REHBERLİK ve ÖZEL EĞİTİM

Transkript

1 KPSS soruda 65 SORU VİDEO DESTEKLİ EĞİTİM BİLİMLERİ REHBERLİK ve ÖZEL EĞİTİM KONU ANLATIMLI PRATİK BİLGİLER SINAVLARA EN YAKIN ÖZGÜN SORULAR VE AÇIKLAMALARI

2 Komisyon KPSS REHBERLİK VE ÖZEL EĞİTİM ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 29. Baskı: 2018, Ankara Yayın-Proje: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Koza Yayın Dağıtım A.Ş. Cevat Dündar Cad. No. 139 Ostim/ANKARA Tel: Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Değerli Öğretmen Adayları; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan Rehberlik ve Özel Eğitim kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon Uygulamanızı mağazalarından Pegem Kampüs yazarak indirebilirsiniz. Uygulama İndirme Üyelik Üyelik ekranını eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz. Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınızın aktivasyon işlemini yapabilirsiniz. Aktivasyon Aktif Kitaplar Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitap veya kitaplarınızı Aktif Kitaplar sekmesinden görüntüleyebilir ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz. QR kodları uygulamamızda bulunan kamera simgesini kullanarak kolaylıkla okutabilirsiniz. Set kapağında bulunan QR kodu okutarak setin içeriğindeki kitaplara, kitap kapağında bulunan QR kodu okutarak kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz. QR Kod Okutma Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Temmuz 2019 tarihine kadar geçer

4

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM ÇAĞDAŞ EĞİTİM ANLAYIŞI, ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK HİZMETLERİ EĞİTİM VE REHBERLİK 1 Eğitimin Amacı 1 Eğitimin İşlevleri 1 Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan) 1 Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan) 1 Eğitim Anlayışları 2 Geleneksel Eğitim Anlayışı 2 Çağdaş Eğitim Anlayışı 2 Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri 2 ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ 3 Sağlık Hizmetleri 3 Sosyal Yardım Hizmetleri 3 Rehberlik Hizmetleri 3 Sosyal Kültürel Hizmetler 4 Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri 5 Kayıt Kabul Hizmetleri 5 Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amaçları 5 REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR? 6 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETİNE KATKI SAĞLAYAN BİLİM DALLARI.22 REHBERLİĞİN TEMELLERİ 23 Psikolojik Temeller 24 Sosyolojik, Toplumsal Temeller 24 Felsefi Temeller 25 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA ARASINDAKİ FARKLAR 26 REHBERLİK HİZMETLERİ İLE EĞİTİM-ÖĞRETİM HİZMETLERİ ARASINDAKİ FARKLAR 27 REHBERLİK MODELLERİ 28 Mesleki Yardım Süreci Olarak Rehberlik (Parsons Modeli) 28 Eğitimde Kaynaştırılmış Model 28 Klinik Model (Özellik Faktör Kuramı) 28 Karar Vermeye Yardımcı Model 29 Gelişimsel Model 29 Geleneksel Modeller ile Gelişimsel Modelin Karşılaştırılması 30 ÖZET 31 ÇÖZÜMLÜ TEST 35 ÇÖZÜMLER 40 CEVAPLI TEST CEVAPLI TEST Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmeti İle İlgili Kavramlar 7 Rehberliğin Amaçları 8 REHBERLİĞİN İLKELERİ 9 Rehberlik Hizmetleri İle İlgili Yanlış ( ) ve Doğrular ( ) 16 İNSANCIL (HÜMANİSTİK) YAKLAŞIM VE REHBERLİK 17 Kendini Gerçekleştirme Sürecindeki Bir Bireyin Sahip Olduğu Nitelikler 20 REHBERLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ 21 ABD de Yaşanan Gelişmeler 21 Avrupa da Yaşanan Gelişmeler 21 Ülkemizde Yaşanan Gelişmeler 22 v

