ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
|
|
- Göker Bayraktar
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Yasemin UZUN KESİNTİSİZ SULU FAZ REFORMLAMA SİSTEMİ İLE BUĞDAY SAMANI VE KENAF LİGNOSELÜLOZİK BİYOKÜTLELERİNİN GAZLAŞTIRILMASI KİMYA ANABİLİM DALI ADANA, 2013
2 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KESİNTİSİZ SULU FAZ REFORMLAMA SİSTEMİ İLE BUĞDAY SAMANI VE KENAF LİGNOSELÜLOZİK BİYOKÜTLELERİNİN GAZLAŞTIRILMASI Yasemin UZUN YÜKSEK LİSANS TEZİ KİMYA ANABİLİM DALI Bu Tez 16/ 01/2013 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir.. Doç. Dr. Sibel IRMAK Prof. Dr. Oktay ERBATUR Prof. Dr. Mesut BAŞIBÜYÜK DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Kimya Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No: Prof. Dr. Mustafa GÖK Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
3 ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZ KESİNTİSİZ SULU FAZ REFORMLAMA SİSTEMİ İLE BUĞDAY SAMANI VE KENAF LİGNOSELÜLOZİK BİYOKÜTLELERİNİN GAZLAŞTIRILMASI Yasemin UZUN ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KİMYA ANABİLİM DALI Danışman : Doç. Dr. Sibel Irmak Yıl :2013, Sayfa: 49 Jüri : Doç. Dr. Sibel IRMAK : Prof. Dr. Oktay ERBATUR : Prof. Dr. Mesut BAŞIBÜYÜK Biyokütlenin hidrojence zengin gaz karışımlarına dönüşümü için geliştirilen prosesler içinde sulu-faz reformlama (APR) tekniği oldukça etkili ve çevre dostu bir yöntemdir. Mevcut çalışmada buğday samanı, kenaf ve sorghum biyokütleleri subkritik suda çözündürüldükten sonra kesintisiz APR sistemiyle gazlaştırılmıştır. Gazlaştırmada biyokütle hidrolizatını besleme akış hızı, gazlaştırma sıcaklığı, biyokütle türü, katalizör ve biyokütle hidrolizatı konsantrasyonu parametreleri incelenerek etkin koşullar belirlenmiştir. Düşük akış hızlarında katalizör ile biyokütle hidrolizatının etkileşim süresi arttığı için oluşan gaz hacmi de artmaktadır. Gazlaştırma sıcaklığının artışı gazlaştırma verimini oldukça arttırmaktadır. Buğday samanı hidrolizatının gazlaştırılması sonucu daha fazla hacimde gaz oluşmakta ve bu gaz karışımındaki hidrojenin miktarı sorghum ve kenaf biyokütle hidrolizatlarına göre daha fazla olmaktadır. Raney nikel katalizörü oluşan gaz miktarı ve hidrojen seçiciliği açısından karbon destekli %5 Pt katalizörüne göre oldukça aktiftir. Anahtar Kelimeler: Lignoselülozik biyokütle, kesintisiz APR, raney Ni, Pt/AC, hidrojen. I
4 ABSTRACT MSc THESIS GASIFICATION OF WHEAT STRAW AND KENAF LIGNOCELLULOSIC BIOMASS BY CONTINUOUS AQUEOUS-PHASE REFORMING PROCESS Yasemin UZUN ÇUKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES CHEMISTRY DEPARTMENT Supervisor : Assoc. Prof. Sibel IRMAK Year : 2013, Pages: 49 Jury : Assoc. Prof. Sibel IRMAK : Prof. Dr. Oktay ERBATUR : Prof. Dr. Mesut BAŞIBÜYÜK Among the various processes for the conversion of biomass into hydrogenrich gas mixture, aqueous-phase reforming (APR) process was found to be an environmentally benign and efficient method. In the present study, wheat straw, sorghum and kenaf biomass materials were converted into water soluble products by catalytical thermal treatment in subcritical water conditions and then subjected to continuous-flow APR for converting the solubilized carbohydrates and others into hydrogen rich gas mixture. The experiments in these system were designed to examine effect of flow rate of biomass hydrolysate into system, gasification temperature, types of biomass and catalysts for active conversions and concentration of biomass feed. The lower flow rates were observed to be better since biomass hydrolysate and catalyst contact time was increased. Gasification at higher temperatures gave better gas yield and hydrogen selectivity. The results showed that wheat straw biomass produced higher hydrogen yield than sorghum and kenaf. The raney nickel catalyst exhibited better activity compared to Pt/C catalyst for hydrogen production in continuous-flow APR system. Keywords: Lignocellulosic biomass, continuous APR, raney Ni, Pt/AC, hydrogen. II
5 TEŞEKKÜR Tez konumda bana çalışma olanağı sağlayan ve tez çalışmam süresince bana yol gösteren, yardımlarını esirgemeyen değerli danışmanım Doç. Dr. Sibel IRMAK a, değerli hocalarım Prof.Dr. Oktay ERBATUR ve Doç. Dr. Arif HESENOV a sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Tezimin tüm aşamalarında bana yardımcı olan çalışma arkadaşlarım Bahar Meryemoğlu, Burçak Kaya, Tuğba Balın, Ezgi Canpolat, Açelya Seçer e; katkılarından dolayı Uzman Serkan Karaca ya teşekkür ederim. Tüm öğrenim hayatım boyunca yardım ve desteğini esirgemeyen babam Aytaç KETRE, annem Leyla KETRE, ablam Eda DOKSAT a ve eşim Mehmet UZUN a sonsuz teşekkürlerimi sunarım. III
6 İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ... I ABSTRACT II TEŞEKKÜR III İÇİNDEKİLER... IV SİMGELER VE KISALTMALAR.. VI ÇİZELGELER DİZİNİ... VIII ŞEKİLLER DİZİNİ X 1.GİRİŞ Biyokütleden Enerji Lignoselülozun Yapısı Lignoselülozik Biyokütle Kaynakları Lignoselülozik Biyokütle Kaynakları Olarak Buğday Samanı, Kenaf ve Sorgum Buğday Samanı Kenaf Sorghum Lignoselülozik Biyokütlenin Çözündürülmesi Sulu Faz Reformlama Katalizör Destek Katalizörü Raney Katalizörü ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL VE METOT Materyal Kullanılan Kimyasal Maddeler Kullanılan Araç ve Gereçler Metot Biyokütlenin Hidrolizi ve Hidroliz Çözeltilerinin Analizleri Kesintisiz APR Sistemi IV
7 3.3. Kesintisiz APR Sisteminde Yapılan Deneyler Gaz Analizi BULGULAR VE TARTIŞMA Kesiksiz Sulu Faz Reformlama Sistemi ile Yapılan Gazlaştırma Deneyleri Sisteme Beslenen Biyokütle Hidrolizatı Akış Hızının Etkisi Gazlaştırma Sıcaklığının Etkisi Gazlaştırmada Kullanılan Biyokütle Hidrolizatının Türünün Etkisi Gazlaştırmada Kullanılan Reformlama Katalizörünün Etkisi Gazlaştırmada Kullanılan Hidrolizatın Konsantrasyonunun Etkisi SONUÇLAR VE ÖNERİLER.. 41 KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ V
8 ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA Çizelge 1.1. Türkiye nin yıllık biyokütle potansiyeli 2 Çizelge 1.2. Türkiye nin tarımsal atık potansiyeli. 2 Çizelge 1.3. Bazı lignoselülozik maddeler ve bileşenleri.. 4 Çizelge 2.1. Farklı miktarlarda selüloz, ksilan ve lignin içeren karışımlarının gazlaştırılması sonucu oluşan gaz kompozisyonları 17 Çizelge 3.1. Sorghum (Green Go), buğday samanı ve kenafın nem, kül, selüloz ve içerikleri. 23 Çizelge 4.1. Kesintisiz APR sisteminde buğday samanı hidrolizatı ile farklı akış hızlarında yapılan deneylere ait sonuçlar (gazlaştırma sıcaklığı: 230 ºC; katalizör: Raney nikel). 30 Çizelge 4.2. Farklı akış hızlarında yapılan gazlaştırma deneylerinin organik karbon cinsinden kütle balansının karşılaştırılması Çizelge 4.3. Kesintisiz APR sisteminde buğday samanı hidrolizatı ile farklı sıcaklıklarda yapılan gazlaştırma deneylerine ait sonuçlar Akış hızı 0,3 ml/dk; katalizör: raney nikel) 34 Çizelge 4.4. Farklı sıcaklıklarda yapılan gazlaştırma deneylerinin organik karbon cinsinden kütle balansının karşılaştırılması.. 35 Çizelge 4.5. Farklı biyokütle hidrolizatları kullanılarak 250 C sıcaklıkta yapılan gazlaştırma deneylerine ait sonuçlar (Akış hızı: 0,3 ml/dk; katalizör: raney nikel). 36 Çizelge 4.6. Farklı biyokütle hidrolizatlarıyla yapılan gazlaştırma deneylerinin organik karbon cinsinden kütle balansının karşılaştırılması 36 VI
9 Çizelge 4.7. Farklı katalizörler kullanılarak buğday samanı ile yapılan gazlaştırma deneyleri (Sıcaklık: 250 ºC; akış hızı 0,3 ml/dk). 37 Çizelge 4.8. Farklı katalizörlerle yapılan gazlaştırma deneylerinin organik karbon cinsinden kütle balansının karşılaştırılması.. 38 Çizelge 4.9. Farklı reformlama katalizörlerinin buğday samanı hidrolizatından hidrojen oluşturma etkinliklerinin kıyaslanması.. 38 Çizelge Farklı konsantrasyonlardaki buğday samanı hidrolizatlarının gazlaştırılmasına ilişkin sonuçlar (sıcaklık: 250 ºC; akış hızı: 0,3 ml/dk).. 39 Çizelge Farklı konsantrasyonlardaki buğday samanı hidrolizatları kullanılarak yapılan gazlaştırma deneylerinin organik karbon cinsinden kütle balanslarının karşılaştırılması VII
10 ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 1.1. Selüloz molekülünün kimyasal yapısı... 4 Şekil 1.2. Güneş ışınının fotosentezde kullanılabilecek kesrini gösteren grafik... 6 Şekil 1.3. Lignoselülozik biyokütle buğday samanından biyoetanol üretimi için uygulanmış olan hidroliz önişlemleri. 10 Şekil 1.4. Lignoselüloziklerden çözündürülen ürünlerin yapılarına model olarak etilen glikolden APR ile H 2 eldesinde seçiciliği belirleyecek olası tepkime süreçleri.. 13 Şekil 3.1. Biyokütlenin hidrolizi, gazlaştırılması ve yapılan analizleri gösteren şema 25 Şekil 3.2. Kesintisiz sulu faz reformlama sistemi.. 26 VIII
11 IX
12 SİMGELER VE KISALTMALAR AC : Aktif Karbon APR : Aqueous Phase Reforming (Sulu Faz Reformlama) Ar : Argon C : Karbon Co : Kobalt GC : Gas Chromatography (Gaz Kromatografisi) HPLC : High Performance Liquid Chromatography (Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi) Ni : Nikel Pt : Platin Pt / C : Platin Destekli Aktif Karbon TOC : Toplam Organik Karbon X
13 XI
14 1. GİRİŞ Yasemin UZUN 1. GİRİŞ Dünya nüfusunun hızlı artışına ve gelişen teknolojiye paralel olarak enerjiye olan talep sürekli artmaktadır. Bununla birlikte fosil enerji kaynak rezervlerinin sınırlı ve yakın bir gelecekte tükenecek olması günümüzde alternatif enerji kaynaklarının daha verimli bir şekilde değerlendirilmesi mecburiyetini doğurmaktadır. Dünyada birçok ülke, tükenebilir enerji kaynaklarına olan bağımlılığı azaltmak için yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarından daha fazla yararlanma yoluna gitmektedir. Yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları başlıca; biyokütle, güneş, hidrolik, rüzgar vb. kaynaklardır. Bu enerji kaynaklarının büyük bir kısmı dünyada yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kullanımı en yaygın olan enerji kaynaklarından birisi de biyokütlenin sahip olduğu enerjidir. Biyokütle; 100 yıllık bir zaman diliminden daha kısa sürede yenilenebilen, karada ve suda yetişen bitkiler, hayvan atıkları, besin endüstrisi ve orman yan ürünleri ile kentsel atıkları içeren tüm organik maddeler olarak tanımlanmaktadır. Biyokütle; her yerde yetiştirilebilmesi, çevre korunmasına katkısı, elektrik üretimi, kimyasal madde ve özellikle taşıt araçları için yakıt elde edilebilme özellikleri nedeni ile hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde büyük önem taşımaktadır Biyokütleden Enerji Günümüzde biyokütle dördüncü sırada bir enerji kaynağı olarak dünya enerji gereksiniminin yaklaşık % 14 ünü karşılamaktadır. Biyokütle enerjisinin çoğunu % 64 ile odun ve odun atıkları, % 24 ünü belediye katı atıkları, % 5 ini tarımsal atıklar ve % 5 ini ise deponi gazlar oluşturmaktadır. 1
