın geli şmesi suretiyle fumajine neden olurlar. Böylece bitki fotosentez yapamaz, bitkinin solunumu güçle şir ve verim azal ı r. Bundan ba şka virüs ve benzeri hastal ı klar ı nakletmek suretiyle de bitkiye verdikleri zararlar artar (Düzgüne ş ve ark. 1982). Bursa ili çilek alanlar ında y ı llar ında Çilek yaprakbiti, Chaetosiphon (Pentatrichopus) fragaefolii (Cockerell), Çilek kök yaprakbiti, Aphis forbesi Weed ve Aulocorthum solani (Kaltenbach) olmak üzere 3 tür belirlenmi ştir. Bu türlerden C. fragaefolii hemen hemen her ilçede mevcut olmas ına ra ğmen sadece Ba ğ l ı 'daki bir bahçede 1999 ve 2000 y ı llar ında popülasyon patlamas ı yapm ış ve bu bahçede bulunan çilek bitkilerinin tamam ı bal ı ms ı bir

4 KOVANCI, O. B., N. S. GENÇER, B. KOVANCI ve H. C. AKGÜL, "Bursa ili çilek alanlar ı nda bulunan Homoptera türleri" 321 madde ile kaplanm ışt ı r. Bağ l ı'daki bu bahçede bulunan ve may ıs eylül aylar ı aras ında izlenen C.fragaefolii çok say ıda predatör tür ile birkaç parazitoit türünün sald ı r ıs ı na u ğ ram ışt ır. Bu türün popülasyonu Ba ğ l ı'daki di ğer bir bahçede 16 May ıs 1999 tarihinde 6 koloni / 50 bitki ve 'deki bir bahçede 19 May ıs 1999 tarihinde 4 koloni / 50 bitki düzeyine ç ı km ışt ı r. Di ğer iki yaprakbiti türü Bursa ilinde az say ıda bulunabilmi ş ve bu nedenle de önemsiz olarak görülmü ştür. Önça ğ ve Cengiz (1978), C.fragaefolifnin Ege Bölgesi çilek alanlar ında zararl ı oldu ğunu ve şubat-haziran aylar ı aras ı nda en yüksek popülasyon düzeyinde bulundu ğunu, Madanlar ve Yolda ş (1996), Menemen ( İzmir)'de aç ı k çilek alanlar ında C. fragaefolii ve Aphis gossypii Glover'yi saptad ı klar ı n ı fakat ekonomik önemdeki zarar ın sadece 2 bahçede görüldüğünü ve bu zarar ı n A.gossypii taraf ından meydana getirildi ğini, Erk ı l ıç ve ark. (1996), İçel ili çilek alanlar ı nda C. fragaefolii ve A.gossypifyi tespit ettiklerini kaydetmektedirler. Bundan ba şka Milenkoviç (1993), S ırbistan'da çilek bitkisinde zarar yapan yaprakbiti türleri üzerinde çal ış m ış ve en önemlilerinin C.fragaefolii ve A.forbesi olduğ unu belirtmi ştir. Manzali (1994), İtalya'da çilek zararl ı lar ına karşı entegre mücadele programlar ı nda C.fragaefolii ve Macrosiphum euphorbiae (Thomas)'nin de dikkate al ı nmas ı gerekti ğini, Funt ve ark. (1997), yaprakbitlerinin öncelikle sa ğlam bitkilere virüs naklettikleri için önemli olduklar ı n ı, di ğer yandan da popülasyonlar ın ı n yüksek olmas ı durumunda beslenme sonucu bitkilerde şekil bozukluklar ı meydana getirdiklerini, çilekte birçok yaprakbiti türü bulundu ğunu ve bunlardan birisinin de C.fragaefolii oldu ğunu bildirmektedirler. Ayn ı şekilde Cross ve ark. (2001) da çilekte zarar yapan birçok yaprakbiti türü bulundu ğunu, ancak bunlardan en önemlisinin özellikle salg ı lad ığı bal ı ms ı madde ve virüs vektörü olmas ı nedeniyle C.fragaefolii oldu ğunu kaydetmektedirler. Sonuç Bursa ili çilek alanlar ında saptanan 18 homopter tür içerisinde Cercopidae familyas ı ndan P.spumanus'un baz ı çilek alanlar ı nda önemli popülasyon düzeyine ula şt ığı ancak çilek bitkisinin köke yak ın sap ve yapraklar ı nda beslendi ği için zararlar ı n ın gözden kaçt ığı, Aphididae familyas ı ndan C.fragaefolii'nin şimdilik lokal bir zararl ı durumunda