551 Sayılı Khk ile Sınai Mülkiyet K anununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava

Transkript

1 551 Sayılı Khk ile Sınai Mülkiyet K anununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava Av. Samiye EYUBOĞLU* * Ankara Barosu.

2 551 Sayılı KHK İle Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava ÖZET Bu çalışmada, 551 sayılı KHK nin 149. Maddesinde düzenlenen Patente Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava Ve Şartları başlıklı madde ile 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunun 154. Maddesinde düzenlenen Tecavüzün mevcut olmadığına ilişkin dava ve şartları karşılaştırılmış ve Sınai Mülkiyet Kanunu ile getirilen yenilikler, sadece patentler yönünden değerlendirilmiştir. 551 sayılı KHK nin uygulanması sırasında, yargı makamları nezdinde oluşan bir takım hatalı yorumlar, 6769 sayılı Kanunda getirilen düzenleme ile çözüme ulaşmıştır. ABSTR ACT In this study, the article 149 of the statutory decree numbered 551 titled Claiming of Non-infringement of a Patent and Requirements therefor and article 154 of the Industrial Property Law numbered 6769 titled Claiming of noninfringement and Requirements therefor compared and novelties arose from the Industrial Property Law, have only been evaluated on the field of patent. In the application process of the statutory decree numbered 551, wrong interpretations that made before the judicial authorities, reach solutions with the regulations in the Law numbered Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

3 Av. Samiye EYUBOĞLU 10 Ocak 2017 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu yürürlüğe girene kadar ülkemizde sınai haklar, 551 sayılı Patentlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile koruma altına alınmış idi. Bugün 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile tek bir çatı altında, Entegre Devre Topografyaları hariç olmak üzere tüm sınai haklara yer verilmiş, ayrıca bu haklar yönünden ortak hükümler başlığı altında da bir bölüm yer almıştır. Bu hükümlerden bir tanesi de 154. maddede yer alan Tecavüzün mevcut olmadığına ilişkin dava ve şartları davasıdır madde, tüm sınai haklara ilişkin olarak düzenlenmiş ise de, biz bu yazımızda sadece patentler ve faydalı modeller yönünden değerlendirme yapacağız. Bu değerlendirme yapılırken, 551 sayılı KHK de yer alan düzenlemelere ve 551 sayılı KHK nın uygulandığı dönemde çıkan Yargı kararlarına ve doktrinde yer alan görüşlere de yer verilecektir. Patent tecavüzün mevcut olmadığı hakkında dava, 6769 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce, 551 sayılı KHK nin 149. Maddesi ile düzenlenmiş idi. Yürürlükten kalkan 551 sayılı KHK nın 149. Maddesi, Patente Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava Ve Şartları başlıklı madde: Menfaati olan herkes, patent sahibine karşı dava açarak, fiillerinin patentten doğan haklara tecavüz teşkil etmediğine karar verilmesini talep edebilir. Bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen davanın açılmasından önce, kendisinin Türkiye de giriştiği veya girişeceği sınai faaliyeti veya bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimlerin patentten doğan haklara tecavüz teşkil edip etmediği hakkında, patent sahibinden görüşlerini bildirmesini noter aracılığı ile talep edebilir. Bu talebin patent sahibine tebliğinden itibaren bir ay içinde patent sahibinin cevap vermemesi veya verilen cevabın menfaat sahibi kişi tarafından kabul edilmemesi halinde, menfaat sahibi bu maddenin birinci fıkrasına göre dava açabilir. Bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen dava, patentten doğan haklara tecavüzden dolayı kendisine karşı dava açılmış bir kişi tarafından açılamaz. Dava, patent üzerinde hak sahibi bulunan ve Patent Sicili ne kayıt edilmiş olan, bütün hak sahiplerine tebliğ edilir. 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı 35

