Bilgeİş - Türkiye nin En Büyük Kitlesel, Açık, Çevrim içi Ders (KAÇD) Portali: Kullanıcı Eğilimleri

Transkript

1 Bilgeİş - Türkiye nin En Büyük Kitlesel, Açık, Çevrim içi Ders (KAÇD) Portali: Kullanıcı Eğilimleri Büşra Küçük kucuk.busra@metu.edu.tr Sezin Eşfer esfer@metu.edu.tr Berkan Çelik berkancx@gmail.com Kürşat Çağıltay kursat@metu.edu.tr ÖZET Dünyada Massive Open Online Courses (MOOC) olarak tanımlanan, Kitlesel, Açık, Çevrim içi Derslerin (KAÇD) tüm dünyada yaygınlaşması ile birlikte, eğitimde teknolojinin ve demokratikleşmenin etkisi daha belirgin hale gelmiştir. Eğitimde devrim olarak nitelendirilen KAÇD lerin ülkemizdeki örneklerinden birisi olan Bilgeİş, Kasım 2017 itibariyle 100 adet ders, 37 bini aşkın kullanıcısı ve 14 bini aşkın sertifikası ile ülkemizin en büyük KAÇD portali olmuştur. Bu büyüklükte bir KAÇD portalinin kullanımının ilk sonuçlarını paylaşmak, kullanıcılarının demografik bilgilerini ve kullanıcı eğilimlerini belirlemek; ülkemizde uzaktan eğitimin ve hayat boyu öğrenmenin durumunu görmek açısından oldukça önemlidir. Betimsel istatistik yöntemleri kullanılarak, Bilgeİş kullanıcılarının tanımlandığı bu çalışmada, portal üzerinden elde edilen veriler analiz edilerek, güncel durum saptanmaya çalışılmış, en çok ve en az ilgi gören dersler, kullanıcıların sertifika alma süreleri gibi değişkenler ile portaldeki kullanıcı eğilimleri sunulmuştur. Anahtar Kelimeler Bilgeİş; KAÇD; hayat boyu öğrenme; KAÇD Portali; Kullanıcı Eğilimleri ABSTRACT With the expansion of massive, online, and open courses (MOOCs) all over the world, the influence of technology and democratization on education has become more prominent. Having been one of the examples of MOOCs, which have been characterized as a revolution in education, in our country, Bilgeİş became the biggest MOOC portal of Turkey as of November 2017 by means of providing 100 courses, having more than registered users and distributing over certificates. Sharing the initial results of the use of a MOOC portal at this size, determining the users' demographic information and user trends are very important to see the situation of e-learning and lifelong learning in our country. In this descriptive study which utilized descriptive statistical analyses, the data obtained from the portal were analyzed, and the current status of the portal, the user demographics, the most and least registered courses, the users' certificate earning duration, and the user trends in the portal were explored. Keywords Bilgeİş; MOOCs; MOOC Portal; User Trends GİRİŞ Uzaktan eğitime ve açık öğrenme kaynaklarına yönelik dünyada pek çok girişim olmasına rağmen, ülkemizde henüz KAÇD lerin yaygınlaştığını söylemek mümkün değildir. Geçmişle karşılaştırıldığında, öğrenenlerin özellikle de yetişkinlerin öğrenme ihtiyaçlarının çok daha çabuk değişebildiği bir dünyada yaşamaktayız. Üstelik bu ihtiyaçların da mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde karşılanması yönünde beklentiler artmaktadır. Bu bağlamda, pek çok insan KAÇD leri etkili bir çözüm olarak görmektedir [1]. Bu öğrenme ortamlarına ilişkin literatürde oldukça önemli ve çok sayıda çalışmalar olmasına rağmen [2], KAÇD verimliliği, akademik değeri gibi konularda tartışmalar halen sürmektedir [3]. Bir KAÇD nin etkililiğini anlayabilmek için en önemli faktörler arasında kayıtlı öğrencilerin görüş ve tercihleri yer almaktadır [4]. KAÇD kullanıcılarında karşılaşılan en

