MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÜRETİM USUL VE ESASLARI YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Genel Hükümler

Transkript

1 MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÜRETİM USUL VE ESASLARI YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç, Kapsam, Dayanak,Tanımlar, İlkeler, Esaslar Amaç Madde 1- Bu Yönergenin amacı; Kurumun taşra teşkilatı birimlerinde üretimin aksamadan yürütülmesini, hammadde, malzeme, takım, aparat, mastar ve enerji sarfiyatının asgariye indirilmesini ve böylece mevcut makina, tesis ve insan gücünün en ekonomik biçimde kullanılarak üretimin en az emek, zaman ve masrafla, belirlenen plan doğrultusunda istenilen kalitede yapılmasını sağlamaktır. Kapsam Madde 2- Bu Yönerge taşra teşkilatında bulunan birimlerde uygulanacak üretim faaliyetlerinin tümünü kapsar. Dayanak Madde 3- Bu Yönerge, 233 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsüne dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 - Bu Yönergede geçen ; a) MKE/ Kurum/Teşekkül : Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Merkez ve Taşra Teşkilatını, b) Yönetim Kurulu: Teşekkül Yönetim Kurulunu, c) Genel Müdür: Teşekkül Genel Müdürünü, d) Merkez Teşkilatı: Teşekkül merkezindeki birimleri, e) Taşra Teşkilatı : Teşekkül merkezi dışındaki işletme/fabrika müdürlükleri ile Bölge Müdürlüğünü, f) Birim: Belirli hizmetleri bünyesinde toplayıp yürüten ve / veya uygulayan teknik ve idari ihtisas bölümlerini, g) Üretim : Hammadde, malzeme, işçilik, enerji, makina ve tesis gibi temel üretim faktörlerinin kullanılarak bir mamul veya hizmet yaratılmasını, h) TAM : Takım, aparat ve mastar kelimelerinin kısaltılmış şeklini, ı) Kalıp : Üretilen mamul veya ara mamule istenilen şekli talaş kaldırmadan veren, üretim aracını, ifade eder. 1

2 İlkeler Madde 5- Kurumun taşra teşkilatı tarafından gerçekleştirilen üretim faaliyetlerinin etkin, ekonomik ve süratli yürütülmesi için gerekli usul ve esasların belirlenmesidir. Sorumluluk, kontrol ve rapor verme esasları Madde 6- Bu Yönerge hükümlerinin uygulanmasından birim amirleri,uygulamanın izlenmesinden ilgili Daire Başkanlığı, işletme/fabrika müdürlükleri ile Bölge Müdürlüğü sorumludur. Bu Yönerge hükümlerinin, gereğince uygulanıp uygulanmadığı Teftiş Kurulu Başkanlığınca denetlenir, gerektiğinde Genel Müdüre sunulmak üzere rapor düzenlenir. Değişiklik esasları Madde 7- Bu Yönerge hükümlerine ilişkin uygulamalar, teknik gelişmeler ve ihtiyaçlar gözönüne alınarak, Teftiş Kurulu Başkanlığı, uygulamadan ve uygulanmasının izlenmesinden sorumlu birim amirlerinin teklifleri üzerine Personel ve Organizasyon Dairesi Başkanlığının koordinesinde hazırlanan ve Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği uygulamadan ve uygulanmasının izlenmesinden sorumlu birim amirlikleri tarafından incelendikten sonra son şekli verilen değişiklik teklifleri, Genel Müdürün onayına sunulur. Dağıtım ve kullanma esasları Madde 8- Bu Yönerge gizli olmayıp Teşekkül birimlerine dağıtılır. İKİNCİ BÖLÜM Özel Hükümler Üretim Faaliyetleri Üretimin sınıflandırılması Madde 9- Üretim faaliyetleri aşağıda belirtildiği gibi sınıflandırılır. a) Mamul: Bir veya birden fazla esas üretim masraf yerlerinde ilk keşif planının düzenlendiği üretim cinsine ilişkin olarak işleme tabi tutulan üretimin en son masraf yerinde tamamlanarak satışa hazır hale getirilmiş kıymetleridir. b) Yarı Mamul: Esas üretim masraf yerinde ilk keşif planının düzenlendiği üretim cinsine ilişkin olarak işleme tabi tutulan üretimin o masraf yerinde ikmal edilmemiş, tamamlanmamış, olanlarıdır. c) Ara Mamul: Bir esas üretim masraf yerinde üretilmiş olup, başka bir esas üretim masraf yerine veya bu haliyle mamul ambarına çekilerek yedek parça olarak satılacak, henüz uç üretimin yapısına girmemiş olan ve üretildiği masraf yeri için mamul sayılan kıymetlerdir. Üretim türleri Madde 10- Üretim genel olarak ikiye ayrılır. a) Sürekli üretim/stoka üretim/kitle üretim: Önceden belirlenmiş spesifikasyonlara bağlı, devamlılık gösteren tipte bir malın üretimidir. Bu üretimde eldeki makine ve tesisler yalnız belirli bir ürüne ayrılır. Özel amaçlı takım tezgahlarının ve standartlaşmış ürünlerin egemen olduğu üretim sistemidir. Bu tür üretim sisteminde talep miktarı yüksek kabul edilir üretim devamlılık gösterdiğinden operasyonlar, ara muayeneler iyi belirlenmiş, malzeme tezgah, tesis ve işgücü 2