4 551 Sayılı KHK İle Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava Bu maddede belirtilen dava, patentin hükümsüzlüğü davasıyla birlikte de açılabilir. düzenlemesini içermektedir. Maddeyi, dava açabilecek kişiler, davanın açılabileceği kişiler, dava şartları, davanın hukuki niteliği ve hükümsüzlük davalarının, tecavüzün olmadığının tespiti hakkındaki davaya etkisi başlıkları altında inceleyeceğiz. Tecavüzün mevcut olmadığı hakkında davayı kimler açabilir? Tecavüzün olmadığının tespiti davasını kimlerin açabileceği hususunu maddenin içeriği ile açıklayabiliriz Maddede, tecavüzün olmadığının tespiti davasını açabilecek kişilerle, yani bu davanın davacısı olabilecek kişilerle ilgili olarak, MENFAATİ OLAN HERKES ifadesi kullanılmıştır.burada yer alan menfaat kavramını, 6100 sayılı HMK da ifade bulan hukuki yarar olarak değerlendirebiliriz. Nitekim, 6100 sayılı HMK nın 114. Maddesinde de, davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması bir dava şartı olarak düzenlenmiştir. Dolayısıyla 149. Maddede ifade edilen menfaati olan herkes kavramı, 149. maddenin davacısı açısından, hukuki yararı olan kimse kavramına açıklık getirmektedir. Hukuki yararın bir dava şartı olup, mahkemelerce de resen tartışılması gereken bir husustur. Mahkeme dava şartlarını re sen incelemekle görevlidir (HGK , 8/ (ABD 1968/1 s.81, 1968/2 s. 304). O halde, 149. maddeye göre dava açan kişinin davayı açmakta hukuki yararı olup olmadığı, Mahkemece resen değerlendirilecek hususlardandır. Bilindiği üzere davacı ya da davacıların dava açma haklarına sahip olmaları yeterli değildir. Bundan başka, davanın açılmasında hukuki bir yararın bulunması gerekir. Buna hukuki korunma (himaye) ihtiyacı da denir (Rechtsschutzbedürfnis).(HGK , 1/ (YKD 1992/9 s ). [1] 149. maddede söz edilen menfaati olan herkes kavramını, 6100 sayılı Kanunun 114. Maddesinde de ifade bulan hukuki yarar şartı olarak kabul etmek gerekmektedir. Maddede yer alan davayı, kendisinin Türkiye de giriştiği veya girişeceği sınai faaliyeti veya bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimleri olan, kendisine karşı bu faaliyetleri nedeniyle ihlal davası açılmamış olan kişi açabilir. [1] Prof. Dr. Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usulü Cilt II s Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

5 Av. Samiye EYUBOĞLU Bu dava kimlere karşı açılabilir? 149. maddede yer alan dava, tecavüzün olmadığının ileri sürüldüğü tarihteki patent sahibine karşı açılır. Bu davanın açılabilmesi için, söz konusu fiillerinden dolayı, kendisine karşı ihlal davası açılmamış olması gerekir. Öte yandan davanın, bu iddianın ileri sürüldüğü tarihte patent üzerinde hak sahibi bulunan kişilere de tebliğ edilmesi gerekir. Patent sahibi dışında, patent üzerinde hak sahibi olan diğer kişilere, davanın tebliğ edilmesi için, bu hakların Patent Sicili ne kayıt edilmiş olması gerekir. Bu davanın açılması için bir dava şartı var mıdır? 551 sayılı KHK nın 149.maddesinin 2. Fıkrasında yer alan açıklama ile, menfaatini ispatlayabilen davacıya bir seçimlik hak tanınmıştır. Dava açacak kişi, eğer isterse dava açmadan önce kendisinin Türkiye de giriştiği veya girişeceği sınai faaliyeti veya bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimlerin patentten doğan haklara tecavüz teşkil edip etmediği hususunda, patent sahibinden görüşlerini bildirmesini isteyebilecektir. Dava açacak kişi açısından bu yola başvurulması halinde getirilen koşul, bu bildirimin Noter aracılığı ile yapılması ve bildirim yapıldıktan sonra maddenin 3. Fıkrasında ifade edilen bir aylık sürenin beklenmesidir. Yani eğer dava açacak kişi, dava açmadan önce bu yola başvurursa, o taktirde dava açmak için bir aylık bir cevap süresini patent sahibine verecektir. Bu yolun tercih edilip edilmemesi, her somut olay yönünden ayrı ayrı değerlendirilmesi gereken bir husustur. Bu nedenle de maddede açıkça ifade edildiği üzere bu yolun kullanılıp kullanılmaması, dava açacak kişiye seçimlik hak olarak tanınmıştır. Ancak, kısa süre önce verilen bazı Yargıtay kararları ile bu bildirimin bir dava şartı olduğu gündeme getirilmiştir. Bu görüşün doğru olmadığı, bugün itibarıyla yürürlükte olan 6769 sayılı Kanunla açık olarak ortaya koyulmuştur. 551 sayılı KHK nın yürürlükte olduğu dönemde, doktrin görüşleri de, bildirimin dava şartı olmadığını, isteğe bağlı olarak kullanılacak bir yol olduğunu ifade etmekte idi. Prof. Dr. Ünal Tekinalp, Menfi tespit davasının açılmasından önce, patent sahibi, girişimci tarafından, girişimin niteliği konusunda gerçek bilgiler verilerek haberdar edilmeli ve girişimin patent hakkına tecavüz oluşturup oluşturmadığı konusunda patent sahibinin görüşü alınmalıdır. Bu açıklama ve görüş talebi PatKHK da, MarkKHK m. 74 (2) ile EndTasKHK m. 61 (2) nin aksine menfi tespit davasının dinlenme şartı değildir. Çünkü 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı 37