2 önemli problem dersi bırakma oranlarının yüksek olmasıdır [5] bu bağlamda kullanıcıları tanımak, beklentileri ve kullanım eğilimlerini tespit etmek oldukça önemlidir. Kitlesel, Açık,Çevrim içi Dersler (KAÇD) Uluslararası literatürde Massive Open Online Courses (MOOCs) olarak tanımlanan KAÇD lerin örneklerini ülkemizde Akadema (Anadolu Üniversitesi), Atademix (Atatürk Üniversitesi), Bilgeİş (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) gibi KAÇD portallerinde görmek mümkündür. Yurt dışında ise, EdX, Coursera, Futurelearn, KhanAcademy, Udacity, Udemy, Alison gibi birçok popüler KAÇD Portali örneği mevcuttur. KAÇD genel olarak herkese açık, dünyanın her yerinden ulaşılabilen, ücretsiz ve çevrim içi dersler olarak tanımlanabilirler [6,7]. Çoğunlukla, videoların, yazılı materyallerin, sınavların, ödevlerin, tartışmaların vb. ders bileşenlerinin bir araya getirilmesiyle oluşmuşlardır [8]. Özellikle gelişmiş ülkelerin yüksek öğretim kurumları tarafından yüksek ilgi gösterilen KAÇD ile kitlesel ve ücretsiz eğitim mümkün olmaktadır. Bu anlamda, ülkemizin ders sayısı, kullanıcı sayısı ve büyüme oranı anlamında en büyük KAÇD Portali olan Bilgeİş in kullanıcı eğilimlerini incelemek önemlidir. Özellikle bilimsel verilere dayalı çalışmalar, bir öğrenme aracı olarak KAÇD lerin tercih edilebilirliği ve kullanımını anlayabilmek açısından önemli katkılar sunmaktadır [9, 10]. Bilgeİş Bilgeİş ülkemizde 2016 yılında 10 ders ile çevrim içi ve ücretsiz dersler vermeye başlamış ve 2017 Ağustos ayı itibariyle de kullanıcılarına 100 ders ile hizmet vermeye devam eden bir öğrenme portalidir. ODTÜ rehberliği ile bir AB Projesi olarak doğmuş olan bu projenin geliştirilmesi süreci Ekim 2017 de başarıyla tamamlanmış ve tam kapasite çalışmaya başlamıştır. Şu anda da ODTÜ de Bilgeİş için yeni dersler üretme, mevcut dersleri ve portali (Şekil 1) geliştirme çalışmaları devam etmektedir. Şekil 1. bilgeis.net Portali Bilgeİş, bilişimle gelişen iş dünyası sloganıyla yola çıkmış, Avrupa Birliği ve Türkiye mali iş birliği kapsamında 22 ay süresince tarafından tasarlanıp geliştirilmiştir. Bilgi ve İletişim Teknolojilerini (BİT) kullanarak KOBİ çalışanları ve yöneticilerinin mesleki kapasitelerinin arttırılmasına, teknolojiye uyumu geliştirilmiş bir iş gücü piyasası oluşturulmasına ve Türkiye de hayat boyu öğrenmenin geliştirilmesine destek vermek hedefleriyle uygulanmıştır. Hedef kitle olarak her ne kadar KOBİ çalışanlarına yönelik dersler hazırlanmış olsa da, Bilgeİş portali öğrenciler, işsizler, engelli bireyler gibi pek çok kullanıcı grubu dahil olmak üzere öğrenmek isteyen herkese açıktır. Ülkemizdeki diğer KAÇD Portalleri Akadema (Anadolu Üniversitesi) ve Atademix (Atatürk Üniversitesi) üniversiteler tarafından sağlanan KAÇD portallerine ülkemizden örnek olarak verilebilir., Atademix 2015 yılında Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma merkezi tarafından kurulmuştur ve kullanıcılarına farklı konularda 13 adet KAÇD sunmaktadır. Ders süreleri 4-8 hafta arasında değişmekte ve üniversitenin öğretim üyeleri tarafından yönetilmektedir. Akadema ise 34 yıllık uzaktan eğitim tecrübesi ile Anadolu Üniversitesi bünyesinde kurulmuş olan ve 70 e yakın KAÇD sunan bir portaldir. Akedema da dersler 2 farklı şekilde sunulmaktadır: rehber gözetimli ve kendi kendine bitirilebilen dersler. Universiteplus ise diğer KAÇD portallerinden farklı olarak hem Yeditepe Üniversitesi hem de İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından verilen dersleri içermektedir. Çalışmanın Önemi Türkiye nin kitlesel, açık ders formatında geliştirilmiş, kolay ulaşılabilen, içerisinde 100 adet çevrim içi ders barındıran KAÇD portali olan Bilgeis.net, insanların ihtiyaç duydukları eğitimlere kolayca İnternet üzerinden ulaşabildikleri, ücretsiz olarak dersleri alabildikleri ve eğer