15 1. GİRİŞ Yasemin UZUN Çizelge 1.1. Türkiye nin yıllık biyokütle potansiyeli (Demirbaş, 2001) Biyokütle Yıllık biyokütle (milyon ton) Enerji değeri (MTEP) Yıllık bitkiler Çok yıllık bitkiler Orman artıkları Tarım endüstrisi atıkları Odun endüstrisi atıkları Hayvan atıkları Diğer Toplam Çizelge 1.2. Türkiye nin tarımsal atık potansiyeli (Demirbaş ve Şahin, 1998) Tarımsal atık Yıllık üretim (milyon ton) Enerji potansiyeli (MTEP) Buğday samanı Arpa samanı Mısır sapı Pamuk çiçeği kabuğu Ayçiçeği kabuğu Şeker kamışı atığı Fındık kabuğu Yulaf samanı Çavdar samanı Pirinç kabuğu Meyve kabukları Toplam Samanın yüksek kaliteli kömürün 0.65 i kadar olan ısı değeri (üst ısı değeri 28 MJ/kg) ile saman atıklarının enerji değeri 11.1 MTEP tir. Tarımsal atıkların toplam kuru miktarı 54.4 milyon ton olarak yıllık enerji eşdeğeri 15.5 MTEP dir Lignoselülozun Yapısı Lignoselülozik maddeler doğada; ağaç, ot, ziraai atıklar, ormancılık atıkları ve evsel katı atıkların yapısında bulunur. Eskiden yakacak odun, hayvan yemi ve inşaat malzemesi olarak kullanılan lignoselülozik maddeler artık kağıt hamuru ve kağıt ürünlerinde lif kalitesini arttırmak için kimyasal hammaddeler ve alternatif enerjiler üretmek için de kullanılmaktadır. Lignoselülozik biyokütle etanol gibi sıvı yakıtlara ve karboksilik asit gibi kimyasallara dönüştürülebilir (Bothast ve ark, 1999; Szczodrak and Fiedurek, 1996; O Dwyer, 2005). Yenilenebilir selüloz veya lignoselülozik materyallerin, yenilenemeyen fosil materyallerle rekabet edebilecek yakıtlara dönüştürülmesi araştırmaları yanı sıra lignoselülozik kaynaklardan farklı 2
16 1. GİRİŞ Yasemin UZUN amaçlarla kullanılabilecek kimyasal hammadde üretimi üzerine de farklı araştırmalar sürdürülmektedir (Eager ve ark., 1983; Genç, 2002). Tarımsal artıkların ucuzluğu, atmosferdeki karbondioksit gazını kullanarak oluşma nitelikleriyle enerji üretiminde kullanıldığında, atmosferdeki sera gazı artışına katkıda bulunmayışı ve gıda maddesi olarak insanlar tarafından tüketilmeyenler sınıfına girdiği için lignoselülozik biyokütlenin enerji alanında değerlendirilmesi cazip görünmektedir. Yüksek bitkilerin hücre duvarları lignoselüloz içerir. Ligninin ayrılması durumunda geriye polisakkarit türevi kalır. Bitki hücresindeki polisakkaritlere haloselüloz da denir. Haloselülozlar selülozlar ve hemiselülozlardan oluşur. Haloselüloz hidroliz edilirse C6 ve C5 şekerleri, üronik asitler ve asetil gruplar elde edilir. C6 şekerleri glikoz, mannoz ve galaktozdur. C5 şekerleri ise başlıca ksiloz ve arabinozdur. Her bir bileşiğin oranı bitki kaynağına göre değişir (Beyatlı, 1996). Bitki hücre duvarı, lignin ve hemiselüloz içine gömülmüş selüloz liflerinden oluşan bir makromoleküldür (Brett and Waldon, 1996; O Dwyer, 2005). Odunsu ve lifli bitkilerin yapısında bulunan lignoselülozik materyal başlıca üç polimerden oluşur; selüloz, hemiselüloz ve lignin. Bunlara ilaveten çeşitli miktarlarda nişasta, pektin, proteinler, çeşitli ekstraktlar veya reçineli materyalleri de içermektedir. Lignoselüloz kuru ağırlık olarak %35-50 selüloz, %20-35 hemiselüloz ve %10-15 lignin içermektedir (Wyman 1994; O Dwyer, 2005). Selüloz ve hemiselüloz ağırlık yüzdesi olarak sert odunlu ağaçlarda yumuşak odunlu ağaçlara ve buğday sapına göre daha fazladır. Buna karşın yumuşak odunlu ağaçlarda lignin içeriği fazladır. Hemiselüloz, mikrofibriller oluşturmak üzere selüloz liflerinin etrafında sıralanan kompleks bir karbonhidrat polimerdir (Akmaz, 2001). Ağacın kuru ağırlığının %25-30 unu hemiselüloz oluşturur. Hemiselüloz selülozdan daha düşük moleküler ağırlığa sahip bir polimerdir. Selülozdan asıl farkı hemiselülozun kısa yan dallanmaya sahip olması ve amorf yapıda şeker zincirleri içermesidir. Hemiselüloz polimerindeki en önemli şeker molekülü ksilozdur. Çoğunlukla üç heksoz (D-glukoz, D-galaktoz ve D-mannoz) ve iki pentoz (D-ksiloz ve L- arabinoz) içerir. (Holtzapple, 1993; O Dwyer, 2005). Hemiselüloz, homopolimer (genellikle tek tip şeker molekülünün tekrar etmesi) ve heteropolimer (farklı şekerlerin karışımı) zincirlerinin bir arada bulunması şeklinde olabilir. 3
17 1. GİRİŞ Yasemin UZUN Çizelge 1.3. Bazı lignoselülozik maddeler ve bileşenleri (Parisi, 1989) Kuru kütle ağırlığı ( % ) Kimyasal Yumuşak odunlar Sert odunlar Buğday samanı bileşimler (Softwoods) (Hardwoods) Selüloz Hemiselüloz Lignin Ekstraktifler Lignin karmaşık yapıya sahip, polisakkarit olmayan, hidroksil ve metoksi gruplarını içeren fenilpropan birimlerinden oluşmuş üç boyutlu amorf heteropolimer yapılı ve doğada çok fazla bulunan bir polimerdir. Her ne kadar selüloz ve lignin selülozlu maddelerin asıl bileşenlerinden olsalar da bunların kimyasal özellikleri tamamen farklıdır. Lignin hücre duvarında yapısal destek, su geçirimsizliği ve mikrobiyal etkilere karşı direnç sağlar. (Perez ve ark., 2002). Selüloz yeryüzünde en çok bulunan organik bileşiktir. Yaklaşık olarak her yıl 100 trilyon kg selüloz oluşmaktadır (Bailey and Ollis, 1986). Selüloz, hemiselüloz ve ligninle birlikte bitkilerin hücre duvarlarının ana bileşenidir. Şekil 1.1 de selülozun kimyasal yapısı verilmiştir. Şekil 1.1. Selüloz molekülünün kimyasal yapısı (Perez et al, 2002) Lignoselülozik Biyokütle Kaynakları Lignosellülozik biyokütle kaynakları ucuz, bol ve yenilenebilir olması açısından biyoenerji/biyoyakıt ve biyokimyasal üretimi için önemli hammadelerdir. Bunlar kenaf, switchgrass, sorgum gibi çeşitli enerji bitkileri olabildiği gibi ağaç, çalı-çırpı, yaprak gibi materyaller ile mısır koçanı, buğday samanı gibi ziraai atıklar 4
18 1. GİRİŞ Yasemin UZUN da olabilmektedir. Bitki türevi biyokütlelerin yıllık üretiminin kuru bazda yaklaşık ton/yıl olduğu tahmin edilmektedir (Bobleter, 1994). Bu materyaller bitkinin genellikle gıda maddesi olarak tüketilemeyen kısmını oluşturduğundan yenilenebilir enerji üretiminde değerlendirilmelerine artan bir ilgi sözkonusudur. Lignosellülozik biyokütleler karbon dioksit nötral olduklarından atmosferdeki karbondioksit miktarına net bir artışa neden olmamaktadırlar. Bu materyallerden elde edilen biyoyakıtların yakılması sonucu açığa çıkan karbon dioksit miktarı lignosellülozik biyokütlenin yetişmesi esnasında tüketilen karbondioksitle dengelenmektedir. Böylece, fosil yakıtları yerine bu tür biyokaynaklı yakıtların kullanımıyla sera gazı emisyonları azaltılmaktadır. Bir biyokütle materyalinin etkin ve ekonomik bir şekilde yakıt eldesinde değerlendirilmesi için bir takım özelliklere sahip olması gerekir. İdeal bir biyokütlenin özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Biyokütle verimi yüksek olan bitkilerden seçilmiş olmalıdır. Bu biyokütlenin ışıkla etkileşen yüzey alanının fazla olması gerekir. Güneş enerjisinin %19 luk kısmı atmosfer ve bulutlar tarafından absorplanırken %20, %6 ve %4 lük kısmı sırasıyla atmosfer, bulutlar ve yüzey tarafından geri yansıtılır. Böylece güneş ışınının sadece %51 lik kısmı yeryüzüne ulaşır ve bu ışınının sadece %49 u fotosentez spektrumunda yer alabilecek ışınlardır ( nm; Şekil 1.2) (Zhu ve ark., 2008). 5
19 1. GİRİŞ Yasemin UZUN Şekil 1.2. Güneş ışınının fotosentezde kullanılabilecek kesrini gösteren grafik (Zhu ve ark., 2008) Biyokütlenin CO2 yi tutma gücü fazla olmalıdır. C4 bitkileri fotosentezde C3 bitkilerine göre %40 daha fazla verimlidir, dolayısıyla C4 türünden bir biyokütlenin kullanımı avantaj sağlayacaktır. Biyokütle materyali düşük mineral içeriğine sahip olmalıdır, düşük gübre ihtiyacı olmalıdır, yetiştirilmesi daha az özen gerektirmelidir. Suyu etkili kullanmalıdır; suyu yapısında yüksek oranda tutmamalıdır. İnsektlere ve bitki hastalıklarına dayanıklı olmalıdır. İstilacı-diğer bitkilere zarar verici özellikte olmamalı, steril olmalıdır. Kolayca hasat edilmelidir ve bunun için mevcut ekipmanlar yeterli olmalıdır. Sert iklim şartlarına dayanıklı olmalıdır. Topraktan tamamen uzaklaştırılmak istendiğinde kolaylıkla kontrol altına alınabilmelidir. Gıda maddesi olarak tüketilmeyen bitkilerden olmalıdır. sorghumdur. Bu özelliklere uygun bitkilerden en önemlisi buğday samanı, kenaf ve 6
20 1. GİRİŞ Yasemin UZUN 1.4. Lignoselülozik Biyokütle Kaynakları Olarak Buğday Samanı, Kenaf ve Sorgum Buğday Samanı Buğday (Triticum aestium), dünyada en çok yetiştirilen bitkilerin başında gelir. Yıllık dünya buğday üretimi yaklaşık 627 milyon tondur ve Türkiye buğday üretiminde dünyada 7. sırayı almaktadır. Türkiye'de 2005 yılında 10 milyon hektar alanda buğday ekimi yapılmış olup, 21 milyon ton üretim sağlanmıştır. Buğdaydan elde edilecek saman, hasat edilen buğdayın türüne, iklime ve zirai koşullara bağlı olmakla birlikte ortalama 1 kg buğday eldesine karşılık 1,3 kg saman açığa çıkmaktadır (Montane ve ark., 1998). Buğday sapı, bağlantı yerlerinden boğumlarla ayrılmış, dik ve silindir şeklinde gövdelerdir. Saplar genelde altı iç-boğuma sahip olup cinslerine, iklime ve toprağın durumuna bağlı olarak 0,5 ile 1,5 metre arasında uzunluğa ulaşırlar. Lignoselülozik lif yapıları, dolayısı ile odunu andıran buğday sapları gibi tahıl sapları tarihsel olarak kağıt hamuru ve kağıt yapımında yaygın olarak kullanılmıştır. Fakat Kuzey Amerika ve Avrupa nın büyük bir kısmında odundan kağıt hamuru üretimi çok ekonomik duruma geldiği için buğday saplarının kağıt endüstrisindeki kullanımı zarar görmüş ve azalmıştır. Çoğu Asya, Güney Amerika ve Doğu Avrupa ülkeleri hala tahıl saplarını kağıt hamuru üretiminde kullanmaktadırlar (Misra, 1983). Türkiye kaynak olarak çok büyük buğday ve diğer tahıl sapları, kendir sapları ile diğer tarımsal atık potansiyeline sahiptir. Morfolojik karakterleri açısından buğday saplarından elde edilen lifler odun liflerine kıyasla daha heterojendir. Odunla kıyaslandığında, buğday sapları hemen hemen aynı miktarda holoselüloza sahip olmalarına rağmen çok daha az alfa-selüloza sahiptirler. Pentozan miktarı fazla olmakla birlikte lignin miktarı odundan biraz daha azdır. Sonuç olarak, buğday sapları kimyasal içerik bakımından yapraklı ağaçlara daha fazla benzemektedir. 7
