Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

Transkript

1 IN: osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s Rüveyde Kübra ARLAN akarya Üniversitesi, BE, Çeviribilim EABD Yüksek Lisans Öğrencisi, ruveyde.kubra.arslan@gmail.com Dr. Öğr. Üyesi A. Nursen DURDAĞI akarya Üniversitesi, FEF, Çeviribilim Bölümü, ndurdagi@sakarya.edu.tr TÜRKİYE DEKİ ÇEVİRİ EĞİTİMİ VEREN YÜKEKÖĞRETİM KU- RUMLARINDA TOPLUM ÇEVİRMENLİĞİ ALANINDAKİ DERLERE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA Özet Toplum çevirmenliği, çeviribilim disiplininin bir alt alanı olmasına rağmen, günümüz toplumunun çokkültürlü bir yapıda olmasından dolayı giderek önem kazanmaktadır. Küreselleşmeyle ile beraber birbirine yaklaşan toplumların toplum çevirmenliğine karşı olan gereksinimleri de bu doğrultuda her geçen gün artmaktadır. Akademik bir çeviri eğitiminin asıl amaçlarından biri, çevirmen adaylarının çeviri uygulamalarını temel alan kuramsal bir altyapıya sahip olmalarıdır. Hayatın her alanında toplum çevirmenliği faaliyetiyle karşılaşılabilir. Bu nedenle akademik çeviri eğitimi veren kurumların da toplum çevirmenliği konusunu da göz önünde bulundurarak eğitim planlamalarını gerçekleştirmeleri önem kazanmaktadır. Betimleyici bir yöntem benimsediğimiz çalışmamızda Türkiye deki çeviri eğitimi veren programlar tespit edilmiş, toplum çevirmenliğine yönelik dersler ilgili programların ders planları ve ders içerikleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Toplum Çevirmenliği, Çeviri Eğitimi, Çeviribilim.

2 A URVEY ABOUT COMMUNITY INTERPRETING COURE IN HIG- HER EDUCATION INTITUTION PROVIDING TRAINING FOR TRANLATION AND INTERPRETING IN TURKEY ummary Because of the fact that today's society is multicultural, community interpreting is becoming more and more important, although it is a subfield of translation studies. Along with globalization, societies are closing up and their need for community interpreting is accordingly increasing day by day. One of the main aims of an academic translation and interpreting training is to have a theoretical background based on the translation and interpreting practices of the translator/interpreter candidates. In every part of life, community interpreting activities can be encountered. Therefore, it is important for the institutions providing academic translation and interpreting training to make educational plans considering the issue of community interpreters. In our study which adopts a descriptive method, translation and interpreting training programs in Turkey were determined and courses for community interpreting were evaluated by considering the course plans and course contents of the related programs. Keywords: Community Interpreting, Translation and Interpreting Training, Translation tudies 39 GİRİŞ Toplum çevirmenliği, kültürlerarası iletişim gereksinimden doğan ve henüz gelişimini tamamlamamış, çeviribilim disiplininin bir alt alanıdır. Toplum çevirmenliği vasıtasıyla çokkültürlü bir niteliğe sahip toplumlarda, içinde bulunduğu toplumun diline hâkim olmayan insanların kendi gündelik işleri ile beraber hukuk, sağlık ya da güvenlik alanındaki gibi kamu hizmetlerine ulaşmalarını sağlar. Aynı şekilde toplum çevirmenliği, çokkültürlü toplumlarda dil engellerini aşmak amacıyla kullanılan bir yardım olarak da tanımlanabilir. Pöchhacker, toplum çevirmenliğini, Genel anlamda toplum çevirmenliği topluma hizmet sunanların ve bireysel müşterilerin aynı dili konuşmadığı belli bir toplumun kurumsal alanlarında yapılan sözlü çeviri olarak tanımlamaktadır (1999: 12). Roberts in tanımı Toplum çevirmenliği, ülkenin resmi dilini akıcı bir şekilde konuşamayanlara yardım etmek ve kamu hizmetlerine (hukuk, sağlık, eğitim, belediye ve diğer toplum hizmetleri) eşit ve tam ulaşımı sağlamak için yapılan sözlü