3 dersleri başarıyla tamamlarlarsa sertifika alabildikleri bir eğitim noktası haline gelmiştir. Bu yüzden, bu portalin kullanıcıların genel kullanım eğilimlerini ortaya koyabilmek, hem ulusal hem de uluslararası seviyede çıkarımlar yapmaya olanak sağlayacaktır. Ülkemizde yetişkinlerin öğrenme ihtiyaçlarının tespit edilmesi ve kullanıcı tercihlerinin tespit edilmesi açısından bu çok önemlidir. Yöntem Çalışmanın yöntemi betimleyici nicel araştırmadır. Çalışmada betimleyici araştırma yoluyla Bilgeİş portalinin güncel durumu saptanmaya çalışılmış ve kullanıcı demografikleri, en çok ilgi gören dersler, en az ilgi gören dersler, kullanıcıların sertifika alma süreleri ve portaldeki kullanıcı eğilimi betimlenmeye çalışılmıştır. Excel programına aktarılmış ve burada analizler yapılarak bulgulara ulaşılmıştır. Sınırlılıklar Bu çalışmada ortaya çıkarılan kullanıcı eğilimleri bilgeis.net KAÇD portalinin ilk dört ay kullanımını kapsamaktadır. Ayrıca, genel kullanıcı eğilimleri portal ile ilgili altyapı çalışmalarının devam etmesinden ötürü tarihinden itibaren kayıt altına alınmaya başlanmıştır. Bulgular Bu bölümde araştırma sorularına ilişkin bulgular sırasıyla paylaşılmıştır. Araştırma Soruları Araştırma kapsamında Bilgeİş KAÇD Portali ile ilgili olarak aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: 1. Kullanıcıların cinsiyet, iş durumu, yaş ve şehir değişkenleri nasıl değişmektedir? 2. En çok ilgi gören dersler hangileridir? 3. En az ilgi gören dersler hangileridir? 4. Kullanıcıların sertifika alma süreleri nasıl değişmektedir? 5. Kullanıcı eğilimleri nasıl değişmektedir? Veri Toplama Süreci Araştırma sorularını cevaplayabilmek için gerekli tüm veri bilgeis.net portali üzerinde tutulan istatistiklerden sağlanmıştır. Kullanıcı eğilimlerini ortaya çıkarmak amacıyla toplam kullanıcı sayısı, çalışan kullanıcı sayısı, işveren kullanıcı sayısı ve sertifika sayısı değişkenleri ile tarihleri arasında incelenmiştir. Grafik 1. Yurt Dışı-Kullanıcı İlişkisi Grafik 1 incelendiğinde, Bilgeİş tamamen Türkiye içindeki kullanıcıları hedefleyen bir platform olmasına rağmen yurt dışından 485 kullanıcının portal üzerinden ders aldığı görülmektedir. İlk iki sırada Azerbaycan ve Kıbrıs bulunmaktadır. Verilerin Analizi Çalışmanın verileri betimsel istatistik yöntemleri ile analiz edilmiştir. Sonuçlar frekans ve yüzde şeklinde raporlanmıştır. Portal üzerinde tutulan veriler öncelikle MS

4 Grafik 2. En Çok Kullanıcıya Sahip İller Grafik 2 de yer alan portalden ders alan kullanıcıların şehir dağılımları incelendiğinde, Bilgeİş in en çok kullanıcıya sahip olduğu iller İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya dır. Grafik 4. İş Durumu-Kullanıcı İlişkisi Bilgeİş projesi ilk olarak KOBİ işveren ve çalışanlarının kapasitelerini ve uyum yeteneklerini arttırmak amacıyla oluşturulan bir platform olmasına rağmen, portalde 100 dersin aktif olarak yer almasının ardından kullanıcılarının büyük çoğunluğunun çalışmayan kişilerden ve öğrencilerden oluştuğu görülmektedir. Grafik 4 üzerinde gösterilen veriler ışığında kullanıcıların neredeyse yarısının çalışmayan bireylerden oluştuğunu söylemek mümkündür. Grafik 3. En Çok Tercih Edilen Dersler Grafik 3 incelendiğinde, Bilgeİş üzerinde yer alan derslerin çoğunluğu teknoloji ve programlama odaklı olmasına rağmen en çok kullanıcının kayıt olduğu derslerin kişisel gelişim üzerine olan Zor İnsanlarla Baş Etme, Kişisel Stres Yönetimi ve Liderlik dersleri olduğu görülmektedir. Grafik 5. Kullanıcı-Yaş İlişkisi Grafik 5 incelendiğinde, Bilgeİş kullanıcılarının yaklaşık olarak yarısını yirmili yaşlardaki kullanıcılar oluşturmaktadır. Bu da portalin öğrenciler tarafından çok tercih edildiğinin bir göstergesi olarak sayılabilir.