6 551 Sayılı KHK İle Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava PatKHK m. 149 (2) de, girişimcinin patent sahibinden görüşlerini bildirmesini isteyebileceği belirtilerek, bildirim talebine isteğe bağlı bir nitelik vermiştir [2]. görüşünü savunmaktadır. Kanaatimizce Sayın Tekinalp in görüşü son derece yerinde olup, maddede genel hukuki yarar şartının yanı sıra getirilen tek dava şartı, davacının Türkiye de giriştiği veya girişeceği sınai faaliyeti veya bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimleri ispatlamasıdır. Yani esasen bu davanın açılabilmesi için maddede getirilen genel hukuki yarar şartının dışında getirilen tek şart, bu düzenlemedir. O halde, davacının bu davayı açabilmesi için, tecavüz etmediğini iddia ettiği patentle ilgili olabilecek nitelikteki ve Türkiye de giriştiği veya girişeceği sınai faaliyeti veya bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimleri ispatlaması, dava şartı olarak öngörülmüştür. Maddede bir de negatif bir dava şartının düzenlendiğini söyleyebiliriz. Bu maddede düzenlenen dava, patentten doğan haklara tecavüzden dolayı kendisine karşı dava açılmış bir kişi tarafından açılamaz. Yani bu davanın açılabilmesi için, davacı olacak kişiye karşı patent sahibi tarafından patente tecavüz iddiası ile dava açılmamış olması gereklidir. Öte yandan patent sahibi, dava açmak yerine öncelikle bir ihtarname keşidesi yoluyla haklarını ileri sürmüş ise, Türkiye de giriştiği veya girişeceği sınai faaliyeti veya bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimlerini ispatlayan kişi, patent sahibine karşı dava açabilecektir. Dolayısıyla, yalnızca ihtar çekilmiş olması davanın açılmasına engel değildir. Bir diğer dava şartı da, verilmiş/tescil edilmiş/koruma altına alınmış bir patentin varlığıdır maddede yer alan düzenlemeye göre bu dava, mevcut ve tescil edilmiş bir patentin varlığı halinde açılabilir. Henüz başvuru aşamasında olan bir patent başvurusu nedeniyle, davacının üretiminin patentten doğan haklara tecavüz teşkil etmediğine karar verilmesi istenemez. Hatta bu konuda patent başvuru sahibinin bir ihtarname göndermiş olmasının dahi, tecavüzün olmadığının tespiti davasının açılması için yeterli olamayacağı, Yargıtay kararı ile kabul edilmiştir. Karar aynen şu şekildedir: Dava, 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 149/1 nci maddesi hükmüne dayalı olarak açılmış bir olumsuz tespit davasıdır. Yürürlükte bulunan Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu nunda dava hakkı, eda davası üzerine kurulmuş olup, olumsuz tespit davası düzenlenmiş değildir. Ne [2] Prof. Dr. Ü. Tekinalp, Fikri Mülkiyet Hukuku, Dördüncü Bası, sayfa Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

