KRISHNAMURTI DEN KEND S NE Son Günlü ü

Transkript

1 Son Günlü ü

2 Son Günlü ü J. Krishnamurti Çeviren: Sayat Arslanlıo lu

3 AYNA YAYINEV : 35 Felsefe Dizisi: 21 Sertifika Numarası: ISBN Birinci Basım: Haziran 2009, stanbul Kitâbın Özgün Adı: Krishnamurti to Himself / His Last Journal Krishnamurti den Kendisine / Son Günlü ü Jiddu Krishnamurti ngilizce den Çeviren: Sayat Arslanlıo lu Copyright Krishnamurti Foundation Trust Limited 1987 Brockwood Park, Bramdean, Hampshire SO24 0LQ, England. info@brockwood.org.u Bu kitâbın Türkçe yayın hakları Ayna Yayınevi ne âittir. Yayınevimizden yazılı izin alınmadan tamamen veya kısmen alıntı yapılamaz, hiçbir ekilde kopya edilemez, ço altılamaz ve yayınlanamaz. Yayına Hazırlayan: Ahmet Y. Özbilen Dizgi ve Baskı Öncesi Hazırlık: Ayna Yayınevi Kapak Tasarım: Murat Efe Kapak ve ç Baskı: Kurti Matbaacılık Tel.: AYNA YAYINEV Ca alo lu Yoku u No.: 40 Kat: Ca alo lu, stanbul Tel.: ahmet@aynayayinevi.com

4 ÖNSÖZ Bu kitâp, Krishnamurti nin tamâmen yalnızken bir teybe okudu u kayıtlardan olu an tek yayın olu u açısından benzersiz bir eserdir de yayınlanan Krishnamurti nin Günlü ü nün ba arısından sonra, kendisine bunu sürdürmek için istekte bulunulmu, fakat o zamânlar seksen yedi ya ında elleri titreme e ba ladı ından, kendisine yaz mak yerine daha az yorucu olan teybe okumak fikri önerilmi ti. Fikir Krishnamurti nin ho una gitmi ti. Ancak hemen ba layamamı tı, çünkü Hindistan a uçmak üzereydi ve orada kendisine ayıracak hiç vakti olmayacaktı. ubat 1983 te Kaliforniya ya döndü ünde, bu ki tâptaki metinlerden ilkini yeni bir teybe kaydetti. Bir tânesi dı ında tüm kayıtlar, Krishnamurti nin Los Angeles ın yak la ık yüz otuz kilometre kuzeyindeki Ojai Vâdîsi nde bulunan evinde, Pine Cottage da okunmu tur. Kayıtları kahvaltıdan sonra yata ınday ken, rahatsız edilmeden okurdu. Pine Cottage da 1922 yılında bir arkada ı tarafından Kirshnamurti ye ödünç verilmi ti ve kendisi ilk yıl burada a abeyi ile birlikte kalmı tı. A ustos 1922 de yine bu evde, Krishnamurti ya amını dönü türen rûhsal bir deneyim ya amı tı. Kısa bir süre sonra, bir vakıf kurulmu ve ba ı lardan elde edilen para ile kulübe ve çevresindeki yirmi dört dönümlük arâzî satın alınmı tı yılında, Krishnamurti nin kendi yatak odasını ve oturmak için küçük bir oda içeren kulübeyi de bün yesine katan yeni ve güzel bir ev in â edildi. Krishnamurti nin bu kayıtları, yazıları kadar son hâlini almı de ildir ve bazı kayıtlarda sesi çok uzaktan gelmekte ve neredeyse duyulma 5