5 Grafik 6. Toplam Kullanıcı Sayısı Grafik 6 incelendiğinde, 19 ağustosta olan kullanıcı sayısının 19 kasım itibariyle kullanıcıya ulaştığı görülmektedir. Bu veri, üç ay gibi kısa bir süre zarfında portal üzerindeki kullanıcı sayısı üçe katlandığını işaret etmektedir. Grafik 8. İşveren Kullanıcı Sayısı Grafik 8 incelendiğinde, toplam kullanıcı sayısı içinde işveren katımcı sayısı incelendiğinde, 19 ağustosta 752 olan kullanıcı sayısı 19 Kasım itibariyle 2119 kullanıcıya ulaştığı görülmektedir. Portal üzerinde herhangi bir işte çalışan ve işveren olan kullanıcılar dışında kalan (%47) kişi ise herhangi bir işte çalışmayan kullanıcılardan ve öğrencilerden (lise, üniversite, lisans üstü) oluşmaktadır. Grafik 7. Çalışan Kullanıcı Sayısı Grafik 9. Toplam Sertifika Sayısı Grafik 7 de yer alan toplam kullanıcı sayısı içinde herhangi bir işte çalışan kullanıcı sayısı incelendiğinde, 19 Ağustos ta 4887 olan kullanıcı sayısı 19 Kasım itibariyle bir işte çalışan kullanıcıya ulaşmıştır. Portalde herhangi bir işte çalışan kullanıcı sayısı tüm kullanıcıların %39,34 ünü oluşturmaktadır. Grafik 9 incelendiğinde, portal üzerindeki derslerin %70 inin tamamlanması yoluyla kullanıcılar tarafından elde edilen sertifika sayıları 19 Ağustos ta 2764 iken, bu sayı 19 Kasım itibariyle sertifikaya ulaşmıştır. Sonuç Bilgeİş Projesi özellikle ülkemizdeki KOBİ çalışan ve yöneticilerine yönelik dersler oluşturma hedefiyle yola çıksa da, portalde ilk 10 dersin yayınlanmasından itibaren çok geniş ve farklı kitlelerin beğenisini kazanmıştır. Çalışmayan kişiler, dezavantajlı bireyler, lise ve üniversite öğrencileri dahil pek çok kullanıcı Bilgeİş KAÇD lerini tamamlayarak sertifika sahibi olmuştur. Portaldeki 100 dersin de kolay tamamlanabilir modüler yapısı, etkileşimli uygulamalar ve gerçek hayat örneklerine dayalı videolar

6 gibi pek çok bileşen sayesinde Bilgeİş in kısa zamanda ülkemizin en çok tercih edilen KAÇD Portali olduğunu söylemek mümkündür. Bu çalışmada sunulan istatistiksel veriler de portaldeki hızlı büyümeyi kanıtlar niteliktedir. Özellikle geçtiğimiz 3 ay içerisinde, kullanıcı sayısındaki 3 kat ve alınan sertifika sayılarındaki yaklaşık 5 kat artış oranı, önümüzdeki aylar içinde ODTÜ tarafından ücretsiz olarak sağlanan bu eğitim hizmetine dair umut vadeden bir başarı olarak tanımlanabilir. Son olarak, bu çalışmada sunulan veriler projenin sadece küçük bir kısmını göstermektedir. Bilgeİş projesi sayesinde KAÇD konusunda önemli araştırmalar ile ilgili çalışmalar devam etmekte olup bu alanda dünya çapında bir örnek oluşturmak temel hedeflerin başındadır. (2013) The impact and reach of MOOCs: developing countries perspective. elearning Papers (33). ISSN [10] Siemens, G., Irvine, V., and Code, J., Guest Editors' Preface to the Special Issue on MOOCs. An Academic Perspective on an Emerging Technological