çeviri türü şeklindedir (Roberts, 1997: 11). Toplum çevirmenliği görevini sürdüren bir çevirmen, -diğer çeviri alanlarından farklı olarak- tüm maharetlerini göstermek durumunda kalabilir. Örneğin Vargas-Urpi, toplum çevirmenlerinin genelde çok zor şartlar altında çalışmak zorunda olduklarını belirtir (2011: 5). Kadrić in de belirttiği gibi, toplum çevirmenleri genelde gerçekleştirecekleri çeviri faaliyetlerinde hazırlıksız yakalanır (2005: 37) ve toplum çevirmenleri sürekli olarak ilgili uzmanlık alanına hâkim olmak durumunda kalırlar. osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

3 Günümüzde toplumlar giderek çokkültürlü bir yapıya bürünmektedir. Bu doğrultuda da toplum çevirmenliği giderek yaygınlaşmaktadır. Toplum çevirmenliğinde yalnızca sağlık, hukuk ve güvenlik alanında gerçekleştirilen çeviri faaliyetleri söz konusu değildir. Örneğin ülkemizde 19. yılına giren Afette Rehber Çevirmenlik (ARÇ) 1 organizasyonu, gereksinim sonucunda gereken düzenlemelerin yapıldığı ve belli standartlara sahip bir organizasyon yapısındadır ve toplum çevirmenliğinin yeni bir alanıdır. Gelişimini sürdüren ve toplumsal bağlamda önemi giderek artan toplum çevirmenliğinin akademik seviyede de ele alınması ve çevirmen adaylarının eğitimleri sürecinde bu alanın önemi ve niteliklerinin farkında olması kanımızca önem teşkil etmektedir. Akademik Çeviri Eğitimi Çerçevesinde Toplum Çevirmenliği Akademik ortamda verilen çeviri eğitiminin amaçları arasında, çeviribilim alanının kuramsal yanı ile çeviri pratiği arasındaki ilişkiyi inceleyip irdelemeyi sayabiliriz. Bunun yanında çevirmen adaylarının, eğitimleri sürecinde edebiyat, tıp, felsefe, hukuk gibi çevirinin özel alanlarında çalışmalar gerçekleştirebilecek düzeyde yetiştirilmesi ile beraber öğrendikleri/öğrenecekleri kuramsal altyapı temelinde, bütünsel manada çeviri gereksinimlerini karşılayabilecek düzeyde yetiştirilmesi de çeviri eğitimi veren tüm kurumların ortak gayesidir. Çeviri eylemi farklı dillerdeki kodların diğer bir dile aktarılması değildir; çeviri faaliyetinin içerisinde birçok etmen bulunur ve çevirmen bütün bunlara dikkat etmek zorundadır. Başka bir deyişle, akademik çeviri eğitiminde asıl amaç, çevirmen adayına adeta bir meslek kursu formatında çeviri yapmayı öğretmek değildir. Aksine çevirmen adayının kuramsal bilgiler ışığında çeviri faaliyetinin tüm yönlerinin bilincine vardırılması amaçlanmaktadır. 370 Çevirmen adayları da bu amaç doğrultusunda çeviri uygulamalarını temel alan kuramsal bir altyapıya sahip olurlar ve aldıkları eğitimin ardından günün şartlarına uygun bir biçimde çeviri gereksinimlerini karşılama imkânına sahip olurlar. Bu nedenle çeviri eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında çevirmen adaylarına gerekli çeviri edincinin kazandırılması amacıyla bir ders planı hazırlanmalı ve eğitim sürecinde amacına uygun bir biçimde çevirmen adaylarına aktarılmalıdır. Piyasadaki çeviri etkinliğindeki ihtiyaçların karşılanması, ancak ön şart olarak çeviri edincinin eğitim sürecinde kazanılması ve yeterince donanımlı çevirmen yetiştirilmesi ile mümkün olabilir. Gürçağlar ve Diriker 2004 yılına ait ülkemizdeki çeviri eğitimi veren kurumlardaki toplum çevirmenliği derslerinin durumunu inceledikleri çalışmalarında İstanbul Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi nde toplum çevirmenliğine yönelik dersler olduğunu, bunların da aslında tam anlamıyla toplum çevirmenliği için gerekli olan yetiyi kazandırmada eksik olduklarını belirtmektedirler. Boğaziçi Üniversitesi ndeki dersin ismi Toplum Çevirmenliği iken, İstanbul Üniversitesi nde özlü Çeviri Türleri başlığı altında Afette Rehber Çevirmen olarak görülmektedir (2004: 74-75). Aynı dergide aynı bağlamda olan çalışmasında Doğan, ülkemizdeki toplum çevirmenliği alanındaki eğitimi şöyle betimlemektedir: 1 Afette Rehber Çevirmenlik (ARÇ) konusu için ayrıca bkz. Bulut ve Kurultay, 2001; Kahraman, 2010; Kurultay ve Bulut, osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

