Marmara Bölgesinde Çevresel Kirlilik Sorunu

Transkript

1 Marmara Bölgesinde Çevresel Kirlilik Sorunu Prof.Dr. Kayıhan Pala Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim

2 Çevresel göstergeler Hava ve iklim (hava kirliliği, iklim değişikliği, sera gazları ) Biyoçeşitlilik (deniz ve karasal koruma alanları ) Enerji ve mineraller (enerji kullanımı, yenilenebilir enerji üretimi ) Ormanlar (ormanlık alanlar ) Yönetişim (uluslararası çevresel anlaşmalara katılım) Ülkenin su kaynakları (su kirliliği, atık sular ) Toprak ve tarım (Toprak kirliliği, tarım alanları ) Deniz ve kıyı alanları (Deniz kirliliği ) Doğal felaketler Atıklar (Atıkların toplanması, yönetimi, yok edilmesi ) UNSD Environmental Indicators

3 Türkiye nin öncelikli çevre sorunları (2012): Hava Kirliliği Su Kirliliği Toprak Kirliliği Sanayi Çevresel Tahribat Katı Atıklar Gürültü

4

5

6

7

8

9

10

11 Hava kirliliği yasal SINIR DEĞERLER 1. HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ, , Resmi Gazete Sayısı: SANAYİ KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ, , Resmi Gazete Sayısı: 27277

12 Kirletici SO 2 Ortalama süre saatlik -insan sağlığının korunması için- Limit değer 350 µg/m 3 (bir yılda 24 defadan fazla aşılmaz) Tolerans payı tarihinde150 µg/m 3 (limit değerin %43 ü) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır Üst değerlendirme eşiği Alt değerlendirme eşiği Limit değere ulaşılacak tarih 1.Ocak 2019 Uyarı eşiği 500 µg/m 3 (hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir bölge veya alt bölgede veya en azından 100 km 2 de- hangisi küçük iseüç ardışık saatte ölçülür) 24 saatlik -insan sağlığının korunması için- yıllık ve kış dönemi (1 Ekim den 31 Marta kadar) - ekosistemin koruması- 125 µg/m 3 (bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz) tarihinde125 µg/m 3 (%100) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır 24-saatlik limit değerin %60 ı (75 µg/m 3 bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz) 20 µg/m 3 Kış dönemi limit değerinin %60 ı (12 µg/m 3 ) 24-saatlik limit değerin %40 ı (50 µg/m3 bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz) Kış dönemi limit değerinin %40 ı (8 µg/m3) 1.Ocak Ocak 2014 HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Sayısı: 26898

13 Kirletici NO 2 Ortalama süre saatlik -insan sağlığının korunması için- yıllık -insan sağlığının korunması için- Limit değer 200 µg/m3 (bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz) Tolerans payı tarihinde 100 µg/m³ (% 50) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır 40 µg/m tarihinde 20 µg/m³ (% 50) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır Üst değerlendirme eşiği limit değerin %70 i (140 µg/m 3 bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz) limit değerin %80 i (32 µg/m 3 ) Alt değerlendirme eşiği limit %50 si değerin (100 µg/m 3 bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz) limit değerin %65 i (26 µg/m 3 ) Limit değere ulaşılacak tarih 1.Ocak Ocak 2024 Uyarı eşiği 400 µg/m 3 (hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir bölge veya alt bölge de veya en azından 100 km 2 dehangisi küçük ise- üç ardışık saatte ölçülür) NO X yıllık vejetasyonun korunması için- 30 µg/m3 - limit değerin %80 i (24 µg/m3) limit değerin %65 i (19,5 µg/m 3 ) 1.Ocak 2014

14 Kirletici Ortalama süre Limit değer Tolerans payı Üst değerlendirme eşiği Alt eşiği değerlendirme Limit değere ulaşılacak tarih PM(10) 24 saatlik -insan sağlığının korunması için- 50 µg/m 3 (bir yılda 35 defadan fazla aşılmaz) tarihinde 50 µg/m³ (% 100) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır 30 µg/m 3 (bir yılda 7 defadan fazla aşılmaz) 20 µg/m 3 (bir yılda 7 defadan fazla aşılmaz) 1 Ocak 2019 yıllık -insan sağlığının korunması için- 40 µg/m tarihinde 20 µg/m³ (% 50) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır 14 µg/m 3 10 µg/m 3 1 Ocak 2019

15 PM10 UYARI EŞİĞİ Uyarı Eşiği İlk seviye: 260 µg/m 3 İkinci seviye: 400 µg/m 3 Üçüncü seviye: 520 µg/m 3 Dördüncü seviye: 650 µg/m 3 (Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.)