21 1. GİRİŞ Yasemin UZUN Kenaf Kenaf (Hibiscus cannabius L.) Malvaceae ailesine ait, kökeni Afrika olan ve yıllık yetişen bir elyaf bitkisidir (Sameshima, 1995). Endüstride kullanılan ideal bir lif kaynağıdır yıllık tarihi vardır. Pamuk ve bamya familyası ile aynı familyadadır. Amerika nın birçok bölgesinde iyi bir şekilde yetişmektedir. Birim alandaki karbondioksiti absorplama hızı ağaçlara kıyasla 4-5 kat daha fazla olduğundan global sera etkisini önleyici önemli bir bitki olarak görülmektedir (Nakamura ve ark., 2001). Kenaf genellikle lif üretimi (halat ipi vb.) ve kağıt sanayinde (Nielsen, 2004) kullanılmakla birlikte son yıllarda kaba yem açığının kapatılması amacıyla ruminant beslemede yem kaynağı olarak da kullanılmaktadır. Kenaf bitkisi ılımlı bölgelerde yetişir ve 4-5 ay içinde 4-5 m boyuna ulaşabilecek kadar hızlı gelişmektedir. Olgunluğa 150 gün içinde ulaşabilmekte ve bu süre sonunda tüm bitki hasat edilmektedir. Kenaf, yaklaşık %42 oranında selüloz ve %14-15 oranında lignin içerir (Ververis ve ark., 2004) Sorgum Sorgum, bitki olarak, Gramine Familyasına ait Monokotiledon sınıfındandır. 113 türü vardır ve 40000'den fazla genotip temsil etmektedir. Sorgum şu anda dünyada en çok yetiştirilen 5. tahıl bitkisidir yılında toplam yıllık tane sorgum 44.7 milyon hektardan ortalama 1.31 MT/hektar verimle 58.6 milyon MT yi bulmuştur (FAOSTAT data, 2006). Sorgum, sahip olduğu yüksek fotosentez verimi her iklim koşullarında kolaylıkla yetiştirilebilmesi, fazla sulama ve gübreye gereksinim göstermemesi nedeni ile tercih edilmektedir. Mısıra göre %50 daha az pestisit ve gübrelemeye gereksinim duyar. Farklı iklimlerde adaptasyon yeteneği yüksek olup, düşük nitelikli topraklarda da yetişebilmektedir. Sorgum yoğun bir şekilde Amerika Birleşik Devletleri, Afrika nın bazı kısımları, Orta ve Güney Amerika ile Asya nın bazı bölgelerinde (özellikle Hindistan ve Çin de), yoğun bir şekilde yetiştirilmektedir. Üretim bakımından ABD %17,2 lik pay ile ilk sırayı alırken bunu sırasıyla Nijerya, Hindistan ve Meksika izlemektedir. 8
22 1. GİRİŞ Yasemin UZUN 1.5. Lignoselülozik Biyokütlenin Çözündürülmesi Lignoselülozik kütlenin suda çözünmeyişi bu materyallerden yeterince yararlanamama sorunu ortaya çıkarmaktadır. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak biyokütleden faydalanma şekli zamanla değişmiş ve karmaşık yeni prosesler geliştirilmiştir. Lignoselülozik materyallere uygulanan ön işlemler uzun zamandır bilinen yöntemlerdir (McMillan, 1994). Bu ön işlemlerin amacı, lignin ve hemiselülozu bozundurmak, selüloz kristalliğini azaltmak ve gözenekliliği arttırmaktır. Ön hazırlığın şu gereksinimleri karşılaması gerekir: (1) Enzimatik hidroliz ile şeker oluşumunu veya akabinde şeker oluşturma yeteneğini hızlandırmak, (2) Karbonhidratların kaybını ve bozunmasını önlemek, (3) Hidroliz ve fermentasyon prosesleri sonrasında engelleyici yan ürünlerin oluşumunu önlemek ve (4) Makul maliyette olmak. Lignoselülozik materyallerin ön işlemi için fiziksel, fizikokimyasal, kimyasal ve biyolojik prosesler kullanılmaktadır (Şekil 1.3). 9
23 1. GİRİŞ Yasemin UZUN Şekil 1.3. Lignoselülozik biyokütle buğday samanından biyoetanol üretimi için uygulanmış olan hidroliz önişlemleri (McMillan, 1994). 10
24 1. GİRİŞ Yasemin UZUN Lignoselülozik biyokütlelerin hidroliz işlemlerinde konsantre asit ya da baz kullanılması çevre açısından hiç istenmeyen teknolojilerdir. Buna karşılık süperkritik suda hidroliz son derece hızlı ve ek kimyasal gerektirmeyen bir işlemdir. Sıcaklık ve basıncın ekonomik düşüncelerle daha düşük tutulması ile subkritik bölgede çalışmak mümkündür. Su subkritik koşullarında (100ºC < T < 374,2ºC ve basınç, suyu sıvı halde tutacak kadar yüksek), biyokütle hidrolizi için etkili bir tepkime ortamı yaratır. Subkritik suyun, normal sudan daha düşük bir dielektrik sabiti ve daha yüksek iyonlaşma sayısı (ion product number) vardır. Suyun sıcaklığı, oda sıcaklığından 250 ºC ye arttırıldığı zaman göreli dielektrik sabiti yaklaşık 80 den 27 civarına düşer, bu durum suya asetona benzer bir özellik kazandırır. Ayrıca, subkritik suyun iyonlaşma ürünü sayısı sıcaklıkla artar. Bu nedenle hidroliz ve bozunma gibi kimyasal reaksiyonlar subkritik ortamda herhangi bir katalizör olmadan gerçekleşebilir (Rogalinski, 2005) Sulu Faz Reformlama Hidrojen bilinen tüm yakıtlar içerisinde birim kütle başına en yüksek enerji içeriğine sahiptir (Üst ısıl değeri 140,9 MJ/kg, alt ısıl değeri 120,7 MJ/kg). 1,0 kg hidrojen 2,1 kg doğal gaz veya 2,8 kg petrolun sahip olduğu enerjiye sahiptir. Ancak birim enerji başına hacmi yüksektir. Isı ve patlama enerjisi gerektiren her alanda kullanımı temiz ve kolay olan hidrojenin yakıt olarak kullanıldığı enerji sistemlerinde, atmosfere atılan ürün sadece su ve/veya su buharı olmaktadır. Hidrojen petrol yakıtlarına göre ortalama 1,33 kat daha verimli bir yakıttır. Hidrojenden enerji elde edilmesi esnasında su buharı dışında çevreyi kirletici ve sera etkisini artırıcı hiçbir gaz ve zararlı kimyasal madde üretimi söz konusu değildir. Sulu faz reformlaması (Aqueous Phase Reforming: APR) tekniği; sulu fazda, daha düşük sıcaklık ve basınçta gliserol, şeker ve şeker alkolleri gibi biyokütle kaynaklı bileşikleri katalitik bozundurmaya uğratarak hidrojen ağırlıklı gaz ürünü elde etmede kullanılmaktadır. Prosesin ılımlı sıcaklık ve basınçta gerçekleşmesi önemli derecede enerji tasarrufu sağlarken, karbonhidratların yüksek sıcaklıklarda geri dönüşümlü reaksiyonlar aracılığı ile karbonizasyonu önlenmektedir. Ayrıca, su- 11
25 1. GİRİŞ Yasemin UZUN gaz dönüşüm reaksiyonu (CO+ H 2 O = CO 2 + H 2 ) ürünler lehinde ilerleyecek sıcaklık ve basınçta gerçekleştiğinden ağırlıklı olarak hidrojen oluşmakta, CO in son gaz ürününün içindeki oranı ise düşük düzeylerde kalmaktadır (Davda ve ark., 2005). Proses şimdilik şekerler, şeker alkolleri ve gliserol gibi suda çözünebilen oksijenli bileşiklere uygulanmaktadır. Diğer biyokütle bileşenleri (selüloz, hemiselüloz, nişasta) kullanıldığında, bunların suda çözünebilir hale getirilmesi ve hidrolizle nispeten küçük moleküler boyutlarda ürünlere dönüştürülmesi gerekmektedir. Suda çözünebilir oksijenli materyalden APR teknolojisi ile hidrojen üretiminin birçok avantajı vardır: 1. İlgilenilen oksijenli bileşikler yanıcı ve toksik değildir, depolanabilir ve güvenle taşınılabilir. 2. APR, su-gaz değişim reaksiyonlarının uygun olduğu sıcaklık ve basınçta meydana gelir, bu tek kimyasal reaktör içinde düşük CO miktarlı hidrojen üretimini mümkün kılar. 3. APR düşük sıcaklıklarda meydana gelir ki bu da karbonhidratlar yükseltilmiş sıcaklıklara ısıtıldığında karşılaşılan istenmeyen bozunma ve takiben karbonizasyon reaksiyonlarını minimize eder. 4. APR da biyokütle kurutulmadan kullanılabilir. Bu nedenle APR tekniği, suda çözünebilen şeker ve polialkoller ile benzeri materyalden özellikle hidrojen eldesine yönelik olarak geliştirilmekte olup (Davda ve ark., 2005; Huber ve Dumesic, 2006) bu konuda iki adet USA patenti alınmıştır (US Patent Appl. Nos: ve ). 12
26 1. GİRİŞ Yasemin UZUN Şekil 1.4. Lignoselüloziklerden çözündürülen ürünlerin yapılarına model olarak etilen glikolden APR ile H 2 eldesinde seçiciliği belirleyecek olası tepkime süreçleri (Shabaker ve ark., 2004) Katalizör Katalizörler, tepkime ortamına dışarıdan ilave edilen, tepkime hızını değiştiren ve kimyasal yapısı bozulmadan tepkimeden çıkan maddelerdir. Katalizör enerji engelini düşürür ancak reaftiflerin veya ürünlerin gerçek enerjilerini etkilemez. Hızı arttıran maddenin haline bağlı olarak üç genel tip kataliz vardır: Bunlar heterojen kataliz, homojen kataliz ve enzim katalizidir. Heterojen katalizde, reaktifler ile katalizör farklı fazdadırlar. Genellikle katalizör katı, reaktifler ise gaz veya sıvıdır. Heterojen kataliz, kimya endüstrisinde, özellikle çok önemli temel kimyasalların sentezinde kullanılan, en önemli kataliz tipidir. Heterojen katalizde, katı katalizörün yüzeyi genellikle reaksiyonun gerçekleştiği yerdir. Homojen katalizde, reaktanlar ile katalizör, genellikle sıvı olan, tek bir fazda bulunurlar. Asit ve baz katalizleri, sıvı çözeltilerdeki en önemli homojen kataliz çeşitleridir. Son yıllarda, kimyagerler homojen katalizör olarak iş görecek yeni bir sınıf metalik bileşik hazırlamak için çok çaba harcadılar. Bu bileşikler, çeşitli organik çözücülerde çözünebilmekte ve sonuçta aynı fazda çözünebilen reaktanların reaksiyonlarını katalizleyebilmektedir. Bunların katalizledikleri birçok reaksiyon organiktir. Homojen kataliz çoğunlukla atmosferik koşullar altında gerçekleştiği için üretim maliyetini düşürür. Ayrıca belli bir reaksiyon türü için seçici davranacak 13
27 1. GİRİŞ Yasemin UZUN şekilde tasarlanabilir ve heterojen katalizde kullanılan değerli metallerden (platin, altın, rutenyum vb.) daha ucuza mal olurlar Destek katalizörü Destekli katalizörler katalitik olarak aktif materyaller içerirler ki bunların büyük bir bölümünü metaller oluşturmaktadır. Bu katalizörler granül, pellet, ekstrude edilmiş ve halka şeklinde olabilirler. Destekler yalnız başına iken katalitik aktivitesi olmayan inert maddeler olup aktif fazın bir dağıtım etkenidir. Katalitik aktivite üzerindeki etkileri reaksiyona ve reaksiyon şartlarına bağlıdır. Özellikle zayıf katalizörlerde mekanik gücü iyileştirmek için kullanılırlar. Destekler aynı zamanda aktif yapının kararlılığına da yardım ederler (Erbiller, 2000). Katalizör desteğinin ana fonksiyonu şunlardır (Cavanı, Trifiro, 1997): 1) Aktif komponentin yüzey alanını arttırmak. Katalitik aktivite genellikle katalizör yüzey alanının artmasıyla artar fakat reaksiyon hızı aynı zamanda katalizörün yüzey yapısına da bağlı olduğu için lineer bir bağıntı kurulamaz. Birçok reaksiyonda aktivitenin tersine, seçicilik katalizör yüzeyi arttıkça azalır. 2) Katalizörün mekanik direncini arttırmak, 3) Yeni aktif bölgeler oluşturarak katalizöre polifonksiyonel özellik kazandırmak. 4) Katalizörün ısı değişim kapasitesini arttırmak. 5) Küçük partikül hacmine sahip metal komponentleri stabilize etmek Raney katalizörü Raney katalizörleri, çoğunlukla geçiş metalleri ile ekstraksiyon çözeltisi içinde çöken veya kalan alüminyum ve hidroksitlerin birleşmesinden meydana gelmektedir. XRD ile yapılan çalışmalarda raney katalizörlerinde alüminyum hidratla beraber nikel oksitlere de gibbsit ve bayerite formlarında rastlanmıştır 14