5 maktadır. Dolayısıyla, Not Defteri ve Günlük ün aksine, bu eserde bir miktar düzenlemek gereksinimi do mu tur. Bu metinlerde okuyucu Krishnamurti ye çok yakla ır bazı anlarda sanki onun bilincinin içinde gibidir. Bazı metinlerde Krishnamurti kendisine soru sorma a ve onu dı arı dâvet etme e gelen hayâlî bir ziyaretçiyi dâhil eder. Burada Krishnamurti nin ö retisinin ana fikrini bulacaksınız. Ayrıca parçalarının ço unun giri inde yer alan do a tasvirleri, Krishna murti yi bir filozof oldu u kadar, bir âir olarak da gören birçok oku yucunun tüm varlı ını yatı tıracak ve böylece ardından gelecekler için sezgisel algılarında bir artı sa layacaktır. Tekrârlar vardır, fakat bun lar, anlamı güçlendirmek için gereklidir. Ayrıca bu tekrârlar, Krish namurti için her bir günün, nasıl geçmi in tüm a ırlı ından sıyrılmı yepyeni bir gün oldu unu açıkça göstermektedir. Ne gariptir ki, belki de içlerinden en güzeli olan son parça, ölüm ile ilgilidir. Bu, Krishnamurti nin kendine konu tu unu duydu umuz son andır. Bundan iki yıl sonra, Pine Cottage daki o aynı yatak odasında vefât etmi tir. M. L. 6

6 OJAI, KAL FORN A Cuma, 25 ubat 1983 Nehrin kıyısında bir a aç var ve biz onu birkaç hafta her gün, güne do mak üzere iken izledik. Güne ufukta a açların üzerine do ru yükseldikçe, bu a aç birden bire altına bürünür. Tüm yapraklar ya am ile parlar ve siz, bu ismi önemli olmayan a acı önemli olan a acın güzelli idir seyrederken saatler geçtikçe, tüm arâzîye ve nehre ola anüstü bir nitelik yayılır. Ve güne biraz daha yükseldi inde, yaprak lar çırpınma a, dans etme e ba lar. Ve her geçen saat, o a aca, farklı bir nitelik kazandırır. Güne in do u undan önce, a acın kasvetli, din gin, uzak, asâlet dolu bir duygusu var. Gün ba ladıkça, yapraklar üzer lerine dü en ı ık ile dans eder ve a aca o büyük güzellik duygusunu kazandırır. Gün ortasında a acın gölgesi derinle mi tir ve güne ten korunmak için altına oturabilir, size arkada lık eden a aç sâyesinde aslâ yalnız hissetmezsiniz. A acın altında otururken, derin ve kalıcı bir güvenlik duygusu ve yalnızca a açların bilebilece i bir özgürlük söz konusudur. Ak am a do ru, batı gö ü batan güne ile aydınlandı ında, a aç da zamân ile kasvetli, karanlık bir hâl alır, kendini karartır. Gökyüzü kı zarmı, sararmı, ye ermi tir, fakat a aç dingin, saklı kalır ve gece bo yunca dinlenmektedir. A aç ile bir ili ki kurarsanız, insânlar ile de bir ili kiniz olur. O zamân o a açtan ve dünyâdaki a açlardan sorumlusunuzdur. Fakat bu dün yâda ya ayan eyler ile bir ili kiniz yok ise, insânlık ile veyâ insânlar ile aranızda her ne ili ki var ise, onu da yitirirsiniz. Bir a acın niteli ine aslâ derinden bakmayız; ona aslâ gerçekten dokunmaz, sa lam 7

