FEN BİLİMLERİ 1. Dönem

Transkript

1 TÜRİYE DE İ DEFA ATU FEN BİİMERİ 1. Dönem TAM ÖÇME ÖĞRETİCİ BO ETİNİ AZANIMARA TAM UYUMU ONU TESTERİ ÜNİTE TARAMA TESTERİ YAZIIYA HAZIRI SORUARI YARIYI VE YI SONU DEĞERENDİRME SINAVARI DİJİTA ÇÖZÜMER

2 UZAY ARAŞTIRMAARI ETİNİ - 1 Aşağıdaki cümlelerde bazı kelimeler boş bırakılmıştır. Verilen kavramları cümlelerdeki boşluklara yazarak bilgileri tamamlayınız. Gözlemevi (rasathane) Astronomi (gök bilimi) Uzay mekiği Yapay uydu Astronot Uzay sondası Uzay istasyonu Uydu Astronom Güneş sistemindeki gezegenlerden bazılarının çekiminde kalıp onların çevresinde dolanan gök cisimlerine... uydu denir. Uzay araştırmaları için uzaya giden bilim insanlarına... astronot denir. Askeri, bilimsel veya haberleşme amacıyla Dünya nın yörüngesine yerleştirilerek yörüngede dolanan uzay araçlarına... yapay uydu denir. Uzaya uydu yerleştirmek ve uzayla ilgili araştırmalar yapmak için kullanılan uzay aracına... uzay mekiği adı verilir. Astronotların uzun süre uzayda kalabilmelerini sağlayan uzay araçlarına... uzay istasyonu denir. Uzaktan kumandayla çalışan, fotoğraf çekme, toprak ve atmosfer analizi yapma gibi özellikleri bulunan, insansız uzay araçlarına... uzay sondası adı verilir. Evren ve içindeki gök cisimlerini inceleyen bilim dalına..., astronomi (gök bilimi) bu alanda çalışmalar yapan bilim insanlarına... astronom adı verilir. Teleskop gibi araçlar kullanılarak gökyüzünün gözlendiği yapılara... gözlemevi (rasathane) adı verilir. ETİNİ - 2 Aşağıda Türkiye nin uzaya gönderdiği uydulardan bazıları verilmiştir. Bu uyduların gönderilme amaçlarını kısaca açıklayınız. Türksat 1B:... Haberleşme uydusu Türksat 2A:... Haberleşme uydusu ve Türk TV yayınlarının başka ülkelerde izlenebilmesini sağlamak Türksat 3A:... Haberleşme uydusu, internet ve telefon erişimi sağlamak Türksat 4B:... İnternet hizmeti sağlamak GÖTÜR-2:... Askeri ve kamu kuruluşları için görüntü sağlamak GÖTÜR-1:... Türk Silahlı uvvetleri nin ihtiyacına yönelik istihbarat amaçlı görüntü elde etmek 7. Sınıf Fen Bilimleri 11

3 UZAY ARAŞTIRMAARI ETİNİ - 3 Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Uzay kirliliği nedir? Uzay kirliliğinin nedenlerini ve bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları kısaca yazınız.... Uzay araçlarından, uydulardan geriye kalan parçaların birikmesiyle oluşan kirliliktir. Roketlerin yakıt tankları,... işi biten yapay uydular vs. kirliliğe sebep olur. Bu maddeler ilerleyen yıllarda uzay araçlarına ya da uydulara... çarparak onlara zarar verebilir Teleskop nedir? Günümüzde kullanılan teleskop çeşitleri nelerdir? ısaca yazınız.... Gök cisimlerini gözlemek için kullanılan araçtır.... Radyo teleskop, aynalı teleskop, mercekli teleskop, uzay teleskobu Gözlemevlerinin kurulma yerleri seçilirken dikkat edilen hususlar nelerdir? ısaca açıklayınız.... Işık kirliliğinin olmadığı, şehir merkezlerinden uzak ve yüksek yerlere kurulur Uzay araştırmaları için geliştirilip günlük yaşantımızda da kullanılmaya başlanan ürünlere örnek veriniz.... Alüminyum folyo, streç film, tükenmez kalem, itfaiyecilerin giydiği yanmaz kıyafetler, teflon, diş teli ETİNİ - 4 Aşağıda teleskop çeşitlerinin resimleri verilmiştir. Resimlerin altlarına, teleskopların türlerini yazıp çalışma prensiplerini kısaca açıklayınız.... Radyo teleskop Çalışma prensibi:... Gök cisimlerinden yayılan elektromanyetik dalgaları yakalayıp kuvvetlendirerek görüntü... oluşturur.... Mercekli teleskop... Uzay teleskobu Çalışma prensibi:... Yapısındaki Çalışma prensibi: Atmosfer... engeli olmadan atmosferin dışından... mercekler sayesinde uzaktaki gök cisimlerini yakınlaştırıp büyütür.... görüntü elde edilmesini sağlar Bilfen Yayıncılık

4 UZAY ARAŞTIRMAARI ETİNİ - 5 Aşağıda uzay araştırmalarıyla ilgili geçmişten günümüze kadar yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verilmiştir. Verilen çalışmaları ait olduğu bilim insanı ya da medeniyetle eşleştirip tabloya yazınız. Bilgiler Bilim İnsanı/Medeniyet 1. İlk yıldız haritasını oluşturan medeniyet a. Yuri Gagarin 2. İlk teleskobu icat eden bilim insanı b. Çinliler yılında İstanbul Tophane de rasathane kuran bilim insanı c. Takiyüddin 4. Güneş merkezli teorisinde evrenin merkezine Dünya yı değil, Güneş i yerleştiren bilim insanı d. Hans ippershey (Hans iperşey) 5. Uzaya çıkan ilk bilim insanı e. Galileo 6. Ay ın ilk haritasını çıkaran bilim insanı f. Ali uşçu 7. Astronomide kullanılabilecek ilk teleskobu icat eden bilim insanı 8. Dünya nın herşeyin merkezi olduğu, Güneş in, Ay ın ve diğer gezegenlerin Dünya nın çevresinde döndüğü fikrini savunan bilim insanı g. Nicolaus Copernicus (Nikolas opernik) h. Batlamyus Bilgiler Bilim insanı / Medeniyet b d c g a f e h ETİNİ - 6 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (Y) Rasathanelerde yapılan gözlemlerde uzayın derinlikleri net olarak gözlemlenir. 2. (D) Teleskobun icadı, uzay araştırmalarının gelişmesini sağlamıştır. 3. (D) Galileo, uzay araştırmalarında kullanılabilecek ilk teleskobu icat eden bilim insanıdır. 4. (D) Radyo teleskop, mercekli teleskop ve aynalı teleskop yeryüzünden yapılan uzay araştırma ve gözlemlerinde kullanılır. 5. (D) Hubble uzay teleskobu atmosferin dışında olduğu için uzayın derinliklerini net olarak görüntüleyip kaydedebilmektedir. 6. (D) Astronom, uzay ile ilgili araştırmaları yeryüzünden yapan bilim insanıdır. 7. (D) ozmonot ya da astronot uzaya gitmek için eğitilen kişilere verilen isimdir. 8. (Y) Yuri Gagarin, Ay a ilk ayak basan kişidir. 9. (D) Ömrünü tamamlayan yapay uydular, işe yaramayan roket parçaları ve yakıt tanklarının oluşturduğu hurda yığını uzay kirliliğine sebep olmaktadır. 10. (D) Uzay kirliliğini engellemek için ömrü tükenen uydular ve uzay araçları Dünya ya düşürülebilir. 7. Sınıf Fen Bilimleri 13

5 UZAY ARAŞTIRMAARI ETİNİ - 7 Aşağıdaki bilgileri kullanarak bulmacayı çözünüz. 5 Soldan Sağa 1 1 A S T R O N O M 2 E 2 G Ö B İ İ M C İ A E S 3 İ U O 3 G Ö Z E M E V İ P A O 4 Y R 4 A İ U Ş Ç U İ D R Y 5 6 O A Y İ T S U H U B B E U Z A Y T E E S O B U T R İ R İ Ğ 6 N E I A R M S T R O N G İ S N A O G O M A P Yukarıdan Aşağıya İ R İ N 1. Uzay çalışmalarına katılmak üzere eğitilen kişi, uzay insanı 2. Teleskop yardımıyla gök cisimlerinin yapısını ve hareketlerini inceleyen bilim insanı 3. Uzayla ilgili araştırmaların yapılması için teleskopların ve diğer teknolojik araçların kullanıldığı yerler 4. Ay ın ilk haritasını çizen bilim insanı yılında Dünya nın yörüngesine oturtularak net gözlem yapılmasını sağlayan teleskop 6. Ay a ilk ayak basan astronot 1. Uzay araştırmalarında kullanılan temel araç 2. Astronomide kullanılabilecek ilk teleskobu icat eden bilim insanı 3. İşe yaramayan roket parçaları, işlevini kaybetmiş yapay uydular, uzay aracı atıkları ve yakıt tanklarının oluşturduğu hurda yığını 4. Elektromanyetik dalgaları yakalayıp kuvvetlendirerek gözlem yapılmasını sağlayan teleskop 5. Gök cisimlerinin yapısını ve hareketlerini inceleyen bilim dalı yılında uzaya çıkan ilk insan 14 Bilfen Yayıncılık

6 GÖ CİSİMERİ ETİNİ - 1 Aşağıdaki görselleri inceleyiniz. Görselleri verilen gök cisimlerinin isimlerini yazınız.... Bulutsu (Nebula)... ara delik... Güneş ETİNİ - 2 Aşağıdaki cümlelerde bazı kavramlar boş bırakılmıştır. Verilen kavramları, cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun şekilde yazarak bilgileri tamamlayınız. kuyruklu yıldız kara delik ışık yılı takımyıldız bulutsu yıldız gök cismi 1. Uzayda bulunan yoğun toz ve sıcak gazlardan oluşan yapıya... bulutsu adı verilir. 2. Uzayda bulunan, ışığı dahi çekebilen, ışık yaymayan, çok güçlü çekim gücüne sahip kozmik yapılara... kara delik denir. 3. Uzaydaki bulutsu adı verilen yüksek sıcaklıktaki yoğun gaz ve toz bulutlarının bir araya gelip sıkışmasıyla meydana gelen gök cisimlerine... yıldız adı verilir. 4. Dünya dan bakıldığında bir aradaymış gibi görünen yıldız topluluklarına... takımyıldız denir. 5. Gezegen, yıldız, uydu, meteor gibi yapılara genel olarak... gök cismi adı verilir. 6. Uzay araştırmalarında uzaklık birimi olarak kullanılan, ışığın bir yılda aldığı mesafeye... ışık yılı denir. 7. Yapısında donmuş hâlde buz, gaz ve toz bulunan, kirli kartopu adıyla da anılan gök cisimlerine... kuyruklu yıldız denir. 7. Sınıf Fen Bilimleri 17

7 GÖ CİSİMERİ ETİNİ - 3 Aşağıdaki tabloda gezegen ve yıldızlara ait özellikler karışık olarak verilmiştir. Özelliğin ait olduğu gök cismine karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. endiliğinden ısı ve ışık yayar. Yüzey sıcaklıkları çok yüksek değildir. Gökyüzünde yanıp sönen ışık noktaları şeklinde görülür. Özellik Gezegen Yıldız üresel şekle sahiptir. endiliğinden ısı ve ışık yaymaz. Gökyüzünde yanıp sönmeyen kesintisiz ışık noktası şeklinde görülür. Yüzey sıcaklığı çok yüksektir. Yüzey sıcaklığına göre; beyaz, mavi, sarı ve kırmızı renkte olur. Canlı olmamasına rağmen doğar, büyür ve ölür. Gökyüzündeki konumları zamanla değişir. Gökyüzündeki konumları sabittir. ETİNİ - 4 Aşağıdaki tabloda bazı gök cisimlerinin isimleri verilmiştir. Gök cisimlerinin çeşidine karar vererek ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Gök cismi Yıldız Gezegen Takımyıldız uyruklu yıldız Halley üçükayı Güneş Dünya Ikaye - Zhang uzey Tacı utup Yıldızı Mars Ejderha Hale - Bopp Orion (Avcı) Başak Büyükayı Jüpiter Çoban Satürn Uranüs 18 Bilfen Yayıncılık