4 Ülkemizde sözlü çevirmenlik eğitimi vermekte olan üniversitelerimizin mütercim tercümanlık bölümlerinde yazılı çeviri kapsamında hukuk çevirisi, sosyal bilimler metinleri çevirisi, tıp çevirisi, yazın çevirisi gibi branşlara özgü çeviri dersleri bulunmasına karşın sözlü çeviri için branşlara yönelik bir ayrışma görülmemektedir; bölümlerde andaş çeviri ardıl çeviri, yazılı metinden sözlü çeviri, konferans çevirmenliği, toplum çevirmenliği gibi sözlü çeviri türlerine ilişkin bir ayrışma vardır. Mahkeme çevirmenliği ise, Hacettepe, İstanbul ve Boğaziçi gibi bazı üniversitelerin ilgili bölümlerinin lisans ya da yüksek lisans programlarındaki çeşitli sözlü çeviri dersleri içinde farklı yoğunluklarda yerini almaktadır, bizzat mahkeme çevirmenliği adıyla açılmış bir ders bulunmamaktadır, ki bu da başlı başına bir ihtisas alanı olan mahkeme çevirmenliği eğitimi için kesinlikle yetersiz bir durumdur. Şimdiye kadarki uygulamalara bakıldığında, bu konuyla ilgili eğitimi, çevirmenin özel çabasına kalmıştır (2004: 9). Toplum çevirmenliği eğitimi alanında yaşanan bu sorunlar, yalnızca ülkemize özgü bir sorun değildir. Görece eski ve yeni çalışmalarda toplum çevirmenliği eğitimindeki bu tür eksiklik ya da aksaklıklar çeşitli araştırmacılar tarafından da dile getirilmiştir. Angelelli de Doğan gibi bu alandaki çevirmenlerin çoğunun eğitimsiz olduğunu ve bu çeviri faaliyetlerini gönüllü olarak yaptıklarını belirtmektedir (2004: 51). Diğer taraftan Hale, toplum çevirmenliğinin profesyonel bir eğitim gerektirmeyen bir eylem olduğuna dair yanlış anlaşılmaların olduğunu vurgular (2007: 193). Toplum çevirmeni, kimi zaman çeviri gereksinimi olan bir anne ya da babanın bir evladı, kimi zaman da örneğin bir komşu olarak karşımıza çıkabilir. Başka bir deyişle, kurumsal bir yapının dâhilinde toplum çevirmeninin bulunmadığı kendiliğinden gelişen bir durumda da yabancı dili bilen meslek sahibi kendini toplum çevirmeni olarak buluverir. 371 Diğer taraftan 1997 yılındaki çalışmasında Roberts, toplum çevirmenliği eğitiminde sorunların yaşandığı vurgulanmaktadır. Ona göre 190 li yıllardan beri var olan toplum çevirmenliğine yönelik var olan eğitim programları, hem nicelik hem amaç ve süre bakımından kısıtlıdır. Bu yüzden mevcut toplum çevirmenlerin pek azı bu konuda eğitimlidir (1997: 1). Ancak bu doğrultuda Roberts e katılmak pek mümkün değildir. Çünkü kuramsal yapıdaki akademik bir çeviri eğitiminin neticesinde çevirmen adayları, çeviri faaliyetlerini gerçekleştirirken karşılarına çıkacak her sorunun çözümünü eğitimleri süresince almaları zaman açısından pek mümkün değildir. Akademik bir çeviri eğitimindeki asıl amaç, yukarıda da belirtildiği gibi, çevirmen adaylarının çeviri uygulamalarını temel alan kuramsal bir altyapıya sahip olmaları ve aldıkları eğitimin ardından günün şartlarına uygun bir biçimde çeviri gereksinimlerini karşılama imkânına sahip olmalarıdır. Toplum çevirmenliği alanındaki eğitimin yetersizliğine vurgu yapan Rillof ve Buysse e göre de toplum çevirmenliğinin eğitimi ve sertifikasyonu, çevirmenlerin sunduğu hizmetlerin çerçevesi hem AB politikasında hem de AB Üye Ülkeleri politikalarında yapısal olarak karmaşık durumdadır (2015: 1). Toplum çevirmenliği alanında verilecek bir eğitimin yalnızca çevirmen adayları için değil, çevirmen adayları ile birlikte alanda faaliyet gösteren diğer meslek sahipleri için de bir eği- osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

