DOSAB KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALİNİN OLASI SAĞLIK ETKİLERİ

Transkript

1 DOSAB KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALİNİN OLASI SAĞLIK ETKİLERİ Prof.Dr.Kayıhan Pala Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Bursa Tabip Odası Çevre Komisyonu Üyesi

2 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLER SORUN ALANLARI: Hava kirliliği İklim değişikliği Su tüketimi Su kirliliği Toprak kirliliği Gıda güvenliği Atıklar Ulaşım Gürültü Çalışanların sağlığı ve güvenliği 2

3 Enerji üretimi ile sağlık etkileri ve iklim değişikliği arasında bağlantı var! 3

4 Çıkarma Taşıma İşleme İnşaat Üretim ENERJİ ÜRETİMİ Dağıtım Atık bertarafı Enerji Tercihlerinin Sağlık Etkileri ÇEVRESEL BOZULMA HAVAYA SALIM DİĞER SALIMLAR (Toprak, su) SU TÜKETİMİ TOPRAK VE SU KULLANIMI İKLİM KİRLETİ- CİLERİ Toprak ve Su kalitesi Elde edilebilirliği İş ve geçim Enerjiye erişim HAVA KİRLETİ- CİLERİ Mesleki riskler SAĞLIK SONUÇLARI Yaşam süresi Yaşam kalitesi Bedensel sağlık Ruhsal sağlık Sağlıkta eşitlik 4

5 Küresel ölçekte kömürlü termik santraller azalmaktadır. 5

6 Türkiye de de projelerin gerçekleşme oranı çok düşük: %13 Türkiye, kömürlü termik santral projelerinin karşısında duran, planlama aşamasında projeleri durduran ya da yavaşlatmış olan güçlü bir karşıt hareketin örgütlendiği bir ülkedir. Bu harekete bağlı olarak, planlanan projelerin yalnızca %13 ü tüm lisanslarını alabilmiş durumdadır ve buna bağlı olarak Türkiye deki projelerin nihai gerçekleşme oranının düşük olacağı ortadadır. 6

7 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLERİN SAĞLIK ETKİLERİ Sağlık etkisi Erken ölümler Hastalanma Sağlık kuruluşlarına başvuru Sağlık harcamalarında artış Doğrudan (Tanı, tedavi, ilaç vb.) Dolaylı (İşgücü kaybı vb.) İklim değişikliği En çok etkilenen gruplar Santralde çalışanlar Santralın yakın çevresinde yaşayanlar (15 km yarıçap) Gebeler Çocuklar Yaşlılar Yoksullar Kronik hastalığı olanlar Astım, KOAH vb. Santral çevresinde yaşayanlar (100 km yarıçap) 7

8 8

9 Etki yalnızca kömürlü termik santralın yakın çevresi ile sınırlı değil! Kömürlü termik santral bacasından atılan gazlar yüzlerce km yol alabiliyor! ATSDR:Agency for Toxic Substances and Disease Registry 9

10 10

11 Tesisin 750 m yakınında yerleşim alanı var ÇED raporunda etki alanı 10 km yarıçaplı alan 11

12 Tesise Ulucami nin uzaklığı 9,1 km! 10 km etki alanı Bursa nüfusunun büyük bölümünü kapsayacak! 12

13 100 km etki alanı Bursa nüfusunun tamamını kapsayacak! 13

14 Sağlık koruma bandı 5 metre? 14

15 ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ (Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: 27327) İmar planı yapımı MADDE 70 (1) İmar planında, OSB nin özelliği ve ihtiyaçları göz önüne alınarak Bakanlık tarafından çıkarılan OSB İmar Planı Şartnamesine göre sanayi parselleri, ortak kullanım alanları, hizmet ve destek alanları, Sağlık Bakanlığınca belirlenen sağlık koruma bandı ve benzerleri ile birlikte arazi kullanım kararları yer alır. 15

16 16

17 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLER HAVAYI KİRLETİR! Hava kirliliği solunum, dolaşım ve diğer sistemlerle ilgili hastalıklara yol açar. Dünya Sağlık Örgütü 2013 yılında hava kirliliğini kansere yol açan etmenler listesine almış; hava kirliliğinin özellikle akciğer kanserinin nedeni olduğunu ve mesane kanseri riskini artırdığını da açıklamıştır. Dünya Sağlık Örgütü, 17