6 İÇİNDEKİLER 2. BÖLÜM ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ Özel Eğitim Nedir?51 Özel Eğitimde Temel Kavramlar 51 Özel Eğitimin Amaçları 52 Özel Eğitimin İlkeleri 52 Özel Eğitime Kimler İhtiyaç Duyar? 52 Yetersizliğin Nedenleri 53 ÖZEL EĞİTİMDE TANILAMA, YÖNELTME, YERLEŞTİRME VE İZLEME SÜRECİ 53 Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama53 Yönlendirme 54 Yerleştirme 54 İzleme 55 Özel Eğitim Hizmeti Veren Kurumlar ve Bu Kurumlarda Mevcut Uygulamalar 55 Normal Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları 55 Diğer Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları 55 ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN BİREYLER VE ÖZELLİKLERİ ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER 56 Nedenleri 56 Özellikleri 56 Öğretmenlere Öneriler İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER 58 İşitme Yetersizliği 58 Nedenleri 58 Özellikleri 58 Öğretmenlere Öneriler GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER 59 Nedenleri 60 Özellikleri 60 Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Eğitim Ortamları ve Sınıf İçerisinde Alınabilecek Önlemler 60 Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimlerine Yapılabilecek Katkılar 61 Öğretmenlere Öneriler ORTOPEDİK YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER 62 Özellikleri 62 Nedenleri 62 Öğretmenlere Öneriler DİL VE KONUŞMA YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER 63 Konuşma Güçlüğünün Türleri 63 Konuşma Güçlüğünün Nedenleri 64 GECİKMİŞ KONUŞMA 64 Gecikmiş Konuşmanın Belirtileri 64 Gecikmiş Konuşmanın Nedenleri 65 KEKEMELİK 65 Öğretmene Öneriler ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN BİREYLER 66 Nedenleri 66 Özellikleri 66 Öğretmenlere Öneriler DUYGUSAL, DAVRANIŞSAL VE SOSYAL UYUM GÜÇLÜĞÜ OLAN BİREYLER 69 Özellikleri 69 Nedenleri 69 Öğretmenlere Öneriler OTİZM VE OTİSTİK ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ 70 Otistik Çocukların Özellikleri 71 Eğitimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ÜSTÜN ZEKÂLI VE YETENEKLİ ÇOCUKLAR 74 Özellikleri 74 Sınıflandırılması 75 Öğretmenlere Öneriler DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB) 76 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Aşırı Hareketlilik Bozukluğunun Tanı Ölçütleri: 76 KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ Kaynaştırma Eğitimi Kapsamında İlgililerin Görev ve Sorumlulukları 80 Kaynaştırma Eğitiminin Faydaları 81 vi

7 İÇİNDEKİLER Kaynaştırma Kararında Göz Önünde Bulundurulacak Ölçütler 82 Kaynaştırma Eğitiminde Başarının Değerlendirilmesi 83 Kaynaştırmanın Engelleri 83 Destek Eğitim Odası 84 ÖZEL EĞİTİM SINIFLARI VE EVDE EĞİTİM HİZMETLERİ 85 Özel Eğitim Sınıfları 85 Evde Eğitim Hizmetleri 85 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI HAZIRLAMA VE ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 86 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Hangi Öğrenciler İçin Hazırlanır? 86 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Kimler Tarafından Hazırlanır? 87 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi 87 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programının İçeriğinde Neler Yer Alır? 88 BEP in İzlenmesi, Değerlendirilmesi ve Ailenin Bilgilendirilmesi 88 ÖZET 89 ÇÖZÜMLÜ TEST 91 ÇÖZÜMLER 95 CEVAPLI TEST BÖLÜM REHBERLİK HİZMET ALANLARI REHBERLİK HİZMETLERİ 101 Rehberlik Hizmet Alanları Doğrudan Öğrenciye Sunulan Hizmetler 101 Oryantasyon Hizmeti (Yeni Duruma- Ortama Alıştırma) 101 Bireyi Tanıma Hizmeti 103 Bilgiyi Toplama ve Yayma (Bilgilendirme) Hizmeti 104 Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti 105 Psikolojik Danışma Hizmeti 106 İzleme Hizmeti 109 Sevk (Yardım Almaya Yönlendirme - Refere) Hizmeti Dolaylı Olarak Öğrenciye Sunulan Hizmetler 111 Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Hazırlanması 111 Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı Hazırlama Süreci 112 Kapsamlı Rehberlik Programları 113 Kapsamlı Rehberlik Programı Ögeleri 114 Yenilenen Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Programı 117 Müşavirlik (Konsültasyon-Danışmanlık) Hizmeti. 119 Çevre ve Veli ile İlişkiler Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri ÖZET ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST CEVAPLI TEST vii