7 lı ını, sert kabu unu hissetmez, a acın bir parçası olan sesi duymayız. Yaprakların arasındaki rüzgârın sesi de il, yaprakları titre tiren sabah meltemini de il, fakat a acın kendi sesini, gövdesinin sesini ve kök lerin sessiz sesini. O sesi duymak için ola anüstü duyarlı olmak zo rundasınız. Bu ses dünyânın gürültüsü de ildir, sürekli konu an zihnin gürültüsü de ildir, insânî kavgaların ve sava ların baya ılı ı de ildir, fakat evrenin parçası olan sestir. Do a ile, böcekler ile, hoplayan kurba a ile, tepelerin arasında öterek e ini ça ıran bayku ile çok az ili kimiz var ve bu çok garip. Yeryü zünde ya ayan tüm canlılar için hiçbir duygumuz yok gibi. Do a ile derin ve kalıcı bir ili ki kurabilseydik, bir hayvanı aslâ kendi i tahımız için öldürmez, bir maymunu, bir köpe i, bir kobayı aslâ incitmez, üzerinde deney yapmazdık. Yaralarımızı geçirmek, bedenlerimizi iyi le tirmek için ba ka yollar ke federdik. Fakat zihni sa lı a kavu tur mak bütünüyle farklı bir eydir. Do a ile birlikte iseniz, dalındaki portakal ile, betonun arasından çıkan çimenin yapra ı ile, bulutlar ta rafından örtülmü, gizlenmi tepeler ile birlikte iseniz, bu ifâ zamân ile gerçekle ecektir. Bu bir duygu veyâ romantik bir hayâl de il, yeryüzünde ya ayan ve hareket eden her ey ile kurulan bir ili kinin gerçekli idir. nsân mil yonlarca balinayı öldürdü ve öldürme e de devâm ediyor. Bu katli amdan elde etti imiz her ey, ba ka yollardan da elde edilebilir. Fakat görünen o ki insân hızlı geyi i, hârikulâde ceylanı ve dev fili öldür me i seviyor. Birbirimizi öldürme i seviyoruz. nsânın bu dünyâdaki ya am târihi boyunca bu di er insânları öldürmek eylemi hiç dur madı. Do a ile, gerçek a açlar ile, çalılar ile, çiçekler ile, çimen ile ve hızla geçen bulutlar ile derin ve kalıcı bir ili ki kurabilse idik ki buna mecburuz o zamân hiç ama hiçbir sebep için ba ka bir insânı aslâ katletmezdik. Örgütlenmi cinâyetin adı sava tır ve biz, her ne kadar belirli bir sava a kar ı, nükleer veyâ ba ka türden bir sava a kar ı gös teri yapsak da, sâdece sava a kar ı hiç gösteri yapmadık. Ba ka bir in sânı öldürmek eyleminin, dünyâdaki en büyük günâh oldu unu hiç söylemedik. 8

8 Pazartesi, 28 ubat metrede bir kıtadan di erine uçarken, tek gördü ün kar, ki lometrelerce kar; tüm da lar ve tepeler karla kaplı ve nehirler don mu. Nehirlerin arâzîde kıvrılarak ilerledi ini görüyorsun. Ve daha a a ıda, uzaktaki çiftlikler kar ve buzla kaplı. Bu on bir saatlik uzun ve yorucu bir uçu. Yolcular çene çalarak oyalanıyorlardı. Bir çift hiç durmadan konu uyordu, u hârika tepelerin ve da ların ihti âmına hiç bakmadılar, di er yolculara hiç bakmadılar. Kendi dü üncelerine, kendi sorunlarına, kendi gevezeliklerine dalmı lardı. Ve sonunda, usandırıcı ve sâkin bir uçu tan sonra, kara kı ın ortasında Pasifik teki kasabaya iniyorsun. Gürültüden ve ke meke ten sonra, o çirkin, sere serpe yayılmı, gör güsüz, ba ıran ehri ve hemen hepsinde de aynı eyler satılan o sonu gelmeyen dükkânları ardında bırakıyorsun. Tüm bunları ardında bı rakıp, mâvî Pasifik in kıyısındaki anayolda, sıkça deniz ile bulu an güzel bir yoldan tepelerin arasında kıyıyı izleyerek ilerliyorsun ve Pa sifik i geride bırakıp içlere girdikçe, kırın o farklı asâleti ile dolu, hu zûrlu, dingin, küçük tepelerde kıvrılarak vâdîye giriyorsun. Geçen altmı yıldır buradaydın ve bu vâdîye her giri inde a ırıyorsun. Burası dingin ve neredeyse insân tarafından hiç dokunulmamı. Neredeyse geni bir kap, bir yuva gibi olan bu vâdîye giriyorsun. Sonra küçük köyü ardında bırakıp, art arda sıralanmı portakal bahçelerinden ve a açlıklardan geçerek 450 metreye tırmanıyorsun. Havaya portakal çiçe i kokusu sinmi. Tüm vâdî o koku ile dolu. Ve o koku senin zih ninde, kalbinde, bütün bedeninde. Üç hafta veyâ biraz daha fazla sü recek bir kokuda ya amanın ola anüstü duygusudur bu. Ve da larda bir dinginlik, bir asâlet var. Ve u tepelere ve metrenin üzerin deki yüksek da a her baktı ında, böyle bir do a parçasının varlı ına 9