3 verimliliği standardize edilmiştir. Bu tür üretimde fiziki üretimin izlenmesi ve verimlilik kontrolü kolaydır. b) Siparişe göre üretim/atölye tipi üretim/yalın üretim: Alıcının zaman, miktar ve kalite bakımından kendisinin belirlediği özellikleri kapsayan bir parti malın üretimidir. Kitle üretiminde az çeşitle büyük miktarlarda üretim söz konusu iken yalın üretimde değişen miktarlarda ama çok çeşitli üretim söz konusudur. Müşterinin zaman, miktar ve kalite bakımından şartlarını özel olarak belirlediği bir mamülün üretilmesidir. Kurumun protokole bağlı tüm üretimleri ile takım tezgahları üretimleri gibi irsalat da bu kapsam içindedir. Üretim programlama ve tekniği Madde 11- Kurum İşletme Bütçesiyle karara bağlanan İşletmelerin Üretim Planının, Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğünce işlem yapılarak Üretim Müdürlüğüne intikal ettirilmesinden sonra, Üretim Müdürlüğü tarafından üretime geçilmeden önce, üretim faaliyetinin aksamadan yürütülmesi amacıyla insan gücü, hammadde, yardımcı madde, malzeme, makina, tesisat gibi üretim faktörlerinin en yüksek düzeyde uyumunu sağlayıcı bir Üretim Programı hazırlanır. Çeşitli mamullerin üretiminde her üretim türü için ayrı ayrı üretim programı yapılmalı ve bu programda mamulün üretiminin başlangıç ve bitiş tarihleri belirlenmelidir. Üretimin seyri ve gereksinimine göre bu programda tarih ve miktarlar değiştirilebilir. Üretim programlamada amaç üretimi, istenilen/belirlenen kalitede, termininde ve ekonomik üretim girdileriyle sağlamak olduğundan, yapılacak programlamada gösterilen verilerin üretim planına göre daha belirgin ve gerçekçi olmasına özen gösterilir. Üretim programı için aşağıda gösterilen hususlar önemle gözönünde bulundurulur. a) İş akışı: Üretime verilen bir siparişin, hammadde halinden mamul haline dönüşünceye kadar İşletme içinde izleyeceği yoldur. Bir mamulün hangi tezgahlarda, ne gibi işlemler gördüğü ve bu işlemlerin nasıl bir sıra içinde yürütüldüğü belirlenmiş ve böylece tezgah ihtiyacı ve atelye içi taşıma düzeni de saptanmış olur. b) İş istasyonları: Bir iş akışında bulunan önemli üretim gruplarıdır. Bunlar genellikle ara mamul üretim birimleridir. İş istasyonları içerdiği işlemler ve operasyonlarla birlikte bir iş akışının tamamlayıcı unsurlarıdır. Bu işlemlerin yapılış biçimlerini, sürelerini ve parçaların büyüklüklerini bilmek, ara depo, arayiş yerlerini ve kesin yerleşme düzenini belirlemekte yararlıdır. c) Operasyon planları: Operasyon, üretimde yapılan işlemlerdir. Her iş istasyonunda yapılacak işlere ait işlemler ve zaman süreleri belirlenerek operasyon planları hazırlanır. Bunlar ara mamulleri meydana getiren işlemlerin sıralanışıdır. İş akışının genel planı, içerdiği iş istasyonları ve operasyon planları ile bir bütündür. d) Makina ve tesisin kapasiteleri: Kapasite, belirli bir zaman içindeki üretim miktarıdır. Bazı hallerde bir üretim oranı olarak da tanımlanabilir. Kapasite, üretim oranı olarak ölçüldüğünde, sistemin veya makinanın fiili üretiminin maksimum üretimine oranı kapasite kullanma oranını belirtir. Bir makinanın teorik kapasitesi, 3

4 çalışma hızı, dayanıklılık, güvenirlilik gibi fiziksel niteliklere bağlı olduğundan kolaylıkla hesaplanabilir. Gerçek kapasite, daima maksimum kapasitenin altındadır. Makina kapasitesinin planlamasına bir işlem için harcanması gereken makina zamanının belirlenmesi ile başlanır. Önce proses mühendisliğinden gelen bilgilere dayanarak, işlemin çıplak makina verim süresi bulunur, buna hazırlık ve kaçınılamayan gecikmeler için hesaplanan, tahmin edilen, süreler eklendikten sonra Normal süre elde edilir. Boş kapasite, tesis veya tezgahın, gerçek kapasitesi ile kullanılan kapasitesi arasındaki farktır. Sipariş azlığı veya yokluğu, malzeme ve işgücü noksanlıkları, enerji kesintileri, makina, tezgah ve tesis arızaları ve/veya bunlar arasındaki kapasite farklılıkları, boş kapasiteyi oluşturan etkenlerdir. e) Tezgah ve tesis yükleme planları: Üretim programlarında ne zaman hangi makinada ve hangi işçiler tarafından yapılacağı açık ve kesin olarak belirlenen işlerin mevcut kapasitelere dağıtımına Yükleme denir. İş yükünün zaman ekseni üzerinde makina, insan gücü veya her ikisine birden dağıtımı söz konusu olabilir. Yükleme üretim programlarındaki çakışma ve beklemelerin engellenmesi açısından olduğu kadar, verimlilik ve üretkenliğin artırılması bakımından da önem taşır. Bir makinanın kapasitesi ile yükü farklıdır. Kapasite belirli bir zaman aralığı içinde üretilebilen maksimum miktardır. Yük gelecekte yapılmak üzere belli bir birime verilen işin adet, zaman veya başka bir ölçü cinsinden miktarıdır. Belirli bir süre içinde yük kapasiteye eşit ise tam yükleme vardır. Yük kapasitesinin altında ise eksik, üstünde ise aşırı yükleme yapılmış demektir. Programcı, üretim programını uygulayabilmek için makinaların yük durumunu göz önüne almak zorundadır. Hazırlanan programlarda belirtilen işlemlerin makinalara dağıtımı sonucuna göre Yük Diyagramları oluşturulur. f) İnsan gücü kapasitesi: Üretim programlarının hazırlanmasında makina ve insan gücü kapasiteleri ayrı ayrı hesaplanır. Üretim öncelikle makina kapasitelerinden maksimum düzeyde yararlanacak biçimde planlanır ve buna göre insan gücünde gerekli ayarlamalar yapılır. Ayrıca işin özelliğine ve süresine göre belirli bir üretimi veya işi yapabilmek için gerekli olan zamanın, işçilik saati, tesbiti ile İş Gücü hesaplanır ve burdan insan gücü ihtiyaçları belirlenir. İnsan gücü planlamasında temel veriler; talep, stok politikası, makina kapasitesi, yasal kısıtlamalar, personel politikası ve zaman standardlarıdır. Planlama açısından makina ve insan gücü kapasiteleri arasında pek fark yoktur. Kapasite ayarlamaları söz konusu olduğundan insan gücünde belirsizlik daha fazladır. İnsan gücü kapasitesinin ayarlanmasında psikolojik ve yasal kısıtlayıcı faktörler bulunduğu unutulmamalıdır. Sosyal gelişmeler ve çalışma hızındaki belirsizlikler iş bölümünde insan gücüne daha fazla ağırlık verilmesi sonucunu doğurmuştur. 1) İş ölçümü: Bir işlemin belirli çalışma şartları altında ve belirli yöntemlerle, yeteri kadar eğitim, bilgi ve yeteneğe sahip bir işçi tarafından, bir iş günü boyunca aşırı yorgunluk yaratmayacak bir çalışma hızı ile yapılması için geçen sürenin tesbiti ile uygulanan tekniklerdir. Bu süreye işçinin kişisel ihtiyaçları ve beklenmeyen gecikmeler için belirlenen toleransların eklenmesi ile bulunan değere Standart Zaman denir. İş ölçümü bir çok teknikler uygulanarak yapılabilirse de en fazla tanınan ve uygulananı, işlemleri belirli kurallar izleyerek kronometre ile ölçmeye dayanan tekniktir. Zaman etüdü belli koşullar altında yapılan belli bir işin öğelerin zamanını ve derecesini kaydederek ve bu yolla toplanan verileri çözümleyerek, o işin 4

5 tanımlanan bir çalışma hızında yapılabilmesi için gereken zamanı saptamakta kullanılan bir iş ölçme tekniğidir. Zaman ölçümleri gözlenen kişinin bilgisi dışında yapılmamalıdır. Hiçbir şekilde işçiyi, bilgisi olmadan, saklanarak ya da kronometre cepte çalıştırılarak zamanlamaya çalışılmamalıdır. 2) Direkt işçilik: Bir mamul, bir işlem veya bir işlemin parçası, bir maliyet merkezi ile doğrudan bağlantısı olan işçiliktir. 3) Endirekt işçilik: Üretime fiilen katkısı olan direkt işçilik, yapıcı işçilik, dışında üretime dolaylı katkısı olan işçiliklere de endirekt işçilik, yardımcı işçilik, denir. Bir üretim biriminde endirekt işçilik kapsamına giren nezaretçi ve yardımcıları, kalite kontrolcular, temizlik ve meydan işçileri, yükleme ve boşaltma işçileri, ambar işçileri, tamir-bakım işçileri, tabldot işçileri, yemekhane işçileri, bahçıvan, şoför ve benzeridir. 