18 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI: «Bazı termik santrallerin çevresi, hava kirliliği nedeniyle akciğer kanseri riski taşıyor» 18

19 Halk sağlığına etki eden en önemli hava kirleticileri Partiküler maddeler (PM2.5 ve PM10) Gaz formundakiler (SO2, NO2, CO ve uçucu organik bileşikler) Kalıcı organik kirleticiler (dioksin, furan vb.) Ağır metaller (kurşun, civa, arsenik) WHO Air Pollution, Son erişim tarihi: Kampa M, Castanas E. Human health effects of air pollution. Environ Pollut. 2008;151(2):

20 20

21 Partiküler maddelere hem kısa dönem, hem de uzun dönemde maruziyet; solunum ve kalp damar hastalıklarında, astım ataklarında, solunumla ilgili rahatsızlıklarda ve hastaneye başvurularda artış ile kalp damar hastalıkları, solunum hastalıkları ve akciğer kanserinden ölümlerde artışa yol açar. 21

22 PM 10 konsantrasyonlarında artış Avrupa da ölçüm noktalarının çoğunda PM 2.5 konsantrasyonu PM 10 konsantrasyonlarının %50-70 ini oluşturmaktadır. Günlük PM 10 konsantrasyonlarında her 10 µg/m³ artış ölümlerde % artışa yol açmaktadır. Uzun dönem (yıllık) PM 10 konsantrasyonlarında her 10 µg/m³ artış kalp/akciğer hastalıklarından ölümlerde %6-13 artışa yol açmaktadır. 22

23 Kükürt dioksit başta solunum sistemi rahatsızlıkları olmak üzere çok önemli sağlık etkileri olan zehirli bir maddedir. Akut sağlık etkileri akut bronşit, hırıltılı solunum ve nefes darlığı, bronkospazm ve havayolu aşırı duyarlılığı olarak sıralanabilir. Uzun süreli veya kronik etkileri kronik bronşit, kronik tıkayıcı akciğer hastalığı, astım ve solunum fonksiyonlarında azalmadır. Uzun süreli kükürt dioksit maruziyeti, kardiyovasküler sorunların yanında üreme sağlığı ile ilgili sorunlara da yol açar ve ölümleri artırır. 23

24 Azot oksitleri Azot oksitleri göz, deri ve solunum yollarında tahrişe neden olur. Azot oksitlerine maruz kalmak pulmoner ödem, pnömoni, bronşit, bronşiolit, amfizem ve methemoglobinemiye yol açabilir. Azot oksitlere yüksek düzeyde maruz kalmak ölüme neden olabilir. Maksimum bir saat içinde her 50 µg/m³ azot dioksit maruziyetinin günlük ölümlerde %1,3 artışa yol açtığı tahmin edilmektedir. 24

25 Hava Kirleticisi SO₂ Sınır Değer Ortalama Süresi Temel Kirleticiler için Sınır Değerler (2016) Türkiye Sınır Değerleri (µg/mᵌ) (1) Avrupa Birliği Sınır Değerleri (µg/mᵌ) (2) Dünya Sağlık Örgütü Sınır Değerleri (µg/mᵌ) (3) 10 dakika saat saat yıl PM ₁₀ 24 saat yıl saat PM2.5 1 yıl saat O₃ 1 saat NO₂ 1 yıl Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği. 2.EU Air Quality Standards. 3.WHO Air quality guidelines for particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide: global update 2005: summary of risk assessment. Geneva. 25

26 Bursa daki hava izleme istasyonlarında PM10 değerleri, 2016 (µg/mᵌ) Yıl Bursa Beyazıt İnegöl Kestel Ort (yıllık) En yüksek Aşım sayısı Ort (yıllık) En yüksek Aşım sayısı Ort (yıllık) En yüksek Aşım sayısı Ort (yıllık) En yüksek Aşım sayısı Sınır Değer Ortalama Süresi Türkiye Sınır Değerleri (µg/mᵌ) Dünya Sağlık Örgütü Sınır Değerleri (µg/mᵌ) 24 saat yıl

27 Bursa da PM10 kirliliği artıyor!... 27

28 Aykaç Kongar, N., O. Elbek, K. Pala ve H.C. Çalışır, Nefes Alamıyoruz: Partikül Madde Emisyonları Açısından Türkiye de Hava Kirliliği, SS , Türk Toraks Derneği 20. Yıllık Kongresi, 5-9 Nisan 2017, Antalya, Program ve Bildiri Kitabı, ss.76.