8 GÖ CİSİMERİ ETİNİ - 5 Aşağıdaki şemada verilen soruları cevaplayınız. Nedir?... Yıldızlar, gaz ve toz bulutlarının... aralarındaki boşluklarla birlikte... oluşturduğu dev sistem Çeşitleri nelerdir? Sarmal... galaksiler Eliptik... galaksiler Düzensiz... galaksiler GAASİ Diğer adı nedir?... Gök ada Örnekleri nelerdir?... Samanyolu... Andromeda... Sombrero ETİNİ - 6 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) Gök adaların da içinde bulunduğu gök cisimlerinin tümü, aralarındaki boşluklarla birlikte evreni temsil eder. 2. (D) Dünya dışındaki evren parçasına uzay denir. 3. (Y) Uzaydaki yıldızların konumlarının değişmesi sırasında ışık yaymasına yıldız kayması denir. 4. (D) Güneş, gündüz saatlerinde gördüğümüz tek yıldızdır. 5. (Y) Yeryüzüne ulaşan gök cismi parçalarına meteor adı verilir. 6. (D) Gökyüzüne bakıldığında bir arada görünen yıldız kümesine takımyıldız denir. 7. (D) Günlük hayattaki burçlar birer takımyıldız örneğidir. 8. (Y) Meteorlara kirli kartopu da denir. 9. (D) Halley, Ikaye - Zhang en bilinen kuyruklu yıldızlardır. 10. (D) Gezegenler, yıldızlardan aldığı ışığı yansıtır. 11. (Y) Bulutsuz, açık bir gecede gökyüzüne bakıldığında yıldızların ışığı sürekli (kesintisiz) olarak gözlemlenir. 12. (Y) Işık yılı, uzaydaki zamanı belirtmek için kullanılan bir zaman birimidir. 13. (Y) Gök adaların hepsinin yapısı ve şekli aynıdır. 14. (D) ara delikler yakınında bulunan herşeyi çekebilen kozmik yapılardır. 15. (D) Bulutsu adı verilen yoğun toz ve gaz toplulukları zamanla bir araya gelip sıkışarak yıldızları oluşturur. 16. (Y) Yıldızların hepsinin sıcaklığı ve yaydığı ışık aynıdır. 7. Sınıf Fen Bilimleri 19

9 GÖ CİSİMERİ ETİNİ - 7 Aşağıdaki bilgileri kullanarak bulmacayı çözünüz. 3 1 G B U 2 1 T A I M Y I D I Z A A 4 2 U Y R U U Y I D I Z T A S A S U D E İ 3 R P A S 5 A T H A N E Y V İ U R 4 Y I I E D 6 G Ü N E Ş 5 S A M A N Y O U Soldan Sağa 1. Gökyüzüne bakıldığında bir arada görünen yıldız topluluğudur. 2. Yapısında donmuş hâlde buz, toz ve gaz bulunan, ısı ve ışık yaymayan gök cismidir. 3. Teleskop vb. gözlem araçları kullanılarak gökyüzü gözlemi yapılan yapılardır. 4. Uzay araştırmaları sırasında gök cisimleri arasındaki uzaklığı ifade etmek için kullanılan, ışık adı verilen birimdir. bilgisinde boş bırakılan yere yazılacak kelimedir. 5. Dünya nın içinde bulunduğu gök adadır. 6. Gündüzleri görebildiğimiz tek yıldızdır. Yukarıdan Aşağıya 1. Uzayda bulunan, çok yoğun toz ve yüksek sıcaklıktaki gazların oluşturduğu yapıdır. 2. Çevresindeki herşeyi kendine çeken, çok büyük çekim gücü olan kozmik yapılardır. 3. Güneş, diğer yıldızlar, bulutsular, gezegenler ve onların uydularının bir araya gelerek oluşturduğu dev sistemlerdir. 4. Gezegenlerin yörüngelerine yerleştirilen, askerî, bilimsel ve haberleşme amaçlarıyla kullanılan araçlardır. 5. Gök adaların da içinde yer aldığı gök cisimlerinin tümü ve aralarındaki boşlukların oluşturduğu yapıdır. 20 Bilfen Yayıncılık

10 YAZIIYA HAZIRI SORUARI Güneş Sistemi ve Ötesi 1. Aşağıdaki kavramların tanımını kısaca yazınız. Takımyıldız Gökyüzüne bakıldığında bir arada duruyor gibi görünen yıldız topluluğudur. Uzay istasyonu Astronotların uzayda kalarak araştırma yapmaları için kurulmuş yapılardır. Yapay uydu Askerî ve haberleşme amacıyla görüntü ve bilgi edinmek için uzaya gönderilen araçlardır. 2. Halley Sombrero Ejderha Ikaye - Zhang üçükayı Ay Güneş Samanyolu Neptün Andromeda Jüpiter utup yıldızı Yukarıda verilen gök cisimlerinin çeşidini yazınız. Halley: uyruklu yıldız İkaye Zhang kuyruklu yıldız Sombrero Andromeda Samanyolu Ejderha üçükayı Galaksi Takımyıldız Işık yılı Güneş utup yıldızı Yıldız Gök cisimleri arasındaki uzaklığı belirtmek için kullanılan uzaklık birimidir.??? 1 yılda aldığı yoldur. Ay Æ Uydu Jüpiter Neptün Gezegen Galaksi Yıldızlar, gaz ve tozlar, meteorlar ve gezegenlerden oluşan dev sistemdir. ara delik Her şeyi kendine çekebilecek kadar güçlü çekim etkisine sahip kozmik yapıdır. Teleskop Gök cisimlerini gözlemlemek için kullanılan araçtır. Astronom 3. Gezegen ve yıldız arasındaki farklardan dört tanesini yazınız. Gezegenler ısı ve ışık yaymaz yıldızlar ısı ve ışık kaynağıdır. Gezegenlerin konumları değişkendir yıldızlarınki sabit Yıldızlar doğar, büyük ve ölür. Gezegenlerin yüzey sıcaklıkları düşüktür, yıldızlarınki çok yüksektir. Yeryüzündeki gözlemevlerinden gökyüzü incelemeleri yapan bilim insanıdır. 7. Sınıf Fen Bilimleri 27

11 YAZIIYA HAZIRI SORUARI Güneş Sistemi ve Ötesi 4. Gözlemevlerinin inşa edileceği yer seçilirken dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? ısaca açıklayınız. Işık kirliliği olmayan yerlere inşa edilmeli. Şehir merkezlerinden uzak ve yüksek yerlere inşa edilir. 7. Ali uşçu, Nicolaus Copernicus, Galileo Yukarıda ismi verilen bilim insanlarının uzay araştırmalarına katkı sağlayan çalışmalarını yazınız. Ali uşçu: Ay ın ilk haritasını çizen kişidir. Nicolous Copernicus Güneş in merkezde ve gezegenlerin onun çevresinde dolandığını ileri süren bilim insanıdır. Galileo: Uzay araştırmalarında kullanılabilecek ilk teleskobu icat etmiştir. 5. Aşağıdaki bilim insanlarının uzay çalışmalarına yaptığı katkıları yazınız. Yuri Gagarin :... Uzaya giden ilk kişi Neil Armstrong : Ay a... ayak basan ilk insan Edvin Hubble :... Galaksileri gözlemleyen ilk bilim insanı Hans ippershay :... İlk teleskobu icat eden kişi 6. Uzay kirliliğinin nedenlerini ve bunu engellemek için alınabilecek önlemleri yazınız. Araştırmalarda kullanılan araçların parçaları, ömrünü tamamlayan yapay uydular vs. kirliliği oluşturur. Uzay kirliliğini oluşturan maddeler kontrollü olarak yeryüzüne düşürülebilir. 8. Uzay araştırmalarında kullanılan teleskop çeşitlerinin isimlerini yazınız. Radyo teleskop Mercekli teleskop Aynalı teleskop Uzay teleskobu 28 Bilfen Yayıncılık

12 HÜCRE ETİNİ - 1 Aşağıdaki modellerin hangi hücre tipine ait olduğunu ve oklarla gösterilen temel kısımların isimlerini yazınız. Hücre duvarı... Hücre zarı... Çekirdek... Sitoplazma... Hücre zarı... Sitoplazma... Çekirdek Bitki hücresi... Hayvan hücresi ETİNİ - 2 Aşağıda hücrenin yapısında bulunan kısımlar ve bazı organellerin görevleri verilmiştir. Görevi verilen yapıların isimlerini yazınız. Yapının görevi Hücreye şekil verir, hücre ile dış ortam arasında madde alış verişi yapar. Hücre içinde madde taşınmasını sağlar. Hücredeki yaşamsal faaliyetler için gerekli enerjiyi üretir. Yapısında bulunan organellerde yaşamsal faaliyetler gerçekleşir. Fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. Salgı maddelerini üretir, paketler ve gerekli yerlere gönderir. Hücrenin yönetim merkezidir, kalıtsal maddeyi taşır. Yapının adı Hücre zarı Endoplazmik retikulum Mitokondri Sitoplazma loroplast Golgi aygıtı Çekirdek ETİNİ - 3 Aşağıda bitki ve hayvan hücresinde bulunan organeller karışık olarak verilmiştir. Organelleri bulundukları hücrelere yazınız. kloroplast sentrioller golgi aygıtı mitokondri koful ribozom endoplazmik retikulum lizozom Hayvan Hücresi Sentrioller... Golgi aygıtı... Mitokondri, koful, lizozom... Endoplazmik retikulum... oful... Bitki Hücresi loroplast... Golgi aygıtı... Mitokondri... izozom... Endoplazmik retikulum... oful 7. Sınıf Fen Bilimleri 31

13 HÜCRE ETİNİ - 4 Hücrenin yapısı ile ilgili bazı gelişmeler aşağıda karışık olarak verilmiştir. Bu gelişmeleri kronolojik olarak sıralayıp numaralandırınız Antonie Van eeuwenhoek canlı bir hücreyi gözlemlemeyi başaran ilk insandır. Brown 1833 te orkide hücrelerinin çekirdeğini gözlemlemeyi başarmıştır. olliker, mitokondriyi gözlemlemiştir. 1 5 Robert Hooke, ölü mantar hücrelerinin hücre duvarlarını gözlemlemeyi başarmıştır. İçi boş bu odacıklara hücre adını vermiştir. Siemens, elektron mikroskobunu keşfetmiştir. Bundan sonra hücre ile ilgili çalışmalar oldukça hız kazanmıştır. ETİNİ - 5 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D harfi, yanlış ise Y harfi yazınız. 1. (D) Canlıları oluşturan en küçük yapı birimine hücre denir. 2. (Y) Bütün canlılar çok hücrelidir. 3. (D) Hayvan hücresi dıştan içe; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç kısımdan oluşur. 4. (Y) Hücre zarı cansızdır. 5. (D) Hücre duvarı (çeperi) sadece bitki hücrelerinde bulunur. 6. (D) Hücre içindeki büyük molekülleri parçalayan organel lizozomdur. 7. (Y) Sentrioller hücre için gerekli enerjiyi üretir. 8. (D) Mitokondri hem bitki hem de hayvan hücresinde bulunur. 9. (Y) Çekirdek, hücredeki yaşamsal olayları yönetir ve tüm hücrelerde bulunur. 10. (Y) Amip ve öglena ilkel hücre yapısına sahip canlılardır. 11. (D) Çok hücreli canlılarda benzer yapıdaki hücreler bir araya gelerek dokuları oluşturur. 12. (D) Benzer dokular birleşip organı, organlar bir araya gelerek sistemi, sistemler birleşerek organizmayı oluşturur. 13. (Y) Bitki hücresinin şekli yuvarlak, hayvan hücresinin şekli ise köşelidir. 14. (D) Bitki hücresindeki kofullar büyük ve az sayıda, hayvan hücresindeki kofullar ise küçük ve çok sayıdadır. 15. (D) loroplast, sadece bitki hücresinde bulunur. 32 Bilfen Yayıncılık