bulundu ğu, bununla beraber virüs nakletti ğ i için üzerinde önemle durulmas ı gerekti ği belirlenmi ştir. Öte yandan yine Cercopidae'den A.alni nin baz ı bahçelerde potansiyel zararl ı durumunda bulundu ğu, Cicadellidae türü tdistinguendus'un konukçular ı aras ında çilek bitkisinin olmad ığı, ancak popülasyonu yüksek bulundu ğundan üzerinde bilimsel bir çal ışman ın yap ılmas ı gerekti ğ i sonucuna var ı lm ışt ır. Di ğer türler, ya çok dü şük yoğunlukta bulunduklar ı ya da çilekte ekonomik zararlara neden olmad ı klar ı için önemsiz bulunmu şlard ı r. Teşekkür Bu çal ışmay ı destekleyen Türkiye Bilimsel ve Teknik Ara şt ı rma Kurumu ile yaprakbiti türlerinin te şhisini yapan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Seval Toros ve di ğer homopter türlerini te şhis eden Ondokuz May ıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Ö ğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Zeybekoğ lu'na te şekkür ederiz. Kaynaklar Allen, W. W Strawberry pests in California. Division of Agricultural Sciences, University of California, Circular 484,39 pp., USA. Anonim Tar ı msal Yap ı, Üretim, Fiyat, Değ er.t.c.başbakanl ı k D. İ.E, 599 s., Ankara. Anonim Tar ı msal Yap ı ve Üretim. T.C. Ba ş bakanl ı k Devlet istatistik Enstitüsü, s , Ankara. Baggiolini, M Mathode de control visuel des infestations d'arthropodes ravageurs du pommier. Entomophaga, 10 (3) Briggs,J. B Biology of some ground beetles (Col., Carabidae) injurious to strawberry. Bulletin of Entomological Research, 56, Cross, J. V., M. A. Easterbrook, A. M. Crook, D. Crook, J. D. Fitzgerald, P. J. Innocenzi, C. N. Jay and M. G. Solomon, Review: Natural ennemies and biocontrol of pests of strawberry in Northern and Central Europe. Biocontrol Sciences and Technology, 11, Dicker, G. H. L Studies on the population fluctuation of the strawberry aphid, Pentatrichopus fragaefolii (Cock.) with special reference to the winged form. 1. Ennemies of the strawberry aphid. Annual Report of East Malling Research Station for 1951, Dlabola, J Neue Ziakeden aus Anatolien, Iran und aus Südeuropaschen Landern (Hom.:Auchenorrhyncha). Acta Zoologica Akademiae Sciantiarum Hungarica, 25 (3-4) Düzgüneş, Z., S. Toros, N. K ı l ı nçer ve B. Kovanc ı, Ankara İlinde bulunan Aphidoidea türlerinin parazit ve predatörleri. T.C. Tar ı m ve Orman Bak.Zir.Müc.ve Zir.Kar.Gn.Md.,251 s., Ankara. Easterbrook, M. A Damage to strawberry fruits by the European tarnished plant bug, Lygus rugulipennis. Brighton Crop Protection Conference Pests and Diseases 1996, Volume 3: Proceedings of an International Conference, November 1996, pp , Brighton UK. Enneli, S. ve G. Öztürk, Zonguldak ilinin çilek yeti ştirilen alanlar ı nda bulunan bitki paraziti nematotlar ı n saptanmas ı ve önemli olanlar ı n yoğ unluklar ı n ı n belirlenmesi üzerinde çal ışmalar. Bitki Koruma Bülteni, 29 (3-4). Erk ı l ı ç, L., R. Yumruktepe ve C. Mart, İçel ili çilek alanlar ında bulunan Arthropod türleri. Türkiye III. Entomoloji Kongresi Bildirileri, Eylül 1996, s , Ankara. Funt, R. C., M. A. Ellis and C. Welty, Midwest Small Fruit Pest Management Handbook. The Ohio State University, Bulletin 861, 173 pp.+appendix. Göksel, N Çilek paraziti Aphelenchoides fragaria Mahsul Hekimi Dergisi, 6,8-9.