5 tim programının düzenlemesini savunan görüşler de mevcuttur. Örneğin Tebble çalışmasında bu doğrultuda yalnızca çevirmenlerin değil, aksine faaliyetteki diğer bireylerin de farkındalıklarının meydana getirilmesi gerektiğini savunmaktadır (2003) 2. Mevcut kaynaklar değerlendirildiğinde, toplum çevirmenliği alandaki yetersizliklere değinen çalışmaların yanında, toplum çevirmenliği eğitimi alanında önerilerde bulunan çalışmalara da rastlamak mümkündür. Güven, çalışmasında toplum çevirmenliği (özellikle sağlık) alanındaki yapılabilecek bir eğitimin uzaktan eğitim yöntemiyle de gerçekleştirebileceğini öne sürmektedir. Ona göre, uzaktan eğitim ve çevrimiçi eğitim, zaman ve yer bakımından bağımsız olduğundan, mükemmel bir biçimde duruma uygun bir ortam sunmaktadır. İlgili yönteme ek olarak telekomünikasyon teknolojileri, farklı yerlerde bulunan eğitmen ve öğrenci arasındaki eşzamanlı bağlantıyı mümkün hale getirmektedir. Yazar, örgün eğitime dâhil olan öğrencilerin öğrenme ile ilgili aldıkları sonuçları yakalamakta uzaktan eğitim alan öğrencilerin de elde edebilecekleri deneyimi uzaktan eğitim sayesinde elde edebileceklerinin olabilirliğini vurgulamaktadır (2014: 119). Günümüz devingen niteliğe sahip toplumlarda böyle bir eğitim işlevsel olabilir, ancak böyle bir eğitim öncelikle örgün olan eğitimin işlevsel bir biçimde planlanmalı ve çevirmen adaylarını gerçekleştirecekleri çeviri faaliyetlerine hazırlamalıdır. Pöllabauer, çalışmasında toplum çevirmenliğinin profesyonelleşmesi için alanda görev alacak çevirmenlerin yeterli/yetkin bir eğitim almaları gerektiğini belirtmektedir (2000: 97). Bu konuya Hale, örnek olarak bir mahkeme süreci betimler. Ona göre yeterli bir çeviri eğitimi çevirmenlerin dile ait özelliklerin arkasında yatan nedenleri ve mahkemede kullanılan dili anlamaları açısından çok mühimdir. Şahitlerin ve avukatların da çevirmenin rolü hakkında, çeviri sürecinin ne denli karışık bir süreç olması ve çeviride doğruluk kavramı hakkında bilgili olmaları verilen hizmeti iyileştirmek için gereklidir (2004: 239). 372 Yöntem Betimleyici bir yöntem benimsenen çalışmamız kapsamında, öncelikle Türkiye deki çeviri eğitimi veren yükseköğretim kurumlarının lisans düzeyinde (tüm dillerdeki) Çeviribilim ve Mütercim - Tercümanlık adıyla devlet ve vakıf üniversiteleri bünyesinde çeviri eğitimi veren programlar tespit edilmiştir. Bu doğrultuda Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı nın (YÖK) üniversite adaylarına yönelik, adayların üniversite ve meslek tercihi yaparken daha bilinçli tercihler yapabilmesi için hazırladığı referans niteliğinde bir kaynak olan Yükseköğretim Program Atlası modülünden 3 faydalanılmıştır. Ülkemizdeki tüm programları tespit edebilmek amacıyla ilgili modüldeki YÖK Lisans Atlası kısmından (Çeviribilim / Mütercim Tercümanlık Dil-1, Dil-2 ve Dil-3) program isimleri seçilerek bütün güncel öğretim programları tespit edilmiştir. İlgili yazılım, internet sitesinde de belirtildiği üzere son üç yılda ÖY de Merkezi Yerleştirme ile öğrenci alan üniversitelerin lisans programlarını içermektedir. Çalışmamız kapsamında: 2 Bu konu için ayrıca bkz. Corsellis, osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

6 19 devlet üniversitesinin farklı dillerde 32 anabilim dalı ile 15 vakıf üniversitesinin yine farklı dillerdeki 22 anabilim dalı tespit edilmiş, Çeviri eğitimi veren yükseköğretim kurumlarındaki bütün programların ilgili internet sayfaları detaylı bir biçimde incelenmiş, Ders planlarına ve ders içeriklerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Ancak yine de kimi kurumlardaki ilgili programların internet sayfasında ders planları ve/veya ders içerikleri ile ilgili herhangi bir bilgiye ulaşılamaması gibi durumlar söz konusu olmuştur. Böyle bir durumda: Çeviri eğitimi veren yükseköğretim kurumun bağlı bulunduğu üniversitenin Bologna üreci çerçevesinde hazırladıkları ve ilgili üniversitenin internet sitesinde ana sayfada bulunan bilgi paketlerine ulaşılmış, Ders plan ve