7 Av. Samiye EYUBOĞLU var ki, doktrinde ve uygulamada olumsuz (menfi) tespit davalarının belli koşulların gerçekleşmesi halinde dinlenebilmesi gerektiği kabul edildiği gibi, yeni bir kısım yasalarda da bu tür davaların özel bir şekilde düzenlemeye tabi tutulmuş oldukları görülmektedir. Ancak, bu tür davalarla davalı taraf bir şey yapmaya ve bir şeyden kaçınmaya zorlanamayacağından, sadece taraflar arasındaki hukuki ilişkinin varlığı veya yokluğu belirlenilmekle yetinileceğinden bu dava türünün uygulaması açısından, diğer bir deyişle, dava açabilme koşul ve menfaati bakımından üzerinde titizlikle durulması da gerekli bir zorunluluktur. Tarafların bu yasal düzenlemelerle hakkını tesbit ettirebilme yetkisine sahip olabilecekleri durumlarda bu tür dava hakkı o düzenleme ile sınırlı tutulmalıdır. Aksi halde, bu tür dava hakkı sınırsızlığa ve bunun sonucu olarak uyuşmazlıkların gereksiz bir şekilde alabildiğine yaygınlaşmasına yol açabilecektir. Olumsuz tespit davaları bakımından bu genel açıklamalardan sonra dava konusu olaya dönülecek olunursa, davalı ilaç firması, Celecoxib Compotisions Celecoxib Müstahzarları adı altında patent başvurusunda bulunmasından sonra, davacı firmanın da aynı konuda çalışmasının bulunduğu hakkında bilgi sahibi olmasına müteakkip, davacıyı kendi patent başvurusu hakkında bilgi sahibi kılmak ve muhtemel bir uyuşmazlığı önlemek amacı ile davacıya yazı göndermesi üzerine, taraflar arasında noter aracılığı ile gerçekleştirilen bir dizi yazışmayı müteakkip davacı tarafından 551 sayılı KHK.nin 149 ncu maddesine hasren işbu davanın açıldığı görülmektedir. Anılan yasal düzenleme de ise, Patente Tecavüzün Mevcut olmadığı Hakkında Dava ve Şartları madde başlığını taşımakta olup, ilk fıkrasında Menfaati olan herkes, patent sahibine karşı dava açarak, fiillerinin patentten doğan haklara tecavüz teşkil etmediğine karar verilmesini talep edebilir hükmünü içermektedir. Görüldüğü üzere, gerek madde başlığı, gerekse dava hakkını düzenleyen ilk fıkrada, bu davanın açıkça bir patentin mevcut olmasına ve davanın da patent sahibine karşı açılabileceğine yönelik hüküm içermektedir. Anılan maddenin diğer fıkraları da patent mevcudiyeti üzerine düzenleme içerdiği gibi, son fıkradaki Bu maddede belirtilen dava, patentin hükümsüzlüğü davasıyla birlikte de açılabilir hükmü de aynı ilkeyi bir kez daha belirlemiş bulunmaktadır. Görüldüğü gibi, usul hukukumuzdaki genel kurala aykırı bir olumsuz tespit davası açabilme hakkını belirleyen KHK.nin 149 ncu maddesi açık bir düzenleme ile bu davanın bir patentin mevcudiyetine dayalı olarak, bu patentin sahibine yöneltileceğini belirlemiş bulunmaktadır. Oysa, yukarıda da değinildiği gibi, davalı tarafından henüz alınmış bir patent mevcut olmayıp, TPE. nezdinde sadece inceleme aşamasında kalmış ve patent başvurusu vardır. Patent başvuru sahibine anılan KHK.nin 82 nci maddesinde tanınan haklardan yararlanılarak, maddenin açık hükmü tersine ve buluş sahibi aleyhine sonuç doğuracak şekilde yorumlanması mümkün görülmemiştir. Kaldı ki, patent başvuru sahibine tanınan 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı 39

8 551 Sayılı KHK İle Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava haklar çerçevesinde davacının henüz çalışma aşamasında bulunan patent buluş çalışmalarına o haklar çerçevesinde itiraz veya dava yolu ile müdahale edildiğinde, davacının bu tür müdahalelere karşı savunma hakkı ve hatta davalı taraf marka tesciline muvaffak olmuşsa, anılan maddenin son fıkrasındaki hükümsüzlük davasını kullanma hakkı ile bunu dahi önleme hakkına sahip olduğuna göre, davacının hak arama özgürlüğünün kısıtlanmasından da söz edilemeyecektir. Bu durum karşısında, mahkemece bu tür olumsuz tespit davasının 551 sayılı KHK.nin 149 ncu maddesinde düzenlenmediğinden dinlenemeyeceği hakkındaki karar, yukarıdaki açıklamalar karşısında doğru görülmekle, davacı tarafın yerinde görülmeyen temyiz itirazlarının reddi ile usul ve yasaya uygun görülen kararın onanmasına karar verilmesi gerekmiştir. [3] Davanın hukuki niteliği nedir? Tecavüzün mevcut olmadığı hakkında dava, hukuki niteliği itibariyle bir tespit davasıdır. Diğer tespit davalarından farkı, bir eda davasının açılabileceği hallerde de anılan davanın ikame edilebilmesidir. Buna göre, menfaati olan herkes, patent sahibine karşı dava açarak fiillerinin/ürünün patentten doğan haklara tecavüz teşkil etmediğine karar verilmesini isteyebilir. Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere, bu dava kendisine karşı patent hakkına tecavüz davası açılmış kişi tarafından açılamayacağı gibi, tecavüz davasında karşı dava olarak da ileri sürülemez. Ancak, davadan önce patent veya faydalı model sahibi tarafından ihtar çekilmiş olmasının, bu davanın açılmasına engel olmadığı da yine yukarıda belirtilmiştir. Nitekim, bir Yargıtay ilamına göre, Dava; davacı yanın ürettiği programlanabilir kontür cihazının davalının faydalı model belgesi konusu olan otomatik başlama cihazı ile çok farklı teknik özelliklere sahip olmadığı iddiasıyla 551 sayılı KHK nun 149. maddesine dayanılarak açılmış tecavüzün bulunmadığının tespiti istemine ilişkindir. Her ne kadar 551 sayılı KHK nun 149. maddesi patent ile ilgili ise de, aynı kararnamenin 166. maddesi gereğince patente ilişkin hükümler faydalı model açısından da uygulanabilir olduğundan davacının bu şekilde dava açması mümkündür. Davalı yan tarihli ihtar ile davacının eyleminin faydalı model belgesi ile korunan davalı hakkına tecavüz niteliğinde olduğu bildirilmiş olmakla kararnamenin 149. maddesinde öngörülen dava koşulu oluşmuş bulunmaktadır [4] [3] Yarg. 11.H.D tarih ve 2002/4013E-2002/7210 K [4] Yargıtay11. H.D tarih ve 2006/3973 E-2007/12431K Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