5 322 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, Cilt 10, Say ı 3 Halkka, O., M. Raatikainen and J. Vilbaste, Transition one between two clines in Philaenus spumarius (L.) (Hom.:Aphrophoridae). Ann.Ent.Fenn, 42 (2) Hallemans, A Recent investigations and results of tests on the strawberry bud weevil, Anthonomus rubi (Herbst) and Cladius pecticornis which damages strawberries. Report of the First International Congress of Plant Protection, pp , Haverhill. Kansu, İ. A Genel Entomoloji. K ıvanç Bas ı mevi, 425 s., Ankara. Kovanc ı, B., H. C. Akgül, N. S. Gençer ve O. B. Kovanc ı, 2000 a. Bursa ilinde çilek alanlar ı nda zarar yapan Coroebus elatus (F.) (Coleoptera:Buprestidae)'un biyolojisi ve ergin popülasyon de ğ işimi. Türkiye 4. Entomoloji Kongresi Bildirileri, Eylül 2000, s , Ayd ı n. Kovanc ı, B., H. C. Akgül, N. S. Gençer ve O. B.Kovanc ı, 2000 b. Bursa ili çilek ekili ş alanlar ı nda saptanan bitki paraziti nematot türleri. Türkiye 4. Entomoloji Kongresi Bildirileri, Eylül 2000, s , Ayd ı n. Labanowska, B. H Soil pests in strawberry cultures and the possibilities for their control. Ochrona Roslin, 38 (11) 5-6. Leska, W Studies on the bionomic and injuries of the strawberry blossom weevil, A.rubi. Polskie Pismo Entomologachne (B), 1-2, Lodos, N Türkiye Entomolojisi Il (Genel, Uygulamal ı ve Faunistik). Ege Üniv. Ziraat Fak. Yay. No.429, Ege Üniv. Bas ımevi, 580 s., Bornova- İzmir. Lodos, N. ve A. Kalkandelen, Preliminary list of Auchenorrhyncha with notes on distribution and importance of species in Turkey. XXI. Family: Cicadellidae: Deltocephalinae: Athysanini (Part I). Türk. Bitki. Kor. Derg., 10 (3) Madanlar, N. ve Z. Yolda ş, Menemen (izmir)'de aç ı k alanlarda çilek bitkisinin topraküstü böcek ve akar faunas ı ile bunlar ı n popülasyon geli şimi üzerinde ara şt ı rmalar. Türkiye III. Entomoloji Kongresi Bildirileri, Eylül 1996, s , Ankara. Manzali, D Fragola, per attuare la lotta integrata. Colture- Protte, 23 (6) Milenkovic, S Predators of the strawberry aphid, Chaitosiphon fragaefolii on strawberry in Serbia. Yugoslovensko-Vocartstvo, 26 (1-2) Milenkovic, S The Strawberry aphid,chaetosiphon fragaefolii Cockerell in plantings in Serbia.Zastita Bilja, 44 (4) Önça ğ, G. ve F. Cengiz, Ege Bölgesi çilek alanlar ı nda böcek faunas ı (zararl ı ve yararl ı )'n ı n tespiti üzerinde çal ışmalar. Zir.Müc.Ara şt ı rma Y ı ll ığı, 61. Popov, S. Y The Possibility of Monitoring the Population Density of the Strawberry Blossom Weevil, Anthonomus rubi Herbst (Coleoptera, Curculinoidae) on Strawberry by Two Methods: Counting the clipped buds and using pheromons Entomologicheskoe Obozrenie, 74 (4) Ribault, H Homoptres Auchnorrhynques Il (Jassidae), Faune de France, 474 pp. Selivanova, N. A The strawberry blossom weevil. Zashchita Rastenii, 8, 31, Moskova. Simova-ToSI Ğ, D. and R. SpasiO, Coroebus elatus F. (Coleoptera:Buprestidae). Uzro Ğnik Propadanja Jagoda. Zastita Bilja 41 (1) Taksdal, G Auchenorrhyncha and Psylloidea collected in strawberry fields. Norvegian Journal of Entomology, 24, Yurtsever, S Records of spittle-producing insects (Ham., Cercopidae) in Northwestern Turkey. Entomologist's Monthly Magazine, 137, İ leti şim adresi: O. Bar ış KOVANCI Uludağ Üniv. Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü-Bursa Tel : /326 baris@uludag.edu.tr