8 İÇİNDEKİLER 4. BÖLÜM REHBERLİK TÜRLERİ VE MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI BİREY SAYISINA GÖRE REHBERLİK 136 Bireysel Rehberlik 136 Grupla Rehberlik 136 Bireysel Psikolojik Danışma 137 Grupla Psikolojik Danışma 137 KURUMLARINA GÖRE REHBERLİK 139 Eğitim Alanında Rehberlik 139 Sağlık Alanında Rehberlik 139 Sosyal Yardım Alanında Rehberlik 139 Endüstri Alanında Rehberlik 139 Güvenlik Alanında Rehberlik 139 TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK 139 Önleyici, Koruyucu Rehberlik 140 Kriz Yönelimli Rehberlik 141 Uyum Sağlayıcı Rehberlik 141 Yöneltici Rehberlik 142 Geliştirici Rehberlik 142 Ayarlayıcı Rehberlik 143 Tamamlayıcı Rehberlik 144 ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK 144 Okul Öncesi Dönemde Rehberlik 144 İlkokul Kademesinde Rehberlik 145 Ortaokul Kademesinde Rehberlik 146 Ortaöğretim Kademesinde Rehberlik 147 Yükseköğretim Kademesinde Rehberlik 148 PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK 149 Eğitsel Rehberlik 149 Kişisel Sosyal Rehberlik 151 Mesleki Rehberlik 152 MESLEKİ REHBERLİKTE TEMEL KAVRAMLAR.154 MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI 160 Ginzberg ve Arkadaşlarının Gelişim Kuramı 161 Super in Benlik Kuramı 162 Holland ın Kişilik (Tipoloji) Kuramı 164 Roe nun İhtiyaçlar Kuramı 165 Parsons un Özellik - Faktör Kuramı 167 Psikanalitik Kuram 167 Sosyal Öğrenme Kuramı 167 Karar Kuramları 167 Hoppock un İhtiyaçlar Kuramı 168 Gottfredson un Daraltma ve Uzlaşma Kuramı 168 Şans / Kaza / Kader Kuramları 168 ÖZET 169 ÇÖZÜMLÜ TEST 173 ÇÖZÜMLER 177 CEVAPLI TEST CEVAPLI TEST BÖLÜM BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ BİREYİ TANIMA 186 Bireyi Tanımanın Amaçları 186 Bireyi Tanıma İlkeleri 187 BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ 190 TEST TEKNİKLERİ 191 Maksimum Performans Testleri 191 Davranış Testleri 193 TEST DIŞI TEKNİKLER 196 Gözleme Dayalı Teknikler 196 Gözlem Araçları 198 Kendini Anlatma Teknikleri 204 Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler 212 Etkileşime Dayalı Teknikler 219 Diğer Teknikler 221 ÖZET 224 ÇÖZÜMLÜ TEST 225 ÇÖZÜMLER 230 CEVAPLI TEST CEVAPLI TEST viii

9 İÇİNDEKİLER 6. BÖLÜM PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI 240 Psikolojik Danışmada Kullanılan Yaklaşımlar Güdümlü (Geleneksel) Psikolojik Danışma Yaklaşımı Güdümsüz (Demokratik) Psikolojik Danışma Yaklaşımı 240 Varoluşçu Kuram (Existansiyalizm) 241 Hümanistik (İnsancıl) Kuram (Danışandan Hız Alan Yaklaşım) 242 Psikanalitik Kuram 244 Davranışçı Kuram 244 Bilişsel Terapi ve Akılcı - Duygusal Kuram 245 Gestalt Terapisi 247 Gerçeklik Terapisi (Kontrol Kuramı Seçim Teorisi) 248 Fenomenolojik (Algısal Görüngüsel) Kuram 249 Transaksiyonel Analiz 249 Eklektik Yaklaşım 251 ÖZET 251 ÇÖZÜMLÜ TEST 254 ÇÖZÜMLER 258 CEVAPLI TEST BÖLÜM OKULLARDA KARŞILAŞILABİLECEK BAZI SORUNLAR VE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ OKULLARDA KARŞILAŞILABİLECEK BAZI SORULAR Kaygı Bozuklukları Anne Babanın Ayrılması Ebeveyn Kaybı, Çocuk ve Ölüm Tik Bozukluğu Depresyon Hırsızlık Saldırganlık, Şiddet, Zorbalık 269 REHBERLİK HİZMETLERİNDE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ Öğretmen-Öğrenci İletişimi İletişim Engelleri Olumlu ve Olumsuz Öğretmen Davranışları 283 ÇATIŞMA ve ÇATIŞMA ÇÖZME YÖNTEMLERİ Çatışmaya Gösterilen Tepkiler Bir Çatışma Çözme Yöntemi Olarak Akran Arabuluculuğu Akran Eğitimi Akran Danışmanlığı 288 ÖZET 291 ÇÖZÜMLÜ TEST 292 ÇÖZÜMLER 296 CEVAPLI TEST ix

