SEDANTER KADINLAR İLE VE GÜREŞÇİ KADINLARIN ÖFKE DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI *

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 64, p , Winter III 2017 Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date SEDANTER KADINLAR İLE VE GÜREŞÇİ KADINLARIN ÖFKE DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI * COMPARISON OF ANGER LEVELS OF THE SEDENTARY WOMEN AND THE WRESTLER WOMEN Doç. Dr. Emrah Atay ORCID ID: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Yrd. Doç. Dr. Halil Tanır ORCID ID: Yrd. Doç. Dr. Erkan Çeinkaya ORCID ID: Emre Kaya ORCID ID: Öz Öfke, insanın doğuştan getirdiği ve yaşamın ilk yıllarında gelişen duygusal bir tepkidir. Öfke düzeylerinin kontrol edilememesi sporcunun yaptığı spora, kendine ve toplumda zarar verebilir. Bu çalışmanın amacı sedanter ve güreş yapan kadınların öfke düzeylerinin karşılaştırılmasıdır. Çalışmaya yaşları 14,98±1,25yıl, boyları 162,00±0.06cm, ağırlıkları 54,15±11,51 kg olan, 109 (%46,4) sedanter, 126 (%53,6) güreşçi 235 kadın gönüllü olarak katılmıştır. Veri toplama aracı olarak Spielberger tarafından geliştirilen ve Özer tarafından Türkçe ye uyarlanan Durumluk Sürekli Öfke Ölçeği (DSÖÖ) kullanılmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde sosyal bilimler için geliştirilmiş istatistiksel yöntem kullanılmıştır. Verilerin normal dağılıma uyup uymadıklarına Kolmogorov-Smimirnov testi ile karar verilmiştir. Verilerin değerlendirmesinde Mann- Whitney U testi testi kullanılmıştır. Veriler %95 güven aralığında ve 0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Durumluk Sürekli Öfke Ölçeğinin sürekli öfke alt boyutunda güreşçilerin sedanterlere oranla öfke düzeyi yüksektir. Aradaki fark önemli düzeyde * Bu çalışma IV. Uluslararası Spor Bilimleri, Turizm ve Rekreasyon Öğrenci Kongresinde (21-23 Nisan 2017, Burdur, Türkiye) poster bildiri olarak sunulmuştur.

2 508 Emrah Atay & Halil Tanır & Erkan Çetinkaya & Emre Kaya değildir (p>0.05). Öfke içe alt boyutunda güreşçilerin öfke düzeyi sedanterlerin öfke düzeyinden önemli derecede yüksektir (p<0.05). Öfke dışa alt boyutunda güreşçilerin öfke düzeyi sedanterlerin öfke düzeyinden daha yüksektir. Aradaki fark istatistiksel olarak önemli düzeyde değildir (p>0.05). Öfke kontrolü alt boyutunda güreşçilerin öfke düzeyi sedanterlerin öfke düzeyinden önemli derecede yüksektir (p<0.05). Çalışmadan elde edilen veriler doğrultusunda performans odaklı spora katılım öfke düzeyini arttırmaktadır. Bu nedenle performans sporcularına öfke kontrolü, öfkeyle başa çıkma ve öfke denetimi kazandırmak için eğitim verilmesi sportif başarıya olumlu katkı sağlayabilir. Anahtar Kelimeler: Güreş, Sedanter, Öfke, Kadın, Spor Abstract Anger is an emotional response that is born in the first years of life. Uncontrolled anger levels can be harmfull to the athlete and his or her sport. The purpose of the present research is comparing the anger levels of sedentary and wrestler women. In the present research, 109 (46.4%) sedentary and 126 (53.6%) wrestler, the total of 235 women of age 14.98±1.25 years, height ±0.06 cm and weight 54.15±11.51 kg voluntarily participated. In order to collect data, The State-Trait Anger Expression Inventory developed by Spielberger, and adapted to Turkish by Ozer was applied to the participants. Collected data were analysed through statistical methods developed for social sciences. Whether collected data distributed normally was tested with Kolmogorov- Smirnov test. Collected data were analysed with Mann-Whitney U test. Data were analysed within 95% confidence interval and 0.05 significance level. In the constant anger sub-dimension of The State-Trait Anger Scale, wrestlers have higher