9 Av. Samiye EYUBOĞLU Hükümsüzlük davalarının, tecavüzün olmadığının tespiti hakkındaki davaya etkisi nedir? Hükümsüzlük davalarının, 149. Maddeye göre açılmış olan davalara etkisine gelince, menfi tespit davaları, hükümsüzlük davaları ile birlikte açılabilmektedir. Ancak, davacı taraf başlangıçta sadece menfi tespit davası açabileceği gibi, hükümsüzlük talebi ile birlikte de dava açabilir. Diğer yandan, tecavüzün mevcut olmadığı hakkında dava devam ederken, patent veya faydalı modelin hükümsüzlüğü istemi ile ayrı bir dava açılması halinde, hükümsüzlük davasının bekletici mesele yapılması gerekmektedir. Bu konuda verilen bir Yargıtay ilamında [5], Davalı vekilinin temyiz itirazlarına gelince; dava, davalıya ait patentin hükümsüzlüğü, bu istem kabul edilmezse, davacı buluşlarının, davalıya ait patent hakkına tecavüz oluşturmayacağının tespiti istemine ilişkin olup, mahkemece davalıya ait patentin hükümsüz sayılması koşullarının oluşmadığı gerekçesiyle, davalı patentinin hükümsüzlüğü isteminin reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır. Ancak, yargılamanın devamı sırasında, davacıya ait buluşların davacı adına faydalı model belgeleri ile tescil edilmeleri üzerine, bu kez davalı Aygaz A.Ş. tarafından, davacı buluşlarının yeni olmadığı ileri sürülerek anılan faydalı model belgelerinin iptali için, Eskişehir Asliye Ticaret Mahkemesi nde bir dava açılmıştır. İddianın bu ileri sürülüş biçimine göre, Eskişehir Asliye Ticaret Mahkemesi nde görülen bu davada, davacı buluşlarının yeni olup olmadığı hususunda daha geniş bir inceleme yapılabileceği tabiidir. Ayrıca yargılama sonucunda, davacının faydalı model belgelerinin iptaline karar verilmesi halinde, işbu davada verilen, davacı ICF A.Ş. nin buluşlarının, davalı Aygaz A.Ş. ne ait patent hakkına tecavüz oluşturmayacağının tespiti kararı da dayanaksız kalacaktır. O halde mahkemece, davacı buluşlarının davalıya ait patent hakkına tecavüz oluşturmayacağının tespitine ilişkin istem yönünden, taraflar arasında Eskişehir Asliye Ticaret Mahkemesi nde görülen asıl davanın bekletici sorun yapılması ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir. görüşü açıklanmıştır. Görüldüğü üzere, olumsuz tespit davası olarak nitelendirilen dava devam ederken, davaya konu olan patent ya da faydalı model belgesinin hükümsüzlüğü davası açıldığı taktirde, olumsuz tespit davasının görülmesi, hükümsüzlük davasının sonuçlanmasına kadar ertelenecektir. [5] Yargıtay11. H.D tarih ve 2005/11206E- 2006/11960K 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı 41