10 İÇİNDEKİLER 8. BÖLÜM REHBERLİKTE ÖRGÜTLENME SİSTEMİ ÖZET 313 ÇÖZÜMLÜ TEST 315 ÇÖZÜMLER 319 ÖRGÜTLENMEDE REHBERLİK MODELLERİ 301 Merkezîleşmemiş Uzmanlaşmamış Rehberlik Modeli 301 Merkezîleşmiş Uzmanlaşmış Rehberlik Modeli 302 CEVAPLI TEST 321 KAYNAKÇA 325 ÜLKEMİZDE REHBERLİK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ Bakanlık Düzeyinde Örgütlenme Sistemi İl ve İlçe Düzeyinde Örgütlenme Sistemi 304 İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı veya Şube Müdürünün Görevleri 305 Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri İl Danışma Komisyonu Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM) Düzeyinde Örgütlenme Sistemi 306 Merkez Müdürünün (RAM Müdürü) Görevleri 306 Merkez Müdür Yardımcısı/Yardımcılarının Görevleri 307 Merkezin Bölümleri ve Görevleri 307 Okul Müdürünün Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri 309 Müdür Yardımcılarının Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri 309 Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yürütme Komisyonu 309 Komisyonun Üyeleri 310 Komisyonun Görevleri 310 Koordinatör Psikolojik Danışmanın Görevleri 310 Psikolojik Danışmanın Görevleri 311 Sınıf Öğretmeni / Sınıf Rehber Öğretmeninin Görevleri 312 Diğer Öğretmenlerin (Branş) Görevleri 312 Psikolojik Danışmanların Özlük Haklarına İlişkin Çeşitli Hükümler 312 x

11 1. Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri YILLARA GÖRE ÇIKMIŞ SORU ANALİZLERİ 2005 / / / / / / / / / / / / / / / 2 EĞİTİM ve REHBERLİK Okullarda gerçekleştirilen eğitim öğretim faaliyetleri hem öğrencilerin bilişsel becerilerinin artmasına katkı sağlayacak uygulamaları içermekte hem de eğitim öğretim faaliyetleri ile kazandırılamayan çeşitli becerilerin kazandırılmasında ve bireylerin yaşam içerisinde karşılaştıkları sorunların çözümünde çeşitli uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, rehberlik hizmetlerini gerekli kılmakta ve rehberlik hizmeti bu özelliği itibariyle eğitim öğretimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir unsuru haline gelmektedir. Eğitimin Amacı Eğitim; bireyi bilişsel, bedensel, sosyal ve duygusal yönden kendisi ve toplum için en uygun biçimde geliştirmeyi amaçlar. Bireyi kendisi için yetiştirme, bireyi bir meslek sahibi yapma, bireyin topluma uyumunu sağlama, bireye kendini geliştirme olanakları sunma anlamına gelmektedir. Bireyi toplum için yetiştirme ise toplumun düzenini ve sürekliliğini sağlamak, kültürel mirasın aktarımını sağlamak, ekonomik yapı için nitelikli insan yetiştirmek anlamına gelmektedir. NOT Eğitim, bireyi hem kendisi hem de toplum için yetiştirmeyi amaçlar. Eğitimin İşlevleri Eğitimin iki temel işlevi vardır. Bunlar: Bireyselleştirme (kendine yeter insan) ve toplumsallaştırma (toplum için insan) olarak ifade edilebilir. 1. Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan) Toplumsallaştırmanın amacı: Bulunduğu toplumun kültürünü, değerlerini bilen ve benimseyen, Toplumun sorumlu bir üyesi olarak sorumluluklarını bilen ve yerine getiren, İçinde bulunduğu toplumu değerli bulan ve onu ileriye götürmek için elinden geleni yapan, Diğer bireylerle iyi iletişim kurabilen, Toplumdaki diğer insanların ve kendisinin ihtiyaçları için çalışan ve üreten, yapıcı bireyler yetiştirmektir. Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar: Bireyin ailesi, Akrabaları, Komşuları, Arkadaşları, Öğretmenleri ve çevresindeki diğer kişiler olarak ifade edilebilir. Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan ikincil kaynaklar: Kitaplar, Gazeteler, Dergiler, Basılı materyaller, Televizyon, Radyo, Bilgisayar ve internet gibi iletişim araçlarıdır. KPSS de Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi, çocukların sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar arasında yer almaz? A) Okul B) Arkadaşlar C) Aile D) Öğretmenler E) Kitaplar Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Sosyalleşme, birincil kaynaklar, kitap Çözüm: Çocuğun sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar: Bireyin ailesi, akrabaları, komşuları, arkadaşları, öğretmenleri ve çevresindeki diğer kişilerdir. Çocuğun sosyalleşmesine katkıda bulunan ikincil kaynaklar ise: Kitaplar, gazeteler, dergiler, basılı materyaller, televizyon, radyo, bilgisayar ve internet gibi iletişim araçlarıdır. Bu bilgiler doğrultusunda soru incelendiğinde, kitaplar ikincil kaynaklar içerisinde değerlendirilir. Cevap E 2. Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan) Bireyselleştirmenin amacı: Kendi potansiyelinin farkında olan, Kendi ayakları üzerinde durabilen, Karşılaştığı problemleri çözebilen, Kendi kararlarını verebilen, Başkalarına bağımlı olmayan bireyler yetiştirmektir. 1

