TÜRKIYE DE TOPLUMSAL CİNSİYET VE KADIN ALGISI ARAŞTIRMASI Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi

Transkript

1 TÜRKIYE DE TOPLUMSAL CİNSİYET VE KADIN ALGISI ARAŞTIRMASI 2017 Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi

2 Genel Çerçeve Araştırma, 18 yaş ve üzeri Türkiye kent nüfusu temsil eden 1216 kişi ile gerçekleştirilmiştir ADNK verilerine göre kent nüfus, toplam nüfusun %92 sini oluşturmaktadır. Örneklem seçimi küme örneklemesine dayalı rastsal örneklem seçmi ile yapılmıştır. Araştırmanın saha çalışması 22 Ocak 27 Şubat 2017 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın saha çalışması Frekans Araştırma tarafından gerçekleştirilmiştir. Yöntem Amaç İller Türkiye de kamuoyunun toplumsal cinsiyet ve kadınların kamusal alana katılım düzeyini belirleyen ailevi, toplumsal ve siyasi konulara yaklaşımlarını saptamaktır. Adana, Ankara, Antalya, Batman, Bursa, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Samsun, Tekirdağ, Trabzon, Van, Zonguldak

3 Demografi

4 Demografi Cinsiyet Erkek Kadın 48% 52% Yaş % 31% % Hane Halkı Reisi Kendi Eşi Babası 22% 35% 39% Diğer 4% Diploması yok 7% Eğitim İlk-Orta Lise 32% 43% Yüksek okul 5% Üniversite 13%

5 Eğitim 47,7% 38,8% 9,6% K 3,8% 14,2% E 11,3% 4,5% 26,9% 5,4% 37,9% Diploması yok İlk-Orta Lise Mezunu Yüksekokul Diploması yok İlk-Orta Lise Mezunu Yüksekokul

6 Medeni Durum 62,4 Çocuk Sahibi 90,7 Ortalama 2 çocuk 5,8 31,8 9,3 Bekar Evli Boşanmış/Dul Evet Hayır

7 Siyasi tanımlar? Dindar 16% 20% Muhafazakar 18% 21% Cumhuriyetçi / Kemalist 17% 20% Milliyetçi 11% 21% Sosyal Demokrat 6% 8% Sosyalist Ulusalcı 1% 2% 1% 3% KADIN ERKEK Liberal 1% 1% Siyasetle ilgilenmiyorum 11% 15% Diğer 3% 3%

8 Aile Kurma Kararları

9 Eş ile tanışma Eşinizle nasıl tanıştınız? Yüzde (%) Yaşortalama Hep tanışıyorduk, komşumuz Kendi yaşımdaki aile üyeleri tanıştırdı Aile büyükleri tanıştırdı Hep tanışıyorduk, akrabamız Kendimiz tanıştık (okulda) Kendimiz tanıştık (diğer sosyal ortamlarda) Kendimiz tanıştık (iş yerinde) Arkadaşlarım tanıştırdı Cevap vermedi Gençler çoğunlukta

10 Evlilik kararı Evlilik kararını kim verdi? Yüzde (%) Yaşortalama Kaçtı/Kaçtım/Berdel Ailem karar verdi Görücü usulüyle Ben eşime teklif ettim, eşim de kabul etti İkimiz ortak verdik, ailelere bildirdik Eşim bana teklif etti, ben de kabul ettim Cevap vermedi Gençler çoğunlukta

11 Ev İçi Hayat Paylaşımı

12 Erkeklerin Evişlerine Katkısı (Düzenli Yapılanlar) Kadınlar: Eşiniz ev işlerine ne kadar katkı sağlamaktadır. Erkeklere: Siz ev işlerine ne kadar katkı sağlamaktasınız. Ev için alışveriş yapmak 53% 63% Evdeki tamirat ve bakım işleri 49% 65% Temizlik yapmak 9% 7% Evi toplamak 9% 8% KADIN ERKEK Yemek yapmak 8% 7% Bulaşık yıkamak 6% 5% Çamaşır yıkamak 6% 4%