4) Boş İşçilik: Sipariş alınamaması veya sipariş olduğu halde malzeme ikmal yetersizliği, makina arızalanması ve enerji kısıtlamaları gibi etkenler nedeni ile üretim hatlarının tümünün veya bir kısmının çalıştırılamaması hallerinde çalışamayan işçiler için Boş İşçilik puantajı yapılmalıdır. Esas üretim masraf yerlerinde herhangi bir nedenle üretimin aksaması ve artan işgücünün bir başka esas üretim masraf yerinde de üretim karşılığı kullanılmaması hallerinde, kullanılmayan bu direkt işgücünün mutlaka boş işçilik olarak puantajı sağlanmalıdır. Esas üretim masraf yerlerinde üretim karşılığı kullanılmayan direkt iş gücünden yardımcı üretim ve hizmet masraf yerlerinde yararlanılsa dahi, bu işgücü yine boş işçilik olarak puante edilecektir. Kartı basmış olan işçinin sağlık vb. herhangi bir sebeple fiilen işe başlayamaması veya tezgah-tesis arızası, ya da enerji kesintisi gibi nedenlerle bir işgünü içinde bir saati geçmeyen arızi duraklamaların meydana gelmesi halinde boş işçilik gösterilmez. Ancak bu duraklamaların bir saati geçmesi halinde toplam duraklama süresinin boş işçilik olarak gösterilmesi esastır. g) Üretim hattı dengelenmesi: İşletme/fabrikalarda iş istasyonlarının boş beklemesi, gecikmeler ve ara depolardaki yığılmalar İşlem Süreleri arasındaki farklardan meydana gelir. Bu farklılıkların giderilmesi amacı ile yapılan çalışmalara Üretim hattının dengelenmesi denir. Üretim hattındaki bütün istasyonların birim zamandaki üretimleri aynı ise dengeleme tamdır denir. Tam dengelemede yığılma gibi problemler olmaz. İşlem sürelerini etkileyen faktörler çeşitlidir. Bir işlemin normal bitirilme süresi başta tezgahın çalışma hızı olmak üzere, tezgahın bozulma olasılığına, işçinin deneyimine, malzeme teminine, ıskarta oranına, enerji aksamasına, kazalar gibi çeşitli ve belirsiz değişkenlerin etkisine bağlıdır. Bütün bunları gözönüne alarak optimal dengeyi bulmaya yarayan yeni teknikler geliştirilmeli ve önlemleri alınmalıdır. h) Atölye içindeki hammadde, yarı mamul ve arayiş koyma yerleri: Atelye içinde bu malzemelerin konulmasında göz önüne alınacak hususlar; İş Sağlığı ve İş Güvenliği (teknik emniyet) açısından risk oluşturmaması, iş akışının hiçbir nedenle aksamaması, alanın daralması suretiyle rahat çalışmaya olumsuz etki yapmaması ve taşımaları zorlaştırıcı ve engelleyici bir durumun doğmamasıdır. Gelişi güzel yerleştirme tüm üretim akışını bozar ve üretimi sekteye uğratır. Hammadde ve yarı mamulleri tezgah yanında bulundurmada dikkat edilecek en önemli hususlardan birisi tezgahın ikmalini tam yapabilmek ve malzemesizlikten doğacak bir duruşa meydan vermemektir. Bunun için de seri ve düzenli bir malzeme akışı amaç edinilmelidir. Bu 5

6 arada birikim yapılıp iş akışı tıkanıklığı yaratılmamalıdır. Mamul ve arayiş konusunda da birikime meydan vermemelidir. ı) Atölye içinde taşıma düzeni: Hammadde, malzeme, yarı ve aramamul ve mamulün işletme ve atelye içinde gerekli ihtiyaç yerlerine götürülmesi ve arayişlerin de bekletilmeden atelye dışına çıkarılmasıdır. Taşımada seri ve düzenli hareket esastır. Taşıma araçlarının başında insan gücü ve motorla çalıştırılan istif arabaları, konveyörler, sabit ve hareketli vinçler gelir. Bunlar İşletme/fabrika alanı içinde her noktaya kolayca ulaşabilmelidir. İşletme alanının önemli bir kısmı, taşıma araçlarının rahat ve güvenli çalışabilmesi ve taşınan malzeme ve yarı mamullerin iş istasyonları arasında depolanabilmesi için ayrılmıştır. Bundan da taşımaya verilen önem ortaya çıkmaktadır. Taşıma sistemleri iyi düzenlenmiş ise iş akışı hızı aksamıyacağı gibi ara depolamalardaki yığılmalar çok az veya hiç olmayacaktır. İş yeri düzenlemesinin en önemli amaçlarından birisi de budur. i) İşyeri düzenlemesi: İş akışı ve iş istasyonlarının taşıma, depolama, ve kalite kontrol gibi üretimle ilgili faaliyetlerin fiziksel konumları açısından bir bütün olarak koordinasyonudur. Bu düzenlemenin amacı işletme içinde üretime yönelik faaliyetlerde görev alan insan ve kullanılan makina ve tezgahların tümünün hareketlerini kolaylaştırmak ve hareket sayısını en aza indirerek zamandan tasarruf etmektir. Böylece işçiler için rahat ve güvenli bir çalışma ortamı, gözlemciler için de etkili bir kontrol sağlanmış olur. İş yeri düzenlemesinin hatalı ve bozuk hallerinde aşağıda sayılan aksaklıklar ortaya çıkar. - Malzeme, parça ve yarı mamullerin gereksiz yerlerde yığılması, - İş akışının, işçilerin ve malzemenin kontrolunda etkisiz kalınması, - İşçilerin normal iş yükünü kaldıramaması bedensel veya zihinsel yorgunluk şikayetleri, - Üretim periyodunun uzaması, siparişin tesliminde gecikmeler, - Kalifiye işçilerin gereksiz taşıma işlerini yapması veya