10 551 Sayılı KHK İle Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile neler değişti? Buraya kadar, 551 sayılı KHK deki durumu ve KHK nin geçerli olduğu dönemde verilen kararları ve görüşleri açıkladık sayılı Kanunda da, temel olarak bu davaya ilişkin düzenlemeyi korumuş, uygulamada yaşanan problemleri gidermiş, ve bazı değişiklikler getirmiştir. Bu değişiklikleri aşağıda açıklayacağız sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile bu düzenleme 154. Maddede yer aldı ve nihai olarak aşağıdaki hali ile Kabul edildi: Tecavüzün mevcut olmadığına ilişkin dava ve şartları Madde 154- (1) Menfaati olan herkes, Türkiye de giriştiği veya girişeceği ticari veya sınai faaliyetin ya da bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimlerin sınai mülkiyet hakkına tecavüz teşkil edip etmediği hususunda, hak sahibinden görüşlerini bildirmesini talep edebilir. Bu talebin tebliğinden itibaren bir ay içinde cevap verilmemesi veya verilen cevabın menfaat sahibi tarafından kabul edilmemesi halinde, menfaat sahibi, hak sahibine karşı fiillerinin tecavüz teşkil etmediğine karar verilmesi talebiyle dava açabilir. Bildirimin yapılmış olması, açılacak davada dava şartı olarak aranmaz. Bu dava, kendisine karşı tecavüz davası açılmış bir kişi tarafından açılamaz. (2) Birinci fıkra uyarınca açılan dava, sicile kayıtlı tüm hak sahiplerine tebliğ edilir. (3) Birinci fıkra uyarınca açılan dava, hükümsüzlük davasıyla birlikte de açılabilir. Mahkeme,99uncu maddenin üçüncü veya yedinci fıkrası ile143üncü maddenin onuncu veya onikinci fıkrası uyarınca yapılan yayımdan önce, öne sürülen iddiaların geçerliliğine ilişkin olarak karar veremez. Maddenin Adalet Komisyonunda kabul edilen hali ile, nihai olarak yasalaşan metin arasında önemli bir fark bulunmaktadır. Komisyon tarafından önerilen metin: Tecavüzün mevcut olmadığına ilişkin dava ve şartları Madde 154- (1) Menfaati olan herkes, Türkiye de giriştiği veya girişeceği ticari veya sınai faaliyetin ya da bu amaçla yapmış olduğu ciddi ve fiili girişimlerin sınai mülkiyet hakkına tecavüz teşkil edip etmediği hususunda, hak sahibinden görüşlerini bildirmesini talep eder. Bu talebin tebliğinden itibaren bir ay içinde cevap verilmemesi veya verilen cevabın menfaat sahibi tarafından kabul edilmemesi halinde, menfaat sahibi, hak sahibine karşı fiillerinin tecavüz teşkil etmediğine Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

11 Av. Samiye EYUBOĞLU karar verilmesi talebiyle dava açabilir. Bu dava, kendisine karşı tecavüz davası açılmış bir kişi tarafından açılamaz. (2) Birinci fıkra uyarınca açılan dava, sicile kayıtlı tüm hak sahiplerine tebliğ edilir. (3) Birinci fıkra uyarınca açılan dava, hükümsüzlük davasıyla birlikte de açılabilir. Mahkeme, 99uncu maddenin üçüncü veya yedinci fıkrası ile 143üncü maddenin onuncu veya onikinci fıkrası uyarınca yapılan yayımdan önce, öne sürülen iddiaların geçerliliğine ilişkin olarak karar veremez. Görüldüğü üzere meclisten geçen ve kanunlaşan düzenlemeye bir cümle eklenmiş ve esasen bu ekleme son derece isabetli olmuştur. Bu cümle aşağıdaki şekildedir: Bildirimin yapılmış olması, açılacak davada dava şartı olarak aranmaz. Esasen, 551 sayılı KHK nin 149. Maddesinde yer alan talep edebilir ibaresindeki edebilir sözcüğünden, bir zorunluluğun olmadığı, ihtarname keşidesinin, talep edenin inhisarına bırakıldığı zaten anlaşılmalıydı. Nitekim, 149. Maddede yer alan bu ibare, uzun yıllar Mahkemelerce bu şekilde uygulanmış, davalar noter aracılığı ile bildirim yapılmasını dava ön şartı olarak kabul etmeden yürütülmüş ve kararlar verilmiştir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi de maddeyi aynı şekilde yorumlamış ve noter aracılığı ile bildirimi bir dava şartı olarak kabul etmemiş idi. Sonra aynı Yargıtay dairesi, önüne gelen bir davada Mahkemece verilmiş olan aksi yöndeki kararı, yani noter aracılığı ile bildirimi dava şartı kabul eden bir kararı da onamış ancak bu görüş değişikliğinin gerekçesine anılan ilamda yer vermemişti. Bugün Kanunda yer alan düzenleme ile, aslında olması gereken ilk düşünceye dönülerek, noter aracılığı ile gönderilecek ihtarın bir dava şartı olmadığı kabul edilmiştir. Kanaatimizce derdest davalarda da bu düşüncenin uygulanması gerekmektedir. Ancak, burada sorun olarak kalan husus ise, maddenin gerekçesidir. Madde gerekçesi Hükümetin önerdiği şekline uygun olarak yazılmıştır. Bu hali ile de mevcut düzenleme ile çelişkili görünmektedir. Maddenin uygulanması sırasında, yargılama süreçlerinde dile getirilecek bu hususun açıklanmasına ihtiyaç olduğu düşünülmüştür. 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı 43