28 1. GİRİŞ Yasemin UZUN (Bakker ve ark., 1988; Petro ve ark., 2000). Raney katalizörlerinin organik bileşikler üretmek için sabit yataklarda kullanımı gibi pek çok ticari alanda kullanımı yaygındır. Raney-Ni katalizörü diğer raney katalizörlerinden daha yüksek aktiviteye sahip olduğu için en popüler olanıdır. Raney Ni; etilen, asetilen ve benzen gibi doymamış hidrokarbonların sentezlenmesindeki hidrojenasyon işlemleri ile hidrokarbonların ve alkollerin dehidrojenasyon ve desülfürizasyon işlemlerinde kullanılır. Raney bakır katalizörleri ise; metanol sentezi içeren bazı reaksiyonlar ve su-gaz karışımlarında kullanılır (Lieber ve Morritz, 1953; Schmidt, 1995). 15
29 1. GİRİŞ Yasemin UZUN 16
30 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Yasemin UZUN 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Schmieder ve arkadaşları (2000), buğday samanını doğrudan gazlaştırmışlardır. 120 dakikada kesikli tipi reaktör ile 773 K (500 º C) sıcaklık ve 35MPa basınçta alkali katalizörleri kullanılarak tamamen gazlaştırılmanın olduğunu H 2 ve CO 2 ürünlerinin elde edilmesinde başarıya ulaşıldığını söylemişlerdir. Valenzuela ve arkadaşları (2006), biyokütleyi (çam talaşı) APR yöntemi ile asidik ortamda 225 o C de Pt/Al 2 O 3 katalizörlüğünde gazlaştırmışladır. Katalizör varlığında H 2 seçiciliği ve verimi artarken CO ve CO 2 yüzdelerinin büyük oranda azaldığını gözlemlemişlerdir. Destekli Pt katalizörü ortamda su-gaz değişim reaksiyonunu katalizlemektedir. Yoshida ve Matsumura (2001), standart selüloz, ksilan ve lignin (izole edildikleri kaynaklar belirtilmemiş) karışımlarının 673 K ve 25 Mpa ortamında nikel katalizörü kullanarak ve 20 dk süredeki gazlaştırma etkinliklerini incelemişlerdir. Karışımın lignin içeriğinin oluşan gazın miktarını ve kompozisyonunu belirgin şekilde değiştirdiği gözlenmiştir. Lignin içeriği arttıkça oluşan gaz miktarı ve bu gaz karışımındaki hidrojen komposizyonu azalmıştır. Söz konusu çalışmada selüloz ve ksilanın bozunması sonucu oluşan bazı ara ürünlerin ligninle reaksiyona girdiği belirtilmiştir. Farklı miktarlarda selüloz, ksilan ve lignin içeren karışımların gazlaştırılması sonucu oluşan gaz kompozisyonları aşağıdaki çizelge gösterilmiştir. Çizelge 2.1. Farklı miktarlarda selüloz, ksilan ve lignin içeren karışımların gazlaştırılması sonucu oluşan gaz kompozisyonları Selüloz:ksilan:lignin Gaz miktarı (mmol/g reaktant) oranı H 2 CO 2 CH 4 C 2 H 6 C 3 H 8 4:1:1 5,33 9,51 1,12 0,21 0,08 1:4:1 3,64 9,24 1,03 0,19 0,08 1:1:4 1,69 6,62 0,90 0,09-1:1:1 2,52 8,49 0,87 0,14 0,06 Yoshida ve arkadaşlarının (2004) yaptığı çalışmada lignin, selüloz, ve bunların karışımını 673 K, 25 Mpa basınçta nikel katalizörü varlığında gazlaştırılmıştır. 17
31 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Yasemin UZUN Karışımda yumuşak odun lignini olduğu zaman gazlaştırma verimi düşük olmuştur. Selüloz ve yumuşak odun lignininin reaksiyonu sonucu oluşan katranlı ürünler katalizörü deaktive ederek gazlaştırma veriminde düşüşe neden olmuştur. Öte yandan sert odun ve otsu materyal lignini daha kolay gazlaşmıştır. Dumesic ve arkadaşları (2002), ilk kez model biyokütle kaynaklı oksijenli bileşiklerin sulu faz reformlamasından bahsetmişlerdir. Akışkan tip reaktör içinde, gazlaştırma ya da pirolizden daha düşük sıcaklıklarda (yaklaşık 500 K) hidrojen üretim kapasitesini ispatlamışlardır. Cortright ve arkadaşları (2002), platin bazlı katalizör kullanarak APR prosesinde 227 C e yakın sıcaklıkta şekerlerden hidrojen üretilebileceğini göstermişlerdir. Etilen glikol gibi birçok biyokütleden çıkarılan materyaller su içinde çözünebilir ve hidrojen prosesi için kullanılabilirdir. Tanksale ve arkadaşları (2006), glukoz ve fruktozdan meydana gelen sukroz disakkariti ile glukoz ve fruktoz monoşeker karışımını Pt/Al 2 O 3 katalizörü varlığında batch tipi bir reaktörde 185, 200 ve 220 ºC de bar basınç altında ayrı ayrı gazlaştırmışlardır. Hidrojen gazı oluşumu sıcaklık arttıkça artmıştır. Glukoz ve fruktoz monoşeker karışımından hidrojen oluşumu sukroza göre daha yüksek olmuştur. Sukrozda iki monoşekeri bağlayan C-O bağının oluşu gazlaştırma hızını azaltmıştır. Tansale ve arkadaşları (2007), glukoz, sukroz ve etilen glikolden alümina, ZrO 2 ve CeAl destek maddelerine Pt, Pd, ve Ni yükleyerek hazırladıkları katalizörler ile 458, 473 ve 493 K de sıvı faz reformlama ile hidrojen üretmişlerdir. Glukozun düşük sıcaklıklarda reformlanması ile C1-C4 asit ve alkol ara ürünlerinin oluşumu ve bu ara ürünlerin hidrojen oluşumuna daha seçici olduğu gözlenmiştir. Hidrojen oluşumu açısından katalizör etkinliği şu şekilde olmuştur: Pt > Pd > Ni. CO ara ürünü oluşumu glukozda etilen glikole göre daha fazla olmuştur. Yu ve ark. (1993); 0,1 M glukoz çözeltisinin 600 C ve 345 bar daki süperkritik su ortamında tamamen gazlaştığını bildirmişlerdir. Çalışmada, biyokütlenin etkin gazifikasyonunun düşük biyokütle konsantrasyonunda gerçekleştiğini, yüksek biyokütle konsantrasyonlarında ise bozunma ürünlerinin polimerizasyonun meydana geldiğini bildirmişlerdir. Ancak, ekonomik açıdan biyokütlenin gazifikasyonunun yüksek konsantrasyonlarda 18
32 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Yasemin UZUN sağlanması gereklidir. Williams ve Onwudili (2006), selüloz, nişasta ve glukoz model bileşikleri ile cassava atık biyokütlesinin subkritik ve süperkritik su ortamındaki gazifikasyonunu batch tipi bir reaktörde çalışmışlardır. Üretilen temel gazların karbon dioksit, karbon monoksit, hidrojen, metan ve diğer hidrokarbonlardan oluştuğu bildirilmiştir. Selülozun kömürleşmesinin nişasta ve glukoza göre daha fazla gerçekleştiği, karbon monoksit ve C 1 -C 4 hidrokarbonların daha yüksek verimde oluştuğu gözlenmiştir. Buna karşılık glukozun gazifikasyonu ile en yüksek verimde hidrojen elde edilmiştir. Cassava biyokütle atığı nişasta ile benzer oranda kömürleşme göstermiş, ancak hidrojen verimi daha az olmuştur. Byrd ve arkadaşları (2007), biyokütlenin gazifikasyonundan metanol, dimetil eter gibi sıvı yakıt sentezinde kullanılacak sentez gazı (syngas) üretimi için yöntem geliştirmeye çalışmışlardır. Bu amaçla çam talaşı biyokütlesi kullanılmıştır. Gazlaştırma işlemi akışkan ve sabit yataklı reaktörlerde dolomit ve nikel bazlı katalizörler kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çam talaşı biyokütlesinin 1,87 ila 4,45 arasında değişen, oldukça yüksek H2/CO oranında gazlaştırılması sağlanmıştır. 750 C deki gazlaştırma işleminde katalizör miktarının arttırılması H 2 /CO oranın da artmasına sebep olmuştur. Lv ve arkadaşları (2009), hem doğal ve hem de asit ile etkileştirilmiş biyokütleyi alkali çözeltiler kullanmadan piroliz ve gazlaştırma işlemlerine tabii tutmuşlar ve sonuçlarını termogravimetrik (TGA) yöntem ile incelemişlerdir. Bunun için fixed-bed tipi reaktör kullanmışlardır. Bu çalışmada altı farklı biyokütle tipi ve biyokütledeki selüloz ve lignin bileşenlerini incelemişlerdir. Yapılan TGA deneylerinde biyokütlenin piroliz ve gazlaştırma sonuçlarının biyokütle türüne ve bileşenlerinin oranlarına bağlı olduğunu bulmuşlardır. Biyokütle pirolizi sırasında selüloz bileşimi arttıkça tar ve gaz ürünlerinde artış gözlenirken karbonlaşma ürünleri azalma göstermiştir. Selüloz bileşimi yüksek olduğu zaman piroliz hızı artarken lignin bileşimi yüksek olduğu zaman düşmektedir. Wei ve arkadaşları (2007), baklagiller samanı ve çam talaşı biyokütlelerinin 750 ila 850 C de buhar gazifikasyonunu çalışmışlardır. Gazlaşmanın etkinliğinde reaktör sıcaklığının, buhar/biyokütle oranının ve katalizörün (dolomit, kireç taşı, 19
33 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Yasemin UZUN olivine) etkisi incelenmiş; oluşan gaz komposizyonu belirlenmiştir. Maksimum gaz verimi ve hidrojen gazı konsantrasyonu buhar/biyokütle oranının 0,6 g/g olduğu koşullarda gözlenmiştir. Gaz verimi ve H 2 konsantrasyonu reaktör sıcaklığının arttırılmasıyla artmış, bunun yanında katran, char, CO ve CH 4 konsantrasyonları azalmıştır. Dolomit katalizörü katran oluşumunu yıkması açısından iyi performans göstermiş ve kısa süreli katalizör-buhar temasında gaz üretimi artmıştır. Azadi ve ark., (2008), glukozun nikel (II) asetilasetonat, (Ni(acac)2), kobalt (II) asetilasetonat, (Co(acac)2), demir (III) asetilasetonat, (Fe(acac)3) ve raney Ni varlığında glukozun hidrotermal gazlaştırılmasını çalışmışlardır. Reaksiyon sıcaklığı C ve reaksiyon basıncı bar olarak seçilmiştir. Gaz miktarı üzerine, glukozun kompozisyonun yanı sıra katalizör, sıcaklık, zaman, konsantrasyon ve sıvı miktarının etkisi araştırılmıştır. Sonuçlar, organometalik bileşiklerin glukozun bozunma hızının belli belirsiz kolaylaştırdığını göstermiştir. Reaksiyon hızındaki bu artışın hammaddenin düşük konsantrasyonları (~0.06 M) ile karşılaştırıldığında daha yüksek konsantrasyonlarda daha fazla olduğu söylenebilir. Homojen katalizörlere karşın raney Ni katalizörü gaz verimini geliştirmiştir. Deney süresi 3 dakikadan 30 dakikaya çıkarıldığında gaz miktarının neredeyse 2 katına çıktığı gözlenmiştir fakat 30 dakikadan 60 dakikaya çıkıldığında önemli bir değişikliğin olmadığı görülmüştür. Sun ve ark., (2005), asidik dioksan/su ve dimetil sülfoksit kullanarak buğday samanından lignin ve hemiselüloz fraksiyonlarını ekstrakte etmişlerdir. Bu yöntemle samandaki orjinal hemiselülozun % 16,9 sı ekstrakte edilebilmiştir. İzole edilen hemiselüloz fraksiyonlarındaki toplam ksiloz oranı yaklaşık % 63 iken glukoz % 14 ve arabinoz % 11 tür. Lignin fraksiyonunun alkali nitrobenzen oksidasyonu ile bozundurulması sonucunda ağırlıklı olarak syringaldehit ve vanillin olan fenolik asit ve aldehit karışımı elde edilmiştir. Xu ve arkadaşları (1996), aktif karbon katalizörü kullanılarak 345 bar ve 600 ºC de 1 M lık glukoz çözeltisini süperkritik su içinde gazlaştırarak %98 lik bir başarıya ulaşmışlar. 500 C gibi daha düşük sıcaklıklarda gazlaştırma etkisi %51 e düşmüştür. Davda ve ark., (2003) glukoz model bileşiği gibi etilen glikolun gazlaştırılmasını 2,2 MPa basınçta ve 483 K sıcaklıktan 498 K sıcaklığa kadar silika destekli nikel, rutenyum, paladyum, platin ve rodyum katalizörleri kullanarak 20