boş beklemesi, - İş akışında tıkanmalar, tezgahların boş durması veya aşırı yüklenmesi, j) Malzeme ikmali ve depolanması: Üretim için gerekli hammadde ve malzemelerle, takım, aparat, kalıp ve mastarların, üretimin, üretim ve teslimat termin durumları göz önünde tutularak, önceden temin edilmeleri, depolanmaları ve ihtiyaç yerlerinde hazır bulundurulmaları esastır. Bu malzemelerden ara mamul-tam ve kalıp üretim yerinde yapılacaklar için, işletme/fabrikaların Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü tarafından iş emri açılması ve keşif hazırlanması esastır. Üretim uygulaması Madde 12-Siparişlerin üretime intikal etmesi ile işletme/fabrikaların Üretim Müdürlüğü gerekli incelemeleri yaparak üretim programlamasında öngörülen hususların hazırlığına geçer. a) İş Emri: İş emri işletme/fabrikaların Üretim Müdürlüğüne verilen üretime başlama talimatıdır. İş emri sipariş miktarını, işçilik saatini, üretim terminini ve benzeri bilgileri içerir. Bununla ilgili olarak Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Üretim Planlama Yönergesi ekinde yer alan (EK-9) formu düzenlenir. İşletme/fabrikalarda yapılan sipariş taleplerinden üretilmesi istenenler Ticaret Müdürlüğü tarafından Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğüne iletilir. Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğünce düzenlenen İş Emrinin iki nüshası gerekli teknik ekleri ve keşif takımları ile birlikte Üretim 6

7 Müdürlüğüne gönderilir. Üretim Müdürlüğü gelen iş emrinin bir nüshasını ve keşifleri de alıkoyarak, ikinci nüshasını teknik ekleri ile birlikte ilgili masraf yerine üretim atelyesine aktarır. b) Ambardan malzeme alma ve iade: Üretime başlanabilmesi için, önce üretimde kullanılacak direkt ilk madde ve malzemenin ambardan çekilmesi gerekir. Bunun için Üretim Müdürlüğünce Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK-15) Direkt İlk Madde ve Malzeme Alma Formu düzenlenir, altı nüsha olarak düzenlenen bu formların ilgili haneleri Üretim, Mühendislik Hizmetleri ve Ticaret Müdürlüklerince imzalanarak, bir nüshası ambara verilir ve malzeme çekilir, bir nüshası düzenlenen masraf yerinde, bir nüshası Üretim Müdürlüğünde kalır, diğer üç nüshası Mali İşler Müdürlüğüne verilir, burada kuruşlandırılan üç nüshadan ikisi Mali İşler Müdürlüğünce alıkonur, bir nüshası da Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğüne gönderilir. Üretimin yürütülebilmesi için gerekli endirekt maddeler için Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK-16) Malzeme Alma Senetleri ile TAM ve kalıp gibi malzemeler ise yine MKE Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK-18) Maddi Duran Varlıklar Alma Formu ile ambardan çekilir. Sürekli üretimde her ayın ilk günü, bir aylık üretime yetecek miktardaki, direkt ilk madde ve malzeme, yetişmediği takdirde, yeniden senet düzenlenerek ikinci bir defa malzeme çekilebilir. Ancak malzemenin ne sebeple yetişmediği belgelendirilmeli senetler ikinci bir defa malzeme çekilmesine meydan vermeyecek şekilde düzenlenmelidir. Ay sonunda artan malzemeler, sonraki aya devredilmeksizin o ayın son günü Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK ) Ambara İade Pusulası düzenlenerek ambara iade edilmelidir. Üretim için çekilen fakat her hangi bir nedenle hatalı çıkan malzemeler, Kalite Güvence Müdürlüğü tarafından gerekli rapor düzenlenerek yine iade pusulası ile bekletilmeden ambara iade edilir. İşletmenin patlayıcı ve yanıcı maddelerle iştigali ile perakende sipariş veya parti siparişi üretim yapması hallerinde malzeme alma senetlerinin her ay düzenlenmesi zorunluluğu yoktur. Sipariş miktarlarına ve işin durumuna göre gerekli zamanlarda malzeme alma senetleri düzenlenebilir. Artan malzeme iadeleri de yine işin sonunda veya uygun düşen zaman aralıklarında yapılabilir. Büyük dökümhaneleri bulunan işletmelerde ergimiş metalin veya alınan dökümün durumu göz önüne alınarak gerekecek hammadde ve malzemeler için malzeme alma senetleri düzenlenmesi yapılır. Malzemelerin, atelye içinde iş akışını ve rahat çalışmayı engellemiyecek şekilde yerleştirilmesine dikkat edilecektir. Arayişler de özel kaplarında ve yerlerinde toplanmış olacaktır. Ambardan senetsiz malzeme alınamayacağı gibi, senetsiz malzeme de ambara iade edilemez. Üretimi aksatmamak ve bir an evvel üretime geçebilmek amacı ile de olsa malzemeyi önceden alarak, sonra senet düzenlenmesi yapılmaz. Tesellüm işlemi tamamlanmamış hiçbir malzemenin ambardan çıkışı yapılmaz. 7

