HATTAT ABDÜLFETTAH EFENDİ NİN TAŞA MAHKÛK ESERLERİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "HATTAT ABDÜLFETTAH EFENDİ NİN TAŞA MAHKÛK ESERLERİ"

Özge Özer
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 T. C. FATİH SULTAN MEHMET VAKIF ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ GELENEKSEL TÜRK SANATLARI ANA SANAT DALI HATTAT ABDÜLFETTAH EFENDİ NİN TAŞA MAHKÛK ESERLERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Esra VATANSEVER Danışman Prof. Dr. M. Hüsrev SUBAŞI İSTANBUL 2016

2 ÖZET Osmanlı dönemiyle zirveye taşınan Türk Hat Sanatı nın Şeyh Hamdullah, Hafız Osman, Mahmud Celâleddin, Yesârizâde Mustafa İzzet Efendi, Mustafa Râkım Efendi gibi önemli hattatlarının mirasıyla yetişmiş ve yaşadığı dönemin sayılı sanatkârlarından biri olan Abdülfettah Efendi de bu sanatın tekâmül ederek günümüze ulaşmasında büyük öneme sahiptir. Abdülfettah Efendi nin yetişmesi, ifâ ettiği vazifeler, sanatkârlığı ve eserleri, gerek Osmanlı tarihinin gerekse sanat tarihimizin bir dönemine ışık tutacak mahiyettedir. Sanat hayatının ilk dönemlerinde celî sülüs yazıda Mahmud Celâleddin ekolünden esinlenen Abdülfettah Efendi ilerleyen dönemlerde Mustafa Râkım ekolünü benimsemiştir. Ta lik yazıda da hocası Yesârizâde nin ekolünü sürdüren bir yol izlediği görülmektedir. Abdülfettah Efendi yi hayatı ve taşa mahkûk eserleri üzerinden inceleyerek, öncesinde yapılmamış bir çalışmayla bu verileri değerlendirmeye çalıştık. Bu araştırma sırasında eserlerine birebir ulaşılmaya çalışıldı ve hayatı üzerinde arşiv belgeleri ve çeşitli kaynaklardan ulaşılan bilgiler yol gösterici oldu. Sonuç olarak Türk Hat Sanatı nın mezkûr dönemine ışık tutacak bir çalışma meydana getirip, bu sanatın tekâmülünde Hattat Abdülfettah Efendi den de istifâdenin tam olmasını sağlamak niyetindeyiz. i

3 ABSTRAC Abdülfettah Efendi, who was one of the specially important artists of the era he lived in and who grew up by the inheritance of important calligraphers of Turkish Calligraphy Art, which reached the top by Ottoman period, like Sheikh Hamdullah, Hâfız Osman, Mahmud Celâleddin, Yesârizâde Mustafa İzzet Efendi, Mustafa Râkım Efendi, has a great importance in evolving and achieving this art to our age. Upbringing of Abdülfettah Efendi, the duties he performed, his artistry and works, have the quality to lighten an era of both Ottoman history and history of art. Abdülfettah Efendi was inspired from Mahmud Celâleddin style in the first periods of his art life in jali thuluth, adopted Mustafa Râkım style in the following periods. He seemed to follow a way maintaining the style of his master Yesâerizâde in taleeq writing. We tried to evaluate the data with a work that had never been done before by analyzing Abdülfettah Efendi from is life and his works. During this research, his works were tried to be reached one by one and the informations that were reached from the archive documents and various sources about his life became a lodestar. As a result, we intend to generate a work to lighten this mentioned period of Turkish Calligraphy Art, to provide fully benefit from Calligrapher Abdülfettah Efendi in evolving this art. ii

4 İÇİNDEKİLER ÖZET... i ABSTRACT... ii ÖNSÖZ... iii İÇİNDEKİLER... iv KISALTMALAR... vi GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ABDÜLFETTAH EFENDİ A) Abdülfettah Efendi nin Hayatı Doğumu ve Soyu Eğitim-Öğretimi ve Hat Sanatındaki Hocaları Yaptığı Resmî Görevleri Yetişmesinde Mehmet Hüsrev Paşa nın Rolü... 7 B) Hat Sanatındaki Yeri ve Üslûbu... 8 İKİNCİ BÖLÜM ABDÜLFETTAH EFENDİ NİN TAŞA MAHKÛK HAT ESERLERİ A) Celî Sülüs Hatla Yazdığı Kitâbeler Şevknihâl Kadın Mezartaşı Celî Sülüs Kitâbesi (1277/1860) Pertevniyâl Vâlide Sultan Çeşmesi Celî Sülüs Kitâbesi (1279/1861) Bâb-ı Humâyûn Kitâbesi (1285/ 1868) Yıldız Hamidiye Camii Celî Sülüs Kitâbesi Ertuğrul Tekke Camii Şadırvanı Celî Sülüs Kitâbesi iv