29 Bursa istasyonlarında NO2 değerleri (µg/mᵌ) Yıl Beyazıt İnegöl Kestel Kültürpark Uludağ Ort (yıllık) En yüksek Ort (yıllık) En yüksek Ort (yıllık) En yüksek Ort (yıllık) En yüksek Ort (yıllık) En yüksek Sınır Değer Ortalama Süresi Türkiye Sınır Değerleri (µg/mᵌ) Dünya Sağlık Örgütü Sınır Değerleri (µg/mᵌ) 1 saat yıl

30 Türkiye de hava kirliliği artıyor, termik santrallerden kaynaklanan kirlilik çok yüksek! 30

31 Kömürlü termik santrallerin sağlık etkileri Solunum sistemi rahatsızlıkları Dolaşım sistemi rahatsızlıkları Sinir sistemi rahatsızlıkları Sitogenetik hasar Balıklarda cıva düzeyinin artmasına bağlı zehirlenme Arsenik maruziyetine bağlı melanom dışı cilt kanserlerinde gözlenen artış Termik santral çevresinde erken doğumlarda görülen artış Santralin yakınında yaşayanlarda halk sağlığına ve ekonomiye olumsuz etkiler Pala, K. Kömürlü Termik Santrallerin Sağlık Etkileri, Bursa Tabip Odası yayını, Eylül 2014, Bursa. 31

32 32

33 Kömürlü termik santrallerden yayılan hava kirleticilerinin yol açtığı sağlık ve çevre sorunları Hava kirleticisi sınıfı Önemli hava kirleticisi Insan sağlığı için zararları Çevresel zararlar Asid gazlar Cilt, göz, boğaz burun ve solunum yollarında tahriş. Hidrojen klorid, Hidrojen florid Dioksin ve furanlar 2,3,7,8- tetraklorodioksin (TCDD) Mide ve baışıklık sistemi için olası kanserojen. Üreme, endokrin ve bağışıklık sistemine etki. Cıva Metilcıva Beyin, sinir sistemi, böbrek ve karaciğer hasarı. Nörolojik ve gelişimsel doğum kusurlarına neden olma. Cıva harici metaller ve benzerleri (Radyoizotoplar hariç) Polisiklik aromatik hidrokarbonlar Antimon, arsenik, berilyum, kadmiyum, krom, nikel, selenyum, manganez Kurşun Akciğer, mesane, böbrek ve cilt için karsinojen. Sinir, kalp/damar, cilt, solunum ve bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir. Sinir sistemi gelişiminde hasar. Öğrenme, bellek, ve davranışları olumsuz etkileyebilir. Kalp/damar ve böbrek etkilerine, kansızlık, bileklerde ve parmaklarda güçsüzlüğe yol açabilir. Benzo-a-anthracene Benzo-a-pyrene Olası karsinojen. Küçük partiküler maddelere geçerek akciğerlere yerleşebilir. Karaciğer, böbrek ve testisleri Fluoranthene etkileyebilir. Spermleri etkileyerek üreme sağlığı Krisen sorunlarına yol açabilir. Dibenzo-a-anthracene Radyoizotoplar Radyum Akciğer ve kemik için karsinojen. Bronkopnömoni, Uçucu organik bileşikler Uranyum Benzen de dahil aromatik hidrokarbonlar, xylene, etilbenzen ve toluen Formaldehit dahil aldehitler kansızlık ve beyin absesi. Akciğer ve lenfatik sistem için karsinojen. Böbrek hastalığı. Cilt, göz, burun ve boğazda tahriş; solunum zorluğu, akciğer fonksiyonlarında azalma, görsel uyaranlara gecikmiş yanıt, bellek zayıflığı, mide rahatsızlığı ve karaciğer ile böbreğe etki. Sinir sistemini olumsuz etkileyebilir. Benzen kanserojendir. Asit yağmurları, ekinlerde ve ormanlarda hasar. Irmak, göl ve okyanuslara yerleşerek balıkları ve yaban hayatı etkilemek. Balık zincirinde birikme. Balıkları ve yaban hayatı etkilemek. Balık zincirinde birikme Toprakta ve çökeltilerde birikir. Çözünür formları su sistemlerini kirletebilir. Bitkilerde ve yaban hayatında hasar, Toprakta ve çökeltilerde birikme. Kara ve su ekosistemlerini olumsuz etkileyebilir. Buhar ya da partikül maddede bulunur. Toprakta ve çökeltilerde birikme Irmak, göl ve okyanuslara yerleşerek balıkları ve yaban hayatı etkilemek. Toprak, çökelti ve besin zincirinde birikme. Toprak ve çökeltilerde birikme. Akciğer ve nasofarenks için olası karsinojen. Göz, burun ve boğaz tahrişi, solunum belirtileri. 33