içerikleri toplum çevirmenliği ve -farklı isimlerle de olsa- alana yönelik dersler bağlamında ele alınarak değerlendirilmiştir. Ayrıca toplum çevirmenliğine yönelik derslerin analizi yapılırken, yalnızca toplum çevirmenliği özelinde toplum çevirmenliği eğitimi beklenen ve bu doğrultuda ismi konulmuş dersler dikkate alınmıştır. Ancak bu durum ilgili programların bütünsel manada ders içeriklerinin incelenmediği anlamına gelmemelidir. Akademik çeviri eğitimini bütünsel manada düşündüğümüzde, örneğin sözlü çeviri derslerinde toplum çevirmenliği konusu muhakkak geçecek ve o derste bu konu bir şekilde doğrudan ya da dolaylı işlenecektir. Ancak bir ders planında bir derse yukarıda da belirtildiği gibi Toplum Çevirmenliği ya da toplum çevirmenliği alanına yönelik ders isimleri altında ders planları oluşturmak, o programda toplum çevirmenliği alanına odaklanmayı kendiliğinden getirecektir. Bu nedenle çalışmamız çerçevesinde aşağıda belirtilen dersleri içeren ders içeriklerine sahip programları da değerlendirmelerimize dâhil ettik: 373 por Çevirmenliği Gönüllü Çevirmenlik Mahkeme Çevirmenliği Acil Durum ve Afet Çevirmenliği ağlık Çevirmeliği osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

7 Bulgular ve Değerlendirme Tablo 1: Devlet Üniversitelerinin Çeviri Bölümlerinde Toplum Çevirmenliğine Yönelik Dersler ıra No Üniversite / Program Toplum Çevirmenliğine Yönelik Ders Z / Yarıyıl 1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi por Çevirmenliği 5 2 Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi 3 Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Arapça Mütercim Tercümanlık 4 Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi 5 Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Community Inyerpreting Cumhuriyet Üniversitesi İngilizce / Fransızca Mütercim - Tercümanlık 7 Toplum Çevirmenliği Dokuz Eylül Üniversitesi por Çevirmenliği Gönüllü Çevirmenlik Ege Üniversitesi Almanca Mütercim Tercümanlık 9 Ege Üniversitesi Community Interpreting Hacettepe Üniversitesi Almanca Mütercim - Tercümanlık Hacettepe Üniversitesi Fransızca Mütercim - Tercümanlık Hacettepe Üniversitesi İstanbul Üniversitesi Almanca Mütercim Tercümanlık İstanbul Üniversitesi Fransızca Mütercim Tercümanlık İstanbul Üniversitesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Kafkas Üniversitesi İngilizce / Fransızca Mütercim Tercümanlık Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Arapça Mütercim Tercümanlık Kırıkkale Üniversitesi Arapça Mütercim - Tercümanlık Kırıkkale Üniversitesi Farsça Mütercim - Tercümanlık Kırıkkale Üniversitesi Fransızca Mütercim - Tercümanlık Kırıkkale Üniversitesi Marmara Üniversitesi Almanca Mütercim Tercümanlık Marmara Üniversitesi Fransızca Mütercim Tercümanlık Marmara Üniversitesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Mersin Üniversitesi Almanca Mütercim Tercümanlık Mersin Üniversitesi Fransızca Mütercim Tercümanlık akarya Üniversitesi Almanca Mütercim Tercümanlık elçuk Üniversitesi iirt Üniversitesi ağlık Çevirmenliği Mahkeme Çevirmenliği por Çevirmenliği Acil Durum ve Afet Çevirmenliği ağlık Çevirmenliği Mahkeme Çevirmenliği por Çevirmenliği Acil Durum ve Afet Çevirmenliği ağlık Çevirmenliği Mahkeme Çevirmenliği por Çevirmenliği Acil Durum ve Afet Çevirmenliği Toplum Çevirmenliği 7 Toplum Çevirmenliği Mahkeme Çevirmenliği I Mahkeme Çevirmenliği II Toplum Çevirmenliği I Toplum Çevirmenliği II osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