34 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Yasemin UZUN gerçekleştirmişlerdir. Katalizörlerin, gaz ürünleri oluşturma etkinlikleri Ru>Rh- Pt>Ni-Pd şeklindedir. Hidrojen etkinliği sırası Pd>Pt>Ni>Ru>Rh şeklindedir ve alkan duyarlılığı tam tersidir. Rutenyum, C-C bağlarını kırmada çok etkilidir. Gaz ürünlerin oluşumu, su-gaz değişimine ve metan reaksiyonlarındaki metallerin katalitik özelliklerine dayanmaktadır. Katalizör kullanılması glukozun hidrotermal gazlaştırma prosesini geliştirmiştir. Düşük gazlaştırma sıcaklıklarına ulaşılmıştır. Organik bileşiklerin hidrotermal işlemindeki aktif katalizörlerin etkinliği Elliott ve arkadaşları (1993, 1994) tarafından yoğun olarak çalışılmıştır. 350ºC sıcaklık ve 21MPa basınçta Ni ve Ru katalizörlerinin test edilen organik bileşiklerin etkili gazlaştırmasında en iyi olduğu belirlenmiştir. 21
35 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Yasemin UZUN 22
36 3. MATERYAL VE METOT Yasemin UZUN 3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal Bu çalışmada buğday samanı, sorghum ve kenaf lignoselülozik biyokütleleri kullanılmıştır. Sorghum (Green Go) tohumları, May Tohumculuk tan temin edilmiş ve Nisan ayında ekimi yapılıp Ekim ayında hasat edilerek çalışma için gerekli biyokütle materyali sağlanmıştır. Buğday samanı, durum buğday türüne ait olup lokal satış noktalarından; kenaf ise Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi nden temin edilmiştir. Bu materyaller kullanılmadan önce parçalayıcıda öğütülmüş ve öğütülen materyallerin nem, kül ve CHN içerikleri standart metodlarla saptanmıştır. Çizelge 3.1 Sorghum (Green Go), buğday samanı ve kenafın nem, kül, selüloz ve içerikleri Materyal Nem (%) Kül (%) Elementel Analiz (%) * Sorghum 10,44 7,94 C: 44,54 H: 5,65 N: 0,53 O: 39,86 S: 0 Buğday samanı 9,72 6,31 C: 46,48 H: 5,45 N: 0,33 O: 38,66 S: 0 Kenaf 10,40 3,12 C: 48,60 H: 5,68 N: 0,13 O: 41,34 S: 0 * Örneklerin S değeri ölçülmemiş ve sıfır (0) kabul edilmiştir. Oksijen (O) farktan hesaplanmıştır Kullanılan Kimyasal Maddeler 1. Helyum gazı: Gaz kromatografisinde taşıyıcı gaz olarak kullanmak için, 2. Argon gazı: Gaz kromatografisinde taşıyıcı gaz olarak kullanmak için, 3. Kuru hava: Gaz kromatografisinde kullanmak için, 4. Başınçlı sıvı Karbondioksit: Süperkritik akışkan olarak kullanmak için. 23
37 3. MATERYAL VE METOT Yasemin UZUN 5. Saf ve deiyonize su, 6. Çeşitli metal katalizörleri 7. Aseton: Deney sonrasında reaktördeki organik maddeleri temizlemek için, 8. Yüksek saflıkta oksijen gazı: TOC (Toplam Organik Karbon) analizlerinde, 9. Potasyum ftalat: TOC analizinde standart olarak, Kullanılan Araç ve Gereçler ml hacimli Parr 4575 model HP/HT 2. Varian Retsek Shincarbon (100/120 Mesh 2m x 1/16' x 1.0 mm) gaz kromatografisi kolonu 3. Varian Retsek Molecular Sieve (5A 1m x 1/8') Ultimetal gaz kromatografisi kolonu 4. Tekmar Dohrmann Apollo 9000 Toplam Organik Karbon Analizörü 5. 0,45 ve 0,22 μm lik filtre 6. Genel laboratuar ekipmanları ve teçhizatları (Deney tüpü, balon joje, rodajlı balon, mezür, beher, erlen, pipet vb.) 7. Kapaklı viyal (1,5 ml) 8. Blendar (Parçalayıcı) 3.2. Metot Biyokütlenin Hidrolizi ve Hidroliz Çözeltilerinin Analizleri Hidroliz deneyleri hacmi 500 ml olan 316 SS çelik yüksek basınç reaktöründe (PARR Model 4575 HP/HT, Parr Instrument Co., Moline, IL) gerçekleştirilmiştir. Öğütülmüş ve kuru baza göre 10 g tartılmış biyokütle materyali ile 350 ml hacimde su reaktöre konup karışım ultrasonik titreştirici ile 8 dk titreştirilmiştir. Kapağı kapatılan reaktörün içindeki hava CO 2 gazı ile sürüklenerek uzaklaştırılmıştır. Daha sonra reaktördeki karışım 250 ºC sıcaklığa kadar ısıtılıp bu sıcaklıkta ISCO 260D pompa (Isco Inc., Lincoln, Nebraska) ile reaktör basıncı 280 bar oluncaya kadar CO 2 basılmıştır. Bu koşullarda 500 rpm ile 2 saat boyunca karıştırılarak biyokütle 24
38 3. MATERYAL VE METOT Yasemin UZUN materyalinin çözünmesi sağlanmıştır. Bu süre sonunda reaktör su-buz karışımına daldırılarak soğutulmuştur. Hidroliz deneyleri bittikten sonra sulu fazın toplam organik karbon içeriği (TOC) Tekmar-Dohrmann Apollo 9000 analizörü ile saptanmıştır. Şekil 3.1 deneysel aşamaları şematik olarak göstermektedir. Şekil 3.1. Biyokütlenin hidrolizi, gazlaştırılması ve yapılan analizleri gösteren şema Kesintisiz APR Sistemi Biyokütle hidrolizatların gazlaştırması Şekil 3.2 de gösterilen kesintisiz sulu faz reformlama sisteminde gerçekleştirilmiştir. Hidrolizat çözeltileri katalizörün bulunduğu kolona HPLC pompası yardımı ile farklı akış hızlarında gönderilmiştir. Katalizör; 0,62 cm dış ve 0,40 cm iç çapındaki paslanmaz çelikten yapılan ve uzunluğu 30 cm olan kolonun içerisine konularak kullanılmıştır. Kolon bir fırın içine yerleştirilmiştir. Katalizörün bulunduğu kolonun giriş ve çıkış kısmında 15 µm boyutlarında iki adet filtre bulunmaktadır. Kolondan çıkan su-gaz karışımı bir ön 25
39 3. MATERYAL VE METOT Yasemin UZUN soğutucudan geçerek back-pressure regulator ve üç yönlü vana kontrolünde gazsıvı ayırıcı/toplayıcıya (rezervuar) giriş yapmıştır. Oluşan gazın hacmi gaz büretine gönderilerek hacmi belirlenmiştir. Gaz kromatografisinde yapılan analizlerle oluşan gaz karışımının kompozisyonu belirlenmiştir. Toplama kabındaki (rezervuar) sulu çözeltiden örnek alınarak toplam organik karbon (TOC) analizi gerçekleştirilmiştir. Soğutucu sıvı sirkülasyonu Pompa hız kontrol Ön Soğutucu Pompa Ön Isıtıcı Fırın Şekil 3.2. Kesintisiz sulu faz reformlama sistemi Gaz-sıvı ayırıcı/ toplayıc ırezervu ar Gaz büret i 3.3. Kesintisiz APR Sisteminde Yapılan Deneyler Belirli hacimde biyokütle hidroliz çözeltisi pompa aracılığıyla istenilen sabit akış hızlarında sisteme gönderilmiştir. Bu hidroliz çözeltisi ön ısıtıcıdan (220, 230 ve 26
40 3. MATERYAL VE METOT Yasemin UZUN 250 ºC) geçerek fırın içerisindeki katalizör yüklü kolona girmiştir. Sistem basıncı ise back-pressure regulator ile sabit (500 psi) bir değerde tutulmuştur. Hidroliz çözeltisinden sonra hatta kalan tüm hidroliz çözeltisini gazlaştırmak için belirli hacimde saf su (150 ml) aynı akış hızında pompa ile sisteme gönderilmiştir. Reaktörden çıkan su-gaz karışımı bir ön soğutucudan geçerek back-pressure regulator ve üç yönlü vana kontrolünde gaz-sıvı ayırıcı/toplayıcıdan çıkmıştır. Deney öncesinde gaz-sıvı ayırıcı/toplayıcı içerisindeki hava argon gazı ile uzaklaştırılmıştır. Oluşan gazın hacmi gaz büreti ile ölçülerek gaz analizi GC ile yapılmıştır. Rezervuarda (gaz-sıvı ayırıcı/toplayıcı) toplanan sıvı hacmi belirlenmiş ve net gaz hacmine ulaşılmıştır. Bu karışımın TOC içeriği saptanmıştır. Kesiksiz APR sisteminde yapılan deneylerle biyokütle hidrolizatının sisteme besleme akış hızının etkisi (0,1; 0,3; 0,5 ve 1,0 ml/dk), gazlaştırma sıcaklığının etkisi (220, 230 ve 250 ºC), farklı reformlama katalizörlerinin etkisi, kullanılan biyokütle hidrolizatının (buğday samanı, sorghum ve kenaf) etkisi ve hidrolizatın konsantrasyonunun (seyreltilmemiş, 1:1 ve 1:2 oranında seyreltilmiş) etkisi incelenmiştir. Reformalama katalizörleri olarak raney nikel 2400 ve karbon destekli %5 platin (Sigma-Aldrich) katalizörleri kullanılmıştır Gaz Analizi Kesintisiz sulu faz reformlama işlemi sonucu oluşan gazların kompozisyonları birinden argon diğerinden helyum taşıyıcı gazların geçtiği iki kanallı ve iki termal iletkenlik dedektörlü Varian-450 Gaz kromatograf ile belirlenmiştir. Hidrojen kanalında MolSieve 5A (1m x1/8 Ultimetal) kolon, hidrojen dışındaki gazların saptandığı kanalda ise Shincarbon (100/120 mesh 2m x 1/16 x 1mm) kolon kullanılmıştır. Standart gaz karışımı olarak Elite Gaz Teknolojileri İnş. Tur. San. Ve Tic. Ltd. Şti. den (İstanbul, Turkey) sağlanan içerisinde % mol olarak sırasıyla asetilen, etilen, etan, metan, karbonmonoksit, karbondioksit ve balans sağlayacak miktarda hidrojen ( ) bulunan gaz karışımı kullanılmıştır. 27
41 3. MATERYAL VE METOT Yasemin UZUN 28
42 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Yasemin UZUN 4. BULGULAR VE TARTIŞMA 4.1. Kesintisiz Sulu Faz Reformlama Sistemi ile Yapılan Gazlaştırma Deneyleri Kesintisiz sulu faz reformlama sistemi ile yapılan gazlaştırma deneylerinde sisteme beslenen biyokütle hidrolizatının akış hızı, gazlaştırma sıcaklığı, katalizör ve biyokütle hidrolizatının türü (kenaf, buğday samanı ve sorghum) incelenerek en uygun APR koşullarının belirlenmesi hedeflenmiştir. Deneylerde biyokütlelerin subkritik su ortamında çözündürülmesi sonucu elde edilen hidrolizatlar kullanılmıştır. Bu çözeltilerin ph ları herhangi bir asit veya baz ilavesi yapılmadan buğday samanı, sorghum ve kenaf için sırasıyla 3,88; 3,96 ve 3,78 olarak belirlenmiştir Sisteme Beslenen Biyokütle Hidrolizatı Akış Hızının Etkisi Raney nikel katalizörü ile sisteme beslenen biyokütle hidrolizatının (buğday samanı) akış hızı değiştirilerek 230 ºC sabit sıcaklık ve 500 psi sabit basınçta gazlaştırma deneyleri yapılmıştır. Besleme çözeltisi olarak kullanılan buğday samanı hidrolizatının TOC değeri mg/l olarak belirlenmiştir. 0,3; 0,5 ve 1,0 ml/dk akış hızlarında yapılan gazlaştırma deneylerinde oluşan gaz miktarı ve kompozisyonu Çizelge 4.1 de verilmiştir. Çizelgede görüldüğü gibi düşük akış hızlarında katalizör ile biyokütle hidrolizatının etkileşim süresi arttığı için oluşan gaz hacmi de artmaktadır. Çalışılan tüm akış hızlarında elde edilen gaz karışımlarının hidrojen kompozisyonu %60 tan fazla olmaktadır. Gazlaştırma sonucunda çözeltinin TOC içeriği %94-96 dolaylarında azalmıştır. Tüketilen karbonların tümü gaz ürünlere dönüşmeyip bir miktar gazlaşmayan karbon içerikli kalıntı olarak kalmıştır. 29
KESİNTİSİZ SULU FAZ REFORMLAMA SİSTEMİ İLE BUĞDAY SAMANI VE KENAF LİGNOSELÜLOZİK BİYOKÜTLELERİNİN GAZLAŞTIRILMASI *
Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi Yıl:2013 Cilt:291 KESİNTİSİZ SULU FAZ REFORMLAMA SİSTEMİ İLE BUĞDAY SAMANI VE KENAF LİGNOSELÜLOZİK BİYOKÜTLELERİNİN GAZLAŞTIRILMASI * Wheat Straw and Kenaf Lignocellulosic
DetaylıBilinen en eski yöntemdir. Bu alanda verim yükseltme çalışmaları sürdürülmektedir.
1) Biyokütle Dönüşüm Teknolojileri Doğrudan yakma (Direct combustion) Piroliz (Pyrolysis) Gazlaştırma (Gasification) Karbonizasyon (Carbonization) Havasız çürütme, Metanasyon (Anaerobic digestion) Fermantasyon
DetaylıKojenerasyon Teknolojileri Yavuz Aydın, Yağmur Bozkurt İTÜ
Kojenerasyon Teknolojileri Yavuz Aydın, Yağmur Bozkurt 13.04.2017 - İTÜ 11.04.2017 2 Kombine Çevrim Santraller Temel amaç elektrik üretimidir En son teknolojilerle ulaşılan çevrim verimi %62 civarındadır.
DetaylıTÜTÜN VE MISIR SAPLARINDAN KATALİTİK KRİTİKALTI/KRİTİKÜSTÜ SU GAZLAŞTIRMASI YÖNTEMİ İLE H 2 ÜRETİMİ
TÜTÜN VE MISIR SAPLARINDAN KATALİTİK KRİTİKALTI/KRİTİKÜSTÜ SU GAZLAŞTIRMASI YÖNTEMİ İLE H 2 ÜRETİMİ Tülay G. MADENOĞLU*, Mehmet SAĞLAM, Sinem KURT, Dilek GÖKKAYA, Levent BALLİCE, Mithat YÜKSEL Ege Üniversitesi,
DetaylıBiyogaz Temel Eğitimi
Biyogaz Temel Eğitimi Sunanlar: Dursun AYDÖNER Proje Müdürü Rasim ÜNER Is Gelistime ve Pazarlama Müdürü Biyogaz Temel Eğitimi 1.Biyogaz Nedir? 2.Biyogaz Nasıl Oluşur? 3.Biyogaz Tesisi - Biyogaz Tesis Çeşitleri
Detaylı2010-2011 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI ÖZEL ÇAMLICA KALEM İLKÖĞRETİM OKULU OKULLARDA ORMAN PROGRAMI ORMANDAN BİO ENERJİ ELDE EDİLMESİ YIL SONU RAPORU
2010-2011 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI ÖZEL ÇAMLICA KALEM İLKÖĞRETİM OKULU OKULLARDA ORMAN PROGRAMI ORMANDAN BİO ENERJİ ELDE EDİLMESİ YIL SONU RAPORU AYLAR HAFTALAR EYLEM VE ETKİNLİKLER 2 Okullarda Orman projesini
DetaylıKenaf Hidrolizatının Gazlaştırılması ve Cevap Yüzey Yöntemi ile Optimizasyonu
Araştırma Makalesi / Research Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 7(4): 131-139, 2017 Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Iğdır University Journal
DetaylıBİR BİYOKÜTLE OLARAK ZEYTİN KARASUYUNUN SÜPERKRİTİK SU KOŞULLARINDA GAZLAŞTIRILMASI
BİR BİYOKÜTLE OLARAK ZEYTİN KARASUYUNUN SÜPERKRİTİK SU KOŞULLARINDA GAZLAŞTIRILMASI Ekin YILDIRIM KIPÇAK, Mesut AKGÜN Yıldız Teknik Üniversitesi, Kimya-Metalürji Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü, 34210,
DetaylıÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Bahar MERYEMOĞLU YÜKSEK LİSANS TEZİ BUĞDAY SAMANININ FARKLI KATALİZÖRLER KULLANILARAK SULU FAZ REFORMLAMA YÖNTEMİ İLE GAZLAŞTIRILMASI KİMYA ANABİLİM DALI ADANA,
Detaylı1) Biyokütleye Uygulanan Fiziksel Prosesler
1) Biyokütleye Uygulanan Fiziksel Prosesler 1. Su giderme 2. Kurutma 3. Boyut küçültme 4. Yoğunlaştırma 5. Ayırma Su giderme işleminde nem, sıvı fazda gideriliyor. Kurutma işleminde nem, buhar fazda gideriliyor.
DetaylıBiyoenerjide Güncel ve Öncelikli Teknoloji Alanları ve TTGV Destekleri
Biyoenerjide Güncel ve Öncelikli Teknoloji Alanları ve TTGV Destekleri Ferda Ulutaş Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı TIREC 2010 Türkiye Uluslararası Yenilenebilir Enerji Kongresi Türkiye Biyoenerji Piyasası
DetaylıBiyokütle Nedir? fosil olmayan
Biyokütle Enerjisi Biyokütle Nedir? Yeşil bitkilerin güneş enerjisini fotosentez yolu ile kimyasal enerjiye dönüştürerek depolaması sonucu oluşan biyolojik kütle, biyolojik kökenli fosil olmayan organik
DetaylıBİYOKÜTLE HİDROLİZATLARININ DÜŞÜK SICAKLIK-BUHAR FAZINDA KATALİTİK GAZLAŞTIRILMASI *
BİYOKÜTLE HİDROLİZATLARININ DÜŞÜK SICAKLIK-BUHAR FAZINDA KATALİTİK GAZLAŞTIRILMASI * Low Temperature-Steam Phase Catalytic Gasification of biomass Hydrolysates * Yelda KENİŞ Kimya Anabilim Dalı Arif HASANĞLU
DetaylıHİDROJEN ÜRETİMİ BUĞRA DOĞUKAN CANPOLAT
1 HİDROJEN ÜRETİMİ BUĞRA DOĞUKAN CANPOLAT 16360018 2 HİDROJEN ÜRETİMİ HİDROJEN KAYNAĞI HİDROKARBONLARIN BUHARLA İYİLEŞTİRİMESİ KISMİ OKSİDASYON DOĞAL GAZ İÇİN TERMAL KRAKİNG KÖMÜR GAZLAŞTIRMA BİYOKÜTLE
Detaylı1.10.2015. Kömür ve Doğalgaz. Öğr. Gör. Onur BATTAL
Kömür ve Doğalgaz Öğr. Gör. Onur BATTAL 1 2 Kömür yanabilen sedimanter organik bir kayadır. Kömür başlıca karbon, hidrojen ve oksijen gibi elementlerin bileşiminden oluşmuş, diğer kaya tabakalarının arasında
DetaylıGönen Enerji Biyogaz, Sentetik Petrol, Organik Gübre ve Hümik Asit Tesisleri: Ar-Ge Odaklı Örnek Bir Simbiyoz Çalışması Hasan Alper Önoğlu
Gönen Enerji Biyogaz, Sentetik Petrol, Organik Gübre ve Hümik Asit Tesisleri: Ar-Ge Odaklı Örnek Bir Simbiyoz Çalışması Hasan Alper Önoğlu Altaca Çevre Teknolojileri ve Enerji Üretim A.Ş. Yönetim Kurulu
DetaylıOrganik Atıkların Değerlendirilmesi- BİYOGAZ: Üretimi ve Kullanımı ECS KĐMYA ĐNŞ. SAN. VE TĐC. LTD. ŞTĐ.
Organik Atıkların Değerlendirilmesi- BİYOGAZ: Üretimi ve Kullanımı ECS KĐMYA ĐNŞ. SAN. VE TĐC. LTD. ŞTĐ. BİYOGAZ NEDİR? Anaerobik şartlarda, organik atıkların çeşitli mikroorganizmalarca çürütülmesi sonucu
DetaylıİDEAL GAZ KARIŞIMLARI
İdeal Gaz Karışımları İdeal gaz karışımları saf ideal gazlar gibi davranırlar. Saf gazlardan n 1, n 2,, n i, mol alınarak hazırlanan bir karışımın toplam basıncı p, toplam hacmi v ve sıcaklığı T olsun.
DetaylıÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLERİN GERİ KAZANIMINDA PİROLİZ YÖNTEMİ
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLERİN GERİ KAZANIMINDA PİROLİZ YÖNTEMİ Onursal Yakaboylu Aslı İşler Filiz Karaosmanoğlu 1 Onursal Yakaboylu - Atık Sempozyumu / Antalya 19/04/2011 İÇERİK Lastik Atık lastik Atık
DetaylıÇD07 BUĞDAY SAPI SABİT YATAK PİROLİZİNİNİNCELENMESİ VE SIVI ÜRÜNÜN KARAKTERİZASYONU
1 ÇD07 BUĞDAY SAPI SABİT YATAK PİROLİZİNİNİNCELENMESİ VE SIVI ÜRÜNÜN KARAKTERİZASYONU M. Aslı DERMAN, Funda ATEŞ Anadolu Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü, İki Eylül
DetaylıYGS ANAHTAR SORULAR #2
YGS ANAHTAR SORULAR #2 1) Bir hayvan hücresinde laktoz yapımı ile ilgili olarak, sitoplazmadaki madde miktarının değişimlerini gösteren grafik aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Glikoz B) Su miktarı 2)
DetaylıYENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Artan nüfus ile birlikte insanların rahat ve konforlu şartlarda yaşama arzuları enerji talebini sürekli olarak artırmaktadır. Artan enerji talebini, rezervleri sınırlı
DetaylıKÜKÜRT DİOKSİT GAZI İLE ÜLEKSİT TEN BORİK ASİT ÜRETİMİ
KÜKÜRT DİOKSİT GAZI İLE ÜLEKSİT TEN BORİK ASİT ÜRETİMİ İbrahim Hakkı Karakaş a*,mehmet Çopur b, M. Muhtar Kocakerim c, Zeynep Karcıoğlu Karakaş d a Bayburt Üniversitesi, Bayburt Meslek Yüksek Okulu, Bayburt
DetaylıOnuncu Ulusal Kimya Mühendisliği Kongresi, 3-6 Eylül 2012, Koç Üniversitesi, İstanbul
Onuncu Ulusal Kimya Mühendisliği Kongresi, 3-6 Eylül 212, Koç Üniversitesi, İstanbul KAVAK AĞACI TALAŞININ SUYUN KRİTİKALTI/KRİTİKÜSTÜ KOŞULLARDA GAZLAŞTIRMASIYLA HİDROJEN VE METAN ÜRETİMİ Tülay G. MADELU*,
DetaylıDOLGULU KOLONDA AMONYAK ÇÖZELTİSİNE KARBON DİOKSİTİN ABSORPSİYONU
DOLGULU KOLONDA AMONYAK ÇÖZELTİSİNE KARBON DİOKSİTİN ABSORPSİYONU Duygu UYSAL, Ö. Murat DOĞAN, Bekir Zühtü UYSAL Gazi Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü ve Temiz Enerji Araştırma
DetaylıKatı Atık Yönetiminde Arıtma Çamuru. Enes KELEŞ Kasım / 2014
Katı Atık Yönetiminde Arıtma Çamuru Enes KELEŞ Kasım / 2014 İÇİNDEKİLER Arıtma Çamuru Nedir? Arıtma Çamuru Nerede Oluşur? Arıtma Çamuru Çeşitleri Arıtma Çamuru Nerelerde Değerlendirilebilir? 1. Açık Alanda
DetaylıFENOLÜN SULU ÇÖZELTİSİNİN DAMLAMALI YATAKLI REAKTÖRDE KATALİTİK ISLAK HAVA OKSİDASYONU
FENOLÜN SULU ÇÖZELTİSİNİN DAMLAMALI YATAKLI REAKTÖRDE KATALİTİK ISLAK HAVA OKSİDASYONU Tamer BEKTAŞ, Ferhan S. ATALAY, Canan URAZ Ege Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü, İzmir ÖZET Bu çalışmada sulu
DetaylıSÜPERKRİTİK SU ORTAMINDA ZEYTİN KARASUYUNUN PT KATALİZÖRÜ KULLANILARAK HİDROTERMAL ARITIMI VE GAZLAŞTIRILMASI
SÜPERKRİTİK SU ORTAMINDA ZEYTİN KARASUYUNUN PT KATALİZÖRÜ KULLANILARAK HİDROTERMAL ARITIMI VE GAZLAŞTIRILMASI Sinan KUTLUAY, Fatih AYNACI, Ekin YILDIRIM KIPÇAK, Mesut AKGÜN Yıldız Teknik Üniversitesi,
DetaylıGIDALARIN BAZI FİZİKSEL NİTELİKLERİ
GIDALARIN BAZI FİZİKSEL NİTELİKLERİ 1 Gıdaların bazı fiziksel özellikleri: Yoğunluk Özgül ısı Viskozite Gıdaların kimyasal bileşimi ve fiziksel yapılarına bağlı olarak BELLİ SINIRLARDA DEĞİŞİR!!! Kimyasal
DetaylıYENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAĞI OLARAK KAYISI PULP ININ DEĞERLENDİRİLMESİ
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAĞI OLARAK KAYISI PULP ININ DEĞERLENDİRİLMESİ Nurgül Özbay* Başak Burcu Uzun** Esin Apaydın** Ayşe Eren Pütün** *Anadolu Üniversitesi Bozuyük Meslek Yüksekokulu Bozuyük.BİLECİK
DetaylıÇÖZÜNMÜŞ OKSİJEN TAYİNİ
ÇEVRE KİMYASI LABORATUVARI ÇÖZÜNMÜŞ OKSİJEN TAYİNİ 1. GENEL BİLGİLER Doğal sular ve atıksulardaki çözünmüş oksijen (ÇO) seviyeleri su ortamındaki fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal aktivitelere bağımlıdır.
DetaylıTÜBİTAK-BİDEB Lise Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-2 (ÇALIŞTAY 2012) SUYUN DANSI
TÜBİTAK-BİDEB Lise Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-2 (ÇALIŞTAY 2012) SUYUN DANSI Ali EKRİKAYA Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi KAYSERİ Ömer
DetaylıGeri Dönüşüme Katıl,Dünyaya Sahip Çık İLERİ PİROLİZ
BİYO KÜTLE ENERJİ Geri Dönüşüme Katıl,Dünyaya Sahip Çık İLERİ PİROLİZ «Son balık tutulduğunda, Son kuş vurulduğunda, Son ağaç kesildiğinde, Son nehir kuruduğunda, Paranın yenilecek bir şey olmadığını anlayacaksınız!»
DetaylıBiochemistry Chapter 4: Biomolecules. Hikmet Geçkil, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University
Biochemistry Chapter 4: Biomolecules, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University Biochemistry/Hikmet Geckil Chapter 4: Biomolecules 2 BİYOMOLEKÜLLER Bilim adamları hücreyi
DetaylıELBİSTAN LİNYİTİ VE ATIKLARIN BİRLİKTE SIVILAŞTIRILMASI
ELBİSTAN LİNYİTİ VE ATIKLARIN BİRLİKTE SIVILAŞTIRILMASI Prof. Dr. Hüseyin Karaca İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, 44280 MALATYA GİRİŞ Dünya petrol rezervlerinin birkaç
DetaylıTÜRK LİNYİTLERİNİN İZOTERMAL ŞARTLARDA PİROLİZİ VE ÜRÜNLERİN KARAKTERİZASYONU
TÜRK LİNYİTLERİNİN İZOTERMAL ŞARTLARDA PİROLİZİ VE ÜRÜNLERİN KARAKTERİZASYONU B.B. MERT, D. TEKİN, L. BALLİCE, M. SAĞLAM, M.YÜKSEL, M. SERT, S. ERDEM Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Mühendisliği
DetaylıKĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL
KĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL KÜRESEL ISINMA NEDĐR? Đnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların sera etkisi
DetaylıHİDROJENLİ ENERJİ ÜRETEÇLERİ MESUT EROĞLU
HİDROJENLİ ENERJİ ÜRETEÇLERİ MESUT EROĞLU 15360027 HİDROJEN Hidrojen bilinen tüm yaķıtlar içerisinde birim kütle başına en yüksek enerji içeriğine sahiptir. Üst ısıl değeri 140.9 Mj / kg, alt ısıl değeri
DetaylıGENEL KİMYA. Yrd.Doç.Dr. Tuba YETİM
GENEL KİMYA ÇÖZELTİLER Homojen karışımlara çözelti denir. Çözelti bileşiminin ve özelliklerinin çözeltinin her yerinde aynı olması sebebiyle çözelti, «homojen» olarak nitelendirilir. Çözeltinin değişen
DetaylıDENEY-1: NEWTON KURALINA UYMAYAN AKIŞKANLARIN REOLOJİK DAVRANIŞLARI
DENEY-1: NEWTON KURALINA UYMAYAN AKIŞKANLARIN REOLOJİK DAVRANIŞLARI 1-) Viskozite nedir? Kaç çeşit viskozite vardır? Açıklayınız. 2-) Kayma incelmesi ve kayma kalınlaşması nedir? Açıklayınız. 3-) Reoloji
DetaylıTAMGA ENDÜSTRİYEL KONTROL SİSTEMLERİ LTD.ŞTİ., ENERJİ YÖNETİMİNDE SINIRSIZ ÇÖZÜMLER SUNAR. HOŞGELDİNİZ
TAMGA ENDÜSTRİYEL KONTROL SİSTEMLERİ LTD.ŞTİ., ENERJİ YÖNETİMİNDE SINIRSIZ ÇÖZÜMLER SUNAR. HOŞGELDİNİZ TAMGA TRİO YANMA VERİMİ Yakma ekipmanları tarafından yakıtın içerdiği enerjinin, ısı enerjisine dönüştürülme
DetaylıÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
AY EKİM 06-07 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI. SINIF VE MEZUN GRUP KİMYA HAFTA DERS SAATİ. Kimya nedir?. Kimya ne işe yarar?. Kimyanın sembolik dili Element-sembol Bileşik-formül. Güvenliğimiz ve Kimya KONU ADI
DetaylıKimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I
Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I asitleşme-alkalileşme (tuzluluk-alkalilik) ve düşük toprak verimliliği Doç. Dr. Oğuz Can TURGAY ZTO321 Toprak İyileştirme Yöntemleri Toprak Kimyasal Özellikleri
DetaylıBİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ
BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE SEKTÖRÜ Türkiye birincil enerji tüketimi 2012 yılında 121 milyon TEP e ulaşmış ve bu rakamın yüzde 82 si ithalat yoluyla karşılanmıştır. Bununla birlikte,
DetaylıNanolif Üretimi ve Uygulamaları
Nanolif Üretimi ve Uygulamaları Doç. Dr. Atilla Evcin Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü Çözelti Özellikleri Elektro-eğirme sırasında kullanılacak çözeltinin özellikleri elde edilecek fiber yapısını
Detaylııda olarak tüketilen tarım ürünlerinden biyoyakıt üretilebilir mi?
TÜRKİYE 12. GIDA KONGRESİ, 5-7 EKİM 2016 EDİRNE ıda olarak tüketilen tarım ürünlerinden biyoyakıt üretilebilir mi? Ayşe Avcı arya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 54187, Serdivan
DetaylıProf.Dr.İlkay DELLAL
TUSAF 2013 Buğday, Un, İklim Değişikliği ve Yeni Trendler Kongresi İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve ENERJİ KISKACINDA TARIM ve GIDA SEKTÖRÜ Prof.Dr.İlkay DELLAL 9 Mart 2013, Antalya GÜNDEM 9 Mart 2013 1. GÜNEŞ (%40)
DetaylıFiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir maddeye çözeltinin bileşenleri denir.
GENEL KİMYA 1 LABORATUARI ÇALIŞMA NOTLARI DENEY: 8 ÇÖZELTİLER Dr. Bahadır KESKİN, 2011 @ YTÜ Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir
DetaylıNOHUT SAMANI HIZLI PİROLİZİNİN DENEY TASARIMI İLE MODELLENMESİ
NOHUT SAMANI HIZLI PİROLİZİNİN DENEY TASARIMI İLE MODELLENMESİ Görkem Değirmen a, Ayşe E. Pütün a, Murat Kılıç a, Ersan Pütün b, * a Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü,
DetaylıPETROKİMYA KOMPLEKSİ ARITMA ÇAMURLARININ EKSTRAKSİYONU
PETROKİMYA KOMPLEKSİ ARITMA ÇAMURLARININ EKSTRAKSİYONU T. GÜNGÖREN 1, H. MADENOĞLU 1, M. SERT 1, İ.H. METECAN 2, S. ERDEM 1, L. BALLİCE 1, M. YÜKSEL 1, M. SAĞLAM 1 1 Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,
DetaylıSU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2
SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları & Teknolojileri Mühendisliği Bölümü Kaynak: YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ
DetaylıALKOL ELDE EDİLME TEPKİMELERİ ALKOL KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
ALKOL ELDE EDİLME TEPKİMELERİ ALKOL KİMYASAL ÖZELLİKLERİ Alkollerin Elde Edilme Yöntemleri 1. Alkil Halojenürlerin Bazlarla Tepkimesi: Alkil halojenürlerin seyreltik NaOH ya da KOH gibi bazlarla ısıtılması
DetaylıSERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Seralarda Isıtma Sistemlerinin Planlanması Bitki büyümesi ve gelişmesi
DetaylıKÖMÜRÜN GAZLAŞTIRILMASI YOLUYLA ELDE EDİLEN SENTEZ GAZINDAN METANOL ÜRETİMİ
Ek 2 ULUSAL ÖĞRENCİ TASARIM YARIŞMASI PROBLEM TANIMI KÖMÜRÜN GAZLAŞTIRILMASI YOLUYLA ELDE EDİLEN SENTEZ GAZINDAN METANOL ÜRETİMİ 1. Giriş Türk kömür rezervlerinden metanol üretimi Kömürden metanol üretimi,
DetaylıYENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI. Gökhan BAŞOĞLU
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI İÇERİK 1. DÜNYADAKİ VE ÜLKEMİZDEKİ ENERJİ KAYNAKLARI VE KULLANIMI 1.1 GİRİŞ 1.2 ENERJİ KAYNAKLARI 1.3 TÜRKİYE VE DÜNYADAKİ ENERJİ POTANSİYELİ 2. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
DetaylıHİDROKARBONLAR ve ALKANLAR. Kimya Ders Notu
HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR Kimya Ders Notu HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR ALKANLAR Hidrokarbon zincirinde C atomları birbirine tek bağ ile bağlanmışlardır ve tüm bağları sigma bağıdır. Moleküllerindeki C atomları
DetaylıGenel Kimya Prensipleri ve Modern Uygulamaları Petrucci Harwood Herring 8. Baskı. Bölüm 4: Kimyasal Tepkimeler
Genel Kimya Prensipleri ve Modern Uygulamaları Petrucci Harwood Herring 8. Baskı Bölüm 4: Kimyasal Tepkimeler İçindekiler 4-1 Kimyasal Tepkimeler ve Kimyasal Eşitlikler 4-2 Kimyasal Eşitlik ve Stokiyometri
DetaylıÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Okan İÇTEN SORGUM BİYOKÜTLESİNDEN SULU FAZ REFORMLAMA İLE HİDROJEN GAZI ELDESİ KİMYA ANABİLİM DALI ADANA, 2011 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN
DetaylıBİYOETANOL ÜRETİMİ İÇİN TARIMSAL ATIKLARIN ENZİMATİK HİDROLİZ YÖNTEMİ İLE ŞEKERLERE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ
BİYOETANOL ÜRETİMİ İÇİN TARIMSAL ATIKLARIN ENZİMATİK HİDROLİZ YÖNTEMİ İLE ŞEKERLERE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ İÇERIK Giriş Biyokütle potansiyeli Biyokütle dönüşüm süreçleri Dünyada biyoetanol Türkiye de biyoetanol
DetaylıMardin İlinde Üretilen Mısır Nişastasının Spesifikasyon Değerlerine Uygunluğunun Belirlenmesi - doi: 10.17932/ IAU.
Mardin İlinde Üretilen Mısır Nişastasının Spesifikasyon Değerlerine Uygunluğunun Belirlenmesi - doi: 10.17932/ IAU. IAUD.m.13091352.2015.7/25.13-17 Nurten BOZDEMİR 1 Murat ÇİMEN 1* Seyhan AKÇAN 1 Özet
DetaylıSolunum. Solunum ve odunsu bitkilerin büyümesi arasında yüksek bir korelasyon bulunmaktadır (Kozlowski ve Pallardy, 1997).
SOLUNUM Solunum Solunum, canlı hücrelerdeki organik maddelerin oksidasyonuyla, enerjinin açığa çıkarılması olayı olarak tanımlanır. Açığa çıkan enerji, kimyasal enerji (ATP) olarak depolanır. Solunum ürünleri,
Detaylı( PİRUVİK ASİT + SU + ALKOL ) ÜÇLÜ SIVI-SIVI SİSTEMLERİNİN DAĞILIM DENGESİNİN İNCELENMESİ
TOA17 ( PİRUVİK ASİT + SU + ALKOL ) ÜÇLÜ SIVI-SIVI SİSTEMLERİNİN DAĞILIM DENGESİNİN İNCELENMESİ B. Başlıoğlu, A. Şenol İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü, 34320, Avcılar
DetaylıENDÜSTRİYEL SÜREÇLER MEVCUT VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
ENDÜSTRİYEL SÜREÇLER MEVCUT VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Erhan ÜNAL 10.03.2010 1 4. ENDÜSTRİYEL PROSESLER 4.1. Genel Çimento Üretimi Kireç Üretimi Kireçtaşı ve Dolomit Kullanımı Soda Külü Üretimi ve Kullanımı
DetaylıHPLC ile Elma Suyunda HMF Analizi
UYGULAMA NOTU Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi L019 HPLC ile Elma Suyunda HMF Analizi HAZIRLAYANLAR Kim. Akın Osanmaz ve Uzm. Kim. Ozan Halisçelik Ant Teknik Cihazlar Ltd. Şti. KONU: Elma suyu numunelerinde,
DetaylıHHO HÜCRESİNİN PERFORMANSININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ. Konya, Türkiye,
HHO HÜCRESİNİN PERFORMANSININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ Kevser DİNCER 1, Rıdvan ONGUN 1, Oktay DEDE 1 1 Selçuk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü, Selçuklu, Konya, Türkiye,
DetaylıİÇERİK. Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç
SAKARYA 2011 İÇERİK Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç Yanma prosesinin incelenmesi ve temel yanma ürünleri Sıkıştırmalı
DetaylıT.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI SÜREKLİ KARIŞTIRMALI REAKTÖR DENEYİ 2012 KONYA İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... ii SİMGELER VE
DetaylıSuyun Fizikokimyasal Özellikleri
Suyun Fizikokimyasal Özellikleri Su bitkinin yaşamında yaşamsal bir rol oynar. Bitki tarafından yapılan her gram başına organik madde için kökler tarafından 500 gr su alınır. Bu su, bitkinin bir ucundan
Detaylı6.WEEK BİYOMATERYALLER
6.WEEK BİYOMATERYALLER Biyomedikal Uygulamalar İçin Malzemeler Doç. Dr. Ayşe Karakeçili 3. BİYOMATERYAL TÜRLERİ METALİK BİYOMATERYALLER Hard Tissue Replacement Materials Metalik materyaller, biyomateryal
DetaylıSıvılardan ekstraksiyon:
Sıvılardan ekstraksiyon: Sıvı haldeki bir karışımdan bir maddenin, bu maddenin içinde bulunduğu çözücü ile karışmayan ve bu maddeyi çözen bir başka çözücü ile çalkalanarak ilgili maddenin ikinci çözücüye
DetaylıPatates Kabuklarının Pirolizinde Sürükleyici Gaz (N 2 ) Akış Hızının Etkisi ve Sıvı Ürün Karakterizasyonu Eylem ÖNAL 1, Ayşe Eren PÜTÜN 2 1 Bilecik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya ve Proses
DetaylıYAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf
YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI 9. Sınıf DOĞRU YANLIŞ SORULARI Nitel gözlemlerin güvenilirliği nicel gözlemlerden fazladır. Ökaryot hücrelerde kalıtım materyali çekirdek içinde bulunur. Ototrof beslenen canlılar
DetaylıHücrelerde gerçekleşen yapım, yıkım ve dönüşüm olaylarının bütününe metabolizma denir.
METABOLİZMA ve ENZİMLER METABOLİZMA Hücrelerde gerçekleşen yapım, yıkım ve dönüşüm olaylarının bütününe metabolizma denir. A. ÖZÜMLEME (ANABOLİZMA) Metabolizmanın yapım reaksiyonlarıdır. Bu tür olaylara
DetaylıÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ ÇALIŞMA YAPRAĞI
ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ ÇALIŞMA YAPRAĞI REAKSĐYON HIZINA ETKĐ EDEN FAKTÖRLER YASEMĐN KONMAZ 20338575 Çalışma Yaprağı Ders Anlatımı: REAKSĐYON HIZINA ETKĐ EDEN FAKTÖRLER: 1.Reaktif Maddelerin
DetaylıKİMYA-IV. Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş
KİMYA-IV Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş Organik Kimyaya Giriş Kimyasal bileşikler, eski zamanlarda, elde edildikleri kaynaklara bağlı olarak Anorganik ve Organik olmak üzere, iki sınıf altında toplanmışlardır.
DetaylıSUSAM SAPININ KATALİZÖRLÜ PİROLİZİ
SUSAM SAPININ KATALİZÖRLÜ PİROLİZİ Funda ATEŞ, Ersan PÜTÜN, Başak B. UZUN, Esin APAYDIN, Ayşe E. PÜTÜN Anadolu Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Kimya Müh. Bölümü, 26470 Eskişehir ÖZET Bu çalışmada
DetaylıTermal Enerji Depolama Nedir
RAŞİT AYTAŞ 1 Termal Enerji Depolama Nedir 1.1. Duyulur Isı 1.2. Gizli Isı Depolama 1.3. Termokimyasal Enerji Depolama 2 Termal Enerji Depolama Nedir Termal enerji depolama sistemleriyle ozon tabakasına
DetaylıI.6. METEOROLOJİ VE HAVA KİRLİLİĞİ
I.6. METEOROLOJİ VE HAVA KİRLİLİĞİ Meteorolojik şartlar, hava kirliliğinin sadece can sıkıcı bir durum veya insan sağlığı için ciddi bir tehdit olduğunu belirler. Fotokimyasal dumanın negatif etkileri
DetaylıBölüm 2. Bu slaytlarda anlatılanlar sadece özet olup ayrıntılı bilgiler derste verilecektir.
Bölüm 2 Bu slaytlarda anlatılanlar sadece özet olup ayrıntılı bilgiler derste verilecektir. *Hidrojen evrende en bol bulunan elementtir (%70). Dünyada ise oksijendir. Tüm yıldızlar ve birçok gezegen çok
DetaylıFOSİL YAKITLARIN YANMASI
Kömür, sıvı yakıtlar ve doğal gazın yakılması sırasında açığa çıkan bazı gazların zehirleyici etkileri ve çevre için zararları vardır. Kükürtdioksit (SO 2 ) ve (NO x ) ler bu zararlı gazların miktar ve
DetaylıFERMENTASYON. Bir maddenin bakteriler, mantarlarve diğer mikroorganizmalar aracılığıyla, genellikle ısı vererek ve köpürerek
FERMENTASYON Bir maddenin bakteriler, mantarlarve diğer mikroorganizmalar aracılığıyla, genellikle ısı vererek ve köpürerek kimyasal olarak çürümesi olayıdır Fermantasyon anaerobik şartlarda, glikoliz
DetaylıHYDROTERMAL YÖNTEMİYLE NİKEL FERRİT NANOPARTİKÜLLERİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU
ÖZET HYDROTERMAL YÖNTEMİYLE NİKEL FERRİT NANOPARTİKÜLLERİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU Zeynep KARCIOĞLU KARAKAŞ a,*, Recep BONCUKÇUOĞLU a, İbrahim H. KARAKAŞ b a Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,
DetaylıMOBİLYA FABRİKASI ATIK TOZUNUN PİROLİZ ÜRÜN VERİMLERİ ÜZERİNE AZOT AKIŞ HIZI VE PELET BÜYÜKLÜĞÜNÜN ETKİSİ
MOBİLYA FABRİKASI ATIK TOZUNUN PİROLİZ ÜRÜN VERİMLERİ ÜZERİNE AZOT AKIŞ HIZI VE PELET BÜYÜKLÜĞÜNÜN ETKİSİ Şeyda TAŞAR a*, Neslihan DURANAY a a Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Müh., Elazığ,
DetaylıOKULDA KİMYA KAĞIT. Kağıdın ana maddesi doğal bir polimer olan selülozdur.
OKULDA KİMYA KAĞIT Kağıdın ana maddesi doğal bir polimer olan selülozdur. Selüloz bitkilerin gövde ve yapraklarında bol bulunur, bu nedenle kağıt çoğunlukla ağaç gövdelerinden üretilir. Kağıt üretimi:
DetaylıŞeker Kamışı Sugarcane (Saccharum officinarum L.)
Şeker Kamışı Sugarcane (Saccharum officinarum L.) 1 Önemi, Kökeni ve Tarihçesi 1850 li yılara kadar dünya şeker üretiminin tamamı şeker kamışından elde edilmekteydi. Günümüzde ise (2010 yılı istatistiklerine
DetaylıYAKIT PİLLERİ. Cihat DEMİREL
YAKIT PİLLERİ Cihat DEMİREL 16360030 İçindekiler Yakıt pilleri nasıl çalışır? Yakıt Pili Çalışma Prensibi Yakıt pilleri avantaj ve dezavantajları nelerdir? 2 Yakıt Pilleri Nasıl Çalışır? Tükenmez ve hiç
DetaylıÇD42 ONOPORDUM ACANTHIUM L. UN SABİT YATAK REAKTÖRDE KATALİTİK PİROLİZİNİN İNCELENMESİ
ÇD42 ONOPORDUM ACANTHIUM L. UN SABİT YATAK REAKTÖRDE KATALİTİK PİROLİZİNİN İNCELENMESİ Elif Bora 1, Özgül Gerçel 2, Hasan Ferdi Gerçel 1 1 Anadolu Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Kimya Mühendisliği
DetaylıTEST 1. Hücre Solunumu. 4. Aşağıda verilen moleküllerden hangisi oksijenli solunumda substrat olarak kullanılamaz? A) Glikoz B) Mineral C) Yağ asidi
1. Termometre Çimlenen bezelye tohumlar Termos Çimlenen bezelye tohumları oksijenli solunum yaptığına göre yukarıdaki düzenekle ilgili, I. Termostaki oksijen miktarı azalır. II. Termometredeki sıcaklık
DetaylıÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI
ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI 3. Endüstriyel Kirlenme Problemleri Yrd. Doç. Dr. Kadir GEDİK 3.1. Endüstriyel Atık Kaynak ve Türleri Endüstriyel faaliyetlerin asıl amacı; üretim yapmak Endüstriyel
DetaylıBitkide Fosfor. Aktif alım açısından bitki tür ve çeşitleri arasında farklılıklar vardır
Fosfor alımı ve taşınımı Kök hücreleri ve > Bitkide Fosfor ksilem özsuyunun P kapsamı > toprak çözeltisinin P kapsamı (100-1000 kat) P alımı aktif alım şeklinde gerçekleşir Aktif alım açısından bitki tür
DetaylıÇEVRE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ 0010020036 KODLU TEMEL ĠġLEMLER-1 LABORATUVAR DERSĠ DENEY FÖYÜ
DENEY NO: 5 HAVAANDIRMA ÇEVRE MÜHENDĠSĠĞĠ BÖÜMÜ Çevre Mühendisi atmosfer şartlarında suda çözünmüş oksijen ile yakından ilgilidir. Çözünmüş oksijen (Ç.O) su içinde çözünmüş halde bulunan oksijen konsantrasyonu
DetaylıBİYODİZEL BİYOETANOL BİYOGAZ
BİYODİZEL BİYOETANOL BİYOGAZ Prof. Dr. Bülent B KESKİNLER BİYODİZEL Biyodizel Üretim Prosesleri Kesikli (500-10000 ton/yıl) Yarı kesikli Sürekli (>30000 ton/yıl) 1. Homojen Kataliz a) Asit katalizör: H
DetaylıÖğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen
Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen ix xiii xv xvii xix xxi 1. Çevre Kimyasına Giriş 3 1.1. Çevre Kimyasına Genel Bakış ve Önemi
DetaylıZeyfiye TEZEL Mehmet KARACADAĞ
PROJENİN ADI: POLİMER KATKILI ASFALT ÜRETİMİNİN ARAŞTIRILMASI Zeyfiye TEZEL Mehmet KARACADAĞ ( Kimya Bilim Danışmanlığı Çalıştayı Çalışması 29 Ağustos-9 Eylül 2007) Danışman: Doç.Dr. İsmet KAYA 1 PROJENİN
DetaylıİÇİNDEKİLER 2
Özgür Deniz KOÇ 1 İÇİNDEKİLER 2 3 4 5 6 Elektrotlar Katalizörler Elektrolit Çalışma Sıcaklığı Karbon Nikel, Ag, Metal oksit, Soy Metaller KOH(potasyum hidroksit) Çözeltisi 60-90 C (pot. 20-250 C) Verimlilik
DetaylıBARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI II DERSİ AKIMLI VE AKIMSIZ KAPLAMALAR DENEY FÖYÜ
BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI II DERSİ AKIMLI VE AKIMSIZ KAPLAMALAR DENEY FÖYÜ Gelişen teknoloji ile beraber birçok endüstri alanında kullanılabilecek
DetaylıKanalizasyon Atıklarının Geri Dönüşümü Projesi (Antalya Tesisi)
Kanalizasyon Atıklarının Geri Dönüşümü Projesi (Antalya Tesisi) Hakkımızda Şirketimiz DEMİREKEN ENERJİ AŞ. 2012 yılından bu yana yenilenebilir enerji alanında yatırım yapmayı hedef olarak benimsemiştir.
DetaylıBİYOYAKITLAR ve ENERJİ TARIMI. Prof. Dr. Fikret AKINERDEM Yrd. Doç. Dr. Özden ÖZTÜRK S.Ü. Ziraat Fakültesi
BİYOYAKITLAR ve ENERJİ TARIMI Prof. Dr. Fikret AKINERDEM Yrd. Doç. Dr. Özden ÖZTÜRK S.Ü. Ziraat Fakültesi ENERJİ TARIMI VE ÜLKE GERÇEĞİ Canlılığın vazgeçilmezleri; enerji ve tarım: Devletin-varlığın, Bağımsızlığın,
DetaylıYanma Kaynaklı Kirleticiler
Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR Yanma Kaynaklı Kirleticiler Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Telefon: 0232 3017113-3017080 Faks: 0232 4530922 E-Mail: abayram@deu.edu.tr
DetaylıGAZLAR GAZ KARIŞIMLARI
DALTON KISMİ BASINÇLAR YASASI Aynı Kaplarda Gazların Karıştırılması Birbiri ile tepkimeye girmeyen gaz karışımlarının davranışı genellikle ilgi çekicidir. Böyle bir karışımdaki bir bileşenin basıncı, aynı
Detaylı