8 c) İş dağıtımı: Senelik üretim durumu gözönüne alınarak iş istasyonlarının, operasyon sıralarının ve belli zaman aralığı içinde tezgahların yapacağı işlerin belirtilmesi gerekir. Üretime başlamadan önce operasyon planları ve tezgahların yükleme durumları ile ara muayene istasyonlarının yerleri belirlenir. d) Makina ve tezgahların işe hazırlanması: Tesis, tezgah ve makinaların bakımı, yağlanması ve temizliği yapılr. Yapılacak işin cinsine göre takımhaneden takım, mastar ve ölçü aletleri, kalıp deposundan gerekli kalıp ve aparatlar alınır, tezgahın yanına getirilir. Tezgahın takım ve kalıp bağlantıları yapılır, ayarlanır. Çalışır durumda oldukları kontrol edilir. e) Tezgah performansları: Tezgahların kapasiteleri ve katoloğunda öngörülen sınır şartları içinde çalıştırılmaları esastır. Tezgahların boş zamanları ve arızalı durumları anında tespit edilecek ve bir rapora bağlanacaktır. Her tezgahın çalışma ve yağlama talimatı tezgaha yakın bir yere asılacak ve bu talimatlara uygun olarak tezgah çalıştırılacaktır. Üretim Müdürlüğü, tezgahların çalışma durumlarını gösteren Tezgah-Tesis Çalışma Raporu ile Tezgah-Tesis Çalışma Çizelgesi ni hazırlar. Tezgahların arızalanması halinde, arızanın giderilmesi için talep ve iş emri formu Üretim Müdürlüğü yetkililerince hazırlanarak Bakım Onarım Müdürlüğüne iletilir. Gerek tezgahın, bakım-onarım elemanlarınca atelyede onarımı süresince ve gerekse bakım onarım atelyesinde tamir amacıyla sökümü sırasında bakım onarım elemanları yanında tezgah operatörü, atelye postabaşısı veya nezaretçisi atelyede hazır bulunacaktır. Bu konu patlayıcı madde ile iştigal eden işletmelerde daha da önem kazandığından yukarıdaki elemanlara ilaveten teknik emniyet yetkilisi de işin başında bulunmalıdır. Hata ve arızanın küçük olması hallerinde, üretim operatörleri hatayı kendi olanakları ile giderir. f) TAM ve kalıp üretimi: Fabrika/İşletmenin üretim planına göre Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü tarafından siparişe açılan TAM ların, imal önceliği ve TAM atölyesinin imkanları göz önüne alınarak bir plan dahilinde imalleri sağlanır. İmalat sonunda, Kalite Güvence Müdürlüğünce kontrolleri yapılır. Üretim Müdürlüğünce o yıl için kullanılacak kalıp ve TAM lar, ambardan, ihtiyaç durumları göz önüne alınarak MKE Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK-18) Maddi Duran Varlıklar Alma Formu ile çekilir. Üretim Müdürlüğü ihtiyacı olan kalıp ve TAM lar hakkında Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu TAM (Takım, Aparat, Mastar,Kalıp) Yönergesi hükümlerine göre işlem yapılır. Takım, kalıp, aparat ve mastarların kullanılmadan önce muayenelerinin yapıldığını gösteren kalite kontrol raporları aranmalıdır. Mastar ve kalıpların zamanla özelliklerini kaybedeceği göz önüne alınarak belirli periyotlarda kalibrasyon ve kalite kontrol muayenesi yaptırılmalıdır. g) Revizyon: Üretimin aksamadan yürütülebilmesi ve tezgahlarda beklenmeyen arızalarla karşılaşılmaması için, üretimi etkileyen tesis ve tezgahlar, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Bakım Onarım Yönergesi hükümleri gereğince günlük, haftalık, aylık ve üç aylık bakım ve yağlamaları dışında, özel olarak senede bir defa topluca ve özenle revizyondan geçirilecektir. Revizyon zamanından önce Üretim Müdürlüğü tesis ve tezgahlardaki çalışma esnasında belirlenmiş olan hata, aksama, arıza ve şüpheli bulduğu diğer hususları önem sırasına göre raporlandırarak Bakım Onarım Müdürlüğüne bildirir. Revizyon sonunda, gerek raporda belirtilen 8