12 Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri NOT Eğitim; bireyin, içinde bulunduğu topluma etkin uyumunu kolaylaştırırken bireyin kendisine yeter hale gelmesine de yardımcı olur. Eğitim Anlayışları Bilim ve teknolojinin hızlı gelişimi, toplumsal yapıda meydana gelen değişiklikler eğitim bilimleri alanına da yansımış ve eğitim bilimleri alanında çeşitli değişimleri beraberinde getirmiştir. Bu değişimin en başında geleneksel eğitim anlayışından, çağdaş eğitim anlayışına geçişi ifade etmek mümkündür. Geleneksel Eğitim Anlayışı Öğretmen ve programı ön plana çıkartmakta, öğrenciyi pasif kılmaktadır. Bu anlayış, yapısı gereği öğretimi vurgulamış ve öğrenciyi kendisine bilgi yüklenilmesi gereken bir varlık olarak görmüştür. Bireylerin daha çok zihinsel ve entelektüel gelişimine vurgu yapan bu yaklaşım, bireylerin kendilerine özgü durumlarını da göz ardı etmekte, herkes için aynı, standart bir yaklaşımı içermektedir. Çağdaş Eğitim Anlayışı Öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımı içermekte, öğrenciyi bireysel farklılıkları olan değerli bir varlık olarak görmektedir. Bu anlayış içerisinde öğretmen; öğrenciye rehberlik eden, öğrenciye zengin eğitim ortamları hazırlayan, öğrencilerle bire bir ilgilenen bir görevi üstlenmiştir. Bu anlayış içerisinde öğrenciler sadece zihinsel ve entelektüel açıdan geliştirilmeye çalışılmamakta, bir bütün olarak (zihinsel, bedensel, ruhsal, sosyal) tanınmaya ve geliştirilmeye çalışılmaktadır; çünkü bu şekilde hareket edildiğinde bireylerin kendilerini gerçekleştireceğine ve toplumu geliştireceğine inanılmaktadır. Geleneksel eğitim anlayışı öğretim ve yönetim olmak üzere iki ögeden oluşmaktadır, fakat çağdaş eğitim anlayışı bu iki ögeye ek olarak üçüncü bir ögeyi içermektedir. Bu öge, öğrenci kişilik hizmetleridir. NOT Çağdaş eğitim anlayışı ile geleneksel eğitim anlayışı arasındaki en önemli farklılık, öğrenci kişilik hizmetleridir. Soruda Görelim: Çağdaş eğitim sisteminin ilkelerini benimseyen bir öğretmenin, sınıflarda öğretim etkinliklerini yürütürken aşağıdakilerden hangisini yapması uygun olmaz? A) Öğretim etkinliklerini yürütürken öğrencileri olabildiğince aktif kılmaya çalışması B) Yalnızca söz almak isteyen öğrencileri değil, tüm öğrencileri konuşturmaya çalışması C) Öğrencilerine belirlediği hedefi göstermesi ve her öğrencisinden bu hedefe varmasını istemesi D) Öğrencilerine tarafsız bir şekilde yaklaşarak öğrenciler arasında ayrım yapmaması E) Öğrencilerin aileleri ile sürekli bir araya gelerek aileleri yapılan çalışmalar hakkında bilgilendirmesi Çözüm: Çağdaş eğitim anlayışı öğrenciyi merkeze alan bir anlayışı içerdiği ve demokratik bir yaklaşımı savunduğu için, bu anlayışı benimseyen bir öğretmenin süreç içerisinde öğrencilerini aktif kılmaya çalışması ve her öğrencisinin kendisini ifade etmesini sağlaması beklenir. Ayrıca öğrencilerine tarafsız bir şekilde yaklaşmak ve öğrencilerin aileleri ile bir araya gelerek iş birliği yapmak da çağdaş eğitim sistemini benimseyen bir öğretmenin sergileyebileceği davranışlardır; ancak öğrencilerine kendisinin belirlediği bir hedefi göstermek ve bireysel farklılıkları dışarıda bırakarak herkesin bu hedefe varmasını istemek, çağdaş eğitim anlayışına değil, geleneksel eğitim anlayışına uygun bir durumdur. Cevap C Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri ÇAĞDAŞ EĞİTİM SİSTEMİ ÖĞRETİM Öğrencilere belirli bir alanda bilgi, beceri ve tutum kazandırmayı amaçlayan, planlı ve programlı faaliyetlerin bütünüdür. ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ Öğrencilerin gelişimini her yönü ile destekleyen, öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaya ve karşılaştıkları sorunların çözümüne yardımcı, öğretim etkinlikleri dışında yer alan hizmetler grubudur. YÖNETİM Öğretim hizmetlerinin ve öğrenci kişilik hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülmesinden sorumlu yönetimsel hizmetlerin bütünüdür. 2