16

17 Hava kirliliği bilimsel SINIR DEĞERLER Dünya Sağlık Örgütü Hava Kalitesi Rehberi

18 HAVA KİRLİLİĞİ İLE İLGİLİ SINIR DEĞERLER (Dünya Sağlık Örgütü, 2008) Kirletici PM2.5 PM10 Ortalama süre 1 yıl 24 saat 1 yıl 24 saat Hava Kalitesi Rehberi Değeri (µg/m³) Ozon 8 saat 100 Azot dioksit Kükürt dioksit 1 yıl 1 saat 24 saat 10 dakika

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31 Bursa/Nilüfer, 2007 (yıllık ortalama): PM2.5= 53 µg/m 3 PM10= 83 µg/m 3

32

33

34

35

36 2015 Ocak ayı

37

38

39

40

41

42 Bursa da hava kirliliği ve ilçeler arasındaki farklılık (20 Ocak 2015) Avrupa Birliği Uzun vadeli sınır değer (µg/m³)

43 Bursa da hava kirliliği ve ilçeler arasındaki farklılık ( 8 Eylül 2015) Avrupa Birliği Uzun vadeli sınır değer (µg/m³)

44

45 Bursa (25/12/2014): PM10 düzeyi 746 µg/m³

46

47 PM10 düzeyi 897 ye kadar çıkmış!

48 PM10 UYARI EŞİĞİ AŞILDI! Uyarı Eşiği İlk seviye: 260 µg/m 3 İkinci seviye: 400 µg/m 3 Üçüncü seviye: 520 µg/m 3 Dördüncü seviye: 650 µg/m 3 (Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.)

49 Dış ortam hava kirliliğinin temel kaynakları Isı (buhar) ve elektrik üretimi (termik santraller) Enerji-verimsiz ulaşım sistemleri Kötü kentleşme Endüstri Atık, çalılık veya orman yakılması WHO, Health and the environment: addressing the health impact of air pollution, 10 April 2015

50

51

52 Bursa için iki büyük tehdit

53 Bursa Çimento ilave üretim hattı kurulursa * Bursa Çevre Müdürlüğü nün kayıtlarına göre Bursa da 2014 yılında evsel ısınma amaçlı kullanılan toplam kömür tondur.

54 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLER SORUN ALANLARI: Hava kirliliği İklim değişikliği Su tüketimi Su kirliliği Toprak kirliliği Gıda güvenliği Atıklar Ulaşım Gürültü Çalışanların sağlığı ve güvenliği

55 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLERİN SAĞLIK ETKİLERİ Sağlık etkisi Hastalanma ve erken ölümler Sağlık kuruluşlarına başvuru artışı Sağlık harcamalarında artış İklim değişikliği En çok etkilenen gruplar Santralde çalışanlar Santralın yakın çevresinde yaşayanlar (15 km yarıçap) Gebeler Çocuklar Yaşlılar Yoksullar Kronik hastalığı olanlar Astım, KOAH vb. Santral çevresinde yaşayanlar (100 km yarıçap)

56 Etki yalnızca kömürlü termik santralın yakın çevresi ile sınırlı değil! ATSDR:Agency for Toxic Substances and Disease Registry

57

58

59

60

61

62 DOSAB kömürlü termik santralı Yılda 524 bin ton linyit yakıt olarak kullanılacak Tesisin kurulması planlanan yerin 750 m yakınında Demirtaş Sakarya Mahallesinde insanlar yaşamaktadır ÇED raporunda tesisin etki alanı olarak 10 km yarıçapında dairesel bir alanın belirlendiğinden söz edilmektedir Tesisin kurulmasının planlandığı yerde ciddi bir hava kirliliği söz konusu Örneğin HK1 ölçüm noktasında NO 2 ölçüm sonucu Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği uzun vadeli sınır değerinin üzerinde çıkmıştır.