14 HÜCRE ETİNİ - 6 Aşağıda, hücrede bulunan organellerin modelleri ve görevleri karışık olarak verilmiştir. Verilen görevleri, ait oldukları modellerin altındaki boşluklara yazınız. 1 2 e b 3 4 g f 5 6 c a 7 8 h d Organellerin Görevleri: a. Hücre bölünmesinde görevlidir. e. Enerji üretir. b. Hücredeki fazla ve atık olan maddeleri depolar. f. Fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. c. Hücre içi sindirim yapar. g. Salgı üretir, paketler ve gerekli yerlere gönderir. d. Protein sentezler. h. Hücre içinde madde taşınmasını sağlar. 7. Sınıf Fen Bilimleri 33

15 HÜCRE ETİNİ - 7 Aşağıda verilen bilgileri kullanarak bulmacayı çözünüz. 2 S 4 1 Ç E İ R D E S T E O R O P A S T H Ü C R E Z A R I 3 P İ Z O Z O M 3 İ N T R İ 5 G O İ Z T O G B M 5 O F U İ O A A Z O Y O N G M 6 H Ü C R E D U V A R I R T İ I Soldan Sağa: 1. Gelişmiş hücrelerde bulunan ve hücreyi yöneten yapı 2. Sadece bitki hücrelerinde bulunan ve fotosentez yaparak besin ve oksijen üreten organel 3. Hücre içindeki büyük molekülleri parçalayan organel 4. Tüm hücrelerde bulunan, hücreye şekil vererek dış etkilerden koruyan yapı 5. Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıda bulunan organel 6. Sadece bitki hücresinde bulunan, cansız ve tam geçirgen yapı Yukarıdan Aşağıya: 1. Bütün hücrelerde bulunan ve protein sentezinde görevli olan organel 2. Hücre zarı ve çekirdek arasını dolduran, yarı saydam ve akışkan olan yapı 3. Hücrenin ihtiyacı olan enerjiyi üreten organel 4. Sadece hayvan hücresinde bulunan ve hücre bölünmesinde görevli olan organel 5. Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan ve salgı üretip paketleyen organel 34 Bilfen Yayıncılık

16 MİTOZ ETİNİ - 1 Aşağıdaki bilgilerden doğru olanların önüne D, yanlış olanların önüne Y yazınız. 1. (D) Hücreler belli bir büyüklüğe ulaştığında bölünür. 2. (D) Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülür. 3. (D) Hücre bölünmeleri büyüme, gelişme, onarım ve üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. 4. (Y) Bütün canlıların kromozomlarında bulunan genler aynı özelliktedir. 5. (D) Canlıların vücut hücrelerindeki kromozom sayısı 2n ile gösterilir. 6. (D) Canlıların kromozom sayısı ile gelişmişliği arasında bir ilişki yoktur. 7. (D) Mitoz sonucunda oluşan hücreler birbirinin aynı kalıtsal bilgilere sahiptir. 8. (D) Mitoz, vücut hücrelerinde gerçekleşir. 9. (Y) Mitoz sonucunda dört hücre oluşur. 10. (D) Mitoz, birbirini takip eden evrelerden oluşur. ETİNİ - 2 Bazı canlıların kromozom sayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo ile ilgili soruları cevaplayınız. Tür İnsan At Eğrelti otu öpek Denizyıldızı romozom sayısı (2n) Moli balığı Güvercin eçi 1. Tabloda yazan 2n neyi ifade eder? Vücut... hücrelerindeki bir çift kromozomu ifade eder. 2. romozom sayısı ile canlının gelişmişliği arasında bir ilişki var mıdır? Nedenini kısaca açıklayınız. Yoktur.... Eğrelti otu çiçeksiz bitkidir fakat 500 kromozomu vardır. İnsan en gelişmiş canlıdır. 46 kromozoma sahiptir. 3. İnsanın deri hücresinde kaç kromozom bulunur? öpeğin bir tane mide hücresi mitoz geçirdiğinde kaç hücre oluşur?... 2 tane 5. Güvercinin bir hücresinin mitoz geçirmesi sonucu oluşan hücrelerden her birinde kaç kromozom bulunur? Sınıf Fen Bilimleri 39

17 MİTOZ ETİNİ - 3 Aşağıda hayvan hücresinde gerçekleşen mitoz bölünme sırasında gözlemlenen evreler verilmiştir. Harflerle verilen evreleri gerçekleşme sırasına göre aşağıdaki tabloya yazınız. M N P R Gerçekleşme sırası Evreler M R N P ETİNİ - 4 Mitoz sırasında gerçekleşen olaylar aşağıda karışık olarak verilmiştir. Olayları gerçekleşme sırasına göre aşağıdaki tabloya yazınız. Gerçekleşme sırası Olaylar b d a e f c a. romozomlar hücrenin ekvator bölgesinde yer alır. b. DNA kendini eşler ve DNA miktarı iki katına çıkar. c. Sitoplazma bölünmesi gerçekleşir ve iki hücre oluşur. d. alıtsal bilgiyi taşıyan yapı kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur, kromozomlar belirgin hâle gelir. e. romozomu oluşturan parçalar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir. f. Çekirdek zarı yeniden oluşmaya başlar ve kromozomlar çözülerek çekirdek içine dağılır. 40 Bilfen Yayıncılık

18 MİTOZ ETİNİ - 5 Aşağıdaki tabloda verilen olayların büyüme-gelişme, üreme ya da onarım olduğuna karar vererek ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Olaylar Büyüme - Gelişme Üreme Onarım ertenkelenin kopan kuyruğunun yeniden oluşması Bira mayasının tomurcuklanması Hastalık yapıcı bakterinin vücutta bölünmesi Söğüt dalının toprağa dikilmesiyle yeni söğüt bitkisinin oluşması ırılan kemiğin iyileşmesi Embriyodan önce fetüs ardından bebeğin oluşması Fasulye tohumunun çimlenerek genç bitkiyi oluşturması Ameliyat yarasının iyileşmesi Civcivin tavuk olması Amibin bölünmesi ETİNİ - 6 Hayvan hücresinde gerçekleşen mitoz bölünme sırasında gözlemlenen evreler aşağıda verilmiştir. Modelleri inceleyerek gösterilen evrelerde gerçekleşen olayları kısaca yazınız. Modeller Gerçekleşen olaylar romozomu oluşturan parçalar ayrılıp zıt kutuplara çekilir. İğ iplikleri oluşmaya başlar. romozomlar belirginleşir. Çekirdek zarı kaybolur. Çekirdek zarı oluşmaya başlar. Sitoplazma boğumlanır. romozomlar hücrenin ortasına dizilir. DNA kendini eşler. Sentrioller eşlenir. 7. Sınıf Fen Bilimleri 41

19 MİTOZ ETİNİ - 7 Aşağıda verilen hücre modellerini inceleyiniz ve modellerle ilgili soruları cevaplayınız. 1. Hücredeki kromozom sayısı kaçtır?... 4 Bu hücre arka arkaya 2 kez mitoz geçirdiğinde oluşacak hücre sayısı ve yeni hücrelerdeki kromozom sayısı kaçtır?... 4 hücre oluşur. 4 kromozom bulunur. 2. Mitoz sonucunda oluşmuş bu hücrenin kromozom sayısı kaçtır?... 4 Bu hücre yeterli bölünme olgunluğuna ulaşıp 1 kez mitoz geçirdiğinde kaç hücre oluşur?... 2 tane ETİNİ - 8 Aşağıdaki modeli inceleyiniz. Modelle ilgili bilgilerde boş bırakılan yerlere uygun kavramları yazarak bilgileri tamamlayınız. Ana hücre 2n = 30 kromozom Mitoz Mitoz M N hücresinin kromozom sayısı ve hücrelerinin kalıtsal bilgileri... aynıdır. hücresinin kalıtsal yapısı ile ana hücreninki... aynıdır. ve hücrelerinin organel sayıları... farklı olabilir. M hücresinin kromozom sayısı ile ana hücrenin kromozom sayısı... aynıdır. M ve N hücrelerinin kromozom sayıları... aynıdır. 42 Bilfen Yayıncılık

20 MAYOZ ETİNİ - 1 Aşağıdaki bilgilerden doğru olanların önüne D, yanlış olanların önüne Y yazınız. 1. (Y) Mayoz bölünme tüm canlılarda görülür. 2. (Y) Mayoz bölünme sırasında DNA, kendini iki kez eşler. 3. (D) Mayoz bölünme türün kromozom sayısının nesiller boyu sabit kalmasını sağlar. 4. (D) Mayoz bölünme, eşeyli üremenin temel olaylarından biridir. 5. (Y) Homolog kromozomlar arasında gerçekleşen parça değişimi mayoz II de görülür. 6. (D) Yumurta, sperm ve polen hücreleri mayoz sonucunda oluşur. 7. (Y) Bir hücre arka arkaya mayoz bölünme geçirebilir. 8. (Y) Üreme organlarındaki büyüme, gelişme ve onarım mayoz bölünme ile gerçekleşir. 9. (D) Mayoz sonucunda genetik yapıları farklı 4 hücre oluşur. 10. (D) Mayoz sonucunda oluşan üreme hücreleri döllenmeye katılarak eşeyli üremeyi sağlar. ETİNİ - 2 Aşağıda 2n=4 kromozomlu bir hücrenin mayoz bölünmesi sırasında gerçekleşen evrelerden bazıları karışık olarak verilmiştir. Evreleri, gerçekleşme sırasına göre numaralandırınız Sınıf Fen Bilimleri 47

21 MAYOZ ETİNİ - 3 Aşağıdaki tabloda bazı hücre çeşitleri numaralı kutucuklarda verilmiştir. utucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız. Yumurta hücresi 1 Sperm ana hücresi 2 Polen hücresi Polen ana hücresi 4 Yumurta ana hücresi 5 Sperm hücresi Hangisi ya da hangileri mayoz bölünme geçirir?... 2, 5, 4 2. Hangisi ya da hangileri mayoz sonucunda oluşan hücredir?... 1, 3, 6 3. Hangisi ya da hangileri n kromozomludur?... 1, 3, 6 4. Hangisi ya da hangilerinde iki takım kromozom bulunur?... 2, 4, 5 5. Hangisi ya da hangileri döllenmeye katılır?... 1, 3, 6 6. Hangisi ya da hangileri 2n kromozomludur?... 2, 4, 5 7. Hangisi ya da hangilerinin kalıtsal yapısı, kendisini oluşturan hücreninkinden farklıdır?... 1, 3, 6 ETİNİ - 4 Aşağıda modeli verilen olay ile ilgili soruları cevaplayınız. Olayın adı nedir?... Parça değişimi Canlılar için önemi nedir?... alıtsal çeşitlilik sağlar.... Hangi hücre bölünmesi sırasında gerçekleşir?... Mayoz 48 Bilfen Yayıncılık

22 MAYOZ ETİNİ - 5 Aşağıdaki modelleri inceleyiniz ve modelle ilgili soruları cevaplayınız. Dişi birey 2n Mayoz I Erkek birey 2n Mayoz I n n n n Mayoz II Mayoz II n n n n M n n n n P ve hücrelerinin adlarını yazınız. :... Yumurta ana hücresi :... Sperm ana hücresi M hücresinin kalıtsal yapısı, hücresininki ile aynı mıdır? Neden?... Farklıdır. Çünkü parça değişimi olduktan sonra oluşmuştur. P ile gösterilen hücrelerin ismini yazınız.... Sperm ETİNİ - 6 Aşağıdaki şemada insanlarda üreme, büyüme ve gelişme aşamaları gösterilmiştir. Şemada numaralarla gösterilen zaman aralıklarında gerçekleşen olayların adlarını yazınız Mayoz 6 Çocuk Döllenme Dişi Erkek 1 1 Bebek Mitoz 4... Mitoz 2 Zigot 3 Embriyo 5... Mitoz 6... Mitoz 7. Sınıf Fen Bilimleri 49

23 MAYOZ ETİNİ - 7 Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Mayozun canlılar için önemi nedir? Mayoz gerçekleşmeseydi ne olurdu? ısaca açıklayınız. Eşeyli üreyen canlılarda kromozom sayısının nesiller boyu sabit kalmasını sağlar. Mayoz gerçekleşmeseydi her döllenme sonucunda türün kromozom sayısının 2 katına sahip yeni tür oluşurdu. 2. Mayoz hangi canlılarda gerçekleşir? Eşeyli üreyen canlılarda 3. Mayoz, vücudumuzda yaşamımızın hangi dönemlerinde gerçekleşir? Ergenlik döneminde başlar, belli bir dönem devam eder. ETİNİ - 8 Aşağıdaki tabloda verilen özelliklerin ait olduğu hücre bölünmesine karar vererek ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Mitoz Özellikler Mayoz Üreme ana hücrelerinde görülür. Oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücre ile ve birbirleriyle aynıdır. Homolog kromozomlar arasında parça değişimi gerçekleşir. alıtsal çeşitlilik sağlar. Eşeysiz üremeyi sağlar. Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. romozom sayısı yarıya iner. Sonucunda 2 hücre oluşur. Eşeyli üreyen canlılarda türün kromozom sayısının nesiller boyu sabit kalmasını sağlar. Çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yaraların onarılmasını sağlar. Vücut hücrelerinde görülür. 50 Bilfen Yayıncılık

24 YAZIIYA HAZIRI SORUARI Hücre ve Bölünmeler 1. «p Yukarıdaki hücre modelinin hangi hücreye ait olduğunu ve sembollerle gösterilen kısımların isimlerini yazınız. Modelin ait olduğu hücre:... Bitki hücresi 3. Bitki ve hayvan hücresi arasındaki farklardan dört tanesini yazınız. Bitki hücresinin şekli köşeli, hayvan hücresininki yuvarlaktır. Bitki hücresinde kofullar büyük ve az, hayvan hücresinde küçük ve çoktur. Bitki hücresinde sentrioller bulunmaz. Hayvan hücresinde hücre duvarı bulunmaz. «:... Hücre duvarı :... Hücre zarı :... Çekirdek p :... Sitoplazma 4. Doku, Sistem, Organ, Hücre, Çekirdek, Organizma kavramlarını basitten karmaşığa doğru sıralayınız. Çekirdek Hücre Doku Organ Sistem Organizma 2. Organelin adı: loroplast Bulunduğu hücreler:... Bitki Organelin görevi:... Fotosentez yapmak... Organelin adı: Mitokondri Bulunduğu hücreler:... Bitki ve hayvan Organelin görevi:... Enerji üretmek Aşağıda görevleri verilen organellerin isimlerini yazınız. Hücre içinde madde taşınmasını sağlar Endoplazmik retikulum Hücredeki salgıları üretir.... Golgi... aygıtı Hücrenin yapı maddesi olan proteini sentezler.... Ribozom Atık ve fazla maddeleri depolar.... oful... Hücrede bulunan bazı organeller için hazırlanan yukarıdaki kartlarda boş bırakılan yerleri doldurunuz. 7. Sınıf Fen Bilimleri 63

25 YAZIIYA HAZIRI SORUARI Hücre ve Bölünmeler 6. Mitoz bölünme sırasında gerçekleşen evrelerin modelleri aşağıda numaralarla gösterilmiştir Mayoz bölünmenin canlılar için önemi nedir? Eşeyli üreyen canlılarda türün kromozom sayısının nesiller boyu sabit kalmasını sağlar. 4 5 Evrelerin gerçekleşme sırasını yazınız Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farklardan 5 tanesini yazınız. Mitoz vücut hücrelerinde, mayoz üreme ana hücrelerinde gerçekleşir. Mitoz sonucunda 2, mayoz sonucunda 4 hücre oluşur. Mitoz kalıtsal çeşitlilik sağlamaz. Mitoz zigot oluşumunda başlar ölene kadar devam eder, mayoz ergenlikte başlar belli bir dönem sürer. Mitozda parça değişimi olmaz. 7. Mitoz ile gerçekleşen olayları yazınız. Büyüme ve gelişme Yaraların iyileşmesi, onarım Eşeysiz üreme 11. Mayozun canlılarda kalıtsal çeşitliliği oluşturmasına neden olan olayları yazınız. Mayoz I sırasında gerçekleşen parça değişimi ve homolog kromozomların ayrılması 8. Deri hücresinde 40 kromozom bulunan bir canlının bu hücresi mitoz geçiriyor. Buna göre oluşacak hücre sayısını ve hücrelerdeki kromozom sayısını yazınız. 2 tane hücre 40 kromozom 12. İnsanda mayoz sonucunda oluşan hücrelerin kromozom sayısı kaçtır? n = 23 kromozom 64 Bilfen Yayıncılık

26 ÜTE VE AĞIRI ETİNİ - 1 Aşağıda bazı tanımlar ve tanımlara ait kavramlar karışık olarak verilmiştir. Tanımları kavramlarla eşleştirip tabloya yazınız. Tanımlar avramlar 1. Değişmeyen madde miktarıdır. a. Ağırlık 2. Ağırlığı ölçmek için kullanılan araçtır. b. ilogram 3. Madde miktarına etki eden yerçekimi kuvvetidir. c. Dinamometre 4. ütle birimi olarak kullanılır. d. ütle 5. Ağırlığın birimidir. e. Eşit kollu terazi 6. ütleyi ölçmek için kullanılır. f. Newton Tanımlar avramlar d c a b f e ETİNİ - 2 Aşağıdaki ölçüm aletlerinde gözlemlenen sonuçları inceleyip düzeneklerle ilgili soruları cevaplayınız. (1 kg kütleli cisme Dünya nın uyguladığı çekim kuvveti 10N dir.) 1 kg a. cisminin kütlesi kaç kilogramdır? kg b. Düzenekteki ölçüm aletinin adı nedir? Eşit kollu terazi... c. cisminin Dünya daki ağırlığı kaç Newton dur? X b. X cisminin ağırlığı kaç Newton dur? 8... c. Y cisminin ağırlığı kaç Newton dur? Y 1. ölçüm a. Düzenekteki ölçüm aletinin adı nedir? Dinamometre ölçüm a. cisminin kütlesi kaç kilogramdır? 5... b. 2. ölçümde kullanılan ölçüm aleti cisminin hangi niceliğini ölçmektedir? Ağırlık... 5 kg c. 2. ölçümde, ölçüm aletinin gösterdiği değer kaçtır? 50 N Sınıf Fen Bilimleri 67

27 ÜTE VE AĞIRI ETİNİ - 3 Eşit kollu terazi ve dinamometre ile yapılan bazı ölçümlerle ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor. Bilgileri kullanarak ölçümlerle ilgili soruları cevaplayınız kg Deniz seviyesinde yapılan ölçümde cisminin kütlesi 2 kg olarak ölçülüyor. cisminin deniz seviyesindeki ağırlığı kaç N dir?... 20N Eşit kollu terazi deniz seviyesinden yükseklere çıkarıldığında cisminin kütlesi nasıl değişir?... Değişmez cismi deniz seviyesinden yükseklere çıkarıldığında cismin ağırlığı nasıl değişir?... Azalır Ekvatorda yapılan şekildeki ölçümde X cisminin ağırlığı 12N olarak ölçülüyor. X Dinamometre ekvatordan kutuplara götürüldüğünde dinamometrenin gösterdiği değer nasıl değişir?... Artar X cismi ekvatordan kutuplara götürüldüğünde cismin kütlesi nasıl değişir?... Değişmez Deniz seviyesinde yapılan şekildeki ölçümde cisminin ağırlığı 10N olarak ölçülüyor. cisminin kütlesi kaç kilogramdır?... 1 kg Dinamometre deniz seviyesinden yükseklere götürüldüğünde dinamometrenin gösterdiği değer nasıl değişir?... Azalır 68 Bilfen Yayıncılık

28 ÜTE VE AĞIRI ETİNİ - 4 ütle ve ağırlık ile ilgili aşağıdaki bilgilerde bazı kavramlar boş bırakılmıştır. Bilgilerdeki boşluklara artar, azalır ya da değişmez kelimelerinden uygun olanı yazarak bilgileri tamamlayınız. 1. Dağın zirvesinden deniz seviyesine inildikçe bir cismin kütlesi... değişmez 2. Ekvatordan kutuplara gidildikçe bir cismin ağırlığı... artar 3. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça bir cismin ağırlığı... azalır 4. utuplardan ekvatora gidildikçe bir cismin kütlesi... değişmez 5. Ucuna bir cisim asılan dinamometre kutuplardan ekvatora getirildiğinde dinamometrenin gösterdiği değer... azalır 6. efesinde bir cisim bulunan eşit kollu teraziyle deniz seviyesinde ölçüm yapılıp daha sonra dağın zirvesinde ölçüm yapıldığında terazide gözlemlenen değer... değişmez 7. Dinamometre ucuna asılan bir cisim Ay a götürüldüğünde dinamometrenin gösterdiği değer... azalır 8. Eşit kollu terazi ile Dünya daki kütlesi ölçülen bir cisim Ay a götürüldüğünde terazinin gösterdiği değer... değişmez ETİNİ - 5 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (Y) Değişmeyen madde miktarına ağırlık denir. 2. (D) Ağırlık, dinamometre ile ölçülür. 3. (D) ütlenin birimi kilogram ya da gram olarak kullanılır. 4. (D) Ağırlık, cismin kütlesine etki eden yerçekimi kuvvetidir. 5. (D) ütle, eşit kollu terazi ile ölçülür. 6. (Y) Bir cismin ağırlığı bulunduğu yere göre değişmez. 7. (D) Ağırlığın birimi Newton dur. 8. (D) Ağırlık, daima yerin merkezine doğru etki eden bir kuvvettir. 9. (D) Bir cismin Dünya daki ağırlığı, Ay daki ağırlığının 6 katıdır. 10. (Y) Cisme etki eden yerçekimi kuvveti arttığında cismin ağırlığı azalır. 11. (Y) Dünya daki ağırlığı 60N olan bir cismin Ay daki ağırlığı 6N dir. 12. (D) Uzay boşluğunda çekim olmadığı için ağırlık sıfırdır. 7. Sınıf Fen Bilimleri 69

29 ÜTE VE AĞIRI ETİNİ - 6 Verilen bilgileri kullanarak aşağıdaki bulmacayı çözünüz. 2 N E 3 1 W A 4 6 D T R G 1 E Ş İ T O U T E R A Z İ N N A A A R M O M G O 2 A Ğ I R I M 5 4 A Z A I R E D M 3 Ü T E E R Ğ 5 Y E R Ç E İ M İ Ş M E Z Yukarıdan Aşağı 1. Ağırlığı ölçmek için kullanılan araç 2. Ağırlığın birimi 3. Ekvatordan kutuplara gidildikçe bir cismin ağırlığı... cümlesinde boş bırakılan yere yazılması gereken kelime 4. ütlenin birimlerinden biri 5. Bir cismin kütlesi, bulunduğu yere göre... cümlesinde boş bırakılan yere yazılması gereken kelime 6. ütlenin birimlerinden biri Soldan Sağa 1. ütleyi ölçmek için kullanılan araç 2. Bir cismin kütlesine etki eden yerçekimi kuvveti 3. Değişmeyen madde miktarı 4. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça bir cismin ağırlığı... cümlesinde boş bırakılan yere yazılması gereken kelime 5. Ağırlık, kütleye etki eden... kuvvetidir. cümlesinde boş bırakılan yere yazılması gereken kelime 70 Bilfen Yayıncılık

30 h İŞ ETİNİ - 1 Aşağıdaki düzeneklerde yapılan işleri (W 1, W 2 ) karşılaştırarak aralarındaki ilişkiyi yazınız. (Sürtünmeler önemsizdir.) 1. F 2. x W1 W1 W2 F W2 G G 2x... W 2 > W 1... W 1 = W 2 3. F 4. W1 x W1 W2 2F W2 G G x... W 2 > W 1... W 1 > W h G h W1 2h h W1 W2 G h G G W2 h... W 2 > W 1... W 1 > W 2 7. Sınıf Fen Bilimleri 73

31 İŞ ETİNİ - 2 Aşağıdaki durumlardan fiziksel anlamda iş yapılan örnekleri işaretleyiniz. Market arabasını iterek alışveriş yapan adam Elindeki çantayı sallamadan düz yolda yürüyen çocuk Elindeki siparişlerle merdiven çıkan sipariş elemanı Bebek arabasını tutan kadın Yerdeki kiremitleri çatıya çıkaran vinç Sırt çantasıyla okul koridorunda yürüyen öğrenci Hediye paketlerini tutan mağaza görevlisi Duvarı iten çocuk Elindeki tepsiyi sallamadan çay dağıtan garson Dağa tırmanan dağcı Daldan yere düşen elma İçindeki turistlerle birlikte yerden yükselen uçan balon itaplığın ikinci rafındaki kitabı dördüncü rafa koyan öğrenci Yerdeki tuğlayı duvarın üstüne koyan işçi ETİNİ - 3 Fiziksel anlamda yapılan işin bağlı olduğu faktörleri incelemek için aşağıdaki düzenekler hazırlanmıştır. Düzenekleri inceleyip düzeneklerle ilgili soruları cevaplayınız. Deney 1 I. II. 4N 2N 5 m 5 m Sürtünmelerin önemsenmediği yatay düzlemlerde bulunan özdeş cisimlerle hazırlanan düzenekler şekildeki gibidir. Deney ile doğruluğu test edilen hipotezi yazınız. Uygulanan kuvvet arttıkça yapılan iş artar. Deneyin değişkenlerini yazınız. Bağımsız değişken: uvvetin büyüklüğü Bağımlı değişken: İşin büyüklüğü ontrol edilen değişken: Alınan yol Deney 2 I. 1N II. 1N 1 m 2 m Sürtünmesiz yatay düzlemdeki özdeş cisimlerle hazırlanan düzenekler şekildeki gibidir. Deney ile doğruluğu test edilen hipotezi yazınız. Alınan yol arttıkça yapılan iş artar. Deneyin değişkenlerini yazınız. Bağımsız değişken: Alınan yolun uzunluğu Bağımlı değişken: İşin büyüklüğü ontrol edilen değişken: Uygulanan kuvvetin büyüklüğü 74 Bilfen Yayıncılık

32 UVVET, İŞ VE ENERJİ ETİNİ - 1 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) Bir cisme hareket doğrultusuna dik olarak etki eden kuvvet fiziksel anlamda iş yapmaz. 2. (D) Hareket eden cisimlerin sahip olduğu kinetik enerji, cismin kütlesine ve süratine bağlıdır. 3. (Y) Cismin yüksekliğinden dolayı sahip olduğu enerjiye esneklik potansiyel enerjisi denir. 4. (D) Bir yayın sıkışma veya gerilme miktarı fazla ise yayın esneklik potansiyel enerjisi de fazla olur. 5. (Y) Yayın esneklik potansiyel enerjisi, yayın esneklik özelliğine bağlı değildir. 6. (Y) Gerilmiş bir yayda depolanan çekim potansiyel enerjisi, ok yaydan fırladığında kinetik enerjiye dönüşür. 7. (D) Doğada enerji yok olmaz, yoktan var edilemez, bir enerji başka bir enerji türüne dönüşür. 8. (D) Ağırlıkları aynı olan iki cisimden yüksekte duran cismin çekim potansiyel enerjisi daha büyüktür. 9. (D) Balkonda duran saksı, çekim potansiyel enerjisine sahiptir. Bu enerji, saksının aşağı düşmeye başlamasıyla birlikte kinetik enerjiye dönüşür. 10. (D) Tarihte kullanılan mancınık isimli alette, yayların esneklik potansiyel enerjisinden yararlanılmıştır. 11. (D) Bir cismin yüksekliği artırıldığında yerçekimi kuvvetine karşı iş yapılmış olur. 12. (Y) Aynı yükseklikte duran ağırlıkları farklı iki cisimden ağırlığı fazla olan cismin çekim potansiyel enerjisi daha azdır. ETİNİ - 2 Aşağıda verilen örneklerdeki cisimlerin sahip olduğu enerji türlerini yazınız. unaparkta dolanan oyuncak tren Havaalanından yükselen uçak Dalda duran elma Gerilmiş yay... inetik inetik... + Çekim potansiyel... Çekim potansiyel... Esneklik potansiyel Üzerinde çocukların zıpladığı trombolin Pistte yarışan araba Duvarda asılı tablo Masada duran saksı... Esneklik potansiyel... inetik... Çekim potansiyel... Çekim potansiyel 7. Sınıf Fen Bilimleri 77

33 UVVET, İŞ VE ENERJİ ETİNİ - 3 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, verilen kavramları yazarak bilgileri tamamlayınız. mekanik kinetik enerji çok kuvvet sürati joule dik joule enerji potansiyel kamyonun kinetik yol paralel sürtünmesiz küçük potansiyel çekim potansiyel esneklik potansiyel 1. Fen anlamında iş yapılabilmesi için cisme... kuvvet uygulanmalı ve cisim kuvvet doğrultusunda... yol almalıdır. 2. İşin birimi... joule dür. 3. Cismin aldığı yol ile cisme etki eden kuvvet... paralel ise kuvvet, fiziksel anlamda iş yapar. 4. Bir cisme hareket doğrultusuna... dik olarak etki eden kuvvet, fiziksel anlamda iş yapmaz Enerji iş yapabilme yeteneğidir. 6. Aynı büyüklükte iki kuvvetten daha... çok yol aldıran kuvvet daha fazla iş yapar. 7. Hareketli cisimlerin süratinden ve kütlesinden dolayı sahip olduğu enerjiye... kinetik enerji denir. 8. Aynı sürate sahip otomobil ve kamyondan,... kamyonun kinetik enerjisi daha büyüktür. 9. ütleleri eşit olan iki otomobilden,... sürati daha büyük olan otomobilin kinetik enerjisi daha büyüktür. 10. Cisimler yerden yüksekliklerinden dolayı... çekim potansiyel... enerjisine sahiptir. 11. Aynı yükseklikte bulunan ağırlıkları farklı iki cisimden, ağırlığı... küçük olanın çekim potansiyel enerjisi daha küçüktür. 12. Sıkıştırılmış ya da gerilmiş bir yay... esneklik potansiyel... enerjisine sahiptir. 13. Sürtünmesiz ortamda yüksekten serbest bırakılan bir top yere düşerken... çekim potansiyel enerjisi,... kinetik enerjiye dönüşür. 14. inetik enerji ile potansiyel enerjinin toplamına... mekanik enerji denir Sürtünmesiz ortamlarda mekanik enerji korunur. 16. Enerjinin birimi... joule dür. 17. Bir cisim üzerinde iş yapıldığında, cisim yapılan iş kadar... enerji kazanır. 18. Yerçekimine karşı yapılan iş, cisme... potansiyel enerji kazandırır. 78 Bilfen Yayıncılık

34 UVVET, İŞ VE ENERJİ ETİNİ - 4 Aşağıdaki düzeneklerde cisimlerin sahip olduğu potansiyel veya kinetik enerjileri karşılaştırarak aralarındaki ilişkiyi yazınız. (m: ütle, G: Ağırlık, v: Sürat) 1. G 2. 5N 1N G W1 G Potansiyel enerjileri arasındaki ilişki > Potansiyel enerjileri arasındaki ilişki > 3. X v m 4. v m Y 2m v m 2v inetik enerjileri arasındaki ilişki Y > X inetik enerjileri arasındaki ilişki > v m G X 2h 2G h Y 2m v Potansiyel enerjileri arasındaki ilişki X = Y inetik enerjileri arasındaki ilişki > 7. Sınıf Fen Bilimleri 79

35 UVVET, İŞ VE ENERJİ ETİNİ - 5 Enerji konusuyla ilgili aşağıdaki deney düzeneklerini inceleyiniz. Deneylerle ilgili soruları cevaplayınız. Deney h h Takoz Takoz Özdeş oyuncak araba, takoz ve yüzeyler kullanılarak yandaki düzenekler hazırlanıyor. Oyuncak arabalar eğik düzlemlerin tepesinden serbest bırakılıyor ve takozları yatayda sürükleme miktarları gözlemleniyor. a. inetik enerji - kütle ilişkisini incelemek için hangi düzenekler birlikte kullanılmalıdır?... 1 ile 2 3 2h Takoz b. inetik enerji - sürat ilişkisini incelemek için hangi düzenekler birlikte kullanılmalıdır?... 1 ile 3 Deney 2 1 Bir ucu duvara sabitlenen ince bakır yay kullanılarak yapılan deneyde yay önce 10, sonra 30 cm sıkıştırılıp serbest bırakılıyor. Yayın önündeki topun yay tarafından fırlatılma hızı gözlemleniyor cm Yapılan deneyin değişkenlerini yazınız. Bağımsız değişken :... Yayın sıkışma miktarı Bağımlı değişken :... Yayda depolanan enerji ontrol edilen değişken :... Yayın cinsi 30cm Deney 3 m 2h 1 3h 2m 2 2h 2m 3 ütlesi verilen cisimler belirtilen yüksekliklerden serbest bırakılarak kum havuzunda gömülme miktarları gözlemleniyor. a. 1 ile 3 numaralı düzenekler birlikte kullanıldığında potansiyel enerjinin bağlı olduğu faktörlerden hangisi incelenir?... ütle b. 2 ile 3 numaralı düzenekler birlikte kullanıldığında potansiyel enerjinin bağlı olduğu faktörlerden hangisi incelenir?... Yükseklik 80 Bilfen Yayıncılık

36 ENERJİ DÖNÜŞÜMERİ ETİNİ - 1 Sürtünmelerin önemsenmediği aşağıdaki durumlarda gerçekleşen enerji dönüşümlerini yazınız. 1. Belli bir yükseklikten serbest bırakılan topun yere düşmesi... Çekim potansiyel enerjisi Æ inetik enerji 2. Gerilmiş bir yaydan ok fırlatılması... Esneklik potansiyel enerjisi Æ inetik enerji 3. Duran topa vurularak yatayda kaleye doğru hareketlendirilmesi... imyasal enerji Æ inetik enerji 4. Tramplen üzerindeki yüzücünün havuza atlaması... Esneklik potansiyel enerjisi + Çekim potansiyel enerjisi Æ inetik enerji 5. Dalda duran elmanın dalından kopup yere düşmesi... Çekim potansiyel enerjisi Æ inetik enerji 6. Sıkıştırılmış yayın önünde tutulan cismin serbest bırakılması... Esneklik potansiyel enerjisi Æ inetik enerji 7. Hızla fırlatılan demir bilyenin yayı sıkıştırması... inetik enerji Æ Esneklik potansiyel enerjisi inetik enerji Æ Çekim potansiyel enerjisi 8. Basketbol topunun potaya atılması ve potadan geçip yere düşmesi... Æ inetik enerji 9. Duran golf topuna golf sopasıyla vurularak topun deliğe doğru fırlatılması... imyasal enerji Æ inetik enerji 10. Balkonun kenarında duran saksının yere düşmesi... Çekim potansiyel enerjisi Æ inetik enerji ETİNİ - 2 Aşağıdaki düzeneklerde sürtünmeler önemsizdir. Düzeneklerdeki enerji dönüşümleri ile ilgili soruları cevaplayınız. 1. İpin ucuna bağlanan cisim serbest bırakıldığında şekildeki M noktaları arasında salınım yapıyor. M a. Cismin potansiyel enerjisinin en fazla olduğu nokta ya da noktalar hangisidir?... ve M b. Cismin kinetik enerjisinin en fazla olduğu nokta ya da noktalar hangisidir?... c. Cisim den ye gelirken kinetik ve potansiyel enerjisi nasıl değişir? inetik enerjisi :... Artar Potansiyel enerjisi :... Azalır d. Cisim den M ye gelirken kinetik ve potansiyel enerjisi nasıl değişir? inetik enerjisi :... Azalır Potansiyel enerjisi :... Artar 2. 1 Bir ucu duvara sabitlenmiş yayın serbest hâli 1 konumudur. Yaya kuvvet uygulanarak bir miktar sıkıştırılıp 2 konumuna getiriliyor. Yaya uygulanan kuvvet kaldırıldığında yay 3 konumuna geliyor. 2 a. Yay 2 konumunda iken hangi enerjiye sahiptir? Esneklik... potansiyel enerjisi b. Yay 2 konumundan 3 konumuna gelirken kinetik ve potansiyel enerjisi nasıl değişir? 3 inetik enerjisi :... Artar Potansiyel enerjisi :... Azalır 7. Sınıf Fen Bilimleri 83

37 ENERJİ DÖNÜŞÜMERİ 3. 5 kg kütleli cisim noktasından serbest bırakıldığında şekildeki yörüngeyi izleyip M noktasında yere çarpıyor. yer M a. Cisim noktasında hangi enerjiye sahiptir?... Çekim potansiyel b. Cisim noktasında hangi enerjiye sahiptir?... Çekim potansiyel + inetik c. Cisim M noktasında hangi enerjiye sahiptir?... inetik d. Cismin potansiyel enerjisinin en büyük olduğu nokta hangisidir?... e. Cismin kinetik enerjisinin en büyük olduğu nokta hangisidir?... M f. Cisim den ye gelirken kinetik ve potansiyel enerjisi nasıl değişir? inetik enerjisi :... Artar Potansiyel enerjisi :... Azalır g. Cisim den M ye gelirken kinetik ve potansiyel enerjisi nasıl değişir? inetik enerjisi :... Artar Potansiyel enerjisi :... Azalır 4. 2 kg kütleli cisim yolun noktasından serbest bırakılıyor ve şekilde gösterilen yörüngeyi izleyip N den geçiyor. M 15 cm 10 cm N a. Cismin potansiyel enerjisinin en fazla olduğu nokta hangisidir?... b. Cismin süratinin en büyük olduğu nokta hangisidir?... N c. Cisim den M ye giderken kinetik ve potansiyel enerjisindeki değişim nasıl olur? inetik enerjisi :... Azalır Potansiyel enerjisi :... Artar d. Cisim M den N ye giderken kinetik ve potansiyel enerjisindeki değişim nasıl olur? inetik enerjisi :... Artar Potansiyel enerjisi :... Azalır 84 Bilfen Yayıncılık

38 ENERJİ VE SÜRTÜNME UVVETİ ETİNİ - 1 Aşağıda bazı kavramlar verilmiştir. Bu kavramları cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun şekilde yazarak bilgileri tamamlayınız. kinetik cinsine ısı azaltmak sürtünme artar fazla zıt 1. Birbirine temas eden yüzeyler arasında oluşan kuvvete... sürtünme kuvveti denir. 2. Hava ve su direnci, cismin... kinetik enerjisinde azalmaya sebep olur. 3. Sürtünme kuvvetinden dolayı kaybedilen enerji... ısı enerjisine dönüşür. 4. Birbirine temas eden makine parçalarının yağlanması, yüzeylerin zımparalanması ve cilalanması sürtünme kuvvetini... azaltmak amacıyla yapılır. 5. Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü sürtünen yüzeylerin... cinsine bağlıdır. 6. Sürtünme kuvveti cismin hareket yönüne... zıt yöndedir. 7. Cismin ağırlığı artarsa, cisme etki eden sürtünme kuvveti... artar. 8. Paraşütle atlayan bir sporcunun yere güvenle inmesi için sürtünme kuvvetinin... fazla olması gerekir. ETİNİ - 2 Aşağıda günlük yaşamda hava ve su direncini artırmak ya da azaltmak amacıyla yapılan bazı işlemler verilmiştir. Yapılan işlemlerini amaçlarını yazınız. Sürat motorları ve deniz otobüslerinin ön kısmı ve altları keskin ve sivri yapılır.... Azaltmak Paraşüt kumaşları büyük olarak tasarlanır.... Artırmak Jet uçaklarının önleri ve kanatları sivri yapılır.... Azaltmak Dalgıç kıyafetleri özel kumaşlardan tasarlanır.... Azaltmak Dalgıçların kullandığı paletler geniş yapılır.... Artırmak Yarış arabaları yere yakın ve ön tarafları sivri olacak şekilde tasarlanır.... Azaltmak Savaş jetlerinin kısa pistlere inmesi sırasında arkalarındaki paraşütler açılır.... Artırmak Gemilerin ön kısımları V şeklinde yapılır.... Azaltmak Bisiklet yarışçılarının kaskları özel olarak tasarlanır.... Azaltmak 7. Sınıf Fen Bilimleri 87

39 ENERJİ VE SÜRTÜNME UVVETİ ETİNİ - 3 Aşağıdaki tabloda verilen durumların sürtünme kuvvetinin olumlu ya da olumsuz sonucu olduğuna karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Örnek Olumlu Olumsuz Pakete sürtülen kibritin yanması Meteorların atmosferdeki sürtünmeden dolayı yanarak küçülmesi Tebeşirle yazı yazılması Ağır bir cismi halı üzerinde hareket ettirmek için çok fazla kuvvet uygulanması Hareketli makine parçalarının aşınması Araba lastiklerinin zamanla eskimesi Yolda düşüp kaymadan yürüyebilmemiz ETİNİ - 4 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (Y) Sürtünme kuvveti her zaman hayatımızı zorlaştırır. 2. (D) Sürtünme kuvveti hareket eden bir cismin hareket yönüne zıt yönde oluşur. 3. (D) Sürtünme kuvveti cismin enerjisinde azalmaya sebep olur. 4. (Y) Hava ortamındaki sürtünme, su ortamındakinden daha fazladır. 5. (D) Sürtünme kuvveti nedeniyle kaybedilen enerji ısı, bazen de ışık ve ses enerjilerine dönüşür. 6. (Y) Cismin ağırlığı artarsa cisme etki eden sürtünme kuvveti azalır. 7. (D) Uçak, gemi ve sürat arabalarının tasarımı sürtünme kuvvetini azaltacak şekilde yapılır. 8. (Y) Cisimlerin altına tekerlek takılması cisme etki eden sürtünme kuvvetini artırarak cismin daha kolay hareket etmesini sağlar. 9. (D) Frenine basılan araba, tekerleklerle yol arasındaki sürtünmeden dolayı durur. 10. (D) Duran araba ya da bisiklet sürtünme kuvvetinden yararlanarak harekete geçer. ETİNİ - 5 Aşağıdaki durumlarda yapılan işlemlerin sürtünme kuvvetini azaltmak / artırmak amacıyla olduğunu yazınız. 1. arlı bir günde araba lastiğine zincir takılması... Artırmak 2. Hareketli makine parçalarının yağlanması... Azaltmak 3. Ağır cisimlerin altına tekerlek takılması... Azaltmak 4. ış mevsiminde yollara kum dökülmesi... Artırmak 5. Mermerden yapılmış merdivenlere kaydırmaz bant yapıştırılması... Artırmak 6. Bisiklet sürücülerinin yarışlarda kullandığı bisikletlerin özel olarak tasarlanması... Azaltmak 7. Bisikletin zincirlerinin yağlanması... Azaltmak 8. Ahşap mobilyaların yüzeylerinin zımparalanması... Azaltmak 9. Tahta döşemelerin cilalanması... Azaltmak 10. Zımpara kağıtlarının yüzeyinin pürüzlü yapılması... Artırmak 88 Bilfen Yayıncılık

40 YAZIIYA HAZIRI SORUARI uvvet ve Enerji 1. ütle ve ağırlığı tanımlayarak iki büyüklüğün karşılaştırmasını yapınız. 4. M ütle, madde miktarıdır. Ağırlık, kütleye etki eden yerçekimi kuvvetidir. ütle eşit kollu terazi ile, ağırlık dinamometre ile ölçülür. ütle bulunduğu yere göre değişmez ağırlık değişir. ütlenin birimi gram ya da kg dır, ağırlığın birimi Newton dur. h Sürtünmesiz yolun düşey kesiti şekildeki gibidir. m kütleli cisim noktasından serbest bırakılıyor. a. Cisim den ye gelinceye kadar potansiyel ve kinetik enerjisi nasıl değişir? h P.E azalır..e artar. 2. Bir cismin Ay daki ağırlığı 20N ise Dünya daki ağırlığı ve kütlesi nedir? Dünya daki ağırlığı 120N kütlesi 12 kg b. Cismin ve M noktalarında sahip olduğu kinetik ve potansiyel enerjileri sütun grafiği ile gösteriniz. noktasında 3. Aşağıdaki düzeneklerde yapılan işler arasındaki büyüklük ilişkisini yazınız. (Sürtünmeler önemsizdir.) E inetik Enerji Potansiyel Enerji W 1 W 2 1N 2N 2m 2m 0 0 W 3 2N M noktasında 3m inetik Enerji Potansiyel Enerji W 3 > W 2 > W 1 E Sınıf Fen Bilimleri 97

41 YAZIIYA HAZIRI SORUARI uvvet ve Enerji 5. Aşağıdaki durumlarda fen anlamında iş yapılıp yapılmadığına karar vererek, şekillerin altındaki boşluğa iş var ya da iş yok şeklinde yazınız. a) b) Düz yolda kafasında simit tepsisi taşıyan simitçi... İş yok Bebek arabasını iten anne... İş var c) d) v Duvarı iten çocuk... İş yok Çantasını sallamadan taşıyan öğretmen... İş yok e) f) Merdiven çıkan öğrenci Tepsi taşıyan garson... İş var... İş yok 98 Bilfen Yayıncılık

42 YAZIIYA HAZIRI SORUARI uvvet ve Enerji 6. İş ve enerji arasındaki ilişki nedir? ısaca açıklayınız. 8. Aşağıda verilen durumlarda gerçekleşen enerji dönüşümlerini yazınız. İş yapılırken enerji harcanır. Harcanan enerji iş yapılan cisme ya da sisteme aktarılır. Gerilmiş yay ile ok atılması Esneklik... potansiyel Æ inetik... Halının üzerinde yuvarlanan topun yavaşlayıp durması inetik... Æ Isı... Taş parçasının yokuştan aşağı yuvarlanması... Çekim potansiyel Æ inetik + Isı Enerji türlerinin isimlerini yazıp bağlı olduğu nicelikleri kısaca açıklayınız. inetik enerji: Sürat ve kütleye bağlı Çekim potansiyel enerjisi: Ağırlık ve yüksekliğe bağlı Esneklik potansiyel enerjisi: Esnek cismin cinsi ve sıkıştırılma ya da gerilme miktarına bağlıdır. Yerdeki pinpon topunun havaya fırlatılması... inetik Æ Çekim potansiyel... urmalı arabanın hareket etmesi... Esneklik potansiyel Æ inetik... Balkonun kenarındaki defterin yere düşmesi... Çekim potansiyel Æ inetik + Isı Sınıf Fen Bilimleri 99

43 YAZIIYA HAZIRI SORUARI uvvet ve Enerji 9. a. Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü nelere bağlıdır? 11. Hava direncini artırmak için yapılan uygulamalara üç tane örnek veriniz. Cismin ağırlığı Yüzeyin cinsi Paraşüt kumaşlarının geniş yapılması Jet uçakların arkasında paraşüt açılması Uçurtmaların büyük yapılması b. Sürtünme kuvvetinin etkisiyle kaybedilen enerji, hangi enerji türüne/türlerine dönüşebilir? Isı Işık ve bazen ses 12. Su direncini azaltmak için yapılan uygulamalardan üç tanesini yazınız. Gemilerin ön kısmının sivri yapılması Dalgıç kıyafetlerinin özel kumaşlardan yapılması Sürat motorlarının alt kısmının sivri ve iki parçalı yapılması 10. Hava ve su direnci nedir? ısaca açıklayınız. Hava ortamındaki varlıklara etki eden sürtünme kuvvetine hava direnci denir. Su ortamındaki varlıklara etki eden sürtünme kuvvetine su direnci denir. 100 Bilfen Yayıncılık

44 MADDENİN TANECİİ YAPISI ETİNİ - 1 Aşağıda verilen tanımları ait olduğu kavramlarla eşleştirip tabloya yazınız. Tanımlar avramlar 1. Maddeyi oluşturan en küçük tanecik a. atman 2. Atomun merkezinde bulunan bölümün ismi b. Nötron 3. Atomun çekirdeğinde bulunan yüksüz parçacık c. Atom 4. Atomun çekirdeğinin çevresinde dönen negatif yüklü parçacık d. Çekirdek 5. Atomun çekirdeğinde bulunan pozitif yüklü parçacık e. Proton 6. Çekirdeğin çevresindeki elektronların bulunma olasılığının yüksek olduğu bölgeler f. Elektron Tanımlar avramlar c d b f e a ETİNİ - 2 Aşağıdaki atom modelinde gösterilen kısım ve parçacıkların isimlerini yazınız. Çekirdek + + Elektron atman Proton Nötron 7. Sınıf Fen Bilimleri 103

45 MADDENİN TANECİİ YAPISI ETİNİ - 3 Aşağıdaki tabloda atomu oluşturan parçacıklara ait özellikler verilmiştir. Özelliğin ait olduğu parçacığa karar vererek ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Özellik Proton Nötron Elektron Çekirdekte bulunur. Negatif yüklüdür. Yüksüzdür. Atomun kütlesini oluşturur. ütlesi protonun kütlesinin 1/2000 i kadardır. Protona çekim kuvveti uygular. Pozitif yüklüdür. Çekirdeğin çevresindeki katmanlarda bulunur. Atomun hacmini oluşturur. Elektrona çekim kuvveti uygular. ETİNİ - 4 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) Tüm maddeler atomlardan oluşur. 2. (Y) Atom parçalanamaz ve bir bütündür. 3. (D) Atom ile ilgili ortaya atılan ilk görüş Democritus a aittir. 4. (D) Atom, üç temel parçacıktan oluşur. 5. (Y) Atomu oluşturan parçacıkların tamamı yüksüzdür. 6. (Y) Atomu oluşturan parçacıkların kütleleri eşittir. 7. (D) Proton, nötron ve elektron, atomu oluşturan temel parçacıklardır. 8. (Y) Proton ve elektron, atomun çekirdeğinde bulunur. 9. (D) Nötron, atomun yapısındaki yüksüz parçacıktır. 10. (D) Proton ve elektron zıt yüklü parçacıklardır. 11. (D) Atomun çekirdeği, atomun kütlesinin büyük bir bölümünü oluşturur. 12. (D) Atomun hacmini oluşturan parçacık elektrondur. 13. (D) Proton ve nötronun kütleleri eşittir. 14. (Y) Atomun kimliğini belirleyen sayı, elektron sayısıdır. 15. (D) Atom numarası, atomun proton sayısına eşittir. 16. (D) Proton sayıları eşit olan atomlar aynı elemente aittir. 17. (Y) Atomu üzümlü kek modeli ile anlatan bilim insanı Neils Bohr dur. 104 Bilfen Yayıncılık

46 MADDENİN TANECİİ YAPISI ETİNİ - 5 Aşağıda atom ile ilgili tarih boyunca ileri sürülen görüşlerin sahipleri olan bilim insanları ve teori isimleri verilmiştir. Verilen bilim insanı ve teori isimlerini geçmişten günümüze doğru sıralayarak numaralandırınız Neils Bohr... 1 Democritus... 3 John Joseph Thomson... 6 Modern Atom Teorisi... 4 Ernest Rutherford... 2 John Dalton ETİNİ - 6 Aşağıda tarih boyunca öne sürülen bazı atom teorileri ve modelleri verilmiştir. Atom teorileri ile ilgili boş bırakılan bilgileri yazınız. Bilim insanı Teori Atom modeli J.J. Thomson Democritus Neils Bohr (Nils Bor) Atomun modeli üzümlü keke benzer. Atom küre şeklindedir ve atomda + ve yüklü tanecikler vardır. Üzümlü kek modelindeki kek kısmı pozitif yükleri, üzümleri ise negatif yükleri temsil eder. fikrini ortaya atmıştır. Atomla ilgili ortaya atılan ilk görüştür. Maddelerin taneciklerden oluştuğunu savunmuş, bu taneciklere atom adını vermiştir. Atomun çevresindeki elektronlar belirli katmanlarda bulunur e + e John Dalton Atomlar yüksüz, berk küreciklerdir. Farklı elementlerin atomları farklıdır. Ernest Rutherford Atomun çekirdeğini ve çekirdekle ilgili birçok özelliği ilk keşfeden bilim insanıdır. Elektronlar çekirdek çevresinde rastgele dolanır. görüşünü ileri sürmüştür. Modern Atom Teorisi Atomun çevresindeki elektronların bulunabileceği belli hacimsel bölgeler vardır. Buna elektron bulutu denir. 7. Sınıf Fen Bilimleri 105

47 MADDENİN TANECİİ YAPISI ETİNİ - 7 Aşağıdaki soruları kısaca cevaplayınız. 1. Atom nedir? Maddenin en küçük yapıtaşıdır. 2. Molekül nedir? aç çeşittir? En az iki atomun birleşmesiyle oluşan taneciktir. 3. Element molekülü nedir? Aynı cins atomların birleşmesiyle oluşan taneciktir. 4. Bileşik molekülü nedir? En az iki farklı cins atomun bir araya gelmesiyle oluşan taneciktir. ETİNİ - 8 Aşağıda verilen molekül modellerini inceleyip, modellerle ilgili soruları cevaplayınız. Model Element molekülü Türü nedir? Bileşik molekülü aç tür atom içerir? aç tane atom içerir? Bilfen Yayıncılık

48 SAF MADDEER ETİNİ - 1 Aşağıda element ve bileşiğe ait özellikler karışık olarak verilmiştir. Özelliklerin numarasını verilen şemada uygun alanlara yazınız. Özellikler 1. Saf maddedir. 2. Farklı cins atomlar içerir. 3. Tek cins atom içerir. 5. Tek cins tanecik içerir. 4. imyasal yollarla oluşur, kimyasal yollarla bileşenlerine ayrılır. 6. Fiziksel ya da kimyasal yollarla daha basit maddelere ayrılmaz. 7. Atomik ya da molekül yapılı olabilir. 8. Belirli ayırt edici özellikleri vardır. 9. Molekül ya da iyonik yapılı olabilir. 10. Homojendir. Element Bileşik ETİNİ - 2 Aşağıdaki madde modellerini inceleyiniz. Modelin ait olduğu maddenin türüne karar verip tablolardaki ilgili kutucukları işaretleyiniz. Model Element Bileşik Model Element Bileşik 7. Sınıf Fen Bilimleri 109

49 SAF MADDEER ETİNİ - 3 Aşağıda periyodik cetveldeki ilk 18 elementten bazılarının isimleri ve sembolleri karışık olarak verilmiştir. Verilen element isimlerini ait olduğu sembolle eşleştirerek tabloya yazınız. Element ismi Sembol Element ismi Sembol a. Helyum 1. N g. Alüminyum 7. O b. Oksijen 2. Cl h. ükürt 8. C c. lor 3. F ı. Bor 9. Al d. arbon 4. S i. ityum 10. B e. Azot 5. He j. Flor 11. i f. Neon 6. Ne k. Fosfor 12. P Element ismi a b c d e f g h ı i j k Sembol ETİNİ - 4 Aşağıda verilen formülleri ait olduğu bileşik isimleri ile eşleştirip tabloya yazınız. Formül Bileşik adı 1 CO 2 a. Azot dioksit 2 HCl b. Su 3 C 6 H 12 O 6 c. Basit şeker 4 NaCl d. arbondioksit 5 NO 2 e. Amonyak 6 SO 2 f. Hidrojen klorür 7 NH 3 g. Sodyum klorür 8 H 2 O h. ükürt dioksit Formül Bileşik adı d f c g a h e b 110 Bilfen Yayıncılık

50 SAF MADDEER ETİNİ - 5 Aşağıdaki çizelgede elementlerin kullanım alanı, adı ve sembolü ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Çizelgede boş bırakılan yerleri doldurunuz. Elementin adı Helyum Elementin sembolü He ullanım alanı Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede, roket yakıtlarını sıkıştırmada kullanılır. Berilyum Be Hava ve uzay taşıtlarında, nükleer santrallerde ve füze yapımında kullanılır. Bor B Isıya dayanıklı renkli cam yapımında, roket yakıtlarında kullanılır. Alüminyum Al İçecek kutularının, mutfak aletlerinin ve dekorasyon malzemelerinin yapımında kullanılır. Cıva Hg Termometre, barometre yapımında kullanılır. Magnezyum Mg Hafif bir element olduğu için hava taşıtlarının yapımında kullanılır. arbon Oksijen C O Tüm organik bileşiklerin yapısında bulunur. urşun kalem ucunda, çelik yapımında kullanılır. Dalgıçların ve astronotların solunum yapmak için kullandığı tüplerde kullanılır. Azot N Buzdolabında soğutma amaçlı kullanılır. lor Cl İçme ve havuz sularının dezenfekte edilmesinde kullanılır. Argon Ar Ampullerin yapısında kullanılır. Flor F Bileşikleri çeşitli kimyasalların üretiminde, camların üzerine yazı yazılmasında kullanılır. Bakır Cu Mutfak eşyaları ve bazı süs eşyalarının yapımında kullanılır. Gümüş Ag Para, pil, ayna ve fotoğraf malzemesi üretiminde kullanılır. İyot I Sofra tuzunda bol miktarda bulunur, tentürdiyot üretiminde kullanılır. ükürt S Barut ve sülfürik asit yapımında kullanılır. uru meyvelerde mikrop öldürücü olarak kullanılır. Silisyum Si um ve kilin yapısında bulunur, cam yapımında kullanılır. Neon Ne Televizyon tüplerinde, renkli reklam panolarının aydınlatılmasında ve paratonerlerde kullanılır. ityum i Seramik ve cam yapımında, pil üretiminde kullanılır. urşun Pb Ses yalıtımında ve akü yapımında kullanılır. Nikel Ni Paslanmaz çelik üretiminde deniz suyundan tatlı su elde edilen tesislerde kullanılır. 7. Sınıf Fen Bilimleri 111

51 SAF MADDEER ETİNİ - 6 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) Tek cins atom içeren maddelere element denir. 2. (Y) Elementlerin tümü atomik yapılıdır. 3. (D) Farklı elementler bir araya gelip özelliklerini kaybederek bileşikleri oluşturur. 4. (D) Bileşiklerin tamamı formülle gösterilir. 5. (Y) Elementlerin sembolleri her ülkenin dilinde farklıdır. 6. (D) Molekül yapılı elementler formülle gösterilir. 7. (D) İki harfli element sembollerinde ikinci harf küçük yazılır. 8. (D) Bir bileşiğin formülüne bakılarak hangi elementlerden oluştuğu belirlenebilir. 9. (Y) Elementler yalnızca toprağın yapısında bulunur. 10. (D) Elementler homojendir. 11. (D) Aynı cins atomların bir araya gelmesiyle element molekülü oluşur. 12. (D) Elementler günlük yaşamda birçok alanda kullanılır. 13. (D) Farklı elementlerin atomları farklıdır. 14. (Y) Elementler fiziksel yollarla daha basit maddelere ayrıştırılabilir. 15. (Y) Bileşikler, farklı tür atom içerdiği için saf madde değildir. 16. (D) Molekül yapılı bileşiklerin moleküllerinde, en az iki farklı tür atom bulunur. 17. (Y) Elementlerin bir araya gelip bileşik oluşturması sırasında fiziksel değişim meydana gelir. 18. (D) Bileşikler kendini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermez. 19. (D) Elementler belirli özelliklerine göre sınıflandırılıp, periyodik sistem adı verilen bir çizelgeye yerleştirilmiştir. 20. (D) Bilimsel çalışmalarda ortak bir dil oluşturmak için elementler sembollerle gösterilmiştir. ETİNİ - 7 Aşağıdaki tabloda bazı bileşiklerin formülleri verilmiştir. Verilen bileşik formüllerinin hangi elementleri içerdiğini ve kaç atomdan oluştuğunu yazınız. Bileşik Formülü Formülü oluşturan elementler aç atom içerir? Bileşik Formülü Formülü oluşturan elementler aç atom içerir? NaCl Sodyum, klor 2 Al 2 (CO 3 ) 3 Alüminyum karbon, oksijen 14 CO 2 arbon, oksijen 3 H 2 O Hidrojen, oksijen 3 C 6 H 12 O 6 arbon, hidrojen, oksijen 24 Al 2 O 3 Alüminyum, oksijen 5 NO 2 Azot, oksijen 3 H 2 SO 4 Hidrojen, kükürt, oksijen 7 if ityum, flor 2 NH 3 Azot, hidrojen 4 SO 2 ükürt, oksijen 3 HNO 3 Hidrojen, azot, oksijen 5 BeO Berilyum, oksijen 2 MgF 2 Magnezyum, flor Bilfen Yayıncılık

52 ARIŞIMAR ETİNİ - 1 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere verilen kavramları uygun şekilde yazarak bilgileri tamamlayınız. çözücü elektrolit olmayan gösterir çözelti damıtma buharlaştırma heterojen tanecik boyutu artırır karışım çözünen elektrolit fiziksel homojen artar temas yüzeyi çözünme yoğunluk farkı saf madde 1. İki ya da daha fazla maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunması ile oluşan maddelere... karışım denir. 4. arışımı oluşturan maddeler karışımın her tarafına eşit miktarda dağılmıyorsa bu tür karışımlara... hete-... rojen karışım denir. 2. arışımlar farklı özellikte tanecik içerdiği için... saf madde... değildir. 3. arışımlar... fiziksel yollarla bileşenlerine ayrılabilir. 5. arışımı oluşturan maddeler karışımın her tarafına eşit olarak dağılmışsa bu tür karışımlara... homojen karışım denir. 6. arışımlar, kendini oluşturan maddelerin özelliğini... gösterir. 7. Homojen karışımlara... çözelti adı da verilir. 8. Çözeltilerde miktarı çok olan madde... çözücü, az olan madde...olarak çözünen adlandırılır. 9. Çözünen maddelerin, çözücü içinde iyonlarına ya da moleküllerine ayrılmasına... çözünme denir. 10. Çözeltinin sıcaklığı artırılırsa, çözünenin çözünme hızı... artar. 11. Elektriği ileten çözeltilere... elektrolit çözelti denir. 12. üp şeker, eşit kütleli toz şekere göre daha geç çözünür çünkü... tanecik boyutu... çözünme hızını etkiler. 13. Elektriği iletmeyen çözeltilere... eletrolit olmayan... çözelti adı verilir. 14. Çözeltiyi karıştırmak çözünme hızını... artırır. 15. Tuzlu suyu bileşenlerine ayırmak için... buharlaştırma yöntemi kullanılabilir. 16. Petrolden mazot, benzin gibi maddeler elde etmek için... damıtma yöntemi kullanılır. 17. Zeytinyağı + su karışımı maddelerin...ndan yoğunluk farkı yararlanılarak su ve zeytinyağına ayrıştırılabilir. 18. Suyun içine küp şeker yerine toz şeker atıldığında şekerin daha hızlı çözünmesinin nedeni... temas...nin yüzeyi fazla olmasıdır. 7. Sınıf Fen Bilimleri 117

53 ARIŞIMAR ETİNİ - 2 Aşağıdaki çizelgede verilen maddelerin türünü işaretleyiniz. Madde Bileşik Element Tuz Hava Şerbet Zeytinyağlı su Hidrojen Şeker Amonyak an Süt Deniz suyu Sirke Demir İyot Benzinli su olonya Homojen arışım Heterojen ETİNİ - 3 Aşağıdaki tabloda yer alan tanecik modellerini inceleyiniz. Tanecik modelinin ait olduğu madde türüne karar verip ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Tanecik modeli Element Bileşik arışım Tanecik modeli Element Bileşik arışım 118 Bilfen Yayıncılık

54 ARIŞIMAR ETİNİ - 4 Aşağıdaki düzenekleri inceleyerek deneyle ilgili soruları cevaplayınız. 1. deney Özdeş kaplardaki eşit miktar sulara eşit miktar tuz atılıp tuzların tamamen çözünmesi için geçen süreler ölçülüyor. 10g 10g tuz tuz a. Deneyin değişkenlerini yazınız. Bağımsız değişken:... Çözücünün sıcaklığı 20 C 80 C Bağımlı değişken:... Çözünme hızı su su ontrol edilen değişken:... Çözücü ve çözünen miktarı, çözünenin tanecik büyüklüğü b. Bu deney düzeneği kullanılarak doğruluğu test edilen hipotezi yazınız.... Çözücünün sıcaklığı arttıkça çözünme hızı artar. 2. deney 10g küp şeker su su 10g toz şeker Özdeş kaplardaki sıcaklık ve miktarları aynı olan sulara belirtilen şekerler atılıp şekerlerin tamamının çözünmesi için geçen süreler ölçülüyor. a. aplardan hangisindeki şeker daha önce çözünür? Neden?.... Çünkü temas yüzeyi fazla b. Deneyin değişkenlerini yazınız. Bağımsız değişken:... Tanecik büyüklüğü Bağımlı değişken:... Çözünme hızı ontrol edilen değişken:... Çözücü ve çözünen miktarı, çözücünün sıcaklığı b. Bu deney düzeneği kullanılarak doğruluğu test edilen hipotezi yazınız.... Tanecik boyutu küçüldükçe (temas yüzeyi arttıkça) çözünme hızı artar. 3. deney 10g tuz su kaşık su 10g tuz Özdeş kaplarda aynı sıcaklık ve miktarda su bulunmaktadır. aplara eşit miktar tuz atılıp kabındaki çözelti karıştırılıyor. aplardaki tuzların tamamının çözünmesi için geçen süreler ölçülüyor. a. Hangi kaptaki tuz daha hızlı çözünür? Neden?.... Çünkü karıştırılıyor. b. Deneyin değişkenlerini yazınız. Bağımsız değişken:... arıştırma işlemi Bağımlı değişken:... Çözünme hızı ontrol edilen değişken:... Çözücü ve çözünen cinsi ve miktarı, çözücünün sıcaklığı b. Bu deneyle doğruluğu test edilen hipotezi yazınız.... Çözeltiyi karıştırmak çözünmeyi hızlandırır. 7. Sınıf Fen Bilimleri 119

55 ARIŞIMAR ETİNİ - 5 Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bilgi doğru ise önüne D, yanlış ise Y yazınız. 1. (D) En az iki farklı maddenin özelliklerini kaybetmeden bir araya gelerek oluşturduğu maddeye karışım denir. 2. (D) arışımlar saf madde değildir. 3. (Y) arışım, kendini oluşturan maddelerin özelliklerini göstermez. 4. (Y) arışımlar kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırılır. 5. (D) Homojen karışımlara çözelti adı verilir. 6. (D) Elektrik akımını ileten çözeltilere elekrolit çözelti denir. 7. (Y) Süt ve ayran, homojen karışıma örnektir. 8. (D) Hava, tuzlu su, şerbet homojen karışım örnekleridir. 9. (D) Alkollü su, şekerli su elektrolit olmayan çözelti örnekleridir. 10. (Y) arışımlar belirli formüllerle gösterilir. 11. (D) Bir çözeltide genellikle miktar olarak fazla bulunan maddeye çözücü denir. 12. (D) Çözeltinin sıcaklığının artırılması, çözünen maddenin çözünme hızını artırır. 13. (Y) arıştırıcı kullanmak çözünme hızını azaltır. 14. (D) Çözünen maddenin tanecik boyutu küçültüldüğünde çözünme hızı artar. 15. (D) arışımı oluşturan maddeler arasında belirli bir birleşme oranı yoktur. 16. (Y) Sirke, sıvı - gaz çözeltilere örnektir. 17. (D) an ve toprak heterojen karışım örneğidir. 18. (Y) arışımların belirli ayırt edici özellikleri vardır. 19. (Y) Tuzlu su çözeltisinde; tuz çözücü, su çözünen maddedir. 20. (D) Metallerin kendi aralarında oluşturduğu çözeltilere alaşım denir. 21. (D) Demir tozu + kükürt karışımı mıknatısla bileşenlerine ayrılabilir. 22. (Y) Zeytinyağı + su karışımı, damıtma yöntemiyle ayrıştırılabilir. 23. (D) Şekerli su, buharlaştırma yöntemiyle bileşenlerine ayrıştırılabilir. 24. (D) ış aylarında arabalarda kullanılan antifriz, alkolün suda çözünmesiyle oluşan bir çözeltidir. 25. (Y) Şerbet, katı + katı çözeltilere örnektir. 26. (D) Demir tozu + talaş karışımı su dolu bir kaba atılıp yoğunluk farkından yararlanılarak ayrıştırılabilir. 27. (D) Petrol, damıtma yöntemiyle bileşenlerine ayrıştırılıp benzin, mazot, gaz yağı gibi ürünler elde edilir. 28. (D) Sirke, asetik asitin suda çözünmesiyle oluşan bir çözeltidir. 120 Bilfen Yayıncılık

56 ARIŞIMAR ETİNİ - 6 Aşağıdaki kaplarda aynı miktar su bulunmaktadır. aplardaki suların sıcaklığına ve atılan maddelere bakarak kaplardaki çözünme hızlarını kıyaslayıp altlarındaki boşluğa yazınız. kaşık 10 g toz şeker 10 g toz şeker 10 g toz şeker 10 g toz şeker 10 g toz şeker 10 g küp şeker 40ºC 30ºC 60ºC 60ºC 20ºC 20ºC > > > kaşık 10 g toz şeker 10 g toz şeker 10 g pudra şekeri 10 g toz şeker 10 g küp şeker 10 g toz şeker 20ºC 30ºC 30ºC 40ºC 40ºC 30ºC M M M>> >>M ETİNİ - 7 Aşağıda bazı karışım örnekleri verilmiştir. Bu karışımları ayrıştırmak için kullanılacak yöntemleri kısaca yazınız. Tuzlu su arışım örneği Ayrıştırma yöntemi Tuzlu su Çakıl taşı Buharlaştırma... + saman... Tuzlu Petrol... su Çakıl taşı + saman arışım örneği Çakıl taşı + saman Zeytinyağı + su Petrol Petrol Damıtma Zeytinyağı +... su Çakıl taşı + Yoğunluk farkından saman yarar... Zeytinyağı Tuzlu... lanma Petrol + su... su Ayrıştırma yöntemi Zeytinyağı + su Yoğunluk farkından yarar lanma (Ayırma hunisi) Sınıf Fen Bilimleri 121

57 ARIŞIMAR ETİNİ - 8 Aşağıda verilen bilgileri kullanarak bulmacayı çözünüz. 3 H O 2 1 D A M I T M A 1 B O Ç U J 5 Ö H E S Z A N I 2 H E T E R O J E N A R I Ş I M C A A T A 3 A R I Ş T I R M A İ Ş I T Ş I 4 I I Ç R M 4 Ç Ö Z Ü N M E Z A Ü C Ü Yukarıdan Aşağıya 1. Homojen karışımlara verilen diğer isimdir. 2. Tuzlu suyu bileşenlerine ayırmak için kullanılan yöntemdir. 3. Çözelti de denilen karışım türüdür. 4. Bir çözeltide genellikle miktarı fazla olan maddeye verilen addır. 5. Çözünme hızını artıran faktörlerden biridir. Soldan Sağa 1. Petrolden benzin, mazot gibi maddelerin ayrıştırılması için kullanılan yöntemdir. 2. arışımı oluşturan maddelerin birbiri içinde eşit dağılmaması sonucu oluşan karışım türüdür. 3. Şekerin çayda çözünmesini hızlandırmak için kullanılan işlemdir. 4. Bir maddenin başka bir madde içinde iyonlarına ya da moleküllerine ayrılması, dağılması olayına verilen addır. 122 Bilfen Yayıncılık

58 EVSE ATIAR VE GERİ DÖNÜŞÜM ETİNİ - 1 Aşağıda bazı kavramlara ait tanımlar karışık olarak verilmiştir. Tanımlarla kavramları eşleştirip tabloya yazınız. Tanımlar 1. Atıkların içinde değerlendirilebilir olanların ayrı ayrı toplanıp çeşitli işlemlerden geçirilerek yeniden üretime katılmasıdır. a. atı atık avramlar 2. Atık su, kullanılmış yağ gibi maddelerin genel adıdır. b. Çöp 3. Ağaçların kurumuş dal ve yaprakları, sebze ve meyvelerin kabuklarının çeşitli işlemlerden geçirilmesi sonucu elde edilen enerjidir. c. Sıvı atık 4. Metal, cam, kâğıt, karton kutu, bitmiş pil gibi atık maddelerin genel ismidir. d. Biyokütle enerjisi 5. Atıkların içindeki tekrar kullanılabilecek maddeler ayrıldıktan sonra geriye kalan atıklardır. e. Geri dönüşüm Tanımlar avramlar e c d a b ETİNİ - 2 Aşağıdaki atık maddelerden geri dönüşüm faaliyetlerinde kullanılabilecek olanların önündeki kutucuğu işaretleyiniz. Metal ül ağıt Cam ullanılmış yağ Meyve kabuğu Plastik urumuş yaprak 7. Sınıf Fen Bilimleri 125