8 Trakya Üniversitesi Almanca Mütercim - Tercümanlık Trakya Üniversitesi Bulgarca Mütercim - Tercümanlık Trakya Üniversitesi Acil Durum ve Afet Çevirmenliği 7 Tablo 2: Vakıf Üniversitelerinin Çeviri Bölümlerinde Toplum Çevirmenliğine Yönelik Dersler ıra No Üniversite / Program Toplum Çevirmenliğine Yönelik Ders Z / Yarıyıl 1 Atılım Üniversitesi Toplum Çevirmenliği 2 Başkent Üniversitesi Community Interpreting Emergency and Disaster Interpreting 3 Beykent Üniversitesi Toplum Çevirmenliği Z 4 Beykent Üniversitesi Rusça Mütercim Tercümanlık Toplum Çevirmenliği Z 5 Çankaya Üniversitesi Haliç Üniversitesi 7 İ. D. Bilkent Üniversitesi İngilizce / Fransızca Mütercim Tercümanlık İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Arapça Mütercim Tercümanlık Toplum Çevirmenliği 5 9 İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Toplum Çevirmenliği 5 10 İstanbul Arel Üniversitesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Community Interpreting 7 11 İstanbul Aydın Üniversitesi Arapça Mütercim Tercümanlık 12 İstanbul Aydın Üniversitesi İngilizce Mütercim Tercümanlık 13 İstanbul Aydın Üniversitesi Rusça Mütercim Tercümanlık Toplum Çevirmenliği 7 14 İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Community Interpreting 15 İzmir Ekonomi Üniversitesi Toplum Çevirmenliği 7 1 KTO Karatay Üniversitesi Arapça Mütercim Tercümanlık 17 Okan Üniversitesi Arapça Mütercim Tercümanlık 1 Okan Üniversitesi Çince Mütercim Tercümanlık 19 Okan Üniversitesi 20 Okan Üniversitesi Rusça Mütercim Tercümanlık 21 Yaşar Üniversitesi 22 Yeditepe Üniversitesi Çeviribilim Toplum Çevirmenliği Z 7 Tablo 1 ve Tablo 2 de de görüldüğü üzere, Türkiye deki çeviri eğitimi veren devlet ve vakıf üniversiteleri bünyesinde akademik çeviri eğitimi veren programların toplam sayısı 54 tür. Bu programların 32 tanesini 19 devlet üniversitesi oluştururken, 22 tanesini de 15 vakıf üniversitesi oluşturmaktadır. Toplam sayılar değerlendirildiğinde ise 2 tane programla İngilizce Mütercim Tercümanlık programı, en fazla program sayısı olarak listede yer almaktadır. 2 programın 14 tanesini devlet üniversitesi, 12 tanesini de vakıf üniversitesi oluşturmaktadır. 375 Toplamda 7 farklı dilden çeviri eğitimi veren toplamda 54 programın 2 tanesini İngilizce oluştururken, geri kalanını ise tane Fransızca, 7 şer tane Almanca ve Arapça, 3 tanesini Rusça ve 1 er tanesini Farsça ve Çince tamamlamaktadır. İngilizcedeki oranı yaklaşık olarak % 54 olan devlet üniversiteleri, Almanca programlarının tamamını elinde bulundurmaktadır. Arapçada ise vakıf üniversiteleri yaklaşık % 57 lik bir oranla öndedir. Rusça ve Çince vakıf üni- osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

9 versiteleri bünyesindeyken, ülkemizde yalnızca bir yerde mevcut olan Farsça Mütercim Tercümanlık Programı ise Kırıkkale bünyesindedir. Toplum çevirmenliğine yönelik dersler konusunda devlet ve vakıf üniversitelerin tamamına baktığımızda ise toplum çevirmenliğine yönelik ders(ler)i mevcut olan program sayısı toplam olarak 22 dir. 54 çeviri eğitimi veren program düşünüldüğünde ise, toplam programların yaklaşık % 41 ine karşılık gelmektedir. Devlet üniversiteleri ile vakıf üniversiteleri özelinde değerlendirildiğinde vakıf üniversiteleri öndedir; vakıf üniversitelerinde oran tam olarak % 50 iken, devlet üniversitelerinde ise % 34 tedir. Devlet üniversitelerinin 11 tanesinde toplum çevirmenliğine yönelik ders bulunan programlarda toplamda ağlık Çevirmenliği, Mahkeme Çevirmenliği, por Çevirmenliği ve Acil Durum ve Afet Çevirmenliği isminde 4 adet dersle Hacettepe Üniversitesi Almanca, Fransızca ve Bölümü en çok derse sahip olan programdır. Hacettepe Üniversitesi ni Toplum Çevirmenliği, por Çevirmenliği ve Gönüllü Çevirmenlik dersleriyle 3 adet dersle Dokuz Eylül Üniversitesi, Programı ile Toplum Çevirmenliği, Mahkeme Çevirmenliği I II dersleriyle Mersin Üniversitesi, Almanca Mütercim Tercümanlık programları izlemektedir. Hacettepe Üniversitesi nde her üç programda aynı dönemde aynı nitelikte dersler bulunmasına karşın, Ege Üniversitesi, Almanca Mütercim Tercümanlık programında toplum çevirmenliğine yönelik herhangi bir ders bulunmazken, aynı üniversitenin İngilizce programında toplum çevirmenliği dersi bulunmaktadır. Benzer şekilde Mersin Üniversitesi, Almanca Mütercim Tercümanlık Programında toplum çevirmenliğine yönelik 3 adet ders mevcutken, aynı üniversitenin Fransızca programında herhangi bir ders bulunmamaktadır. Diğer taraftan da Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Programında toplum çevirmenliğinin alt dallarından olan por Çevirmenliği dersinin bulunup da, Toplum Çevirmenliği dersinin olmaması da dikkat çekici başka bir durumdur. 