13 Babaların Çocuk Bakımına Katkısı (Düzenli Yapılanlar) Kadınlar: Eşiniz çocukların bakımına ne kadar katkı sağlamaktadır. Erkeklere: Siz çocukların bakımına ne kadar katkı sağlamaktasınız. Çocuklarla İlgilenmek 37% 42% Beraber gezme Oyun oynama 26% 25% 26% 29% Ders çalışmak 20% 21% Kreş/okul sorunlarıyla Yemek yedirme 13% 13% 18% 24% KADIN ERKEK Yıkama Uyutma 9% 13% 12% 13% Kitap okuma 12% 16% Alt değiştirme 7% 6%

14 Çocukların günlük bakımı Babalar Çocuğunuzun günlük bakımına bu söylediklerinizin ötesinde daha fazla dahil olmak ister miydiniz? 33,42 Anneler Eşinizin çocuğunuzun günlük bakımına bu söylediklerinizin ötesinde daha fazla dahil olmasını ister miydiniz? 42,15 28,3 B 38,27 30,42 A 27,44 Evet çok daha fazla dahil olmayı isterdim Evet biraz daha dahil olmayı isterdim Hayır dahil olduğum kadarı uygundur Evet çok daha fazla dahil olmasını isterdim Evet biraz daha dahil olmasını isterdim Hayır dahil olduğu kadarı uygundur

15 Çocukların Yapması Uygun Aktiviteler Hiçbiri (Çocuk) için uygun değil 14 yaş ve altı KIZ çocuğu için daha uygun 14 yaş ve altı OĞLAN çocuğu için daha uygun Her ikisi için de uygun Cevap Yok Tek başına toplu taşıma kullanması (otobüs, dolmuş vb) 53% 1% 4% 42% 0% Tek başına bakkala/markete gitmesi 20% 1% 5% 74% 0% Sokakta/mahallede oynaması 18% 1% 4% 76% 0% Evin temizlik işlerine (çamaşır, bulaşık vb.) yardım etmesi 40% 17% 1% 41% 1% Bisiklete binmesi 15% 1% 6% 77% 1% Ev dışında bir işte çalışması 88% 0% 4% 7% 1% Düzenli olarak kardeşine bakması 64% 10% 2% 24% 1% Yemek pişirmesi 76% 10% 1% 12% 1% Arkadaşları ile gezmeye (sinema, alışveriş vs) gitmesi 57% 1% 3% 38% 1%

16 İlişkiler, Mutluluk ve Güven

17 Hayattan Memnuniyet İlişkilerinizden ve hayatınızdan ne derece memnunsunuz? 10 üzerinden ortalama Çocuklarınızla ilişkinizden Kendi annenizle ilişkinizden Kendi babanızla ilişkinizden Eşinizle ilişkinizden 8,6 9,4 9,5 9,3 9,3 9,2 9,1 9,1 Arkadaşlarınızla ilişkinizden 8,2 8,0 Kayınpederinizle ilişkinizden Kayınvalidenizle ilişkinizden Kendi hayatınızdan 7,7 7,7 7,7 7,5 8,4 8,3 KADIN ERKEK

18 Güven Bu kişilere, size zarar vermek amacıyla hareket etmeyecekleri ve sizin iyiliğinizi gözetecekleri konusunda ne kadar güvenirsiniz? Annenize Babanıza Çocuklarınıza Eşinize Askerler Polisler Arkadaşlarınıza Akademisyenlere Doktorlara Diğer akrabalarınıza Aynı mahallede Yaşadığınız şehrin 1,2 1,6 0,7 5,5 7,5 9,0 13,4 17,3 16,8 16,8 30,8 30,7 20,8 Güvenmem 50,7 48,1 46,8 46,8 44,9 Güvenirim 65,5 70,3 87,4 98,0 95,1 94,8 Kadınların %83.9 eşime güvenirim derken Erkeklerin %92.8i güvenirim demiş.