63

64 Hava kirliliği Ölçümler yalnızca Temmuz ayında gerçekleştirilmiştir. NO x için verilen sınır değere göre 1. Periyottaki toplam 8 ölçüm sonucundan 5 i, ikinci periyotta ise 4 ü yüksek çıkmıştır. Partikül madde olarak yalnızca PM 10 ölçülmüş, buna ek olarak PM 2.5 ölçümlerinin yapılması tercih edilmemiştir.

65 Hava kirliliği Ölçümler 3 noktada yalnızca 7 gün gerçekleştirilmiştir. PM 10 düzeyi izin verilen sınır değerlere çok yakın çıkmıştır. Örneğin PM-2 ölçüm noktasında PM 10 değeri 59,72 mikrogram/m 3 olarak ölçülmüştür (Sınır değer 60 mikrogram/m 3 ). Bu durum bölgenin Temmuz ayında bile partikül madde kirliliği riski altında olduğunu göstermektedir

66

67 2019 sınır değerleri? Ölçülen PM10 düzeyleri 2014 yılı için geçerli olan sınır değerin altında olmakla birlikte; 2019 yılı için geçerli olan sınır değerin üzerindedir. Eğer sınır değer 2019 yılı için geçerli olan 50 mikrogram/m 3 olarak alınacak olursa; toplam 21 ölçümün 12 sinde günlük PM 10 değerlerinin yüksek çıktığı gözlenmiştir.

68 Dünya Sağlık Örgütü sınır değerleri? Hava kirleticileri için kullanılan uzun ve kısa vadeli sınır değerler Dünya Sağlık Örgütü nün önerdiği sınır değerlerden çok farklıdır. Tesisin üretime geçmesi halinde saatlik 79 mikrogram/m 3 düzeyinde SO 2 salımına yol açabileceği hesaplanmıştır. Bu değer izin verilen sınır değerin altında olmakla birlikte, DSÖ değerlerinin üzerindedir ve insan sağlığını tehdit etmektedir.

69 Sınır değerler aşılıyor Raporda, ölçüm yapılan bölgede sınır değerleri aşan çok yüksek NO 2 düzeyi saptandığı ve ölçülen değerin yaklaşık %40 ının DOSAB içerisinde yer alan mevcut tesislerden kaynaklandığı açıklanmaktadır. Bu yüksek değerler DOSAB yönetiminin çevreye duyarsızlığının bir kanıtı olduğu gibi, aynı zamanda etkin bir kamu denetiminin olmadığının da kanıtıdır

70 Kül? Tesisten yılda 194 bin tondan fazla kül oluşacağı anlaşılmaktadır. Bu küllerin nereye taşınacağına (9 bin kamyon) ve nasıl bertaraf edileceğine ilişkin açıklamalar yetersizdir.

71 Radyoaktif atık? Raporda yer alan çelişkilerden birisi radyoaktif atık oluşumuna ilişkindir. DOSAB bir yandan tesisten radyoaktif atık olumunun söz konusu olmadığını iddia ederken, diğer yandan raporda aynı sayfada küldeki radyoaktivite düzeyine ilişkin Almanya dan örnek vermektedir. Kömürlü termik santralların külleri radyoaktivite kaynağıdır. Türkiye de de bununla ilgili bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Ancak DOSAB ÇED raporunda bu araştırmalara ilişkin verilerin sunulmasından özellikle kaçınılmıştır.

72 Taşıt trafiği? (Yılda kamyon) Raporda tesisin günde 180 i ağır taşıt olmak üzere toplam 220 ek taşıt trafiğine yol açacağı açıklanmaktadır. Bu ağır taşıtlar mevcut trafiğe ek olarak %3,9 trafik yükü oluşturacaktır. Bu oran ek olarak çok sayıda trafik kazasına, ölümlere, yaralanmalara ve maddi hasara yol açacaktır. Ayrıca bu kadar aracın yıl boyunca yapacağı kilometre üzerinden harcanacak yakıt miktarı ile bunun yol açacağı emisyonlar hakkında da raporda her hangi bir bilgi bulunmamaktadır.