37 Akademik çeviri eğitimi veren vakıf üniversitelerinde ise durum devlet üniversitelerinden farklı bir durumdadır. Üniversitelerin yarısında toplum çevirmenliği alanına yönelik ders bulunan vakıf üniversitelerinden Başkent Üniversitesi, Programı hariç diğer 10 programda 1 er adet toplum çevirmenliğine yönelik ders bulunmaktadır. Bu derslerin hepsi Toplum Çevirmenliği adı altında bulunmaktadır. Başkent Üniversitesi nde ise Toplum Çevirmenliği dersi ile beraber Acil Durum ve Afet Çevirmenliği dersi de bulunmaktadır. Vakıf ve devlet üniversitelerinde toplamda 22 adet programdan yalnızca iki programdaki dersler zorunlu ders niteliğindeyken, diğer 20 adet programdaki dersler seçmeli ders statüsündedir. Bu tabloda zorunlu ders oranı yaklaşık olarak % 9 a karşılık gelmektedir. Derslerin mevcut olduğu yarıyıllara bakıldığında ise, beşinci yarıyıldan itibaren olduğu görülmektedir. Toplamda 37 adet olan derslerin yaklaşık % 32 sini sekizinci yarıyıldaki dersler oluşturmaktadır. osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

10 ONUÇ Bu çalışma kapsamında 19 devlet üniversitesinin farklı dillerde 32 anabilim dalı ile 15 vakıf üniversitesinin yine farklı dillerdeki 22 anabilim dalı tespit edilerek ilgili programların ders planları ve ders içerikleri incelenerek toplum çevirmenliği alanına yönelik dersler analiz edilmeye çalışılmıştır. Çalışma bağlamında analiz edilen programlara bakıldığında sayı olarak devlet üniversiteleri önde olmasına karşın, toplum çevirmenliği alanına yönelik dersler konusunda vakıf üniversiteleri, devlet üniversitelerinden sayıca üstün durumdadır. programlarının sayıca üstün olduğu ülkemizin üniversitelerinde toplamda 7 farklı dilden çeviri eğitimi gerçekleştirilmektedir. Toplamda 54 çeviri eğitimi programı olan ülkemiz üniversitelerinin yalnızca 22 tanesinde toplum çevirmenliği alanına yönelik derslerin bulunması, küreselleşme ve bölgesel savaş ve terör olayları neticesinde toplumların yerleşikliğini olumsuz etkilemektedir. Zorunlu göçerlik devamında toplumların farklı coğrafyalarda yüz yüzeliğini getirmektedir. Ayrıca Avrupa da yaşlanan ve emekliye ayrılan nüfusun, örneğin İngiliz ve Almanların Antalya, Didim ve Fethiye gibi çeşitli yörelere yerleşmesi ve hayatlarını sürdürmeleri, farklı -belediye, kaymakamlık, vergi daireleri, tapu işleri gibi- resmi kurumlarla iletişime geçmelerini ve çeviriye olan gereksinimlerini kaçınılmaz kılmıştır. Dolayısıyla toplum çevirmenliğine yönelik ihtiyaç gün geçtikçe artan farklı nedenlerle çeşitlenmektedir. Büyüyen ihtiyaç karşısında akademik seviyede eğitim veren kurumların da gereksinimleri karşılayacak bir çözüm yoluna gitmesi kaçınılmazdır. 377 Diğer taraftan bazı kurumların kendi içerisindeki farklı çeviri programlarında tutarlı bir ders planı oluşturamadıkları tespit edilmiştir. Bu durum başka bir çalışma çerçevesinde yalnızca toplum çevirmenliği alanında değil de, tüm dersler bağlamında ele alınması gereken bir konu özelliği taşımaktadır. Akademik çeviri eğitiminde bütünsel manada bir eğitim almak pratikte pek mümkün olmayabilir. Ancak yine de çevirmen adaylarına mümkün olduğunca donanımlı ve işlevsel bir ders planlamasıyla hedeflenen eğitime yönelik bir farkındalık kazandırılabilir. Akademik seviyede çeviri eğitimi veren yükseköğretim kurumları, çevirmenin