5 B) Celî Ta lik Hatla Yazdığı Kitâbeler Kuleli Askerî Lisesi Celî Ta lik Kitâbesi (1847) Gümüşsuyu Kışlası Celî Ta lik Kitâbesi (1278/1860) Galatasaray Lisesi Celî Ta lik Kitâbesi (1278/1860) Sadâbad Camii Celî Ta lik Kitâbesi (1279/1862) Harbiye Askerî Müzesi Celî Ta lik Kitâbesi (1279/1862) Hz. Yûşa Camii Celî Ta lik Kitâbesi (1280/1863) Pertevniyâl Vâlide Sultan Camii Celî Ta lik Kitâbesi (1288/1869) Sirkeci Demirkapı Ertuğrul Çeşmesi Celî Ta lik Kitâbesi (1294/1875) Topkapı Sarayı nda Sohum Kalesi Celî Ta lik Kitâbesi (1294/1875) Taşkışla Celî Ta lik Kitâbesi C) Tuğralar Sarıyer II. Mahmut Çeşmesi Tuğrası (1253/1836) Kuleli Askerî Lisesi Tuğrası (1847) Kadıköy İskele Camii Tuğrası (1275/1858) Saadâbad Camii Tuğrası (1276/1859) Karagümrük Pertevniyâl Vâlide Sultan Çeşmesi Tuğrası (1279/1862) Bâb-ı Hümâyûn Tuğrası (1284/1867) Topkapı Sarayı II. Avlu daki Tuğra (1288/1869) Pertevniyâl Vâlide Sultan Camii Tuğrası (1289/1870) Eminönü Hacı Küçük Camii Tuğrası (1289/1870) İstanbul Üniversitesi Tuğrası Topkapı Sarayı nda Sohum Kalesi Tuğrası (1294/1875) Sirkeci Demirkapı Ertuğrul Çeşmesi Tuğrası (1294/1875) Mühendishâne-i Berri-i Hümâyûn Tuğrası DEĞERLENDİRME VE SONUÇ BİBLİYOGRAFYA DİZİN EKLER A) ESER RAPORU B) ESTAMPAJ VE ÜZERİNDEN ÇİZİM v

6 BİBLİYOGRAFYA ACAR Şinasi, Türk Hat Sanatı, Antik A. Ş., İstanbul ACAR Şinasi, Ünlü Hattatların Mezarları, Gelimli Gidimli Dünya, İstanbul ALPARSLAN Ali, Abdülfettah Efendi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. I, s ALPARSLAN Ali, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, YKY, İstanbul ALPARSLAN Ali, Ünlü Türk Hattatları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara AYKAÇ Fettah, Kölelikten Efendiliğe Tuğrakeş Hattat Abdul Fettah Efendi, İSMEK El Sanatları Dergisi, İstanbul 2010, sa. 10, s BAYAT Ali Haydar, Hüsn-i Hat Bibliyografyası ( ), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara BATUR Afife, Taşkışla, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. VII, s BERK Süleyman, İstanbul, Açıkhava Hat Müzesi, Akademik Araştırmalar Dergisi, , sa , s BERK Süleyman, İstanbul un 100 Hattatı, İBB Kültür A. Ş. Yayınları, İstanbul ÇEÇEN Kâzım, Mühendishane-i Berri-i Hümayun, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. VI, s ÇÜRÜK Cenap, Kuleli Askerî Lisesi, DİA, c. XXVI, s DERMAN Uğur, Abdülfettah Efendi, DİA, c. I, s DERMAN Uğur, Hat, DİA, c. XXIII, s DERMAN Uğur, Osmanlı Devrinin Adalı Hattatları, Türklük Bilgisi Araştırmaları Dergisi, Harvard Üniversitesi Yayınları, 2013, vol 39, s

7 DERMAN Uğur, Tuğralarda Estetik, İlgi Mecmuası, 1982 İstanbul, sa. 33, s EYİCE Semavi, Bâb-ı Hümâyun, DİA, c. IV, s İNAL Mahmud Kemal, Son Hattatlar, Maarif Basımevi, İstanbul İNALCIK Halil, Hüsrev Paşa, Koca, DİA, c. XIX, s NAZA Emine, Yuşa Mescidi ve Tekkesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. VII, S ÖZCAN Ali Rıza, İstanbul un 100 Kitabesi, İBB Kültür A. Ş. Yayınları, İstanbul ÖZDEN Süleyman İlhami, Beşiktaş Camileri, TDV, İstanbul PAKALIN Mehmed Zeki, Sicill-i Osmânî Zeyli (Son Devir Osmanlı Meşhurları Ansiklopedisi), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2008, c. I, s RADO Şevket, Türk Hattatları, İstanbul. SAKAOĞLU Necdet, Galatasaray Lisesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. III, s SERİN Muhittin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul SERİN Muhittin, Abdülfettah Efendi, Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi, Üsküdar Belediyesi Yay., İstanbul 2012, s TANMAN M. Baha, Ertuğrul Tekkesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. III, s TİRYAKİ Yavuz, Türkiye de Yayınlanmış Türk ve İslam Sanatı Makaleler Bibliyografyası I (yarı periyodikler ), Gözen Yayınları, İstanbul UMUR Suha, Osmanlı Padişah Tuğraları, Cem Yayınevi, İstanbul YETİŞKİN KUBİLAY Ayşe, Gümüşsuyu Kışlası, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. III, s

Benzer belgeler

ġevkġ EFENDĠ ve HASAN RIZA EFENDĠ SÜLÜS-NESĠH MURAKKAʻLARININ MUKAYESESĠ

T.C. FATĠH SULTAN MEHMET VAKIF ÜNĠVERSĠTESĠ GÜZEL SANATLAR ENSTĠTÜSÜ GELENEKSEL TÜRK SANATLARI ANASANAT DALI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ ġevkġ EFENDĠ ve HASAN RIZA EFENDĠ SÜLÜS-NESĠH MURAKKAʻLARININ MUKAYESESĠ