19 Algılar ve Tutumlar

20 Kadının Toplumda Yaşadığı En Büyük Sorun Genel olarak değerlendirdiğinizde, kadınların toplumda yaşadığı en büyük sorunlar size göre nelerdir? Şiddet İşsizlik Eğitimsizlik Sokakta baskı ve taciz Aile baskısı Kadın erkek eşitsizliği Çevre / mahalle baskısı Diğer İş yerinde ayrımcılık Politik baskı ve şiddet 7% 7% 6% 3% 3% 3% 1% 2% 1% 1% 0% 1% 5% 6% 9% 12% 11% 10% KADIN ERKEK 53% 57%

21 18 yaşından küçüklerin evlendirilmesi 18 yaşından küçük çocuklar evlendirilmesi hakkında bu ifadelere katılıp katılmadığınızı kız ve oğlan çocuk için ayrı ayrı belirtiniz. Katılım %leri Hayır, hiçbir şart altında evlendirilmemeliler 69% 69% Ailelerinin onayı ile ve kendi rızaları alınarak evlendirilebilirler 8% 9% Mahkeme kararı ile evlendirilebilirler 3% 5% Kız Çocuk İçin Oğlan Çocuk İçin Ailelerinin onayı ile kendi rızaları sorulmadan evlendirilebilirler 1% 2%

22 Boşanma ve Şiddet Şimdi size bazı ifadeler sayacağım. Bu ifadelere ne kadar katılıp katılmadığınızı arasında değerlendiriniz. Katılım %leri Aile içi şiddet boşanma için yeterli sebeptir 70% 78% Boşanmış bir kadının iffeti eski kocasını ilgilendirmez 65% 75% Boşanma sonrası çocuklar anneleri ile kalmalıdır 44% 65% Evli bir çift, hiçbir şart altında boşanmamalıdır Ailenin devamı için gerekirse aile içi şiddet görmezden gelinmelidir 14% 17% 12% 12% KADIN ERKEK Bir erkek ailesinin dirlik ve düzeni için zaman zaman şiddete başvurabilir 9% 12%

23 Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği Kadın Odaklı Kadınlar yönetici olabilir Kadın siyasetçiler de başarılı olabilir Evlilik, kadının çalışmasına engel olmaz Çalışan bir kadın hayattan daha çok zevk alır Kadın, haklarına sahip olabilmek için gerekirse kocasına karşı çıkabilmelidir Kız çocuklarına da erkek çocuklar kadar özgürlük verilmelidir Kadınlar erkekler tarafından her zaman korunmalıdır Çalışan kadın da çocuklarına yeterince zaman ayırabilir Çalışan bir kadın çocuklarına daha iyi bir anne olur Çalışma hayatı kadının ev işlerini aksatmasına neden olmaz Kocası izin vermiyorsa kadın çalışmamalıdır Kadın sadece ailesinin ekonomik sıkıntısı varsa çalışmalıdır Kadınların birinci görevi ev işlerini üstlenmektir Kadın kocasından yaş olarak daha küçük olmalıdır Kadınlar anne olduktan sonra çalışmamalıdır Çalışan bir kadın kazandığı geliri eşine vermelidir Bir kadın kocasından fazla para kazanmamalıdır Kadınlar kendi başına ticarethane gibi yerler açmamalıdır Kadınlar evlendikten sonra çalışmamalıdır 70,1 81,5 73,5 63,9 53,7 58,5 70,5 56,6 49,7 59,1 57,0 47,8 55,7 37,6 45,7 31,7 37,9 27,4 29,0 25,5 32,0 24,7 28,0 19,9 32,8 Katılım %leri 86,2 85,6 78,9 74,2 68,0 64,5 62,9 62,2 58,9 58,8 48,2 47,5 45,1 KADIN ERKEK