and Social Trend. MERLOT Journal of Online Learning and Teaching 9, 2, iii-vi ÖZGEÇMİŞ(LER) Büşra Küçük KAYNAKÇA [1] Gerber, J. (2014). MOOCs: Innovation, Disruption and Instructional Leadership in Higher Education. Journal of Educational Technology & Society, 15 (4), [2] Morris, I. L. (2014). An exploratory analysis of motivation and engagement in Massive Online Open Courses (MOOCs). University of California, Riverside. [3] Conole, G. (2013). MOOCs as disruptive technologies: strategies for enhancing the learner experience and quality of MOOCs. Revista de Educación a Distancia, 39, [4] Milligan, C., Littlejohn, A., & Margaryan, A. (2013). Patterns of engagement in connectivist MOOCs. Journal of Online Learning and Teaching, 9 (2), 149. [5] Clow, D. (2013). An overview of learning analytics. Teaching in Higher Education, 18 (6), [6] Cormier, D., & Siemens, G. ( 2010 ). Through the open door: Open courses as research, learning, and engagement. EDUCAUSE Review, 45 ( 4 ), [7] Kop, R., & Carroll, F. (2011). Cloud computing and creativity: Learning on a massive open online course. European Journal of Open, Distance and E-learning, 14 (2). [8] Ho, A.D., Chuang, I., Reich, J., Coleman, C.A., Whitehill, J., Northcutt, C.G., Petersen, R. (2015). HarvardX and MITx: Two Years of Open Online Courses Fall 2012-Summer 2014, retrieved March 1, 2016 from (ODTÜ) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümü 4. sınıf öğrencisidir. Bilgeİş KAÇD Portalinde çevrim içi asistan olarak çalışmaktadır. Sezin Eşfer (ODTÜ) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır ve aynı bölümde doktora öğrencisidir. KAÇD, e-öğrenme, insan bilgisayar etkileşimi ve öğretim tasarımı alanlarında çalışmalarını sürdürmektedir. Ayrıca, Bilgeİş Projesi operasyon yönetim biriminde görev yapmaktadır. [9]Liyanagunawardena, T., Williams, S. and Adams, A.

7 Berkan Çelik (ODTÜ) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır ve aynı bölümde doktora öğrencisidir. Hizmet öncesi öğretmen eğitimi, teknoloji entegrasyonu, mobil öğrenme, e-öğrenme, yetişkin eğitimi ve öğretim tasarımı alanlarında çalışmalarını sürdürmektedir. Ayrıca, Bilgeİş Projesi operasyon yönetim biriminde görev yapmaktadır. Kürşat Çağıltay Prof. Dr. Kürşat Çağıltay, ODTÜ Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü nde öğretim üyesi ve Görsel-İşitsel Sistemler Araştırma ve Uygulama Merkezi nde yönetici olarak görev yapmaktadır. Aynı zamanda, ODTÜ Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi'nin koordinatörüdür. KAÇD, açık öğrenme kaynakları, İnsan-bilgisayar etkileşimi, öğretim teknolojileri, elektronik oyunlar ile ilgili sosyal ve bilişsel konular, teknolojinin sosyo-kültürel yönleri, uzaktan öğrenme gibi konular üzerine araştırmalarının yanı sıra Bilgeİş Projesinin kurucusu ve yöneticisi olarak çalışmaya devam etmektedir.