13 Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ 2. Sosyal Yardım Hizmetleri Sağlık Hizmetleri Sosyal Yardım Hizmetleri Rehberlik Hizmetleri Öğrencilerin maddi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik burs ve kredi hizmeti verme, Barınma ihtiyacını karşılamaya yönelik çalışmalar yapma, Beslenme ve ulaşım hizmeti ile ilgili yardımlar sunma, Öğrencilere yarı zamanlı çalışma imkânı sağlama. NOT Sosyal yardım hizmetleri, öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarını karşılayarak eğitim-öğretimden en iyi şekilde yararlanmasına yardımcı olmaya yönelik uygulamaları içerir. ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ Kayıt / Kabul Hizmetleri Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri Sosyal / Kültürel Hizmetler Örnek NOT Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; çağdaş eğitim anlayışı içerisinde yer alan, öğrenci kişilik hizmetleri kapsamında bir hizmettir. Öğrenci kişilik hizmetleri, çeşitli hizmet alanlarını içerisinde barındıran bir hizmetler grubu olarak ifade edilebilir. Öğrenci kişilik hizmetleri içerisinde yer alan hizmetler ve bu hizmetler kapsamında yapılan çalışmalar aşağıda ifade edilmiştir. 1. Sağlık Hizmetleri Sağlık eğitimi verme, Çeşitli rahatsızlıkları tanılamak veya çeşitli rahatsızlıkların yaşanmasını önlemek amaçlı kontroller ve taramalar yapma, Sağlığı korumaya yönelik bilgilendirme çalışmaları düzenleme, Sağlık problemlerini tedavi etmeye çalışma. Örnek Yaşanan bir grip salgını ile ilgili eğitim öğretim kurumlarındaki öğrencilere aşılar yapılması, hijyen kuralları ile ilgili öğrencilerin bilgilendirilmesi, okul içerisinde meydana gelen bir kazaya ilişkin revirde ilk müdahalenin yapılması gibi durumları içerir. Maddi durumu yerinde olmayan bir öğrenciye özel bir vakıf tarafından burs verilmesi, ders kitaplarının öğrencilere ücretsiz dağıtılması, taşımalı eğitim sistemi ile öğrencilerin ücretsiz bir şekilde kendilerine en yakın okula ulaştırılması, kaymakamlıklar ve valilikler aracılığı ile imkânı olmayan öğrencilere giysi yardımı sunulması gibi durumları içerir. 3. Rehberlik Hizmetleri: Rehberlik hizmetleri içerisinde çok çeşitli hizmetlerden söz etmek mümkündür. Bu hizmetler: Bireyi tanıma: Öğrencinin kendini tanıması veya öğrenciye sunulacak hizmetleri belirlemek amacıyla öğrencilere çeşitli ölçme araçlarının uygulanmasına yöneliktir. Bilgi toplama ve yayma hizmeti: Öğrencinin ihtiyaç duyduğu eğitsel, mesleki ve kişisel-sosyal alanda her türlü bilginin toplanması ve bu bilgilerin öğrenci ile paylaşılmasına yöneliktir. Psikolojik danışma hizmeti: Bireyin kendini tanıması, geliştirmesi, kendisine ve çevresine uyum sağlaması, sorunlarını çözmesi ve sağlıklı kararlar verebilmesi için uzman kişilerce verilen profesyonel bir yardım hizmetidir. Psikolojik danışma hizmeti, rehberlik hizmetlerinin kapsamında yer alan özel bir hizmet alanıdır. Bu hizmet, diğer hizmet alanlarına göre daha yoğun bilgi ve beceri gerektirdiği için yalnızca psikolojik danışmanlarca verilmektedir. 3

14 Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri Not Rehberlik hizmet alanları içerisinde yer alan psikolojik danışma hizmeti, diğer hizmet alanlarından daha farklı bir öneme sahiptir. Bu hizmet, rehberlik hizmetlerinin özünü ve asıl işlevini oluşturmaktadır. Oryantasyon (Duruma Alıştırma) Hizmeti: Öğrencileri yeni bir duruma ya da yeni bir ortama alıştırmak amacıyla, öğrencilere okulu, çevresini ve yararlanabilecekleri imkânları tanıtmaya yönelik etkinliklerdir. Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti: Öğrencinin yönelebileceği bir üst eğitim kurumu ya da iş imkânları konularında öğrenciye bilgi verilmesi, öğrencinin, bu bilgiler doğrultusunda kendisi için en uygun olanı seçmesi, yerleştirilmesi ve başarılı olmasını sağlamaya yönelik hizmetlerdir. Sevk (Yardım Almaya Yönlendirme) Hizmeti: Tıpkı hastanelerdeki işleyişte olduğu gibi psikolojik danışma ve rehberlik servislerinin olmadığı ya da yetersiz kaldığı durumlarda öğrencinin yardım ihtiyacının karşılanabilmesi için okulun psikolojik danışmanının, öğrenciyi, rehberlik araştırma merkezleri, sosyal yardım kuruluşları, psikiyatri servisleri, özel eğitim uzmanı, sosyal çalışma uzmanı gibi diğer kurum veya kişilere yönlendirmesidir. İzleme Hizmeti: Yapılan çeşitli rehberlik yardımlarının sonrasında ortaya çıkan durumu görmek, yapılan çalışmalara ilişkin geri bildirim elde etmek amacıyla kullanılan hizmet alanıdır. Araştırma Değerlendirme Hizmeti: Yapılan çeşitli rehberlik yardımlarının sonrasında ortaya çıkan durumu analiz etmek, güçlü ve zayıf yönleri tespit etmek, ulaşılan sonucun öz eleştirisini yapmakla ilgili hizmet alanıdır. Bu hizmet aracılığı ile yapılan yardımların etki düzeyi, niteliği görülmekte ve çalışmaların geliştirilmesi sağlanmaktadır. Müşavirlik (Konsültasyon): Bu hizmet, okuldaki psikolojik danışman ile birlikte öğrenciyle ilgili bir ya da daha fazla kişinin (öğretmen, yönetici, veli) iş birliği içinde, öğrencinin gelişmesine yönelik kurdukları yardım ilişkisidir. Çevre ve Veli İle İlişkiler: Okuldaki psikolojik danışmanın, hizmetlerinin niteliğini ve etkililiğini artırabilmesi için veli toplantıları düzenlemesi, velilerle olumlu ve anlamlı bir ilişki kurması ve bunun yanı sıra çevresinde bulunan diğer psikolojik danışma ve rehberlik servisleri ile irtibatta olması, onların çalışmaları hakkında bilgi sahibi olması, kendi çalışmalarından onları haberdar etmesi ve bu servislerde çalışan psikolojik danışmanlarla iş birliği yapmasıdır. Program Hazırlama ve Geliştirme Hizmeti: Okullarda öğrencilere uygun, işlevsel ve amaca hizmet eden programların hazırlanması, yapılan rehberlik programlarının geliştirilmesi için ilgililerle iş birliği yapılmasıdır. Rehberlik hizmet alanları içerisinde yer alan Araştırma Değerlendirme, Müşavirlik (Konsültasyon), Çevre ve Veli İle İlişkiler ve Program Hazırlama ve Geliştirme Hizmeti bireye dolaylı olarak ulaşmakta, diğer hizmet alanları ise doğrudan ulaşmaktadır. Bu bölümde rehberlik hizmet alanları ile ilgili özet açıklamalara yer verilmiştir. Rehberlikte yer alan hizmet alanları 3. bölümde ayrıntılı bir biçimde incelenecektir. NOT Rehberlik hizmetleri, öğrencilere eğitsel, mesleki ve kişisel-sosyal alanda ihtiyaç duydukları konularda sunulan bir yardım olup eğitim-öğretimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasıdır. 4. Sosyal Kültürel Hizmetler Boş zamanları değerlendirme ile ilgili bilgiler verme, Boş zamanları değerlendirmeye yönelik etkinlikler düzenleme, Eğitsel kulüpler kapsamında uygulamalar yapma, Sportif, sanatsal, kültürel etkinlikler düzenleme. Örnek Okullarda düzenlenen bahar şenlikleri, okul içinde veya dışında çeşitli alanlarda düzenlenen yarışmalar, il içi ve dışı yapılan geziler bu kapsamda değerlendirilir. NOT Sosyal - kültürel hizmetler öğrencilerin sahip oldukları niteliklerin açığa çıkmasına ve öğrencilerin kendilerini geliştirmesine katkı sağlamaktadır. 4