24 Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği Erkek Odaklı Erkekler tamir işlerinden anlarlar Erkek dediğin kıskanç olur Erkekler para/hesap işlerinden anlar İşsiz erkek güçsüz erkektir 75,6 69,4 64,2 61,6 Katılım %leri 70,1 54,6 53,9 57,8 Kocasız kadın sahipsiz eve benzer Erkek her zaman evin reisi olmalıdır Bir ailenin gelirini erkekler sağlamalıdır Evin parasını erkek kazanır 57,0 56,8 56,4 55,4 48,2 44,0 50,0 53,0 Erkekler de çamaşır bulaşık gibi ev işlerini yapmalıdır 51,2 66,1 Her erkek asker doğar 49,5 45,3 Ailedeki önemli kararları erkekler vermelidir Toplumun liderliği genellikle erkeklerin elinde olmalıdır 41,7 38,7 28,7 27,1 Erkekler ağlamaz 21,6 19,8 KADIN ERKEK

25 Feminizm ne demek?

26 Feminizm İfadesinin Bilinirliği Feminizm ifadesini daha önce duydunuz mu? 57% 55% K E 43% 45% Evet Hayır Evet Hayır

27 Feminizm Tutumları Feminizm için size sayacağım ifadelere ne kadar katılıp katılmadığınızı belitir misniz? Feminizm kadın erkek eşitliğini savunur Feminizm kadın üstünlüğünü savunur Katılım %leri 58% 52% 54% 60% Erkekler feminist olamaz 31% 42% Feminizm erkeklerden nefret etmektir 19% 24% Feminist kadınlar çoğunlukla çirkindir 10% 11% KADIN ERKEK Feminist kadınlar çoğunlukla lezbiyendir 8% 10%

28 Eşitliğine Yaklaşım Bu ifadelere ne kadar katılıp katılmadığınızı arasında değerlendiriniz. Kadın-erkek hak eşitliğini sağlamak devletin temel görevlerinden biridir Aynı işte çalışan kadın ve erkekler eşit ücret almalıdır Kadın ve erkek aynı imkânlara sahip olmalıdır** Çocuk sahibi olmak isteyenler, evli olmalı ya da evlenmelidir Katılım %leri 86% 85% 85% 83% 84% 83% 72% 75% Gey, lezbiyen ve trans bireyler toplumda eşit hakları sahip olmalıdır** Eşcinsel birliktelikler toplumumuza aykırıdır Çiftlerin evlenme niyeti olmasa da birlikte yaşamaları kabul edilebilir 51% 44% 49% 53% 27% 30% KADIN ERKEK

29 Kürtaj

30 Kürtaj Hakkında Tutumlar Kadınların kürtaj olmasıyla ilgili bu ifadeler düşüncelerinizi ne derece tanımlar? Kürtaj sadece belirli durumlarda (tıbbi zorunluluk, ensest, tecavüz) uygulanabilir. Kürtaj yasaklanmalıdır çünkü kürtaj savunmasız bir cana kıyımdır. Kürtaj yasaklanmalıdır çünkü günahtır Katılım %leri 64% 56% 53% Kürtaj olmak isteyenlerin olmalarını zorlaştıran bir sağlık sistemimiz var Kürtaj yasaklanmalıdır çünkü geleneğimize aykırıdır. 47% 51% Kürtaj kadının en temel haklarındandır, yasaklanamaz 43% Evlilik dışı ilişki sonucu oluşan hamilelikler kürtaj ile sonlandırılabilir. 43% Kürtaj bir aile planlaması yöntemi olarak kullanılabilir. 17%

31 Çalışma hayatı ve Kadın

32 Çalışma Hayatı ve Kadınlar Bu ifadelere ne kadar katılıp katılmadığınızı arasında değerlendiriniz. Çalışma arkadaşını fiziksel olarak taciz eden biri bu sebeple işten atılmalıdır. Çalışma arkadaşını sözlü olarak taciz eden biri bu sebeple işten atılmalıdır. Kadınların çalışma hayatına katılımı ülkenin refahı açısından gereklidir. Doğum sonrasında babalar da doğum izni alabilmelidir. Katılım %leri 89% 87% 86% 81% 83% 76% 74% 70% Çalışan bir erkek çocuklarına yeterli vakit ayırabilir 61% 64% Kadın ve erkekler iş ararken eşit şartlara sahipler İşsizlik arttığında, erkekler kadınlardan daha önce işe alınmalıdır Kadınların duygusal olmaları iş hayatını olumsuz etkiler Kadınların 4 aya kadar ücretli doğum izni almaları işverenler için bir yüktür. 20% 26% 18% 19% 34% 42% 47% 52% Bir iş yerinde kreş bulunması gereksizdir. KADIN ERKEK 46% 52%

33 Kadın ve Çalışma Mevcut Çalışma Durumu 24,9 Geçmişte Çalışma Durumu 45,9 Şu an para kazandığınız herhangi bir işte çalışıyor musunuz? Daha önce hiç çalıştınız mı? 75,1 %41 HİÇ ÇALIŞMAMIŞ 54,1 Evet Hayır Evet Hayır

34 İşi bırakma sebebi İş bırakma sebebinizi aşağıdakilerden hangisi en iyi açıklar? Okul/Eğitim %4.5 Sağlık durumları %4.5 Diğe Güvensiz iş ortamı %3.6 Evlilik ve ev işi sorumlulukları %26.8 İşsiz kaldım %4.5 Emekli oldum %10 Çocuk bakım desteği olmaması %10.5 Baba/eş/aile izni olmaması %10.5 Daha fazla çalışmak istemedim %20.9

35 Hiç çalışmamış olma sebebi Güvensiz iş ortamı %15 İşsiz kaldım %4 Diğer Çocuk bakım desteği olmaması %21 Evlilik ve ev işi sorumlulukları %15 Baba/eş/aile izni olmaması Çalışmak istemedim %17

36 Siyasi Hayatta Kadın

37 Kadınların Siyasete Katılımı Şimdi size bazı ifadeler sayacağım. Bu ifadelere ne kadar katılıp katılmadığınızı arasında değerlendiriniz. *Kadın siyasetçiler kadın hakları/sorunları konularına öncelik vermelidir Katılım %leri 87% 78% *Kadınların siyasete katılımı toplumda olumlu etki yapar 82% 74% *Siyasi partilerde daha fazla kadın siyasetçi olmalı 70% 82% *Kadınların siyasete katılımının artması kadına yönelik şiddeti azaltır 70% 63% *Politika erkeklerin işidir 22% 30% KADIN ERKEK

38 Avrupa Birliği ve Kadın Hakları Şimdi size Avrupa Birliği üyeliği ve kadın hakları üzerindeki etkisine ilişkin bazı ifadeler okuyacağım. Bu ifadelere katılıp katılmadığınızı arasından değerlendiriniz. *Avrupa Birliği üyeliği kadın hakları yönünden faydalıdır 57% 57% *Türkiye Avrupa Birliği ne üye olursa kadınların toplumdaki yeri yükselir 57% 54% Avrupa Birliği adaylığı olmasa Türkiye de kadın hakları daha da kötüleşirdi 32% 38% Avrupa Birliği üyeliği kadınların aile içindeki rolünü tehlikeye sokar 21% 25% KADIN ERKEK

39 Kadın Parti Lideri? Bir kadın sizin görüşlerinizi savunan bir partinin lideri olsa, o partiye oy verir misiniz? 81% 73% K E 18% 26% Evet Hayır Evet Hayır

40 Bir Kadın Cumhurbaşkanı? Diyelim ki bir seçim sezonunda çok benzer özelliklere sahip bir erkek ve bir kadın cumhurbaşkanı adayı var hangisini tercih ederdiniz? 63% 36% K 10% E 12% 25% 53% Kadın adaya Erkek adaya Oy vermem Kadın adaya Erkek adaya Oy vermem

41 Eşitlik var mı? Türkiye toplumunda şu anda kadın ve erkekler eşit hak ve imkânlara sahip midir? 77% 73% K E 22% 27% Evet Hayır Evet Hayır

42 Teşekkürler! Araştırma Ekibi Doç. Dr. Mary Lou O Neil - Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Merkezi Yard. Doç. Dr. Aslı Çarkoğlu İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Psikoloji Bölümü İletişim İçin Kadir Has Üniversitesi Kadir Has Caddesi, Cibali, İSTANBUL Tel: +90 (212) Khasedutr Khasedutr