12 551 Sayılı KHK İle Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava 154. madde gerekçesi: Uygulamadaki ve doktrindeki tereddütleri gidermek amacıyla tecavüzün mevcut olmadığına ilişkin davanın açılmasından önce hak sahibine girişimlerin hakka tecavüz teşkil edip etmediğinin sorulması ve bildirim bir zorunlu başvuru yolu olarak öngörülmüştür. Bu yolla mahkemelerin iş yükünün azaltılması ve uyuşmazlıkların yargılama olmaksızın giderilmesi amaçlanmıştır. Öte yandan önceki düzenlemelerde yer alan noter aracılığıyla ibaresi metne alınmamıştır. Noter aracılığı ile ihtarın, yurt içinde yerleşim yeri bulunmayan kişiler bakımından uygulamada ciddi sorunlara yol açtığı tespit edildiğinden, önceki düzenlemelerde yer alan ve bildirimin şeklini belirten noter aracılığıyla ibaresi yürürlükten kaldırılmıştır. Noter aracılığıyla ihtar, özellikle uluslararası tebliğlerde bürokrasiyi arttıran ve çoğu halde ihtarı imkansızlaştıran bir yöntemdir. Bu haliyle, ihtarın herhangi bir şekilde yapıldığının veya tüm çabalara ve farklı yolların denenmesine rağmen yapılamadığının ispatlanması halinde davanın açılabilmesine olanak tanınmıştır. Şeklindedir. Bu aşamada söz konusu gerekçenin, değişen metin nedeniyle Uygulamadaki ve doktrindeki tereddütleri gidermek amacıyla tecavüzün mevcut olmadığına ilişkin davanın açılmasından önce hak sahibine girişimlerin hakka tecavüz teşkil edip etmediğinin sorulması ve bildirim bir zorunlu başvuru yolu olarak öngörülmüştür. Bu yolla mahkemelerin iş yükünün azaltılması ve uyuşmazlıkların yargılama olmaksızın giderilmesi amaçlanmıştır kısmının, Kanunlaşan metin karşısında dikkate alınmaması gerektiği açıktır. Sonuç olarak gelinen noktada, son derece isabetli ve fazlasıyla açık bir şekilde, Patente tecavüzün olmadığı hakkında dava açılmasından önce bir bildirimde bulunmak isteyen taraf, bunu noter aracılığı ile olmaksızın gönderme imkanına sahip olmuş; Öte yandan bildirim yapılmasının bir dava şartı olmadığı da ifade edilmiştir. Esasen Yargı kararları ile oturmuş olan bir husus, yıllar sonra gerekçesi açıklanmadan değiştirilmiş ise de, bu durumun bağlayıcı bir yasa metni haline gelmesi sonucunda, artık tartışma konusu olmaktan çıktığının kabulü gerekir. Yazımızın devamında, 6769 sayılı kanun ile, 149. Maddeye göre getirilen değişiklikler de tartışılacaktır. Maddede genel bir ifade değişikliği yapılmış, 149. Maddeye göre dava açabilecek kişiler olarak, önceki yasal düzenlemeye göre bir fark getirilmemiştir Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