9 ve gerekse diğer hata ve arızaları giderilmiş olan tesis ve tezgah hakkında Üretim Müdürlüğü ilgilileri bir kabul tutanağı düzenlemek suretiyle teslim alacaklardır. h) İşçilerin işe dağıtımı: Operasyon planları, işin ve tezgahın yükleme durumları, ara muayene istasyonları ve diğer hususlar gözönüne alınarak, Üretim Müdürlüğü tarafından işçi dağıtımı ve görev bölümü yapılır. i) Üretimin yürütülmesi ve kontrolü: Üretim, Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü tarafından hazırlanan termin planına göre yürütülür. Hammadde ve malzemenin ambardan çekilişinden, mamul haline dönüştürülüp mamul ambarına girişine kadar tüm faaliyetler Üretim Müdürlüğünün sorumluluğu altındadır. Hammadde ve malzeme, irsalat malzemeleri ve ara mamuller Kalite Kontrol Raporu olmadan üretime sokulmaz. Bu malzemelerin kalite kontrol raporları olsa dahi, şüphelenilmesi durumunda üretim birimince ikinci defa muayeneye tabi tutularak yeni bir Kontrol Raporu düzenlenmelidir. Üretimin resim, standard ve şartname isteklerine göre kalitesinden 1. derecede Üretim Müdürlüğü sorumludur. Her operasyona ait ilk iş veya ara mamul imal edildikten sonra Kalite Güvence Müdürlüğü tarafından kalitesine uygunluğu kontrol edilir. Uygunsa üretime devam edilir. Uygun değilse gerekli düzeltmeler yapılır uygunsuzluğun giderilmemesi, ret olması halinde Kalite Prosedürleri uygun olmayan ürün kontrolü prosedürüne göre işlem yapılır. Hurdaya ayrılmasına karar verilen ürünler için Üretim Müdürlüğünce düzenlenecek Mamul Ambarları Giriş Belgesine bunların bozuk üretim oldukları, masraf yeri, iş emri ve son operasyon numaraları yazılır. j) Üretim raporları: Üretim Müdürlüğü, üretimin devamı süresince, Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğünce planlanan termine göre yürütülen üretimın termine uygunluğunun kontrolu için Günlük Üretim Raporu (Ek-1) ve Aylık Üretim Raporu (Ek-2) düzenler. Bu raporlarda her gün üretilen mamul miktarları, üretimın durumu ve boş işçilikler gösterilir. Günlük Üretim Raporlarının düzenlenmesinin mümkün olmadığı hallerde Fabrika/İşletmeler Üretim Raporlarının düzenleme sürelerini kendileri ayarlayabilirler. k) Ara mamul işlemleri: Bir siparişe ait ara mamullerin üretimi tamamlandığında Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK-5) İkmal Edilen Ara Mamul Bildirimi Formu düzenlenir ve Kalite Kontrol Muayene Raporu ile beraber ambara girişi yapılır. Sonra, asıl siparişte kullanılmak üzere, MKE Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK-17) Ara Mamul Alma Senedi ile ambardan ait olduğu masraf yerine çekilir. l) Mamul girişi: Bir siparişe ait üretim tamamlandığında mamulün muayenesi için durum Kalite Güvence Müdürlüğüne Muayene İstek Formu ile bildirilir. Kalite Güvence Müdürlüğü elemanlarının muayenesi sonucu alınan uygun raporu üzerine, Üretim Müdürlüğünce bu kalite kontrol muayene raporu da iliştirilerek düzenlenen Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesi ekinde yer alan (EK-4) Mamul Ambar Giriş Belgesi ile mamulün ambara girişi yapılır. m) Bozuk mamuller ve arayiş: Malzeme ve iş gücü kaybına neden olmamak için irsalatcı işletme/fabrika ile devamlı irtibat halinde bulunarak, malzemenin kalitesinde yapılması sağlanmalıdır. Gelen malzemenin irsalatçı işletme/fabrika tarafından düzenlenmiş Kalite Kontrol 9

10 raporu mevcut olsa dahi gerektiği hallerde kullanıcı işletme/fabrikaca malzemenin yeniden muayenesi yapılarak Kalite Kontrol Raporu düzenlenebilir. Bu husus piyasadan ve yurt dışından sağlanan tüm malzemeler için mutlaka uygulanmalıdır. Aksi halde ara mamul ve mamullerde hatalı ve bozuk oranı çoğalacağı gibi arayişlerin de artmasına yol açılacaktır. Bu durumun maliyete de olumsuz etkisi olacaktır. Kalite Kontrol raporu ile bozukluğu tesbit edilen bozuk ara mamul, mamul ile arayiş ve tali hasılaların ambara girişleri Üretim Müdürlüğü tarafından yapılarak, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Stoklar ve Ambarlar Yönergesinin ilgili maddelerine göre aşağıdaki işlemler yürütülür. 1) Malzeme Tetkik Kurulunca yaralanma imkanı olmadığına ret karar verilen ara mamul, mamul ve arayişler Mali İşler Müdürlüğünce, bedel bakımından işletme/fabrika müdürünün yetkisinde olanlar işletme/fabrika müdürünün yetkisi ile; bu yetkiyi aşanlar ise Genel Müdürlük ve Yönetim Kurulu kararına dayanılarak stok maliyeti üzerinden zarar kaydedilir ve imhası sağlanır. 2) Bu bozuk malzemelerden işe yaraması imkan dahilinde olanlardan ilerde, yararlanma olanağı doğanlar tekrar ambardan çekilerek işleme tabi tutulur. 3) Diğer işletme/fabrikaların faydalanması için arayiş olarak gönderilen bozuk malzemelerin ise stok maliyetleri ile arayiş bedelleri arasındaki fark zarara atılır. Dekont arayiş bedeli üzerinden yapılır. 4) Bu malzemelerden piyasaya satışı yapılabilecek olanlardan satış fiyatları stok maliyetinden düşük olanların, aradaki fiat farkı zarara atılmak suretiyle satışları yapılır. Üretim sırasında meydana çıkan malzeme artıkları arayişi oluşturur. Arayiş malzemelerin Mamul Ambara Giriş Belgesi ile Üretim Müdürlüğünce ambara girişleri yapılır. Arayiş bedelleri üzerinden Mali İşler Müdürlüğünce değerlendirilir. Üretim esnasında ortaya çıkan arayişler, buluntu olarak gösterilmeyecektir. Bu arayişler ilgili olduğu siparişin bünyesinden düşülecektir. n) İşçiliğin ve malzemenin kontrolu: Üretimin verimli olarak yürütülmesinde gözönüne alınacak en önemli faktörler işçilik ve malzemedir. 1) İşçilik, puantörler tarafından devamlı tezgah başında çalışma durumu görülmek suretiyle izlenir ve tesbit edilir. Üretim Müdürlüğü kendisi de İşçi Şef ve posta başılar aracılığı ile bu puantajların kontrolünü yapar. İşçinin elektrik kesilmesi tezgah arızalanması, malzeme yetersizliği gibi nedenlerle işini yapamaması halinde belirlenen boş işçilikler puantörlerce muhasebeye intikal ettirilir. Diğer taraftan İşçi Şefler işçinin devam ve benzeri. durumlarını Yevmiye İşçi Vukat Cetveli ne işlerler ve Personel Uzmanlığına gönderirler. 2) Malzeme durumu ise, işletme/fabrikanın Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü tarafından ilk keşif planlarına dayanılarak düzenlenen aylık malzeme listesine göre, sarf durumları karşılaştırılarak belirlenir. Fazla malzemeler Ambara İade Pusulası ile ambara iade edilir. İade pusulasının bir nüshası malzeme alma senetleri gibi Üretim Müdürlüğü sipariş dosyasında saklanır. 10

11 Üretimde güvenliğin sağlanması Madde 13- Üretimde güvenliğin sağlanması için Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönergesi hükümleri titizlikle uygulanacaktır. Ayrıca: a) Üretim Müdürlüğü atölyelerinde çalışma, bakım, yağlama, teknik emniyet ve yangın talimatları bulundurulur ve uygun yerlere asılır. b) Üretim atölyelerinde kullanılması gerekli olan koruyucu malzemelerin belirlenmesi konusunda Teknik Emniyet Müdürlüğü ile işbirliğinde bulunulur. c) Yangın söndürme cihazları ve üretimin özelliğine göre suya boğma tesisleri bulundurulur. Bunların kullanımı hakkında sık sık eğitim yaptırılır. d) Özellikle patlayıcı maddelerle iştigal eden iş yerlerinde bütün kimyasal proses ve reaksiyonların yürüyüş tarzları ile hammaddelerin ara mamul ve mamüllerin fiziki ve kimyevi özellikleri en ince ayrıntısına kadar bilinmeli ve öğrenilmelidir. Bu konularda literatür araştırması yapılması alışkanlık haline gelmelidir. Böylece operasyonlar esnasında ve arasında olası tehlikeli durumlara düşülmesi olasılıkları karşısında hazırlıklı ve alınacak önlemlerde isabetlilik sağlanmış olunacaktır. e) Patlayıcı madde üreten iş yerlerinde, can alıcı kritik operasyonlar ve reaksiyonlar sık sık kontrol edilmeli, tehlike odakları belirlenerek gereken önlemler önceden alınmalıdır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat, Yürürlük, Yürütme Yürürlükten kaldırılan mevzuat Madde 14 - Yönetim Kurulunun 30/11/2004 tarih ve 337 sayılı Kararı ile kabul edilerek yürürlüğe konulan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Üretim Usul ve Esasları Yönetmeliği 07/03/2005 tarih ve 60 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 15- Bu Yönerge, 08/03/2005 tarihli Makam Olur u ile yürürlüğe girer. Yürütme Madde 16 - Bu Yönerge hükümlerini Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürü yürütür. 11

12 (Ek-1) GÜNLÜK ÜRETIM RAPORU Müdürlüğüne,.../../200. günü üretim miktarı aşağıda gösterilmiştir. Bilgilerinize arz ederim. Saygılarımla Üretim Md. S İ P A R İ Ş İ N CİNSİ Ebat ve Evsafı Miktarı Birim Aidiyeti İş Emri No. Üretim Miktarı Düşünceler 12

13 EK-2 AYLIK ÜRETIM RAPORU Müdürlüğüne,.../../200. günü üretim miktarı aşağıda gösterilmiştir. Bilgilerinize arz ederim. Saygılarımla Üretim Md. S İ P A R İ Ş İ N CİNSİ Ebat ve Evsafı Miktarı Birim Aidiyeti İş Emri No. Üretim Miktarı Düşünceler 13