CUMHURIYET DÖNEMI VE ÖNCESI BULGARISTAN DAN TÜRKIYE YE GÖÇLER

Transkript

1 CUMHURIYET DÖNEMI VE ÖNCESI BULGARISTAN DAN TÜRKIYE YE GÖÇLER MIGRATION TO TURKEY IN THE REPUBLICAN PERIOD AND BULGARIAN BEFORE ÖZET: Bulgarların bağımsızlık hayaline kavuşmalarındaki en büyük engel Bulgaristan da Türk ve Müslüman nüfusun fazla olmasıdır tarihinde yapılan Osmanlı Rus Savaşından Osmanlı İmparatorluğu nun mağlup çıkmıştır. Mağlubiyet, Rumeli, Balkan ve özellikle de Bulgaristan Türkleri üzerinde menfi etkiler meydana getirmiştir. Osmanlı Devletinin Plevne mağlubiyeti, Bulgarların bağımsızlık hareketine ümit olmuştur. Osmanlıların, mağlubiyetini fırsat bilen Bulgarlar, Türk ve Müslüman nüfus üzerinde psikolojik baskılar uygulamaya başlamıştır yıllarında yapılan Plevne savaşında yaklaşık 300 bin Türk şehit edilmiştir. Savaş sonrası Bulgaristan ve Balkanlardan 1 milyondan fazla Türk göçe zorlanmıştır. Netice itibarıyla, Balkanlar coğrafyasındaki etnik ve sosyal yapı değişmeye başlamıştır. Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu nun son dönmelerinde, Bulgaristan dan Türkiye ye baskı zoruyla yapılan göçler ele alınmıştır. Yine çalışmada 1930 yıllarında Bulgaristan da yayınlanan Türkçe gazetelere göç olaylarının yansımalarından örnekler verilmiştir. Son kısımlarda ise göç olaylarının sosyal ve ekonomik yapı üzerindeki etkilerine değinilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Göç, Bulgaristan, Ekonomi, Osmanlı Devleti, Balkanlar ABSTRACT: The biggest obstacle for Bulgarians independence in their vitality is the large number of Turkish and Muslim population in Bulgaria. The Ottoman Empire was defeated by the Ottoman - Russian War between 1877 and The defeat has brought about a number of ethnic influences on the Turks of Rumeli, Balkan and especially Bulgaria. Plevne defeat of the Ottoman State was promising Bulgarian independence movement. The Bulgarians, who had the opportunity to defeat the Ottomans, began to apply psychological pressure on the Turkish and Muslim population. Approximately 300 thousand Turks were martyred during the Plevne war, which took place between 1877 and After the war more than 1 billion Turkish people were forced from Bulgaria and the Balkans. As a result, the ethnic and social structure in the Balkan geography has begun to change. In this work, the recent revolutions of the Ottoman Empire dealt with migration from Bulgaria to Turkey. Again in the study, examples from the reflections of the migration events in Turkish newspapers published in Bulgaria in 1930 were given. In the last part, the effects of immigration incidents on the social and economic structure have been mentioned. KEYWORDS: Migration; Bulgaria; Economy; Ottoman Empire; Balkans. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 56 Kasım 2017/ 59

2 1. Göç Kavramı Göç kavramını; insanların ve toplumların yeni şartlara daha iyi uyum sağlayabilmek amacıyla ya da tabiî, iktisadî, siyasî ve benzeri mecburiyetler neticesinde yaşadığı cemiyeti ve sosyal çevreyi değiştirmesi olarak tanımlamak mümkündür. Göç olgusu ile anlatılmak istenen sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasî boyutlarıyla toplum yapısını da değiştiren nüfus hareketleridir. Günümüzde ise göç hareketini gerçekleştiren kişiler genel olarak muhacir olarak adlandırılmaktadır. Göç olgu ve olayları, insanların ve toplumların ekonomik, siyasi, kültürel farklılık ve baskılardan dolayı yaşadıkları vatandan ayrılarak başka yerleşim yerlerine devamlı veya geçici olarak yaşamak amacıyla taşınma hareketleridir. Göç olayları iki şekilde ele alınıp incelenebilir. Bunlardan birincisi, iradi (istemli) diğeri gayri iradi (istem dışı) göçlerdir. İradi göçler, hiçbir ekonomik ve siyasi baskı olmaksızın insanların kendi istek ve arzularına göre göç etmesidir. İstem dışı olarak nitelendirilen gayri iradi göçler ise, savaşlar, psikolojik ve siyasi baskılar, sürgünler ve doğal afetler sonucu ile gerçekleşen göçlerdir. Unutulmamalıdır ki, genel olarak göç olayları insan hafızasında menfi etkileriyle çağrışım yapmaktadır (Bulut, 2016: 70,71). Çalışmada Osmanlı İmparatorluğu nun son dönmelerinden Cumhuriyetin İlanı yıllarına kadar olan Bulgaristan dan Türkiye ye yapılan göçler ele alınmıştır. Yine çalışmada 1930 yıllarında Bulgaristan da yayınlanan Türkçe ve Bulgarca gazetelere göç olaylarının yansımalarından örnekler verilmiştir. Son kısımlarda ise göç olaylarının sosyal ve ekonomik yapı üzerindeki meydana getirdiği etkilere değinilmiştir. 2. Cumhuriyet Dönemi Öncesi Göçler Osmanlı İmparatorluğu nun, Bulgaristan ı 14. yüzyılda fethi ile birlikte bu topraklarda Müslüman Türk nüfusu peydahlanmaya başlamıştır yılında Bulgaristan ın başkenti Sofya nın Osmanlı Devleti idaresine girmesiyle ülke, genel hatlarıyla Türklerin eline geçmiştir (Bayraklı, 2007: 60) yılında Varna nın fethi ile Osmanlı Devletinin varlığı ve gücü balkanlarda hissedilir dereceye ulaşmıştır. Artık Bulgaristan da yaklaşık 500 yıl sürecek Türk idaresi dönemi başlamış olmaktadır. Rumeli nin Osmanlıların eline geçmesiyle birlikte, bu bölgelere Anadolu daki diğer beyliklerden çok sayıda Türk nüfusu bilinçli olarak yerleştirilmiştir (Bayraklı, 2007: 60). Anadolu dan, Rumeli ye yapılan bu göçler neticesinde, Anadolu daki beyliklerin Osmanlı açısından güçsüz kalmaları sağlanmış, Beylikler arası savaşlar ve çatışmalar önlenmiştir. Aynı zamanda Balkanlar coğrafyasında Müslüman Türk nüfusunun arttırılması hedeflenmiştir. Balkan kelimesi bal ve kan kelimelerinin birleşmelerinden meydana gelmektedir. bal ve kan birbirine iki zıt kelimelerdir. Osmanlı Devletinin bu topraklarda var olduğu dönemlerde bal gibi huzurlu bir hayat devam etmiştir. Buradaki etnik yapı arasında herhangi bir ciddi sorun yaşanmadığı gibi, önemli etnik çatışma da yaşanmamıştır. Fakat Osmanlı Devletinin gücünün bu topraklarda zayıflamasıyla karışık ve kanlı bir hayat başlamıştır. Osmanlı Devletinin Balkanlardan çekilmesiyle birçok milli devlet kurulsa da, huzurun yerini düşmanlık, kan, gözyaşı ve baskılar yer almaya başlamıştır. Tarih boyunca yaşanan savaşlar, çatışmalar ve baskılar, Osmanlı İmparatorluğunun bulunduğu durum ve şartlar bu sefer göçlerin yönünü değiştirmiştir. Balkanlarda yaşanan zulümler aziz Türk halkının tekrar Anadolu ya göç etmelerini başlatmıştır. Anadolu ya tekrar göçlerin başlamasıyla balkanlarda karışıklıklar, adaletsizlikler ve huzursuzluklar artmaya başlamıştır. Bulgar ayaklanmalarının başladığı yerlerde, Bulgar nüfusundan daha fazla Türk nüfusu yaşamaktadır. Rusya, Hristiyan Ortodoks kimliğini kullanarak Bulgarlara silahlı destek vermekten kaçınmamıştır. Bulgaristan ın içlerine kadar giren Rus askerleri, Bulgar çeteleri ile ittifak yaparak Türk Müslüman kitleye karşı büyük katliam ve soykırım gerçekleştirmiştir. Gerçekleştirilen bu katliam zamanla soykırıma dönüşmüş, netice itibarıyla 350 bin Türkün öldürüldüğü tahmin edilmektedir (Memişoğlu, s. 116). O dönmede güçlü Rus Çarlığının varlığının olması Balkan ülkeleri üzerinde olumlu etkiler oluşturmaktadır. Ruslar, din ve kültür olarak Bulgarlarla aynı ortak paydada olmalarından dolayı Bulgarlara her türlü yardımı esirgememişlerdir. Netice itibarıyla Osmanlılarla yapılan savaşlar kazanılmıştır. Böyle bir durum Türk göç hareketlerine hız kazandırmıştır Göçleri Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Bulgaristan ın etnik yapısı incelendiğinde hemen her vilayetinde Türk ve Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu karşımıza çıkmaktadır. Bulgaristan dan Türkiye ye ilk büyük göçün 93 harbi olarak bilinen yıllarında gerçekleşmiştir. Bulgaristan, Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 56 Kasım 2017/ 60

3 1878 yılında yapılan Berlin anlaşması ile Osmanlı Devleti nin Tuna Vilayetinde kurulmuştur. Yeni kurulan Bulgaristan Cumhuriyetinin etnik yapısına bakıldığında yarıdan fazlasının Müslüman ve Türk olması, din ve köken birliği isteyenleri harekete geçirmiştir. Yeni kurulan Bulgaristan da Türk ve Müslüman nüfusu oranını azaltmak amacıyla Türk ve Müslüman kesime baskılar ve zulümler başlatılmış, göçe zorlanmıştır. Burada yasayan Türklerin bir kısmı, özellikle toprak sahipleri ve Osmanlı idaresinin yerel temsilcileri, Bulgaristan daki yerlerini ve yurtlarını bırakarak Osmanlı İmparatorluğu nun elinde kalan topraklara (Anadolu ya) göç etmişlerdir (Bayraklı, 2007: 61) Osmanlı - Rus Savaşı na gelindiğinde Osmanlı Devleti nin durumu belliydi (Ruslara göre daha zayıf). Tarihimize 93 Harbi olarak geçen Osmanlı - Rus Savaşı, XIX. yüzyılda Türklerin bir ölçüde kaderini belirlemiş olması bakımından önemli bir savaştır. Savaş sonunda Rusya, Osmanlı Devleti nin 3 Mart 1878 tarihinde imzalamak zorunda kaldığı Ayastefanos 1 Antlaşması ile Balkanlar da tam 1 Yeşilköy ya da 1926 yılından önceki adıyla Ayastefanos, (Rumca: Άγιος Στέφανος), bir hakimiyet kurmuştur tarihinde yapılan Osmanlı Rus Savaşından Osmanlı İmparatorluğu nun mağlup olarak çıkması Rumeli, Balkan ve özellikle de Bulgaristan Türleri üzerinde menfi etkiler meydana getirmiştir. Bu dönemde ilk defa balkanlardan zor şartlar altında yüz binlerce Türk ve Müslüman nüfus sadece Plevne den 300 bin Türk ün göç ettiği tahmin edilmektedir bu günkü Türkiye ye göç etmiştir. Yapılan bu göç tarihi kayıtlara göçü veya 93 Muhacereti olarak geçmiş olup, bundan sonraki göç hareketlerinin habercisi niteliği taşımaktadır. Bu ilk göç dalgasında Balkanlar ve Rumeli nin bazı bölgelerinde hiç Türk ve Müslüman nüfusunun kalmadığı ve birçok bölgede de azınlık duruma düşmesi söz konusudur. Özellikle Bulgaristan da göçe zorlanan Türklerin bıraktıkları mallar ve mülkler Bulgarlar tarafından yağma edilmiştir yılında Bulgar Prensliği nezdinde ilk Osmanlı temsilcisi olan Nihat Paşa gasp edilen Türklerin topraklarını gö- İstanbul da Yeşilyurt ve Florya mahalleleri arasında yer alan yerleşim yeridir. 2 rüşmek amacıyla 100 sandık dolusu tapu senedi ile Sofya ya gelmiştir. Götürülen bu tapu senetleri 93 muhacirlerine ait olan taşınmaz mülklerin tapularıdır. Fakat ne kadar uğraşılsa da Türk göçmenlerinin mülklerinin bedeli tahsil edilememiştir Göçü Rus ordu birliklerinin 1879 yılı yaz mevsiminde Bulgaristan dan çekilmesiyle Türklere yönelik terör ve zulüm tekrar başlamıştır. Bulgar yönetimi, Türklerin elinde bulunan silahları toplamak amacıyla Türklerin yaşadığı bölgelerde sıkıyönetim ilan etmiştir. Bu karardan yararlanan Bulgar çeteleri yerleşim yerlerini yağmalamaya, kadın, yaşlı ve çocuk demeden öldürmeye başlamıştır. Halk üzerinde psikolojik baskı oluşturarak göçe zorlamaya başlamıştır. Bu dönemde tekrar Türkiye ye göç olayları hızlanmaya başlamıştır Göçü 1884 göçünü Bulgaristan dan, Türkiye ye olan ikinci büyük göç dalgası olarak nitelemek mümkündür. Başkent Sofya da bulunan Fransız temsilciliğinin 3 Nisan 1884 tarihli raporuna göre 600 binden fazla yerleşik Türk ve Müslüman nüfusu Bulgaristan dan, Türkiye ye göç ettiği yer almaktadır. Yine raporda göç neticesinde Tuna nehrinden Balkan sıra dağlarına kadar arazilerin işlenemediği ve birçok tarımsal işgücünden mahrum kalındığı vurgulanmaktadır göçü Türkler üzerinde Psiko Sosyolojik baskı oluşturduğu kadar Bulgaristan ekonomisi üzerinde de büyük etkiler oluşturmuştur Göçleri yıllarında Türkiye ye olan göçlerin en durgun olduğu yıllar olarak bilinmektedir. Bu dönemlerde Osmanlı Bulgar ilişkilerinin normal olduğu yıllardır. Fakat bu yıllar Balkan Savaşları sırasında yapılacak olan göçlere zemin hazırladığını söylemek mümkündür. Yine de bu yıllar arası Bulgaristan resmi istatistik verilerine Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 56 Kasım 2017/ 61

4 Tablo 1. Cumhuriyetten önce Bulgaristan dan Türkiye ye göç eden soydaşlarımızın yıllara göre sayısı ( yılları arası) Yıllar Göç Eden Toplam Nüfus Göçün Gerçekleştiği Ülke Tüm Balkanlardan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Bulgaristan dan Toplam Kaynak: Bulgaristan dan Türkiye ye Göçlerin Tarihçesi ( ) göre, Türkiye ye 9 yıl içinde toplam 70 binden fazla Türk nüfusu göç etmiştir Göçleri yılları arası Balkan savaşları dönemidir. Osmanlı Devleti bu dönemde Balkanlarda 4 devlete karşı savaşmıştır. Savaş nedeni ise Bulgaristan ve Sırbistan ın Balkanlardaki hızlanan milliyetçilik faaliyetleri olarak kabul edilmektedir. Bir başka neden ise, Türklere ve Müslümanlara uygulanan doğrudan ve dolaylı baskıları göstermek mümkündür. Ağır kayıp veren Osmanlı İmparatorluğunun balkanlardaki etkin gücü oldukça azalmıştır. Balkan Savaşlarından sonra yüzbinlerce Türk nüfusu Anadolu ya göç etmek zorunda kalmıştır. Göç edenlerin kesin sayısı ise tam olarak bilinmemektedir, fakat 440 bin kişi olduğu tahmin edilmektedir. 3. gereğince Bulgaristan da ikamet eden Türklerin isteğe bağlı gerçekleşen göçlerine hiçbir engel olunmaması kararlaştırılmıştır. İlk defa böyle bir anlaşma ile iki ülke arasındaki göç sorunlarına düzenleme getirilmiştir li yıllarda Bulgar çetelerinin başlattığı zulüm, bu dönemlerde de devam etmektedir. Kuzey Bulgaristan da Rodna Zaştita (Vatan Müdafaası) ve Güney Bulgaristan da Trakya Komiteleri adında iki silahlı Bulgar örgütü faaliyet göstermektedir. Bu örgütler azınlık duruma düşen Türk nüfusuna Kuzey ve Güney Bulgaristan da sürekli saldırılarda bulunmaktadır. Kendilerini vatanperver olarak gören bu örgütler, Türk nüfusunu göçe zorlamak için psikolojik baskılar yapmaktadırlar. Bulgar kaynaklarına göre Rodna Zaştita 1923 yılında kurulan faşist bir örgüt olup, 1936 yılında askeri rejim tarafından lağvedilmiştir. Rodna Zaştita ve Trakya komite örgütlerini, yaptığı faaliyetler açısından günümüzde Bulgaristan da faal durumda olan ırkçı ATAKA partisine benzetmek mümkündür. Günümüzde ırkçı ATAKA partisi de Türklere ve Müslümanlara aynı eylemleri yürütmektedir. Sonuç itibarıyla Rodna Zaştita ve Trakya komite örgütlerinin baskıları neticesinde yılları arasında Bulgaristan dan Türkiye ye toplam 100 binden fazla halk göç etmiştir (Kırcaali Haber, 2014: 251/7). Bulgaristan İstatistik Ajansı verilerine göre Türkiye Cumhuriyetinin ilanından önce büyük kısmı Bulgaristan dan olmak üzere Balkanlardan Türkiye ye 1 milyon 710 binin üzerinde Türk halkının göç ettiği bir gerçektir. Bulgarların bağımsızlık hayaline kavuşmalarındaki en büyük engel ise sayı olarak fazla olan Türk ve Müslüman nüfusunun varlığıdır. 93 harbi olarak bilinen 1878 yılındaki Osmanlıların mağlubiyetini fırsat olarak değerlendiren Bulgarlar Türk ve Müslüman nüfus üzerinde psikolojik baskılar uygulayarak Türkiye ye göç etmelerini sağlamıştır yıllarında yapılan Plevne savaşında yaklaşık 300 bin Türk nüfusunun şehit edilmesi, Bulgaristan ve Balkanlardan 1 milyondan fazla Göçleri Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında 18 Ekim 1915 tarihinde Ankara da imzalanan Türk Bulgar ikamet sözleşmesi ile göç olaylarında düzenlemeler sağlanmıştır. Anlaşma 3 BALKAN SAVAŞLARI - hazirtarih - Blogcu.com hazirtarih.blogcu.com/balkan-savaslari/ Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 56 Kasım 2017/ 62

5 Türkün göçe zorlanması Balkanlardaki dengeleri değiştirmeye başlamıştır. Bu kitlesel göçe rağmen Kuzeydoğu Bulgaristan daki (Dobruca Bölgesi) Türk varlığının ezici çoğunluğu hala devam etmiştir. Kuzeydoğu Bulgaristan daki Türk varlığının azalmasında Ruslar savaşla etkili olamadığı gibi, Bulgar çeteleri ise bu bölgede katliam yapamamıştır. 13 Temmuz 1878 tarihinde imzalanan Berlin anlaşması gereğince Bulgaristan da yaşayan Türklerin hakları, mal ve can güvenliği, din ve ibadet özgürlüğü güvence altına alınmasına rağmen, Bulgar baskıları dalga dalga artmaya başlamıştır. Bulgar baskılarına direnemeyen Tuna havzası ve Varna bölgesinde ikamet eden Türk nüfusu mallarını ve mülklerini yok pahasına ellerinden çıkararak kara ve deniz yoluyla Türkiye ye göç etmiştir. Fransa nın Edirne Konsolosluğu 1883 yılı yaz mevsiminde 200 binden fazla göçmenin Edirne den geçtiğini ülkesine raporla bildirmiştir. 3. Göçlerin Bulgaristan Medyasına Yansımaları İstanbul da yayımlanan bir gazetenin haberi, 22 Ağustos 1931 tarihinde Bulgaristan da yayımlanan Deliorman gazetesinde Yeniden Yüz bin Muhacir Getirilmesi şeklinde yayımlanmıştır. Haberin orijinal metni Bulgaristan ve Yugoslavya da işsiz birçok kardeşlerimiz vardır. Yeni yapılan proje bunlardan 100,000 kişinin en salim bir şekilde memleketimize celp ve iskanını temin edecek esas ve şeraitle hazırlanmıştır 4. Haberin devamında gelecek olan göçmenlerin Türkiye nin doğu bölgeleri ve Van çevrelerine yerleştirileceği, arazi ve canlı hayvan verileceği, ev ve binaların hazır hale getirileceği ve ilk etapta 5 milyon liralık bir harcamanın yapılacağı bildirilmektedir. 28 Mart 1930 tarihli yine Deliorman gazetesinde Yedi Türk Mektebi Kapattırıldı şeklinde bir haber yer almaktadır. Haberin alt başlığı ise Bu ezici siyaset bakalım ne zamana kadar devam ettirilecek şeklinde Türk halkına duyurulmaktadır. Haberin içeriği öz olarak; bu mekteplerin kapatılma sebebi olarak halkın fakir oluşu Bulgar muallimlere ücretlerinin ödenmemesi gerekçe olarak gösterilmektedir. Fakat asıl amaç Türklerin eğitimsiz kalması ve halk üzerinde psikolojik baskı oluşturarak göçe zorlanmasıdır. 16 Mart 1937 tarihli Doğru Yol gazetesinde Öz İşlerimiz ana başlı- 4 Deliorman Gazetesi, 22 Ağustos 1931 ğında Göçmenlik dertleri alt başlığında yayımlanan haberde göçmenlerin uyması gereken kurallar ve uymaları anlatılmaktadır. Haberin orijinal baskısından bir kısım ise İki devletin de göçmenlik için hazırladığı usul ve talimatları anlayıb dinlemeden kendi kafası ile yahud emlakçıların teşviki ile hareket edenler, sefalete oğrar ellerinden yurtları malları, paralar giderek çoluk çocuk aç sefil yol boylarında kalırlar şeklindedir. Bu haber analiz edildiğinde göçmenlerin mal ve mülklerinin yok pahasına Bulgar emlakçılar tarafından satın alındığı karşımıza çıkmaktadır. Yine Bulgaristan da yayımlanan birçok Bulgar ve Türk gazeteleri Türklerin panikle mallarını ve mülklerini satmaya başladıklarını, Türkiye ye göç edeceklerini, Bulgar vatandaşların, Türklerin mallarını satın almada aceleci davranmamalarını, zaman ilerledikçe çok daha ucuza satın alabileceklerini yazmaktadır. Bu tür haberler ve öğütler Stara Zagora (Eski Zağra) şehrinde basılan, 30 Ekim 1913 tarihli Zora (Bulgarca yayımlanan bir gazete) gazetesinin 273 üncü sayısında yer almaktadır. Göç ve Türklere uygulanan baskılar ile ilgili birçok haberler, öğütler ve yorumlar başta Türk gazeteleri olan Deliorman, Doğru Yol, Dostluk, Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 56 Kasım 2017/ 63

6 Halk Sesi ve Medeniyet gazetelerinde sıkça ve geniş biçimde yer almaktadır. Aynı göç ve baskı haberlerine o dönemde aktif olarak baskı yapan Bulgar gazeteleri olan Dnevnik, Oteçestvo, Utro, Zname ve Zora gazetelerinde de rastlamak mümkündür. 4. Göçlerin Ekonomik Hayata Etkileri Balkanlarda ve özellikle de Bulgaristan da Müslüman ve Türk nüfusunun göç etmeye zorlanma amacı, başta Bulgaristan ı ve Balkanları Türk nüfusundan arındırmaktır. Irkçı ideolojinin ağır basmasıyla birlikte, Türklerin arazilerini, mallarını ve mülklerini bedava veya değerinin çok altında bir fiyata sahiplenme politikası izlemişlerdir. Zoraki göçlerde bir bakıma ekonomik menfaatler de önemli rol oynamıştır. Yapılan baskıcı politikaların en etkili olanları, Müslüman toplumun evlerinin yağmalanıp, yakılıp yıkılması, hayvanlarının ve yiyeceklerinin çalınmasıdır. Bu tür olaylar olunca, malsız ve mülksüz kalan Türkler çareyi göç etmekte aramışlardır. Benzer olaylar Yunanistan da, Romanya da ve Sırbistan da da yaşanmıştır. Bu ülkeler zorla işgal ettikleri Müslüman ve Türk toplumunun mallarını ve Emlaklarını Hristiyan halka vermeyi planlamışlardır. Batı Trakya da Yunanlılar tarafından işgal edilmiş bölgelerdeki Müslümanların önde gelenlerinin hapsedildikleri ya da sürüldükleri acı bir gerçektir. Yunanlılar, Dedeağaç taki Türk ve Müslüman mahallelerini, I. Balkan anlaşması gereğince Bulgarlara teslim edilmeden önce yakıp, yıkıp ve talan etmişlerdir. Önemli taşınır malları da Yunanistan a götürmüşlerdir. Romanya, Sırbistan ve Bulgaristan daki Müslüman ve Türk halkları da aynı amaçla göçe mecbur edilmiş, göç sonucunda da bu bölgelerde Türklerin ve Müslümanların sayılarında gittikçe azalmalar kaydedilmiştir. Yunan sınırına keşif için gönderilen Yüzbaşı Cemil Efendi tarafından hazırlanan 2 Ağustos 1913 tarihli raporda şu kayıt ve notlar yer almaktadır. Bulgarların bu civarı istilâsından gün kadar sonra Türk köylerinde mezâlimin başladığını ve Bulgar hükümetinin Hristiyanlara, Müslümanları katletmek, kalanlarını hicrete mecbur etmek suretiyle, arazi ve mallarının kendilerine kalacağını bildirmesi pek çok masum insanın öldürülmesine sebep olmuştur» denilmiştir. Balkanlardan ve özellikle Bulgaristan dan Türkiye ye yapılan göçlerin Ekonomik hayata etkileri azımsanmayacak kadar büyüktür. Bu etkiler başta tarım hayvancılığa, ticarete ve ekonomik yapı üzerinde birçok menfi tesirler meydana getirmiştir. 5. Sonuç ve Değerlendirme Tarihe 93 Harbi olarak geçen Osmanlı - Rus Savaşı, XIX. yüzyılda Türklerin bir ölçüde kaderini belirlediği gibi Balkanlar coğrafyasının da kaderini belirlemiştir. Balkanlarda Rus hakimiyetinin başlaması bakımından önemli bir savaştır. Savaş sonunda Rusya, Osmanlı Devleti nin 3 Mart 1878 yılında imzalamak zorunda kaldığı Ayastefanos Antlaşması ile Balkanlar da tam bir hakimiyet sağlamıştır. Özellikle Bulgarların yıllar boyu Türk egemenliği altında kalmaları, Bulgar milletine ağır gelmiştir. 93 harbi neticesinde bağımsız devlet olma hayalleri gerçekleşmeye başlamıştır. Nüfus bakımından çoğunluğu elde edebilmek için Türk nüfusunu göçe ve baskılara zorlanmıştır. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 56 Kasım 2017/ 64

7 Osmanlı Devletinin Balkanlardan çekilmesiyle büyük küçük birçok devlet ortaya çıkmıştır. Osmanlı Devleti, yılları arasında Balkanlarda yaklaşık 180 bin kilometre kare toprak kaybetmiştir. Osmanlı Devletinin bu topraklardan ayrılmasıyla huzur ve güvenin yerini, kan, gözyaşı ve baskıcı rejim almıştır. Kaynakça 1. ARSLAN, S. (2008), Balkan Savaşları Sonrası Rumeli den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti nde İskanlar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), T. C. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Edirne, BAYRAKLI, C. (2007), Dış Göçün Sosyo Ekonomik Etkileri: Görece Göçmen Konutları nda (İzmir) Yaşayan Bulgaristan Göçmenleri Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), T. C. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Aydın, BULUT, R. (2016), Eski Sovyetler Birliği Ülkelerinden Türkiye ye Legal ve İllegal İşgücü Göçleri, 2. Uluslar arası Uygulamalı Sosyal Bilimler Kongresi: GÖÇ, YOKSULLUK VE İSTİHDAM, Eylül, 2016 Konya 4. DELİORMAN Gazetesi, 15 Teşrini Evvel DELİORMAN Gazetesi, 28 Mart 1930, Yıl: 8, Sayı: 22 (222) 6. DELİORMAN Gazetesi, 22 Ağustos 1931, Yıl: 9, Sayı: 75 (222) 7. DOSTLUK Gazetesi, 27 Kanunu Evvel 1931, Yıl: 7, Sayı: HALK SESİ Gazetesi, 1 Mart 1930, Yıl: 1, Sayı: HALAÇOĞLU, A. Balkanlar dan Anadolu ya Yönelik Göçler, tarihtarih.com/?...&/balkanlardan-anadoluya-yönelik-göçler-/-yrd.-doç MADENİYET Gazetesi, 31 Temmuz 1935, Yıl: 2, Sayı: MEMİŞOĞLU, H., Bulgaristan ve Bulgaristan Türk Azınlık Sorunu s ÖZGÜR, G. (2008), Balkan Savaşları ve Sonrasında Bulgaristan ve Osmanlı Devleti Arasında Nüfus Göçü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), T. C. Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, YILDIRIM, S. (2012), Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl 8, Sayı 16 (Güz 2012), s YILDIZ, M. (2014), Kırcaali Haber Gazetesi, 15 Ekim 2014, Sayı: 251, s: Bulgaristan dan Türkiye ye Göçlerin Tarihçesi ( ) org/site/index.php?option...id...bulgaristandan...tarihi YILDIZ, M. Bulgaristan dan Türkiye ye Göçler - Akademik Perspektif akademikperspektif.com BÖLGESEL ANA- LİZLER AVRUPA 17. ZORA Gazetesi, (Bulgarca Yayımlanan, Bulgar gazetesi) 30 Ekim 1913, No: YILDIRIM, S. (2012), Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl 8, Sayı 16 (Güz 2012), s Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 56 Kasım 2017/ 65