kuramsal yetisini elde edebileceği en önemli kurumlardır. Çevirmen adayları burada edinecekleri kuramsal bilgi nihayetinde profesyonel iş hayatlarındaki eylemlerini gerçekleştireceklerdir. Çevirmen adaylarına hazır reçeteler sunma amacında olmayan akademik seviyedeki çeviri eğitimi sunan kurumların, kanımızca günümüz toplumsal yapı itibarıyla önem kazanmaya devam eden ve çeviribilim disiplininin önemli bir alanı olan toplum çevirmenliği konusunda da yeniden yapılanmaya, ders programları güncellemesine gidilmesi gerekmektedir. osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

11 KAYNAKLAR Angelelli, Claudia V. (2004), Medical Interpreting and Cross-cultural Communication, New York: Cambridge University Press. Bulut, Alev ve Kurultay, Turgay (2001), Interpreters-in-Aid at Disasters - Community Interpreting in the Process of Disaster Management, The Translator. 7 (2), ss Doğan, Aymil (2004), Mahkeme Çevirmenliği, Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 14, ss Gürçağlar, Şehnaz Tahir ve Diriker, Ebru (2004), Community Interpreting in Turkey, Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 14, ss Güven, Mine (2014), Distance learning as an effective tool for medical interpreting training in Turkey, Open Learning: The Journal of Open, Distance and e-learning, 29 (2), ss Hale, andra Beatriz (2004), The Discourse of Court Interpreting / Discourse practices of the law, the witness and the interpreter, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. Hale, andra Beatriz (2007), Community Interpreting, Basingstoke: Palgrave Macmillan. Kadrić, Mira (2005), Dolmetschen bei Gericht / Erwartungen Anforderungen Kompetenzen, Wien: Facultas.wuv. Kahraman, Rana (2010). Göç ve Çeviri: İltica Başvurularında özlü Çeviri Uygulamaları ve Toplum Çevirmeninin Rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans/Doktora Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi, osyal Bilimler Enstitüsü. Kurultay, Turgay ve Bulut, Alev (2012), Toplum Çevirmenliğine Yeniden Bakışta Afette Rehber Çevirmenlik (ARÇ), İ. Ü. Çeviribilim Dergisi, (2), ss Pöchhacker, Franz (1999), 'Getting Organized': The Evolution of Community Interpreting, Interpreting, 4 (1), ss Pöllabauer, onja (2000), Im Wilden Westen des Dolmetschens / Ausbildung als chritt zur Professionalisierung des Community Interpreting, É. Rásky (Hg.), Gesundheit hat Bleiberecht / Migration und Gesundheit - Festschrift zum Anlass des 10-jährigen Bestehens des Ambulatoriums Caritas Marienambulanz in Graz, Wien: Facultas Verlags- und Buchhandels, ss Roberts, Roda P. (1997). Community Interpreting Today and Tomarrow,. E. Carr, R. Roberts, A. Dufour & D. teyn (Ed.), The Critical Link: Interpreters in the Community / Papers from the First International Conference on Interpreting in Legal, Health and ocial ervice ettings, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, ss.7-2. Rillof, Pascal ve Buysse, Lieven (2015), Getting organized to beat Babel in multilingual service encounters: The European Network for Public ervice Interpreting and Translation 37 osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s

12 (ENPIT), The International Journal for Translation & Interpreting Research, 7 (3), ss Tebble, Helen (2003), Training Doctors to Work Effectively with Interpreters, L. Brunette, G. Bastin, I. Hemlin & H. Clarke (Ed.), The Critical Link 3: Interpreters in the Community / elected Papers from the Third International Conference on Interpreting in Legal, Health and ocial ervice ettings, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, ss Vargas-Urpi, Mireia (2011), The Interdisciplinary Approach in Community Interpreting Research, New Voices in Translation tudies, 7, ss osyal Bilimler Dergisi / The Journal of ocial cience, Yıl: 5, ayı: 23, Mayıs 201, s