73 Tehlikeli atık? Yatak külünün TÜBİTAK MAM tarafından yapılan incelemesinde yatak külü örneğinin: Oldukça bazik, yüksek inorganik içeriğe haiz olduğu; İnorganik içerik bakımından Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre tehlikeli olduğu; Balık biyodeney sonuçlarında sucul ortam canlıları için tehlikeli olduğu sonucuna varılmıştır. Tüm bu değerlendirmeler ışığında yatak külü örneği TÜBİTAK MAM tarafından Tehlikeli Atık olarak değerlendirilmiştir. Bilindiği gibi tesisten yılda 110 bin ton yatak külü oluşacaktır. Yatak külünün tehlikeli atık niteliğinde olması, söz konusu tesisin ne kadar tehlikeli olabileceğinin de bir kanıtıdır.

74 Küresel ısınma ve iklim değişikliği Raporda DOSAB kömürlü termik santralının temel özellikleri arasında belirtilmekten özellikle kaçınılan, küresel ısınmaya ve iklim değişikliklerine yol açacak etkileri ÇED raporunun son bölümünde açık olarak görülmektedir. Raporda da yer aldığı gibi, santral yılda 1,38x10 6 ton CO 2 üretecektir. Raporda santralın küresel ısınmaya uzun yıllar boyunca katkısının olacağı da açıkça belirtilmektedir.

75

76 DAVACILAR: 1- Bursa Barosu Başkanlığı 2- Bursa Tabip Odası 3- TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanlığı 4- TMMOB Şehir Plancıları Odası Başkanlığı 5- TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Başkanlığı 6- Ekoloji Kolektifi Derneği 7- TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Başkanlığı 8- TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Başkanlığı 9- TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Başkanlığı 10- TMMOB Tekstil Mühendisleri Odası Başkanlığı 11- TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Başkanlığı 12- TMMOB Mimarlar Odası Bursa Şube Başkanlığı 13- TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Başkanlığı 14- Yaseminpark Sitesi 11. Parsel Yöneticiliği 15- Yaseminpark Sitesi 10. Parsel Yöneticiliği 16- Orhan Sarıbal (Bursa CHP Milletvekili) 17- Ceyhun İrgil (Bursa CHP Milletvekili) 18- Çağdaş Gazeteciler Derneği Bursa Şube Başkanlığı 19- Doğayı Çevreyi Koruma ve Doğa Sporları Derneği (DOĞADER) 20- Yurttaş 21- Yurttaş 22- Yurttaş 23- Yurttaş 24- Yurttaş Bölge Bursa Eczacı Odası Başkanlığı 26- Nurhayat Altaca Kayışoğlu (Bursa CHP Milletvekili) 27- TMMOB Makina Mühendisleri Odası Bursa Şubesi

77 Bursa da hava kirliliğinin sağlık etkileri?

78 Doğumda Beklenen Yaşam Süreleri-Kadın

79 Doğumda Beklenen Yaşam Süreleri-Erkek

80

81

82

83

84 Incidence Data: high quality regional (coverage lower than 10%). Method: estimated as the weighted average of the local rates. Mortality Data: no data.

85

86 Mücadeleye devam!

87 Soru 1 Aşağıdakilerden hangisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Türkiye için belirlenen öncelikli çevre sorunları içerisinde yer almamaktadır? a) Hava Kirliliği b) Biyoçeşitlilik c) Su Kirliliği d) Toprak Kirliliği e) Katı Atıklar

88 Soru 2 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Marmara Bölgesinde hava kirliliğinin birinci öncelik olarak belirlendiği il sayısı kaçtır? a) Bir b) İki c) Üç d) Dört e) Beş

89 Soru 3 Bursa da 2014 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ölçülen en yüksek PM 10 düzeyi nedir? a) 37 µg/m³ b) 124 µg/m³ c) 266 µg/m³ d) 357 µg/m³ e) 897 µg/m³

90 Soru 4 Türkiye de 2014 yılında saatlik SO 2 ortalamalarında uyarı eşiği (500 µg/m³) aşım sayısı en çok olan il hangisidir? a) Şırnak b) Kahramanmaraş c) Edirne d) Muğla e) Çanakkale

91 Soru 5 Aşağıdaki illerden hangisinde 2014 yılında PM 10 yıllık ortalaması ülkemizdeki mevzuata göre izin verilen sınır değerin (60 µg/m³) üzerinde bulunmuştur? a) İstanbul/Esenyurt b) Bursa c) Edirne/Keşan d) Çanakkale/Çan e) Hepsi