9 gerçekten a ırıyorsun. Bu dingin, huzûrlu vâdîye her geli inde, garip bir mesâfe duygusu, derin bir sessizlik ve a ır akan zamânın geni le yerek yayılı ı duygusu var. nsâno lu vâdîyi bozma a çalı ıyor, fakat vâdî imdiye kadar korundu. Ve o sabâh da lar ola anüstü güzeldi. Onlara neredeyse dokunabilir din. Görkem ve engin süreklilik duyusu o da larda mevcûd. Ve altmı yılı a kın zamândır ya adı ın eve giriyorsun ve ortam, hava e er o kelimeyi kullanabilirsek kutsal; bunu hissedebiliyorsun. Ona nere deyse dokunabiliyorsun. Ya mur mevsimi oldu unda, epeyce ya mı ve tüm tepeler, da daki küçük kıvrımlar ye ile bürünmü ve dolu ol du unda toprak o ne e ile, kendi varlı ının sessiz anlayı ıyla koku yor. Zihnin veyâ dilerseniz beynin dingin olmak, biriktirdi i tüm bil giden arınmak, yalnızca özgürle mek de il, zamâna, dü ünceye veyâ herhangi bir eyleme âit olmayan bir eyi anlamak zorunda oldu unu defalarca söylediniz. Bunu sohbetlerinizin ço unda farklı yollardan söylediniz, fakat ben bunu son derece zor buluyorum; yalnızca fikri ve o fikrin derinli ini kavramak de il, ama e er o kelimeyi kullana bilirsem, dingin bo luk benim için son derece zor. Buna yakla abile ce im bir yolu aslâ bulamadım. Zihnin gevezeli ini, durmadan unla veyâ bunla u ra mak ihtiyâcını ve bizzât bu u ra ı ın yarattı ı sorun ları sonlandırmak için çe itli yöntemler denedim. nsân ya adıkça tüm bunların a ına yakalanıyor. Bu bizim hayâtımız; can sıkıntısı, âile arasında sürekli konu mak ve konu ulmadı ı zamân da hep televiz yon veyâ kitâb Zihin sürekli me gul edilmek, dü üncenin sonsuz devinimiyle bir eyden di erine, bilgiden bilgiye, eylemden eyleme hareket etmek istiyor gibi. Vurguladı ımız gibi dü ünce, azimle, irâdenin kararıyla veyâ dingin, hareketsiz bo luk niteli ine kavu mak ârzûsunun âcil baskısıyla dur durulamaz. Dü ündü üm, hissetti im, ve do ruyu söylemek gerekirse sâhip olmak istedi im, fakat benden sürekli kaçan, dâimâ kavrayı ımın öte 10

10 sine geçen bir eye gıpta ediyorum. Sıkça yaptı ım gibi imdi de si zinle konu mak için geldim: Günlük hayâtımda, i hayâtımda neden bir kararlılık yok? Neden o dinginli e katlanamıyorum? Neden ha yâtımda bu yok? Kendime ne yapaca ımı sordum. Fazla bir ey yapa mayaca ımı, hattâ bu konuda hiçbir ey yapamayaca ımı anlıyorum. Fakat o sürekli hatırlatan ey orada. Onu rahat bırakamıyorum. Sâ dece bir kere onu deneyimleyebilseydim, o zamân onun hâtırası beni beslerdi, o zamân o hatırlayı bu gerçekten ahmakça hayâta bir anlam kazandırırdı. Dolayısı ile sormak, bu konuya girmek için geldim: Zihin belki beyin sözcü ü daha uygun olurdu neden me gul edilmek ister? 11

11 Salı, 10 Mart 1983 Geçen gün ki i uygarlı ın acımasızlı ından, baya ılı ından ve gürül tüsünden uzak, tenhâ bir koruluktaki dar yolda yürür iken, insân ta rafından olu turulmu her ey çok uzakta idi ve çevredeki her eyi saran büyük bir dinginlik duygusu vardı sâkin, mesâfeli ve topra ın sesi ile dolu bir duygu. Sen çevrendeki dünyâya âit eyleri, çalıları, a açları, çekirgeleri ve ku ları rahatsız etmeden sessizce yürür iken, bir dönemecin ilerisinde birden iki küçük yaratık peydahlandı; bir birleri ile kendi küçük tarzlarında kavga ediyor, ba rı ıyorlardı. Biri di erini püskürtme e çalı ıyordu. Di eri ötekinin küçük deli ine zorla girme e çalı ıyordu ve deli in sâhibi onunla sava ıyordu. Az sonra ev sâhibi kazandı ve di eri ko arak kaçtı. Yeniden dinginlik, derin bir yalnızlık duygusu söz konusuydu. Yukarı baktın, patika da ların içine do ru tırmanıyordu, yolun kenarındaki elâle tatlılıkla ça ıldıyordu; büyük bir güzellik, sonsuz bir asâlet vardı ve bu, insânın ula tı ı kibirli ve küstah asâlet de ildi. Küçük yaratık, biz insânların da yaptı ı gibi, kendini eviyle özde le tirmi ti. Biz dâimâ kendimizi ırkımızla, kültürümüzle, inandı ımız eylerle, gizemli birtakım ah siyetlerle veyâ bir kurtarıcıyla, bir tür süper yetkeyle özde le tirme e çalı ırız. Bir eyle özde le mek, insânın do ası gibidir. Büyük olası lıkla bu duyguyu, o küçük hayvandan aldık. nsân bu özde le mek ârzûsunun, özleminin sebebini merâk ediyor. Ki inin fiziksel ihtiyâçlarıyla özde le mek anla ılabilir gerekli olan eyler, giyisi, gıdâ, barınak vs. Fakat içimizde, iç dünyâmızda, kendi mizi geçmi le, gelenekle, romantik ve dü sel bir imgeyle, aziz tutulan bir simgeyle özde le tirme e çalı ıyoruz. üphe yok ki bu özde le i te bir güven, emniyet duygusu, bir sâhiplenili ve sâhipleni duy gusu vardır. Bu büyük rahatlık verir. Yanılsayı ın herhangi bir ekli, 12

12 rahatlık ve güven verebilir. Ve görünü e göre insânın birçok yanılsa yı a ihtiyâcı vardır. Uzakta bir bayku ötüyor ve vâdînin di er tarafından buna gırtlaktan bir yanıt geliyor. Henüz afak vakti. Günün gürültüsü ba lamadı ve her ey sessiz. Güne in yükseldi i yerde tuhaf ve kutsal bir ey var. O garip, dingin ı ı a yönelen bir duâ, bir afak ilâhîsi var. O sabahın ilk saatlerinde, ı ık yumu aktı, hiç meltem yoktu ve tüm bitkiler, a açlar, çalılar dingin ve sessiz bekliyordu. Güne in do u unu bekli yordu. Belki daha yarım saati a kın bir süre güne görünmeyecekti ve afak, dünyâyı garip bir sükûnetle yava ça kaplıyordu. Zamânla, yava ça en yüksek da aydınlanıyordu ve güne ona altın gibi tertemiz dokundu ve kar sâftı, günı ı ından etkilenmemi ti. Küçük köy yollarını a a ıda bırakıp tırmandıkça, dünyânın gürültüsü, çekirgeler, bıldırcınlar ve di er ku lar sabah arkılarına, ilâhîlerine, günün bereketli ibâdetine ba ladılar. Ve güne do du unda, sen de o ı ı ın parçasıydın ve dü üncenin olu turdu u her eyi ardında bırak mı tın. Kendini tamâmen unuttun. Psi e, mücâdelelerinden ve acı larından sıyrılmı tı. Sen yürüdükçe ve tırmandıkça, ayrılık duygusu kalmadı, bir insân olmak duygusu bile yoktu. Sabah sisi yava ça vâdîde toplanıyordu ve o sis sendin; giderek yo unla ıyor, giderek ki inin kendi hayâtının imgelemine, romantikli ine, ahmaklı ına dönü üyordu. Ve uzun bir süre sonra a a ı indin. Rüzgârın ve böceklerin mırıltısı, birçok ku un ça rısı vardı. Sen in di inde, sis da ılıyordu. Sokaklar, dükkânlar vardı ve afa ın görkemi hızla yitip gidiyordu. Ve sen, çalı mak alı kanlı ının, özde le erek ve ideolojilerle bölünü ün, insânın insânla yarı ının, sava hazırlıklarının, senin kendi içsel acının ve insânın sonu gelmeyen kederinin a ında, günlük rutinine ba ladın. 13