34 Kömürlü termik santralların külleri radyoaktivite kaynağıdır. DOSAB ÇED raporunda bu konuda verilerin sunulmasından kaçınılmıştır Bir araştırmada* Batı Anadolu da yer alan Soma, Yatağan, Yeniköy, Kemerköy, Orhaneli, Tunçbilek, Seyitömer ve Çan termik santrallerini besleyen kömürlerde ve açığa çıkan küllerde radyoaktivite içeriği, radyonüklit zenginleşme faktörü ve radyoaktif dengeyi de kapsayan radyolojik karakteristikler incelenmiştir. Çalışmada tahmin edilen karasal doz hızları 119 ngyh -1 (Seyitömer) ile 251 ngyh -1 (Yatağan) arasında saptanmıştır. Bu dozlar Birleşmiş Milletler Atomik radyasyon Etkileri Bilimsel Komitesi (UNSCEAR 2000) tarafından normal alanlar için rapor edilen ortalama 57 ngyh -1 in üzerindedir. DOSAB kömürlü termik santralı tarafından kullanılması düşünülen kömürlerin radyoaktivite açısından incelenmemiş olması büyük bir eksikliktir. * Kömür yakıtlı termik santral küllerinde radyoaktif dengenin araştırılması ve radyolojik açıdan incelenmesi, Ebru BukovaYüksek, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,

35 Yatak külü Tehlikeli Atık olarak değerlendirilmiştir Yatak külünün TÜBİTAK MAM tarafından yapılan incelemesinde, yatak külü örneğinin: Oldukça bazik, yüksek inorganik içeriğe haiz olduğu; İnorganik içerik bakımından Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre tehlikeli olduğu; Balık biyodeney sonuçlarında sucul ortam canlıları için tehlikeli olduğu sonucuna varılmıştır (Ek-1.8). Tüm bu değerlendirmeler ışığında yatak külü örneği TÜBİTAK MAM tarafından Tehlikeli Atık olarak değerlendirilmiştir. Bilindiği gibi tesisten yılda 110 bin ton yatak külü oluşacaktır. Yatak külünün tehlikeli atık niteliğinde olması, söz konusu tesisin ne kadar tehlikeli olabileceğinin de bir kanıtıdır. 35

36 Santralin salım yapacağı polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) ve uçucu organik bileşikler? Raporda toksik, mutajen ve kanserojen olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış ve kömür yakıldığında ortaya çıkan kirleticiler olarak polisiklik aromatik hidrokarbonlardan ve uçucu organik bileşiklerden hiç söz edilmemektedir. PAH'ların memelilerdeki kritik etkisi bunların kanserojen potansiyelidir. Bu kimyasal kirleticiler nedeniyle tesisin çevresinde yaşayanlar büyük bir risk altında kalacaklardır. 36

37 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLERDEN KAYNAKLANAN SAĞLIK SONUÇLARI: ABD: Her yıl yaklaşık erken ölüm Avrupa Birliği: Her yıl erken ölüm yeni kronik bronşit olgusu 28 milyonun üzerinde alt solunum yolu hastalığı belirtisi gösteren olgu 4 milyonun üzerinde kayıp iş günü 37

38 ABD de kömürlü termik santrallerin çevresinde ölümlerin daha fazla olduğu gösterildi! 38

39 AB27+3 Avrupa Birliği ne üye 27 ülke, Hırvatistan, Sırbistan ve Türkiye nin aralarında bulunduğu 30 ülke için kömürlü termik santrallerin yol açtığı maliyetin hesaplandığı bir çalışmada, her yıl yaşam yılı kaybının ve erken ölümün meydana geldiği gösterilmiştir. Yaşam yılı kayıplarının sı (%21,7) ve erken ölümlerin si (%21,6) Hırvatistan, Sırbistan ve Türkiye ye aittir. 39

40 Türkiye de taşkömürü ve linyitle çalışan termik santrallerin sağlık etkileri 40

41 ÇED raporunda projenin sağlık etkileri hakkında her hangi bir değerlendirme yoktur! Avrupa Birliği, 2014 yılında ÇED sürecinde değişikliğe giderek, sürecin iklim değişikliği ve insan sağlığı ile ilgili etkilerini de kapsaması gerektiğine karar vermiştir. 41

42 Santral küresel ısınmayı artıracaktır! Raporda DOSAB kömürlü termik santralının temel özellikleri arasında belirtilmekten özellikle kaçınılan, küresel ısınmaya ve iklim değişikliklerine yol açacak etkileri ÇED raporunun son bölümünde açık olarak görülmektedir. Raporda da yer aldığı gibi, santral yılda 1,38x10 6 ton CO 2 üretecektir. Raporda santralın küresel ısınmaya uzun yıllar boyunca katkısının olacağı da açıkça belirtilmektedir. 42

43 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE YOL AÇAR! İklim değişikliğinin kapsamı: Sıcaklık artıyor Deniz su düzeyi değişiyor Sera gazı konsantrasyonları artıyor İnsan eliyle oluşan CO 2 emisyonları artıyor 43

44 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SAĞLIK SORUNLARINA YOL AÇAR! Daha fazla sıcak dalgası ve kuraklık Kentlerde duman artışı ve ozon kirliliğindeki artış Kasırga, aşırı yağış ve sel gibi uç iklim olaylarının görülme sıklığındaki artış Lyme hastalığı ve Batı Nil virüsü gibi hastalıkları yayabilen kene ve sivrisineklerde artış Learn About Carbon Pollution From Power Plants, 44

45 ULUSLARARASI ÇAĞRI! Ekim 2011 de aralarında tıp birlikleri, tıbbi araştırma enstitüleri ve halk sağlığı kurumları da bulunan 500 ün üzerinde akademisyen ve uzmandan oluşan büyük bir grup, hükümetlere zararları azaltılmamış kömürlü termik santrallerin kurulmasına izin vermemelerini ve sağlık üzerine en zararlı etkileri olduğu bilinen linyitle çalışanlar başta olmak üzere aşamalı olarak kömürlü termik santrallerden vaz geçmeleri çağrısında bulunmuştur. Statement calling for urgent action on climate change, 45

46 TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ TÜRK TORAKS DERNEĞİ TÜRKİYE SOLUNUM ARAŞTIRMALARI DERNEĞİ HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ ÇEVRE İÇİN HEKİMLER DERNEĞİ 46

47 ÇED raporunda projenin sağlık etkileri hakkında neden her hangi bir değerlendirme yoktur? DOSAB kömürlü termik santrali; Yılda kaç kişinin erken ölmesine yol açacaktır? Yılda kaç kişinin akciğer kanseri olmasına yol açacaktır? Yılda kaç kişinin mesane kanseri olmasına yol açacaktır? Yılda kaç kişinin hastalanmasına yol açacaktır? Yılda kaç kişinin sağlık kuruluşuna başvurmasına yol açacaktır? Yılda kaç kişinin hastanede yatarak tedavi görmesine yol açacaktır? Yılda kaç kutu ilaç kullanılmasına yol açacaktır? Bu ilaçların maliyeti nedir? Bu maliyet hangi kaynaklardan karşılanacaktır? Yılda toplam olarak ne kadar sağlık harcaması yapılmasına yol açacaktır? Bu maliyet hangi kaynaklardan karşılanacaktır? 47

48 DOSAB nedeniyle Halk Sağlığı Müdürü görevinden alındı!... ÇED raporunun hazırlanması sırasında Bursa Halk Sağlığı Müdürü Uz.Dr.Resul Özbek, kent merkezinde bir termik santralin kurulmasını halk sağlığı ve çevre için çok tehlikeli gördüğünden, raporu imzalamamış, bu konuda Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı nın görüşünün alınmasını talep etmiştir. Bursa Valisinin baskısına maruz kalan Halk Sağlığı Müdürü Sayın Dr. Resul Özbek görevinden alınmıştır. 48

49 49

50 50