15 Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri 5. Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri Özel Eğitim: Akranlarına göre öğrenme güçlüğü çeken, herhangi bir engele sahip bireylere yönelik çalışmalar ile üstün zekâlı veya üstün yetenekli bireylere yönelik uygulamaları içerir. Özel eğitim hizmetleri eğitim sistemimiz içerisinde Kaynaştırma eğitimi, Özel eğitim sınıfları, Özel eğitim okulları, Evde eğitim yoluyla öğrencilere ulaştırılmaktadır. Örnek Hiperaktivite, zeka geriliği, özgül öğrenme güçlüğü, otizm veya üstün zekalı olma gibi çeşitli durumlar özel eğitim kapsamında değerlendirilmektedir. Özel Yetiştirme Özel bir becerisi olan bireylerin bu niteliklerini geliştirmeye yönelik uygulamalar, sınavlara hazırlık amacıyla düzenlenen kurslar, etütler ile başarısızlığı gidermeye yönelik yetiştirme hizmetlerini içerir. Üstün zekâlı, üstün yetenekli olma durumu özel eğitim hizmeti ile ilgili olup özel bir alanda yetenekli, becerili olma durumu ise özel yetiştirme hizmeti ile ilgilidir. 6. Kayıt-Kabul Hizmetleri Öğrencilerin okula kabulü ve beraberinde okula, alanlara ve sınıflara kayıt işlemlerini gerçekleştirme, Öğrencilerin devam ve başarı durumlarını izleme. Soruda Görelim: Çağdaş eğitim sisteminin temel ögelerinden birisi de öğrenci kişilik hizmetleridir. Öğrenci kişilik hizmetleri içerisinde çok çeşitli hizmetler yer almaktadır. Aşağıdakilerden hangisi öğrenci kişilik hizmetleri kapsamında değerlendirilebilecek uygulamalar arasında gösterilemez? A) Okul içerisinde rahatsızlanan bir öğrencinin ailesi ile iletişime geçilerek uygun bir sağlık kurumuna yönlendirilmesi B) Okulda basketbol alanında yetenekli öğrencilere, hafta sonu belirli saatler arasında çalışmalar düzenlenmesi C) Derslerde dikkati çok çabuk dağılan bir öğrencinin dikkat eksikliği şüphesiyle en yakın Rehberlik ve Araştırma Merkezine sevk edilmesi D) Öğrencilere verilen projelerin ve performans ödevlerinin değerlendirilmesi E) Üniversite sınavı sonucunda belirli bölümlere yerleşen öğrencilerden maddi durumu iyi olmayanlara üniversite yurtlarından faydalanmada öncelik tanınması Çözüm: Seçenekler incelendiğinde; A seçeneğinde ifade edilen sağlık hizmetleri, B seçeneğinde ifade edilen özel yetiştirme hizmetleri, C seçeneğinde ifade edilen rehberlik hizmetleri kapsamında sevk hizmeti, E seçeneğinde ifade edilen ise sosyal yardım hizmeti ile ilgilidir. Ancak D seçeneğinde ifade edilen, bir ölçme değerlendirme durumu olup öğretim hizmeti kapsamında ele alınacak bir uygulamadır. Bu nedenle bu uygulama öğrenci kişilik hizmetleri kapsamında değerlendirilemez. Cevap D Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amaçları Öğrenci kişilik hizmetleri aracılığıyla ulaşılmak istenen noktaları şu şekilde özetlemek mümkündür: Öğrencilerin sahip oldukları nitelikleri fark etmelerine yardımcı olma Öğrencilerin bireysel farklılıklarını ortaya çıkararak eğitim uygulamalarını bu doğrultuda yapılandırmaya yardımcı olma Öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı olarak onların eğitim öğretimden en iyi şekilde yararlanmasına katkıda bulunma Öğrencilerin kişilik gelişimine katkıda bulunma 9 9 Öğrencilerin kendilerini bir bütün olarak tanımalarına ve geliştirmelerine olanak sağlama 5