levels of anger than sedentary. Yet, the difference is not statistically significant (p>0.05). Anger-In levels of wrestler women are significantly higher than sedentary women (p<0.05). Anger-Out levels of wrestler women are higher than sedentary women. Yet, the difference is not statistically significant (p>0.05). Anger-Control levels of wrestler women are significantly higher than sedentary women (p<0.05). According to the findings obtained in the present research, doing performance-based sports increases anger levels. Therefore, providing training to performance athletes to control anger, to manage with anger and to gain anger control can positively contribute to sporting success. Keywords: Wresting, Sedentary, Anger, Woman, Sport Giriş Bireyin temel duygularından birisi olan öfke açıklanması ve kontrol edilmesi gereken önemli bir duygudur. Öfke engellenme, incinme veya gözdağı karşısında gösterilen saldırganlık tepkisi, kızgınlık, hışım, hiddet, gazap olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2017). Bireyler arasındaki öfke türleri ve düzeyleri farklıdır. Bu farklılıkların nedeni genetik, fizyolojik ve sosyokültürel özellikler olabilir. Literatürde öfkeli çocukların huysuz alıngan çabuk kızın çocuklar olarak doğduklarına, öfkeli insanların yıkıcı, karmaşık duygusal gelişimleri iyi olmayan ailelerden geldiklerine yönelik bilgiler mevcuttur (Tatlılıoğlu ve Karaca, 2013:1103). Öfke uygun ifade edildiğinde evrensel, insani doğal bir duygu olarak ifade edilir. Öfke uygun bir şekilde ifade edilmediğinde, kontrolden çıkıp yıkıcı boyuta ulaştığında bireyin ilişkilerinde sorunlara neden olur ve öfkelenen kişinden insanların uzaklaşmasına neden olur. Öfkenin ifade tarzı bireyler arasında sorunlara yol açtığında kişide benlik saygısında azalma, aile içerisinde iletişim sorunlarına, sözel ve fiziksel saldırılara, toplum içerisinde uyumsuzluklara neden olabilir (Kassinove ve Tafrate, 2003:24; Özer, 1994:27). Öfkeye kıskançlık, üzüntü, merak, yalnızlık, kaygı, hayal kırıklığı, anlaşamama gibi içsel sebepler, haksızlığa uğrama, fiziksel incinme, yaralanma, saldırıya uğrama, tehdit

3 Sedanter Kadınlar İle ve Güreşçi Kadınların Öfke Düzeylerinin Karşılaştırılması 509 gibi dışşal sebepler neden olabilir (Tatlılıoğlu ve Karaca, 2013:1107, ;Kökdemir, 2004:7). Bireyler arasında öfkenin ifade şekli farklıdır. Öfkenin dışa vurumu oluşan öfke duygusunun sözel veya davranışa dökülerek dışarıya aktarılmasıyla öfkenin yol açtığı uyumsal tepkidir. Öfkenin içe vurumu ise kişinin gizleyerek ya da öfkeyi içinde tutarak öfke nedenlerine karşı kullandığı uyum mekanizmasıdır. Öfke kontrolü ise kişinin bireylerle ilişkilerinde öfkesini ne ölçüde kontrol ettiğini belirten bir durumdur (Starner ve Peters 2004, Akt. Üzüm ve ark 2016:455). Bastırılan öfke alkolizm, tiryakilik, huysuzluk, ilaç kullanımı, aşırı yeme gibi davranışsal tepkilere, uykusuzluk, unutkanlık, dikkatsizlik, konsantrasyon bozukluğu gibi zihinsel tepkilere, kan şekerinin yükselmesi, nabzın ve kan basıncının artması, solunum frekansında artma, baş, kas, sırt ve boyun ağrıları gibi fizyolojik tepkilere neden olmaktadır (Tatlılıoğlu ve Karaca, 2013:1110;Kökdemir, 2004:7). Bu tepkilerin biyoritmi olumsuz etkilediği bir gerçektir. Biyoritm de meydana gelen bu düzensizliklerin de sportif performansı olumsuz etkileyeceği ön görülmelidir. Sporcu öfkesini kontrol edemiyorsa fiziksel, fizyolojik ve psikolojik durumu olumsuz etkilendiğinden koordinasyonu ve taktik yetisi bozulur, saldırganlık ve şiddet eğilimleri artar (Birinci, Sivrikaya, Erhan, 2012:17). Sportif müsabakaların rekabete dayalı olması ve rekabetinde öfkeyi tetiklediği gerçeği (Robazza ve ark, 2006, Akt:Certel ve Bahadır, 2012:158) performans sporcularında öfke kontrolünün ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Öfkeyle mücadele etmek, öfkeyi kontrol altına almak, öfkeyle başa çıkma planları geliştirmek, öfke denetimi kazanmak sportif başarı için oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı sedanter kadınlarla güreşçi kadınların öfke düzeylerini karşılaştırmaktır. Yöntem Araştırma genel tarama modeli türünde kesitsel bir çalışmadır. Çalışmaya 109 (%46,4) sedanter, 126(%53,6) güreşçi 235 kadın gönüllü olarak katılmıştır. Çalışmaya katılanların yaşları 14,98±1,25yıl, boyları 162,00±0.06cm, ağırlıkları 54,15±11,51 kg dır. Haftanın en az 3 günü en az 20dk şiddetli veya haftanın en az 5 günü en az 30 dk orta şiddette ya da bunların kombinasyonu şeklinde düzenli egzersiz yapar mısınız sorusuna hayır cevabı veren katılımcılar sedanter olarak kabul edilmiş ve çalışmaya davet edilmişlerdir. Çalışma grubunda yer alan güreşçileri düzenli antrenman yapan ve lisanslı olarak yarışmalara katılan kadın güreşçiler oluşturmaktadır. Kadın güreşçilerin verileri Yıldız Kadınlar Türkiye Şampiyonasında toplanmıştır (Aydın/Türkiye, 2017) Veri toplama aracı olarak Spielberger (1983) tarafından geliştirilen ve Özer (1994) tarafından Türkçe ye uyarlanan Durumluk Sürekli Öfke Ölçeği (DSÖÖ) kullanılmıştır. Dörtlü likert tipi olan ölçek 34 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin ilk 10 maddesi sürekli öfkeyi, geriye kalan 24 maddesi ise öfkeyi ifade tarzını ölçmektedir. Öfkeyi ifade tarzı ölçeği, öfke içe vurumu (8 madde), öfke dışa vurumu (8 madde) ve öfke kontrolü (8 madde) olmak üzere dört alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin orijinal formu Cronbach alfa değeri ile 0.88 arasında değişmektedir. Ölçeğin Türkçe formunun Cronbach alfa değerleri öfke kontrolü boyutunda.84, öfke dışa vurumu boyutunda 0.78 ve öfke içe vurumu boyutu için, 0.62 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada ise Cronbach alfa değeri sürekli öfke boyutunda 0.84, öfke içe vurum boyutunda 0.58, öfke dışa vurum boyutunda 0.83, öfke kontrolü boyutunda ise 0.74 olarak bulunmuştur. Verilerin Değerlendirilmesi: Elde edilen verilerin analizinde sosyal bilimler için geliştirilmiş istatistiksel yöntem kullanılmıştır. Verilerin normal dağılıma uyup uymadıklarına Kolmogorov-Smimirnov

4 510 Emrah Atay & Halil Tanır & Erkan Çetinkaya & Emre Kaya testi ile bakılmıştır. Normal dağılım göstermeyen verilerin değerlendirmesinde Mann- Whitney U testi kullanılmıştır. Veriler %95 güven aralığında ve.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Bulgular Tablo 1: Katılımcıların Durumluk Sürekli Öfke Ölçeği değerlendirilmesi Öfke Türleri Kategori n Ort±Ss Z p Sedanter ,73±6,39 Sürekli Öfke Güreşçi ,51±6, Öfke İçe Sedanter ,63±4,64 Öfkeyi Güreşçi ,51±3, * İfade Tarzı Öfke Dışa Sedanter ,29±5,76 Alt Boyutları Güreşçi ,76±5, Öfke Kont- Sedanter ,98±5,13 rol Güreşçi ,62±4, * P<0.05 DSÖÖ nin sürekli öfke alt ölçeğinde sedanterlerin (21,73±6,39) güreşçilere (22,51±6,42) oranla öfke düzeyi daha düşüktür. Aradaki bu fark istatistiksel anlamlı değildir (p>0.05). Öfke içe alt boyutunda sedanterlerin (16,63±4,64) öfke düzeyi güreşçilerin (18,51±3,50) öfke düzeyinden daha düşüktür. Aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0.05). Öfke dışa alt boyutunda sedanterlerin (17,29±5,76) öfke düzeyi güreşçilerin (16,76±5,18) öfke düzeyinden daha yüksektir. Aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0.05). Öfke kontrol alt boyutunda sedanterlerin (18,98±5,13) öfke düzeyi güreşçilerin (20,62±4,38) öfke düzeyinden daha yüksektir. Aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0.05). Tartışma ve Sonuç Sedanter (n=108) ve güreşçi (n=126) kadınların katıldığı bu çalışmada kadın güreşçilerin içte tutulan öfke ve öfke kontrolü puanları sedanter kadınlardan önemli derecede fazla iken (p<0.05), sürekli öfke ve dışa vurulan öfke puanları önemsiz düzeyde yüksektir (p>0.05). Literatürde sporun performansı arttırmak amacıyla yapıldığında kazanma hırsı, antrenör, yönetici, seyirci, çevre baskısı, müsabaka stresi, kaybetmeme yönündeki baskılar, daha çok para kazanma ve prestij kazanma isteği nedeniyle öfke düzeyini arttırdığı bildirilmektedir (Üzüm ve ark. 2016:466). Bu nedenlerden dolayı kadın güreşçilerin öfke düzeylerinin sedanter kadınlardan daha yüksek olması doğal bir sonuçtur. Sezan (2016:60) yaptığı çalışmada spor yapan üniversite öğrencilerinin sürekli öfke, dışa vurulan öfke ve içte tutulan öfke puanları önemli düzeyde yüksek iken (p<0.05), öfke kontrol puanları önemsiz derecede yüksek olarak bulunmuştur (p>0.05). Temel ve arkadaşlarının (2015:618) öğretmenler üzerinde yaptığı çalışmada spor yapan öğretmenlerin spor yapmayan öğretmenlere göre içte tutulan öfke ve sürekli öfke puanları önemsiz derecede (p>0.05), dışa vurulan öfke puanları ise önemli derecede yüksek bulunmuştur. Sezan ın ve Temel in yaptığı çalışmalardaki bulgular çalışma bulgularımızla paralellik göstermektedir. Sporun içerisinde performans öğesi ve dış etmenler sporcuların öfkesinin daha yüksek olmasına neden olabilmektedir. Kontrol edilemeyen öfke koordinasyonu ve taktik davranışları olumsuz etkiler. Sporcuda saldırganlık ve şiddet eğilimi artar. Bunların yanında öfke kontrolünün yapılmaması psikolojik, zihinde ve fiziksel durumu olumsuz etkiler. Öfke kontrol edilmediğinde performansı olumsuz etkileyebilmektedir. Sonuç

5 Sedanter Kadınlar İle ve Güreşçi Kadınların Öfke Düzeylerinin Karşılaştırılması 511 olarak performans sporcularına öfke kontrolü, öfkeyle başa çıkma stratejileri ve öfke denetimi kazandırmak için eğitimler verilmesi yararlı olacaktır. KAYNAKÇA Birinci R, Sivrikaya AH, Erhan E. (2012). Farklı spor Branşlarındaki Erkek Sporcuların Öfke ve Anksiyete Düzeylerinin İncelenmesi, Türkiye Klinikleri J Sports Sci, 4(1), Certel Z, ve Bahadır Z. (2012) Takım Sporu Yapan Sporcularda Benlik Saygısı ve Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarz İlişkisinin İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 14 (2), Gezer E, Mızrak O, Çetin MÇ. (2014). The Analysıs of the relationship Between Anger Expression and Empathic Dispositions of Turkish young National Wrestling Team Players. Nigde University Journal of Physical Education and Sport Sciences, 8(1), Kassinove H, Tafrate RC. (2003). Anger management: The complete treatment guidebook for practitioners. Thirdedition, Impact Publishers Inc, California Kökdemir, H. (2004) Öfke ve Öfke kontrolü, PİVOLKA, 3(12):7-10. Özer, AK, (1994). Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeklerinin Ön Çalışması, Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), Sezan T. (2015) Spor Yapan ve Yapmayan Üniversite Öğrencilerinin Öfke İfade Tarzları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya: Sosyal Bilimler Enstitüsü Tatlılıoğlu K, Karaca M. (2013). Öfke Olgusu Hakkında Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme, International Journal of Social Science, 6(6), TDK, (2017). Türk Dil Kurumu Sözlüğü, Büyük Türkçe Sözlük. Temel V, Akpınar S, Birol SŞ, Nas K, Akpınar Ö. (2015). Öğretmenlerin bazı değişkenler açısından öfke düzeylerinin ve tarzlarının belirlenmesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8, Üzüm H, Orhan M, Karlı Ü, Duş MK, Yerlikaya G, Gökgöz H. (2016). Spor Yapan ve Yapmayan Bireylerin Öfke Kontrol Tarzlarının İncelenmesi, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1),