13 Av. Samiye EYUBOĞLU Her iki düzenlemede de, bu davanın davacısı olabilmek için, Türkiye de girişilen veya girişilecek ticari veya sınai faaliyetin ya da bu amaçla yapılmış olan ciddi ve fiili girişimlerin varlığının ispatı gerekmektedir madde, yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, sınai hak sahibine bildirimin yapılmış olmasının bir dava şartı olmadığını açık bir şekilde ifade etmiştir. Kanaatimizce, önceki yasal düzenlemede de cümlede yer alan edebilir sözcüğünden aynı anlam çıkartılmakta idi. Ancak bu husus farklı mahkemelerce verilen kararlarla farklı yorumlara neden olduğundan, 154. Maddede açık bir ifadenin yer alması isabetli olmuştur. Öte yandan Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin yukarıda açıklanan kararında, 149. Maddede düzenlenen tecavüzün olmadığının tespitine ilişkin davanın, sadece koruma altına alınmış, yani tescil edilmiş bir patente karşı açılabileceğine ilişkin yorum yapılmış idi. Ancak, 154. Madde ile getirilen düzenlemede yer alan; Mahkeme, 99uncu maddenin üçüncü veya yedinci fıkrası ile 143üncü maddenin onuncu veya onikinci fıkrası uyarınca yapılan yayımdan önce, öne sürülen iddiaların geçerliliğine ilişkin olarak karar veremez. cümlesi, tecavüzün olmadığının tespitine ilişkin davanın, patentler yönünden, itiraza uğramış bir patent söz konusu ise de açılabileceğini, ancak kararın, patentin verilmesine ilişkin kararın yayınlanmasından önce verilemeyeceğini; faydalı modeller yönünden ise başvuru aşamasında iken de tecavüzün olmadığına ilişkin davanın açılabileceğini, ancak, kararın, faydalı modelin verildiğinin ya da reddedildiğinin ilgili bültende yayınlanmasından önce verilemeyeceğini ifade etmektedir. Atıf yapılan maddeler aşağıda yer almaktadır: 6769 sayılı Kanun 99/3 fıkrası: 3) İtiraz yapılmaması veya itirazın yapılmamış sayılması durumunda, patentin verilmesi hakkındaki karar kesinleşir ve nihai karar Bültende yayımlanır sayılı Kanun 99/7 fıkrası: (7) İtiraz sonucunda verilen nihai karar Bültende yayımlanır. Beşinci ve altıncı fıkra uyarınca patentin değiştirilmiş hâliyle devamına karar verilmesi durumunda, patentin değiştirilmiş hâli Bültende yayımlanır sayılı Kanun 143/10 fıkrası: (10) Kurum yaptığı değerlendirme sonucunda faydalı model verilmesine karar verirse bu karar başvuru sahibine bildirilir, karar ve faydalı model Bültende 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı 45

14 551 Sayılı KHK İle Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Karşılaştırmalı Olarak Tecavüzün Mevcut Olmadığı Hakkında Dava yayımlanır. Yapılan değerlendirme sonucunda faydalı modelin verilebilmesi için değişiklik yapılmasının gerekli olduğu durumda bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde değişikliklerin yapılması istenir. Yapılan değişikliklerin kabul edilmesi hâlinde faydalı model verilmesine karar verilir, bu durum başvuru sahibine bildirilir, bu karar ve faydalı model Bültende yayımlanır. Değişikliklerin yapılmaması veya yapılan değişikliklerin Kurum tarafından kabul edilmemesi hâlinde başvuru geri çekilmiş sayılır, bu karar başvuru sahibine bildirilir ve Bültende yayımlanır. Faydalı modelin verilmesine ilişkin yayımdan sonra talep edilmesi ve belge düzenleme ücretinin ödenmesi hâlinde, düzenlenen belge faydalı model sahibine verilir sayılıkanun143/12 fıkrası: (12) Kurum yaptığı değerlendirme sonucunda başvurunun ve buna ilişkin buluşun bu Kanun hükümlerine uygun olmadığına karar verirse başvuru reddedilir, bu karar başvuru sahibine bildirilir ve Bültende yayımlanır. Bu karara karşı, 100 üncü maddeye göre itiraz edilebilir. O halde, 154. Madde ile getirilen düzenlemeye göre, patentin ya da faydalı modelin, nihai koruma kapsamı belirlenmeden önce de dava açılması mümkündür. Ancak bu davada, kararın verilebilmesi, 551 sayılı KHK nin 136. Maddesine, 5194 sayılı Kanunla eklenen düzenleme ile aynı olmak üzere, patentin ya da faydalı modelin nihai koruma kapsamının oluşmasına bağlı kılınmıştır. Sonuç olarak; 6769 sayılı Kanunla getirilen 154. Madde, uygulamada karışıklık yaratan, patent sahibine bildirimin bir dava şartı olmadığı hususunu netleştirmiş, dava açabilecek ve davanın açılacak ve bildirimde bulunulacak kişiler açısından mevcut durumu korumuş, öte yandan dava açmak için, patentin, olduğu taktirde itiraz sürecinin sonunu ya da faydalı modelin verilmesini bekleme zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı